Category Archives: SERAT PARTADEWA

SERAT PARTADEWA Pupuh XIII – XXVI

~ PUPUH XIII ~
S I N O M

Antara mèh bangun rina/ munya dhêdhêt Erawati/ sato wana sêsauran/ umung swaraning kang pêksi/ katon pucaking wukir/ soroting surya manêmpuh/ rêsmining kang pradapa/ wênèh wungu pita wilis/ anrang baya mring sang pinarjayèng rimang//
Rumrang gandaning puspita/ dahat sinrang dening angin/ têbah [80]tumanduk mring sang dyah/ wimbuh gambuh amranani/ manyura munya dumling/ nyangungkung pindha manguwuh-/ ira Sang Bayuputra/ trênyuh tyas Arimba ari)/ kasangsaya kontab naratab tab-taban//
Datan kêna sinayutan/ tyasira Dèwi Arimbi/ mijil saking pamêlêngan/ mêsat saking ing wiyati/ wus wignyaning rasêksi/ kang samya trahing aluhur/ bisa ngambah dirgantara/ tanpa lar pang kadya pêksi/ kang sinêdya tumamèng praja Mandura//
Tan kêna yèn kinirowa/ tikêle ngambah wiyati/ tuwin linakonan dharat/ gêlis angambah wiyati/ gantya ingkang kawarni/ ing Mandura SangAprabu/ Mahraja Baladewa/ iya Basudewa aji/ apêparab Sri KusumaWalikita//
Mahendra putra surèng rat/ Kakrasana Narapati/ ajêjuluk Jaladara/ ratu titising dewa di/ nênggih Sang Hyang Basuki/ pan jawata nayaka gung/ kacrita gêng wiyoga/ wit murcane ingkang rayi/ Sri Bathara Danardana ing Dwaraka//
Sadalu anungku puja/ nèng pamêlêngan sêmadi/ antuk sasmitaning dewa/ têrang tyase sribupati/ byar rina surya kèksi/ luwaran gyannya manêkung/ têdhak mring langên tirta/ ujwala rêsmi sarwa sri/ sawusira sang nata umanjing pura//
Ing sawusira busana/ alênggah srinarapati/ satata lawan kang garwa/ Kusumayu Erawati/ atab kênya ing puri/ kunêng gantya kang winuwus/ Arimbi sang kusuma/ kang anjok saking wiyati/ kang jinujug wurining daturêtnendra//
Tan taha tu-[81]mamèng pura/ angrangu pipining kori/ prameswarindra tumingal/ tan samar umyat sang dèwi/ matur mring sribupati/ dhuh pukulun sang aprabu/ punika ri paduka/ Arimbi ing Pringgodani/ pramèswari tumêdhak tundhuk sang rêtna//
Kang rayi nulya cinandhak/ sukèng tyas Dyah Erawati/ dangu-dangu kawistara/ yèn kang rayi marbês mili/ cuwèng tyas sang rêtna ngling/ paran yayi kang dadya gyuh/ alon binakta minggah/ ya ta Kusuma Arimbi/ ambruk lunggwèng pangkoning raka sang nata//
Alara dènnya karuna/ sêsambate amlas asih/ kadruya srinaranata/sungkawane raja putri/ ya ta srinarapati/ anglêlipur mring sangamongkung/ ngrih-arih ing wacana/ mênênga aywa anangis/ yèn kadurus ing sungkawa tanpa karya//
Bok ngantên sira pajara/ paran darunaning tangis/ umatur rêtna juwita/miwiti prapta mungkasi/ sirnaning Pandhawa ji/ wong sapraja lirtinulung/ dhahat pan karya eram/ ngandika srinarapati/ satêmêne yayi apan padha-padha//
Sira kaelangan garwa/ layak akarya tyas atis/ dhuh bok ngantên mung sapira/ gunge susah ingkang ati/ kadangira yayi aji/ sirnane lawan arimu/ Sri Rara Bratajaya/ buh praptane rara pati/ sapiraa yayi rasaning tyasingwang//
Nanging ana dayaning tyas/ kang ngadhêm-adhêmi ati/ adat yèn lunga barêngan/ lawas gêlis pasthi mulih/ ipemu yayi aji/ lir wangke kentar ing ranu/ iku samangsa-mangsa/ timbule pas-[82]thi barêngi/ wus adate bok ngantên ping pira-pira//
Marma ywa kadora susah/ mêngko sun kang angulati/ ing sirnane garwanira/ pisah dènjênak atunggu puri/ ana kinarya pilis/ gêguyon kang kakangamu/ lêlungsèn angantia/ ing purnane padha nis/ srinarendra angandika mring kang garwa//
Yayi Erawati sira/ dèn bisa ngaling-alingi/ sun arsa atinggal praja/ bok wadya tanya mring mami/ sun warahên lagya gring/ lawan tan sinawang wagu/ ywa karya sadayèng tyas/ sigra sang nata umanjing/ pamêlêngan asêmadi karsanira//
Angêningakên ing driya/ panca waranya kawingkis/ sirna kang rasa pangrasa/ yèn Baladewa sang aji/ agampang dènnya murih/ kumpuling rêncana catur/ binuwang tan kêmrosak/ ya ta wau sribupati/ wus amuwus sirna saking pamêlêngan//
Tan winarna lampahira/ sakêdhap pan sampun prapti/ ing wanci surya manglayang/ pan eyube sribupati/ jujug sajroning puri/ ing gyan pramèswari sêpuh/ garwa Narendra Krêsna/ kang ngadhaton Dwarawati/ sang rêtnayu Jêmbawati kang panêngran//
Sang kusuma duk umiyat/ ing rawuhe sribupati/ gurawalan praptanêmbah/ parama radèn timbali/ Sêtyaboma Rukmini/ agupuh wus samya rawuh/ kalih sungkêmi pada/ sang rêtna karuna ririh/ luhira nêlêsi pangkoning raka//
Sambate amêlas arsa/ adhuh kakang narapati/ mring pundi rayi paduka/ puwara aninggal dasih/ susulna awak [83] mami/ yèn têksih kêng aji njujug/ lamun rayi paduka/ bok wus tan kêna inganti/ gya ngêlalu kawula malbèng pancaka//
Akathah sêsambatira/ sang dyah pramèswari kalih/ ya ta nata Baladewa/ angrês tyas miyarsa tangis/ surya bang maratani/ kumêmbêng netra kêbakluh/ jangga srêt gung manênggak/ datan bisa angangsuli/ panabdane sang rêtna mung têbah jaja//
Jêmbawati wlas tumingal/ mring sambate ari kalih/ dadya lon ingkang wacana/ dhuh ariku wong rêspati/ tan beda sira yayi/ wulanguning tyas lan ingsun/ de padha among putra/ kabèh pan durung akrami/ mangka noradrêman tinunggu ing wayah//
Balik mungguha pawaka/ kang lagyarda hruning hagni/ kang mangka sirêping panas/ ing rawuhe sribupati/ prasasat maosa di/ tirtamaya gungtumanduk/ yayi mring jiwanira/ ilang prabawaning kang gêni/ yènmungguha bantala kataman surya//
Karya kang bumi bêlah/ prabawaning Sang Hyang Rawi/ mangka nulikawênangan/ ing rawuhe sribupati/ prasasat kang tirtaning/ bun raturatuning bun/ lumaku kapêtêngan/ jêng sinuhun angobori/ wong lumakulunyu srana lêlantran//
Balik yayi payo padha/ nyawang karsaning sang aji/ paran ta ing karsanira/ dèn mituhu ywa gumingsir/ iku yayi kang pêsthi/ patut tinakon wong têlu/ tanpa karya karuna/ mung mundhak abêbingungi/ pakolihe gugah tyas kang gung rêncana//
Inguni jêng srinare-[84]ndra/ kang lagya migêning dasih/ wanti-wanti ingpamulang/ mring sira kalawan mami/ dènsabar barang budi/ lantêguh sabarang wuwus/ panyimparing kagetan/ pikukuhing wong dumadi/ ing samêngko wong têlu barêng anyandhang//
Marma yayi dèn narima/ mring hyang kang misesa kami/ sêranane ing panrima/ saranta lan na ya manis/ barang wêtuning budi/ kudu sarèh ing panêguh/ kang mêlêng ing pamawas/ iku margining patitis/ ywa sinêngguh ingsun mêmulang ing sira//
Rèhning wong ginawe tuwa/ sapakoleh mituturi/ nahan Prabu Baladewa/angandika mring kang rayi/ Kusuma Jêmbawati/ timbalan sutaningsun/ ing prabu kadipatyan/ ana dayaning kang ati/ watarèngsun pantês yèn padha linakyan//
Sang rêtna wus mijil sigra/ pawongan kang animbali/ mring putra Rahadèn Samba/ kang liningan wus lumaris/ kang kawarna ing margi/ duta wus panggih sang bagus/ wusnya matur ing karya/ gya kêrit tumamèng puri/ dyan ngabêkti ing uwa srinaranata//
Ngandika Narpati Bala-/ dewa mring sang narpasiwi/ kulupangkatku sing praja/ karkatingsun mung angungsi/ ngupaya trangingati/ nèng wisma kataman bingung/ katêkan bibekira/ yayi Dèwi Pringgodani/ ambruk pangkon panangise tanpa kira//
30. Mêngko ngungsi mring Mandura/ buh sor ungguling tangis/ umatur sangrajaputra/ mring uwa srinarapati/ pukulun jêng wa aji/ paran darunaning muwun/ bibi Arimbi sang dyah/ angandika sribupati/ lir dêdongènging purwa madya wasana// [85]
Andikane srinarendra/ lir usadaning akingkin/ mring sang rêtna katri samya/ pamuwuse anêlahi/ ngandika sribupati/ saiki ing karsaningsun/ bok ratu katri padha/ sun gawarsa angulati/ usadaning tyas wong kataman cintaka//
Parandene anèng praja/ ya anggung ngandhut wiyati/ anguran sun gawalunga/ tan nganggo suka prihatin/ sumambung Dyah Rukmini/ gumujênganyablèk jêngku/ luhung yèn makatêna/ aprasasat wus ngêmasi/pintên bêngi ing têmbe manggih raharja//
Ngandika Sang Baladewa/ sira kulup dènabêcik/ tutupmu mring prapunggawa/ aja nganti akarya tis/ ngandika sribupati/ dènage yayi katêlu/ manjinga garbaning wang/ sigra buka sribupati/ pranajane ngalela katon gapura//
Maneka warna rêtnendah/ awan sang rêtna umanjing/ kawangwang rêsmining pura/ katiga sênêng ing galih/ wus mentar sribupati/ anggêgananyamut-nyamut/ lir taruka pawanan/ saparan katubing angin/ ya ta kunêng gantya ingkang kawuwusa//
Satriya Partatênaya/ kang linggar saking jro puri/ purendra Cintakapura/ kacarita pitung ratri/ dènnya ngambah wana dri/ murang margamunggah gunung/ lawan tri kawanira/ yèn lêrêm nèng jurang trêbis/ salin gambuh mari têmbange lêgondhang//

~ PUPUH XIV ~
G A M B U H

Yèn rina anrang gunung/ lamun sayah lêrêm ing garumbul/ datan ajrih bêbayane ing wana dri/ kèh swara pating galêbrug/ singa barong tinggêlarong//
Ya ta rahadyan sunu/ aningali rêsmining kang gunung/ tan patya gêngmiwah datan pati inggil/ [86] mung ujwalane ngênguwung/ ruyu-ruyuneingkang ron//
Sumbaga raning gunung/ ana dhukuhe banjar anglangut/ tinon saking dohkaton wiwaranya sri/ tumrun akêkayon têpung/ tumpang pangngrêmbuyung kang ron//
Sawetaning dhêdhukuh/ ana pasar swarane wong umung/ padolanemawarna saengga nagri/ kali mili mubêng têpung/ tirta mili tinonnyarong//
Satêngêning dhêdhukuh/ pasawahan arata kadulu/ ana ingkangmrêkatak miwah mlêndhuti/ kalis ama lêmu-lêmu/ tinon lir jaladangayom//
Ing ngarsa kang wana gung/ kêkayone akèh manggis dhuku/ jambu jirakpêlêm pakèl myang kuwèni/ pijêtan durywan kapundhung/ rambutan lan gowok dhompyong//
Tan ana kang buron gung/ naming kidang kancil lan tarwèlu/ sakèh buron ama tan wani ngênggoni/ tikus luwak rase wêrgul/ padha manggon kangdoh-adoh//
Yèn manuk mung drêkuku/ cocak kuthilang parênjak dêruk/ johan kathiksikatan putêr barênggi/ suwung walang ulêr sêmut/ mung kèndhêla lan kinjêng dom//
Rêrênggyan jroning wangun/ kêkêmbangan kang samya ganda rum/ warna-warna ana bang kuning myang putih/ nèng jêmbangan gêdhah wungu/ sinêling traping pandokok//
Dene pinangkanipun/ pisungsunge satriya gung-agung/ kang padha sihmrih puruhita sang yogi/ balumbang binata têpung/ mili swaranegêmrojog//
Wadêr mas kang dèningu/ turut pinggir amangani lumut/ [87] ana umbulmancur muncar malbèng puri/ wisma lit piranti lamun/ sang wikusiram nèng kono//
Tan kasêbut ing gunung/ mung dhukuhe pratapan ranipun/ Yêksaratapasebutan wong ngarani/ jêjulukira sang wiku/ Jayawilapa kinaot//
Tan pêgat amanêkung/ tranging paningal wacana tuhu/ saking deningsinihan ing jawata di/ nèng ana rêsmining wangun/ wuwusên sang andon lamong//
Tan sinêdya kalamun/ umarêka marang sang awiku/ kadi sakingkarsaning dewa linuwih/ apa sabdaning sang wiku/ lampahe sang prawira nom//
Kadya wong mêndêm gadhung/ galuyuran tan ngambah dêlanggung/ dhasar sami tan dhahar tanapi guling/ saking sêdyane anglampus/ angupaya tan antuk don//
Ya ta wau sang wiku/ mijil ing wisma marani gupuh/ ya ta wauKusuma Jahnawisiwi/ duk tumingal ing sang wiku/ lumayu nungkêmigupoh//
Ing padanya sang wiku/ nulya binekta tumamèng dhukuh/ ingkangana ing wisma Endhang Palupi/ ibunira sang aprabu/ ingrancang Mas Gambiranom//
Kagyat ing praptanipun/ ingkang rama anganthi Bimanyu/ dyan rinangkul radyan tansah dèntangisi/ Bimanyu manêmbah sampun/ sumungkêm padaibu nom//
Pamuwune sang bagus/ de warna kathah empêring ibu/ rada widhung Kusuma Dèwi Palupi/ bawane kusumèng gunung/ cahyane padha mancorong//
Sakêdhap Sang Bimanyu/ winasta-[88]nan kang putra Sang Prabu/ Gambiranom dêdêg pangadêge sami/ kulit angron pisang pupus/ solah tandang bawa kaot//
Tandang tindaking suku/ solah asta twin obahing lambung/ bawawijiling sabda sora myang ririh/ ganggas bêrgas Sang Aprabu/ Bimanyu luruh pasêmon//
Wusing purna pamuwus/ Dyah Palupi pangandikanya rum/ KakangSemar saanakira dènanglês/ ngasoa marang ing pungkur/ bok ana bukti ing pawon//
Sigra-sigra wong têlu/ mring padhangan sumaji kang sêkul/ têlung bodhag jangan bobor rong kuwali/ kuluban nêm panjang munjung/ salayah sambêle lêthok//
Linadèn cantrik pitu/ kontrang kantring prandene krêp kantu/ sayah muluk jaluk dulang turon miring/ gulu anggung tinalusur/ balêdhèh wadhuk ing oyog//
Panakawan tri tuwuk/ kamlakarên tan bisa lumaku/ arsa marang kali ginendhong mring cantrik/ prentah adang godhog jagung/ nyambêl kukus kêlan kelor//
Winuwus Partasunu/ anèng Yêksarata tigang dalu/ esuk sore suka myatlangêning wukir/ nèng botrawi siram kungkum/ mêntas myat puspitèngkêbon//
Tumingal sêkar gadhung/ agrêronce manduk gandanya rum/ gungwinawang katon mêlok yayah bibi/ gandrung-gandrung myat malêtuk/malathi karya wirangrong//
Ya ta sang kusumèng rum/ myat ing putra tansah amangunkung/ pinarpêkan pamuwuse nga-[89]rih-arih/ rinangkul binakta kondur/ praptèng dhepok arawat loh//
Radyan salaminipun/ nèng pratapan tan kongsi umatur/ lêlakoning Pandawa sampun udani/ sang pandhita gung pitutur/ ing purwa madya praptèng don//
Winulang wantu-wantu/ ing kadibyan pamunahing satru/ mibêr tan lar garing yèn angambah warih/ tan gèsang lamun katunu/ prabawane linuwih wong//
Ngandika sang awiku/ sun pitutur kulup mring sirèku/ kalamun trahSaptarêngga iku pasthi/ lamun kataman rubiru/ sinikara padhaning wong//
Walêse tikêl gulung/ tan ngamungkên kang sikara iku/ ing satêrah sumungkêm padaning sikil/ mring trah Saptarêngga suyut/ mangkaganjaran Hyang Manon//
Kaya ta sang aprabu/ ing Ngastina lali mring sadulur/ asikara nyuraya para narpati/ tan kinêcêng walêsipun/ jêr Ngastina sasat rumpon//
Ratune kadang satus/ minangka ram wadya lir bêkatul/ SribupatiBaladewa Si Sapwani/ ing Mandraka Sang Aprabu/ Dewabrata rêsi katong//
Pagêr wiwide brukut/ Durna panggiringe kang mina gung/ ingkang mangka mina sagung pra narpati/ ing sabrang kabèh ngalumpuk/ mringPraja Ngastina rumpon//
Yèn wus mina ngalumpuk/ sang narpati Pandhawa kang ngirup/ darahira ing têmbe ingkang ambukti/ tumêrah turun-temurun/ tan kasêlan jêr wis manggon//
Paran margane luput/ Jêng Hyang Soman kang mong Pandhusunu/ Sang Hyang Soman mustikaning pra dewa di/ nuli kinanthèn [90]wakamu/ Badranaya dewa katon//
Panyimpar pra karya dur/ panawa wisaning Hyang Naga gung/ marmakulup turutên pitutur mami/ mringa sukolima dhukuh/ pasanggrahan sabrang kono//
Ana putrine ayu/ Suryadiwati rupa pinunjul/ iki pan mèh timbuleArya Pamadi/ ambilên putrine iku/ sira mulih sakaloron//
Sapira bae kulup/ pangudange ing ramanta besuk/ kesthi têmên ayoga bisa nêtêpi/ kêkudangane ramèku/ watak Arjuna kang dènnggo//
Sigra Sang Abimanyu/ ngabêkti mring eyang sang awiku/ lan ngabêkti mring ibu Dèwi Palupi/ sang rêtna ngaras ing êmbun/ anggung drês waspanya miyos//
Wus lèngsèr sang bagus/ prapta jawining sanggar pra glitung/ ting jêrawil mangayubagya sang pêkik/ endhang ngadhang ing dêlanggung/ anyaoskên gantèn rokok//
Sakèh ingkang pisungsung/ para endhang tinulak sêdarum/ nangismarang pra endhang gumulung siti/ ana lulur-lulur suku/ tan ngeman jaja ginablok//
Sêmar saanakipun/ gurawalan anusul sang bagus/ ana endhang têlu samya anututi/ gujèk mring Ki Lurah Petruk/ nagih utange bêrondong//
Kêcandhak pinggir lurung/ ginagewèng Pretruk salah ambruk/ anênapuk jêjak dugang anggabloki/ bêbêt kathok ora ngukup/ ting saluwir jendral katon//
46. Garèng dènnya lumayu/ malbèng pasawahan tan kadulu/ ingkang potangsaking doh samya balangi/ sirah Garèng nora luput/ kêna balang cêplascêplos// [91]
Ya ta sang among gandrung/ sirna pêpêtêng ruwêting kalbu/ kunêng wontên ingkang kawuwusa malih/ sinimpên têmbange gambuh/ durmarangsang kang gumantos//

~ PUPUH XV ~
D U R M A

Kawarnaa sribupati ing Gumiwang/ sakundurira saking/ Batanakawarsa/ sangêt cuwaning driya/ cinarita tigang ari/ kadya kantaka/ atajin dhahar guling//
Ingkang mangka sandeyaning driyanira/ ing karsa bok tinampik/ de sirnaning mêngsah/ tan mawi sarana prang/ marmanggung sumpêking galih/ mung Dahyang Druna/ kang anggung bêbolèhi//
Ya ta wau wusing sirna duka cipta/ enjing miyos tinangkil/ anèng pasanggrahan/ pêpak punggawèng ngarsa/ kang cakêt kya patih kalih/ tan lyan sinabda/ mung dènnya cuwèng galih//
Tan pantara ing jawi swara gumêrah/ praptaning catur mantri/ kang pinatah têngga/ kutha Cintakapura/ sigra tinimbalan aglis/ kapat wus prapta/ ngarsaning sribupati//
Angandika Sang Prabu Suryaanggana/ mring punggawa kang prapti/ hèh pagene sira/ mulih dudu karsèngwang/ tan karana sun timbali/ manawa ana/ karya kang angluwihi//
Ya ta matur manêmbah catur bupatya/ pukulun sribupati/ pramila kawula/ mundur saking pajagan/ wontên sinatriya prapti/ saking aldaka/ Kelasawarna giri//
Ingkang apanêngran Bambang Partadewa/ atmajaning maharsi/ Sang Kilatarupa/ prapta jujug jro pura/ kawula dipuntimbali/ kang abdi sowan/ sakanca malbèng puri//
8)Amba lawan kanca sami dhinawuhan/ makatên kang wê-[92]wêling/ wis padha muliha/ ingsun kang ngrêksa praja/ sun iki mitra sapati/ lawan Pandhawa/ dudu karyamu yêkti//
Matura mring gustimu Si Suryanggana/ dene kongsi mungkasi/ aturing punggawa/ sigra narik musala/ kapat punggawa binabit/ dening musala/ kapat sirah gumlinting//
Sinampar ing suku sirah kapat mêsat/ tibèng glundhung tiba têbih/sigra Satrutama/ nyandhak gêmbung punggawa/ ginèrèt mêdal ing jawi/ ya ta sang nata/ dukane tan sinipi//
Angandika marang Gajah Antisura/ sira dangdana aglis/ lawan anggawaa/ prajurit sawatara/ kêpungên Cintakapuri/ lawan miliha/ bocah buta kang bêcik//
Buta mangka pangarêping lakunira/ nanging sira ywa kongsi/ wani malbèng praja/ dene ing karyanira/ bok Si Partadewa mijil/ têka jro pura/ iku sun kuwayani//
Lakunira yèn kapranggul trah Pandhawa/ aja nganti sumingkir/ bandanên awya wal/ yèn budi patènana/ mrênaha papan kang bêcik/ sun dhewe seba/ mring rama sribupati//
Sigra mundur Gajah Antisura/ sapraptanirèng jawi/ miji kang punggawa/ buta wusnya siyaga/ mangkat buta andhisiki/ sang nata budhal/sumiwa ing rama ji//
Duk satêngah dina lampahe ki patya/ panganjur ingkang yêksi/ myatingkang sujanma/ lèrèn ngisor mandera/ buta gêbayan nulya glis/marpêki arsa/ têtanya kang lumaris//
Kunêng ditya wuwusen Partatênaya/ lèrèn sor man-[93]dera sri/ lankawan têtiga/ myarsa swara kêmrêsêg/ lan mambu gandaning yêksi/18)sigra rahadyan/ jêjagan abêbiting//
Abêborang nglumpukkên prajuritira/ têpung ngalang ngubêngi/ngisor myang gêgana/ Bimanyu wus kajiwa/ mring Hyang kangmisesèng bumi/ nahên saksana/ yêksa kèh andhatêngi//
Pangarêpe yaksa pun Kala Prêmeya/ kang akèh jagèng wuri/ sang yaksatêtanya/ babo sapa ranira/ lan apa karyamu dening/ liwat nglêngkara/ lumaku marang margi//
Anauri Bimanyu sun Partasuta/ sira buta ing ngendi/ lan sapa ranira/ tingkahmu gora godha/ kang tinanya anauri/ sun buta dêmang/ ayer ngiras pulisi//
Sira apa sêntananing wong Pandhawa/ ngakua aja mukir/ yèn sirabêlaka/ dak-ganjar lungguh dêmang/ ngiras dadia gêlidhig/ Bimanyunabda/ sun putra Pandhusiwi//
Kaponakan dening narpati Pandhawa/ arêp apa siranjing/ wil Prameyalatah/ kalingane ta sira/ bêburone gusti mami/ andadak minggat/ mring êndi gonmu ngungsi//
Angungsia mring têlaking sang nagendra/ tuwin ing Suranadi/ mangsa ta wurunga/ kêcanthil nyawanira/ lah nuruta sun talèni/ Bimanyu mojar/ sira buta pêkathik//
Kewan alas padhaning jêjinisira/ tan mawang myat sujanmi/ sun baguswarata/ sakojur tanpa cacat/ rupamu pating bêsasik/ pantês mung mangan/ bê-[94]buron ukur cacing//
Krodha nyandhak suligi Kala Prameya/ Bimanyu kang binabit/ sumêbut akebat/ Partatanaya oncat/ kinayang dènira babit/ antuk landhêsan/ yêksa lir ginalintir//
Tiba klumah yaksa sru angathang-athang/ Petruk kêbat nututi/ mripate Premeya/ cinocok ori carang/ yaksa anggung gobag-gabig/ tangi narajang/ tumandang mung andèrpati//
Netra wuta anggung numbuk gora rupa/ ginuyu dening yaksi/ yêksa wira mangsah/ têlu barêng tumandang/ kinarubut Partasiwi/ dening tri yaksa/ tinubruk nganan ngering//
Radèn Jayênggati tan kewran ing solah/ kinarubut ing yaksi/ anapuk andugang/ nampiling nêbak jêjak/ saya kèh yaksa ngêmbuli/ sigra rahadyan/ trêngginas anarik kris//
Ditya ingkang ngarubut sinrang gumlimpang/ kagarut ganja mati/ Bimanyu malumpat/ mamrih papan kang padhang/ sigra amusthi jêmparing/ kang narawantah/ lumêpas mring wiyati//
Kêthèn wendran bêlêg sumawur ngawiyat/ tibane lir garimis/ sêrsêg tumpa-tumpa/ nibani kang raseksa/ ting gulimpang bangkening wil/ atumpa-tumpa/ kang mlayu dèntututi//
Sayêkti doh de rosaning kang [95] panawa/ wuwusên kyana patih/ têtindhih ing wuntat/ senapati manungsa/ manggala pangirit baris/ Sang Antisura/ kanggêg dènnya lumaris//
Buta ndhêlik ing êrong tinuding panah/ ting talêsêp ngulati/ kacandhak tinanam/ mung busêk gumalimpang/ panah baut mandi-mandi/ upama udan/ binuncang dening angin//
Sayêkti doh de rosaning kang [95] panawa/ wuwusên kyana patih/ têtindhih ing wuntat/ senapati manungsa/ manggala pangirit baris/ Sang Antisura/ kanggêg dènnya lumaris//
Myarsa swara gumuruh gora gurnita/ kadya manêngkêr langit/ sumiyuting wrêksa/ ron kabur kamarutan/ tan dangu udan jêmparing/ adrês ing wiyat/ nibani kang prajurit//
Wus anyakra Patih Gajah Antisura/ yèn wadya wil ing ngarsi/apranggulan kang/ satêmah wawan ing prang/ garjita rêkyana patih/ sigra amênthang/ panulaking jêmparing//
Musthi ingkang bramastra nyandhak wisesa/ minantra wus umijil/ dahana angalad/ sungsun atumpa-tumpa/ dalêdêg wijiling hakni/ kumantar-kantar/ wrêksa wana kabêsmi//
Kang sanjatanira wantah sirna gêmpang/ pinangan sanjata hagni/ kagyat Partasuta/ myat prabawa dahana/ sukèng Dyah Jahnawisiwi/ èngêt kataman/ cobaning sang maharsi//
Ingkang eyang Begawan Jayawilapa/ tambah sudirèng galih/ sigra-sigra nyandhak laras/ ingkang panah warayang/ mênthang langkapnya gumêrit/ tumêngèng wiyat/ sanjata mijil angin//
Gumaludhug prahara gora sinêrang/ bayu bajra tumindhih/ kèh patih sulaya/ wrêksa rubuh kaharah/ bramastra kabuncang angin/ hruning warayang/ sumêbut mobat-mabit//
Sumpêk nampêk kapalêpêk wadya sabrang/ gègèr lumayu ngisis/ ngungsi senapatya/ Ki Patih Antisura/ têtêg tan nêdya gumingsir/ Bi-[96]manyu sigra/ marpêki senopati//
Asta kiwa wiraga ngasta kang langkap/ têngên Hardhadhedhali/ alon atêtanya/ hèh sabrang ranmu sapa/ sikara nyidra ing jurit/ apa wus adat/ tan parikramèng jurit//
Kagyat mulat mring bagusing radyan putra/ gèdhèk-gèdhèk ki patih/ gung angunjal napas/ nyakra dudu manusa/ groyok dènira nauri/ yèn tambuh mring wang/ ing sabrang sun pêpatih//
Raningsun Patih Gajah Antisura/ taliti sutèng patih/ marmèngsun labuh prang/ jêr buta kancaning wang/ sapa aranmu wong sigit/ manawa sira/ jawata pindha janmi//
Anauri ingsun putra Madukara/ satriya Plangkawati/ Bimanyu raningwang/ ya Arya Partasuta/ atmaja surayèng widhi/ Hendratanaya/ Badra siswa ya mami//
Apèparab kyatingrat Jahnawisuta/ Pamadyasuta mami/ Sang Arjuna Weka/ Tenaya Widasmara/ atmaja Prabu Kalithi/ prawinaning prang/ Suraya andon rêsmi//
Kadangingsun putra waranggana Surendra/ kabêh nêmbah ing mami/ Patih Antisura/ malongo duk miyarsa/ nauri gumuyu ngikik/ asugih aran/ tumpuk atumpang tindhih//
Lah nututa wong bagus sira sun gawa/ milih mring praja mami/ ywa nganti kawêngan/ ing gusti srinarendra/ rabènana anak mami/ punjul sapraja/ têmbe dadia patih//
Lurah Sêmar matur mamrih tumulia/ matêmpuh ing ajurit/ nyêmpal pang mandera/ pinanduk kêning jaja/ kagyat Antisu-[97]ra narik/ curiga nrajang/ Bimanyu pinrang kêris//
Wanti-wanti panggocone kyana patya/ Bimanyu datan busik/ gigir lambung jaja/ jimpe rêkyana patya/ kang curiga gurèwèli/ akon malêsa/rahadyan narik kêris//
Kalanadhah ki patih jaja kataman/ gumêbruk wus ngêmasi/ sigra pra punggawa/ wruh lurahe palastra/ gumrubyuk têmbang ginanti/ durma sinimpar/ pangkur ingkang gumanti//

~ PUPUH XVI ~
P A N G K U R

Nêngna untabing kang bala/ kawuwusa Rahadèn Bimasiwi/ lalu pangupayanipun/ ngêmbara ing awiyat/ tyas kumêpyur myat lêbu mulêg lir lesus/ gumrah alas kaêbêgan/ garjita Sang Bimasiwi//
Sangsaya niyub mangandhap/ kawistara kang udrêg ing ajurit/ tan samarpaningalipun/ kang rayi Partasuta/ kinarubut kang mungsuh langkung sèwu/ dyan wong agung Pringgacala/ mangkrak krodhanya mawrêdi//
Nguwuh sêsumbaring ima/ prabawa gung kumêlun gung kukus mijil/ dalêdêg wêtuning tutuk/ lir mêndhung kamarutan/ tinumpa ing prahara tumamèng mugsuh/ gumlêgêr swara gurnita/ rug kontrak kang bumi gonjing//
Hèh kodhik sun tan pêpeka/ sapa ingkang sikara ing ajurit/ tadhahana wêwalêsku/ sun putra ing Pawênang/ Prabu Anom Têtuka jêjulukingsun/ iya Arya Bimasuta/ wong agung ing Pringgadani//
Bêbayaning jumantara/ andhanu lar Arimbatmaja mami/ sun atmaja Bayusunu/ kapitra anrang têngah/ dènprayitna sigra Bimaputra niyub/ narajang têngahing [98] mêngsah/ dhupak napuk anêmpiling//
Ngancik pundhak muntir sirah/ gulu jêbol jêrohan katut mijil/ kèh sinawatakên mungsuh/ mati ingkang katiban/ bubar kuwur ting salêbar kawur mawur/ wênèh ngungsi malbèng jurang/ dhrêsêl garumbul ori//
Wuwusên Partatênaya/ Garèng Petruk miyat sirnaning baris/ lan akèh sirah gumlundhung/ gêmbung kèh gumalimpang/ wus anyakra yèn kangraka kang têtulung/ sigra Sang Partatenaya/ nguwuh sarta amrêpêki//
Wus tundhuk lawan kang raka/ samya lênggah anèng soring waringin/ kalihe rangkul-rinangkul/ tanya Arya Têtuka/ witing aprang lawansangkaning kang mungsuh/ satriya Jahnawisuta/ matur purwa amungkasi//
Lan matur wêlinging eyang/ Rêsi Jayawilapa andhawahi/ kinèn manjing purèng mungsuh/ pinriha manuhara/ lan putrining Suryanggana sangaprabu/ nuladha adate bapa/ jayaning prang olèh putri//
Gathutkaca ngandika/ yèn mangkono ingsun milu sirèki/ nadyan tumêka ing lampus/ aja pisah lan sira/ kasok têmên bok kaya kang wis kapungkur/ Bimanyu alon aturira/ mrih Rahadèn Bimasiwi//
Kakang sih paduka mring wang/ sakêlangkung tumanêm pulung ati/ kalingga têlênging êmbun/ mugi sampun dêduka/ wit kawula lênggana yèn tinut pungkur/ bantu wuwus Lurah Sêmar/ ngaturke wêlinging kaki//
Ing karyane rayi dika/ mangka pikat [99] rama dika kang anis/ timbalane sang awiku/ benjing prang pasanggrahan/ ing timbule rama dika radènbagus/ miwah rama jêngandika/ rahadèn ing Jodhipati//
Ya ta Radèn Gathutkaca/ duk miyarsa aturing Saronsari/ kalangkung trusthaning kalbu/ lêsah-lêsuning ilang/ angandika mring kang ari Sang Bimanyu/ wis yayi payo binagya/ ing karya dimèn tumuli//
Yayi maring pasanggrahan/ ingsun ingkang sumiwi Parta rêsi/ Gathutkaca sigra mumbul/ dêdêl ajumantara/ lamat-lamat lir kaendra nggayuh mêndhung/ jalada malang tinrajang/ buyar mawur katut angin//
Partatênaya umangkat/ alon-lonan anggung nyilip ing margi/ kunêng gantya kang winuwus/ Sang Prabu Duryudana/ risêdhêngnya tinangkil pêpak pra wadu/ miwah para kamituwa/ Kurawa samya sumiwi//
Karsane srinaranata/ mung anggunêm sirnaning Pandhusiwi/ eloke barang kadulu/ sabarang kari wadhah/ tan antara praptanira sang aprabu/ ing Gumiwang Suryanggana/ tan palarapan sumiwi//
Ngarsaning Sri Duryudana/ rêrênggosan kadya soring ajurit/ angling Duryudana prabu/ mring Prabu Suryanggana/ hèh ki prabu dene agita praptamu/ kaya kang anêmu karya/ umatur sang narpasiwi//
Pukulun srinaranata/ kawula tur uninga jêng rama ji/ abdi paduka kang tunggu/ Praja Cintakapura/ jinudhag mring satriya sajuga rawuh/ wasta Bambang Partadewa/ pinangkane saking [100] wukir//
Pratapan Kelasawarna/ yoganira Sang Kilatrupa rêsi/ sêsumbare mila purun/ gusah catur punggawa/ pun Pandhawa ingakên mitra satuhu/ alabuh sabaya pêjah/ mêkatên gènira angling//
Sira dudu mungsuh ingwang/ gustinira dènage konên prapti/ mantri jagi samya mantuk/ gita sanjang ing kula/ kamipurun lumancang karsa pukulun/ mantri pangrêksa sakawan/ sami kawula pêjahi//
Pukulun jêng srinarendra/ sowan kula nyuwun pangèstu mugi/ kaèstrèna para sêpuh/ nyêpêng pun Partadewa/ kalilanana kawula amale ukum/ lan kadhaton ing Ngamarta/ yèn parêng kawula bêsmi//
Ngandika narpa Kurawa/ mring Sang Wiku Dahyang Durna maharsi/ bapa paranta ing kayun/ karêpe putranira/ kudu-kudu anyêkêl kang anèng kadhatun/ matur Baratmadyaputra/ dhuh pukulun sribupati//
Yèn putra paduka nata/ kang umangkat nyêpêng kang anèng puri/ kabaranang ing bêbêndu/ kang nama Partadewa/ kawula jrih ngarokos ingkang saèstu/ yèn karsa karaya-raya/ bok mênawi nêniwasi//
Pun bapa botên angina/ kadibyane putranta sribupati/ prayogi sarèh ing kalbu/ waspada ing paningal/ kêdah ingkang sagêd matawis ing wangun/ ngandika Sri Duryudana/ manira bodho sirèki//
Kang prayoga anyêktèkna/ Dhahyang Druna umatur mring sang aji/ raka paduka Sang Prabu/ Ngawangga Basusena/ kados bo-[101]tên dêdugining kalbu/ waskitha ing panggrahita/ lêbda mawang ing tyas lantip/
Yèn pamawrate pun bapa/ Partadewa langkung saming janmi/ wondene sumanggèng kayun/ ing karsa Srinarendra/ Duryudana alon angandikanipun/ ring raka Dipati Karna/ nêdha kakang adipati//
Jêngandika lumakua/ marang datulaya Cintakapuri/ yêktining jroning kadhatun/ ing mêngko ana ingkang/ wani ngrêngkuh wijiling wong têka gunung/ aran Bambang Partadewa/ ngaku sinudara dening//
Rayi andika kang muksa/ yèku kakang jêngandika timbali/ paran sêdyane satuhu/ bangga rinampungana/ Bapa Suman pakênira dèn sabyantu/ lan kakang Dipati Karna/ Kurawa kang gantung kardi//
Trusthèng tyas Dipati Karna/ piniji mring rayi jêng narapati/ dhêku sarwi lon umatur/ yayi srinaradipa/ dènsakeca ing galih pun kakang sanggup/ anggèndhèng pun Partadewa/ dènnya muwus Suryasiwi//
Goyang jêngku sru sêsumbar/ mèsêm- mèsêm mangkana dènira ngling/ dhuh yayi ingwang sinuhun/ lamun benjing pun kakang/ botên bêkta mustakane wong ing gunung/ tan sumiwi ing paduka/ wirang miyat ing sujanmi//
Eman alungguh dhêdhampar/ pêpantêse nguni awor pêngarit/ Rêsi Bisma lon amuwus/ Dipati Basusena/ yèn cêlathu ilang parikramèng ratu/ pêpantêse binalika/ Partadewa ingkang nyangking//
Murdaning radetyatmaja/ ora patut ka-[102]soran ing ajurit/ Karna kucêm sigra mundur/ datan kongsi nyamêkta/ praptèng jawi nyengklak kudhanira mamprung/ pangkur kari panangkilan/ pucung têmbange gumanti//

~ PUPUH XVII ~
P U C U N G

Kawarnaa kang nèng jroning têmbang pucung/ Bambang Partadewa/ lawan garwa wranggana di/ tuwin putra Sang Prabu Anom Têtuka//
Partadewa ngandika mring garwanipun/ ingsun iki bakal/ dhayohan dhutèng narpati/ kang dinuta adipati ing Ngawangga//
Sira iku mirantia ing sêsuguh/ ing jro miwah jaba/ ywa nganti ngisin-isini/ Kandhiraras mijil angrukti sugata//
Partadewa angandika maring sunu/ Arya Gathutkaca/ kulup sira sun tuturi/ ingsun katêkan ing dhayoh anangsara//
Poma kulup dèn mituhu lêkasingsun/ lamun duta nata/ arêp sikara mring mami/ sira aja wani têtulung maring wang//
Aja ngaton sira dhêlika ing pungkur/ sigra Bimasuta/ mentar dhêlik ngintip-intip/ ing tyas kudu wêtu atarap ing karya//
Ya ta wau Bambang Partadewa sampun/ mijil saking pura/ jumênêng soring taritis/ kawuwusa Adipati Basusena//
Tanpa kanthi manjing palataran wong agung/ Sêngkuni nèng wuntat/ nusul napas kêmpis-kêmpis / jinaganan Kurawa angunjal napas//
Bambang Partadewa mêndhak lon umatur/ nêdha carakendra/ paduka manjing puri/ kula ingkang nglêladosi ing paduka//
Sribupati Karna bêngis ngandika sru/ apa sira ing-[103]kang/ jênêng Partadewa rêsi/ gya umatur tan kalih naming kawula//
Nama Partadewa mung kawula tuhu/ miwah kang Pandhawa/ yêkti tan liya kang abdi/ ingkang rusak kang rinusak mung kawula//
Adipati Karna mèsêm nolih pungkur/ angling mring kang paman/ nêdha paman dika pikir/ punapi ta wontên wong angrangkêp karya//
Gèbès-gèbès kyana patih lon umatur/ bêbasan ngalêntar/ bok gih sampun dipungalih/ gya tumuntên dhawuhna kang pangandika//
Partadewa ngrumiyini manabda rum/ bok inggih sumangga/ lajêng umanjing jro puri/ ing sakarsa supadi nuntên kalakyan//
Sigra wau wus manjing pura wong agung/ tata dènnya lênggah/ atembokparêkan cèthi/ ingkang samya ngrakit samya ajuning sugata//
Ingkang rasa sêgêr lêgi myang rum-arum/ Sang Narpati Karna/ durung nganti dèncarani/ ting karompyang Kurawa dènira nadhah//
Partadewa alon panêmbramanipun/ dhuh sang adipatya/ kawula atur basuki/ duk nèng praja ing marga praptèng wusana//
Anauri Karna mring atmaja wiku/ ya Ki Partadewa/ bangêt panarima mami/ ingsun malês pambagya marang ing sira//
Hèh Ki Partadewa ing karya sun cancut/ wit ing praptaningwang/ dinutaing sribupati/ amaringakên sabda pangèstu mring sira//
Gya andhêku wiku putra lon umatur/ sabdaning rayinta/ asih pama ing basuki/ sakalangkung kapundhi kalingga murda//
Mung mênawi wontên karsa kang mrih ayu/ Narapati Kar-[104]na/ pangandikanira bêngis/ hèh Ki Parta timbalane Srinarendra//
Sapa ingkang nyuraya marang sirèku/ apa karêpira/ dene liwatkumawani/ anrang baya kuwanènmu tanpa taha//
Praptaningsun animbali ing sirèku/ yèn nuntut dak banda/ sira bangga sun patèni/ mèsêm-mèsêm wiku putra lon turira//
Dhuh sang prabu mila amba kamipurun/ tingkah kang mangkana/ anrang baya kumawani/ anjudhag ming mantri kang rumêksèng praja//
Awit pun Pandhawa pawong mitra ulun/ tan mantra mêmitra/ lir nunggal sayayah wibi/ liya saking mêkatên tyasing pandhita//
Pakartining têtulung ing kawlas ayun/ sami lan narendra/ wajib angrêksa kaswasih/ yèn narendra têtulung sarana aprang//
Yèn pra wiku mung puja miwah pitutur/ mangka pun Pandhawa/ tan dosa dhahat pinurih/ sinangsara marma kawula sumêngka//
Sapikantuk nanggulang pakaryan pra dur/ lan pamyarsa kula/ Sri Duryudana Narpati/ nak ing dulur lan narpati Ngamarta//
Datan eman têka kolu murih lêbur/ nanging dhatêng layak/ awrate rêbut nagari/ pantês supe rinewangan mèt suraya//
Jêr wadyane sadaya pan êmpuk-êmpuk/ arêp mêngku praja/ wêdi ananggulang jurit/ golèk sraya olèh ratu atos jênang//
Malih dipun têrang tan nyambut pangrungu/ paduka punika/ sadulur anunggal bibi/ gumrahing wong dadi têka aji mulya//
Duk winatêk Kunthi wêtêng-[105]e malêmbung/ liwat dora cara/ aji bisa dadi bayi/ congèr-congèr linabuh marang samodra//
Wontên malih mêdal saking adatipun/ lair ingkang jabang/ marmane mijil sing kuping/ saparane kinelenan gagang lanang//
Sadèrènging dewasa gorohe ngumbuk/ mangka rahsaning hyang/ dumunung ingkang prakawis/ kenging uga kinaryan rahsa sêkawan//
Tutuk grana karna parji cangkêm catur/ manggone kang rahsa/ nanging parah kang umanjing/ lêgi gurih ning tutuk manggoning rahsa//
Rahsèng grana bangêr bacin wangi arum/ mung rahsa nèng karna/ mèh padha kang nèng parêji/ yèn kêlêbon kêkilar rahsaning nikmat//
Yèn parêji mung salumrahing winuwus/ wit punika mangka/ kaelokaningHyang Widhi/ yèn kataman lêgi gurih tanpa rasa//
Kula sirêping atur bok kajalungup/ kados yèn kolua/ mring Pandhawa wus tanpa sih/ jêr paduka kadadosaning sukêrta//
Sadangune sang wikuputra dhoreng wuwus/ Narpati Ngawangga/ miwah Ki Patih Sêngkuni/ pra Kurawa ngantuk ngorok sêsênggoran//
Ing wêkasan wiku putra dènnya muwus/ Sri Karna anyêntak/ gêbyak asta asru runtik/ tan saranta sinikêp Sang Partadewa//
Pan gumapruk lir sidhakêp udrêg kukuh/ nanging tanpa lawan/ mêksa wanti-wanti banting/ Patih Soman jumbuh susure malêsat//
Kawuwusa Bimaputra kang nèng pungkur/ myarsa swara gita/ [106] sigra dènira umanjing/ pinapakên ing rama Sang Partadewa//
Rinarapu dènira arsa têtulung/ nahan wiku putra/ Kurawa wus dènsabdani/ padudona Kurawa lan sanakira//
Mung Sri Karna kang inguja karsanipun/ riwusnya sinabdan/ Kurawa lir turu nglilir/ barêng ngêbyak barêng surak barêng mêngsah//
Niba tangi ing palataran padha gêlut/ kang jambak jinambak/ dhupak nyongkol anampiling/ gêgamane kabèh padha kapalêsat//
Kang dènidak gulune ilate mêtu/ kèh mripat kasipat/ irung buntus kuping suwir/ Arya Soman binuru ubêng-ubêngan//
Kaku tyase manjing urung-urung banyu/ kalèn nuju matang/ mukanggung kasaban warih/ nglangak sundhul bali mundur sinogokan//
Kawuwusa nata Karna langkung bêndu/ nyandhak kang sanjata/ narawantah wus kapusthi/ duk lumêpas wiku putra tangkis asta//
Kang sanjata prabawa tinulak wangsul/ nibani Sri Karna/ kumarutuk lir garimis/ wusnya ambruk Karna karoban ing panah//
Kakuning tyas têmah kantaka sang prabu/ Kurawa ting glimpang/ ting galêrêng ting karêmpis/ Patih Soman mundur saking marga toya//
Duk umiyat Kurawa pating galuntung/ sigra Partadewa/ marpêki Patih Sengkuni/ alon nabda hèh palibaya dènenggal//
Pra Kurawa dènmota ing ngekrak gupuh/ [107] Narpati Ngawangga/ tinumpangna ing turanggi/ rinompoha tumuli sami mundura//
Palibaya umatura ing sang prabu/ manira suwuna/ pangaksama mring sang aji/ dene para Kurawa manggih sangsara//
Nanging dede saking manira satuhu/ wit karsa priyangga/ dhêndhaning sikaring janmi/ lan katura kawula asung yu bagya//
Kawuwusa Sangkuni sawadyanipun/ sabên saonjotan/ lèrèn kang samya lumaris/ mêmêtèki Kurawa kang munggèng ikrak//
Nata Karna ing samarga-marga kantu/ kondur mring Ngawangga/ ning marga têmbange salin/ mari pucung kang gumanti maskumambang//

~ PUPUH XVIII ~
MASKUMAMBANG

Kawarnaa kang tapa gupita giri/ pratapan Sumarma/ kiwaning pinggir jaladri/ adoh dhukuh mung prak alas//
Kèh bêburon banthèng andanu mêraki/ singabarong warak/ tuwin kang buron jaladri/ gung saba midêr pratapan//
Garudha gung mibêr midêr anganglangi/ tan ana tanduran/ kêpoh randhu alas wringin/ pinggir samodra siwalan//
Dhuwur-dhuwur jajar tan kêna winilis/ padha sinusuhan/ garudha munya ting krêlik/ marga sinaba ing janma//
Kang martapa pandhita awarna yêksi/ adêdêg pidêksa/ têgêse sêdhêng gêng inggil/ netra apindha baskara//
Grananya gung tutuk cawak waja ngrungih/ siyung ngapurancang/ karnanya apindha hèsthi/ jaja gêblak sêmu wijang//
Gumbala gêng godhèg wok simbar jaja brit/ asta meng-[108]kol cêndhak/ dariji gêng sakurahi/ kênaka gèpèng lir bêndha//
Susu kopèk wêtêng jêmbluk bokong nyênthing/ suku penthong cêkak/ kêbak wulu klangsrah siti/ dlamakan pindha pêpisan//
Ajêjuluk Kesawa sang maharêsi/ lawan cinarita/ arine sajuga èstri/ warna sor wrangganèng swarga//
Kang panêngran Kusuma Humandadari/ wus tan kêna ngucap/ candraning sang ruming sari/ sabarang bêcik kang tinrap//
Kabèh-kabèh sakojur rêtuning bêcik/ tapaning sang rêtna/ lan kang raka anyarêngi/ arêpa nadhahana//
Lamun dalu dêdamar ujwalèng sasi/ mangkya sang pandhita/ lagya amêsu sêmèdi/ tapa mati jroning gêsang//
Anyirnakkên pancadriyanya sang rêsi/ tan myat tan miyarsa/ rasa pangganda piningit/ cipta osik kabèh sirna//
Mung angêmpêl kumpule ywa kongsi gêmpil/ lan angga priyangga/ lamun panêmbahe milih-/ milih kang êndi sinêmbah//
Yèn nêmbaha ing sêsamaning dumadi/ dene tanpa ngrasa/ yèn nêmbah ing dewa luwih/ dewane sapirang-pirang//
Lawan dewa yinoga Hyang Ujwala tri/ iya Sang Hyang Jagad/ mêngku wiji misesani/ bantala miwah akasa//
Wujude kang dènrasani/ marma kasangsaya/ subratane sang maharsi/ waspadaa warnaning Hyang//
Marma wus samadya candra sang maharsi/ dènnya tapa pêjah/ datan obah datan mosik/ anglir tugu sinukarta//
Mêmpêng dènnya mrih sampurnaning du-[109]madi/ pamoring Hyang nunggal/ ywa nganti silih-sumilih/ sanalika sang atapa//
Adrêng mêrdêng jiwa linggar saking jisim/ marma ingaranan/ jisim wus koncatan dening/ Hyang Suksma linggar sing angga//
Duk maksihe dumunung ingaranan jalmi/ cuwèng tyas Kesawa/ miwah Dyah Uman Dadari/ myat ing raga karigana//
Panuruning caritaning dhalang ringgit/ pêcating kang nyawa/ suwe yitma anunggoni/ sru dènnya anguman-uman//
Gumarunggung ngundhamana yitma kalih/ marang raganira/ duk tinurun sastra warih/ nuju têmbang maskumambang//
Kang mangkono nora dèntulisi/ mrih bok tinuladha/ têka yitma muringmuring/ saiba duk aran janma//
Wusing purna yitma dènnya muring-muring/ tumulya lêlampah/ kèh dinulu amarnani/ yèku pan uga tiningal//
Hyang wisesa yèn wis lingga saking gaib/ paran nganggo marga/ têka nganggo amêmilih/ rêp mring wisma sangka ngomah//
Arêp lunga mêntas ingkang dènparani/ mêngkono ing rasa/ antêpe kang mardi tulis/ ing driya tan sêmang-sêmang//
Parandene isih ana kang pinêthik)/ jêr ginawe sêpa/ tuladha sasmitèng pati/ mangkana kang cinarita//
Sang Kesawa lan Kusuma Mandadari/ anon pakarangan/ saking doh dinulu asri/ katon munggul gapuranya//
Gapura mas pinathik-pathik rêtna di/ tuwuhan têmruna/ ya ta wau Mandadari/ kèndêl dènira lumampah//
Lon matur mring kang raka ngasih-asih/ iku kakang sa-[110]pa/ kang dumunung katon iki/ Kesawa lon lingira//
Iku rara pêpancèning pra maharsi/ tuwin para raja/ sanadyan wiyahing janmi/ bisa dumunung ing kana//
Yèn pandhita kang tansah muja sêmèdi/ tan lyan kêring kanan/ mungkul ing tyas anêtêpi/ sapakartining pandhita//
Yèn narendra uga padha lan pra rêsi/ mung sejening patrap/ pandhita alul sêmèdi/ betah luwe cêgah nendra//
Ora mêngêng pangèsthine marang dewa di/ gêlising pangucap/ tuladhane wus mrêpêki/ narpati miwah pandhita//
Ingkang padha ngantêpi karsaning widhi/ kaya ta pandhita/ sang Begawan Wrahaspati/ Bagaspati kalaludra//
Iku padha tinitah sipat rasêksi/ tan mung iku rara/ yèn kang jumênêngnarpati/ Mantili Prabu Janaka//
Srinarendra ya padha raja narpati/ kang padha ginanjar/ suwargane kêna milih/ padha aloka sawarga//
Kang siranon iku tan kêna pinilih/ ujêr wis pinacang/ ing wêca pinanci-panci/ kang bakal duwe sawarga//
Lamun ana satriya lêbda sêmèdi/ têranging paningal/ luwih kang para maharsi/ sinuraya ing jawata//
Yeku ingkang pancèn kêna angênggoni/ siniwi wranggana/ umaturUmandadari/ ngêndi araning sawarga//
Angandika yaksa Kesawa maharsi/ araning sawarga/ gapura kang dinomêri/ ran sawarga Tejamaya//
Ya ing Tinjomaya swarga dènarani/ ya ta ngandika/ Kusuma Mandadari/ bok aku iki lan sira//
Ginanjara sawarga ingkang kadyèki/ lah saiba kakang/ mêthangkrusku angênggoni/ angling Bêgawan Kesawa//
Seje têmên lan karêpku iki yayi/ sèwu no-[111]ra sêdya/ tinikêle ping sakêthi/ rupendah kang luwih ika//
Lo kapriye kakang ujarmu nyalindhit/ kakang kaya ngapa/ pangarêparêping ati/ mêtua ingkang mangkana//
Sang Kesawa ngujiwat alon dènnya ngling/ yayi kadangingwang/ pindha karya ing pamikir/ winanti-wanti pinajar//
Wèwuruke priyangga marang pribadi/ minangka pusaka/ tan ngalèwèng sun antêpi/ tan rêna lamun ginanjar//
Sapa ingkang ginanjar sapa ingkang paring/ malah agawea/ kang dadi sênênging ati/ jêr ika kabèh ya ingwang//
Mangka têmbe ana kang suka pinaring/ swarga Tejamaya/ sun tarka kurang patitis/ kêna sinamuring dewa//
Basa teja wêwayangan kang sayêkti/ mayèku ujwala/ têgêsing ujwala yayi/ cahya kang gumilang-gilang//
Matur malih sang raka lirih/ sun kêpingin kakang/ lumêbu sawargan iki/ saiba endahing warna//
Nulya laju lampahe kang yitma kalih/ kunêng kawuwusa/ kang nèng jroning mandragini/ salin têmbang dhandhanggula//

~ PUPUH IXX ~
DHANDHANGGULA

Cinarita kang nèng jroning puri/ puranira Sang Hendratanaya/ jawata nata lungguhe/ anênggih ajêjuluk/ Sang Bathara Prabu Karithi/ siniwèng para garwa/ pangarsanya catur/ jêjuluk Rêtna Supraba/ putra Hendra Wilutama ingkang rayi/ Sambu ingkang pêputra//
Lêng-lêng Mandanu ingkang sumendhi/ Lêsmanantaka jangkêp sêkawan/ Brama ingkang ngyogakake/ punika kinawayuh/ lawan Drê-[112]sanala kang rayi/ kang anèng jroning garbanira Pandhusunu/ akathah garwa ampeyan/ cinarita tiga ingkang wus sêsiwi/ kapat Wara Supraba//
Supraba wus pêputra kêkalih/ ingkang sêpuh Sang Bimawicara/ luruh jatmika solahe/ nunggil watêkanipun/ lan kang rama Prabu Karithi/ karêm mring kasatriyan/ kondhang linalancur/ kêkêmbange Surantaka/ kèh pra widodari brangta mring sang pêkik/ sumêngka tur pralina//
Ingkang rayi Dyah Minangkawati/ nunggil ibu lan Bismawicara/ lan kang ibu kèh èmpêre/ muka kulit amulu/ tindak-tanduk sabawa sami/ marma dadya laela/ kèh jawata gandrung/ Rêsi Wilutamaputra/ mèh sawarna lanraka Suprabasiwi/ Nayamurdhama atrang//
Tyas ngumalaa mustika manik/ angluri mring pambêkaning eyang/ lumuh mring pakaryan rame/ karêm puja manêkung/ ingkang rayi Radèn Wisagni/ Tenaya Drêsanala/ miwah arinipun/ nama Rêsi Wisangkatha/ ambêranyak bawa tênagane nyami/ cahya andiwangkara//
Cinarita Sang Prabu Karithi/ kang siniwi pra garwa wranggana/ salami tan kadi mangke/ netya kucêm mawêlu/ lir purnama ingkang mangsa tri/kataman ing jalada/ ing satêmah kusut/ dadya tyasing kang pra garwa/ samya labuh kamigênaning prihati-[113]n/ rêrêp sirêp nir bawa//
Datan ana kang girang ing galih/ ting palongo kèh ngalalar jangga/ anguwêt-uwêt drijine/ ngunjal napase ngangsur/ kèh bêbisik rowange linggih/ duk nèng gupita rêtna/ bok kèh tan sinarju/ ya ta dyah Hendratanaya/ anrangbaya nir weka umatur ririh/ asrêt kadya karuna//
Dhuh pukulun Hyang Bathara mami/ sampun dhahat akarya sandeya/ rêngu paran darunane/ taha kawulanipun/ yèn ajriha kataman runtik/ nadyan praptèng pralina/ kawula umangguh/ sumêlaning manah amba/ yèn paduka tan kawuryan duk sumiwi/ ing ngabyantara nata//
Lêpating atur kawula mugi/ tinrapana tikêl ing patrapan/ kumawawakawulane/ atanapi kalamun/ giyuhing tyas èngêt kang rayi/ rumêksèng Madukara/ adhuh paran sampun/ rikuh têmah karya rimang/ myang paduka kawula rêksa sayêkti/ lulusing tyas kawuryan//
Yèn kadurus sungkawaning galih/ botên wande karya rênguning rat/ kèh gara-gara têmahe/ dhuh wêlasa sinuhun/ kayangane pra widodari/ kapanduk ing blêkdaba/ kawah lir katunu/ dhaharên atur kawula/ angowêla pukulun panutan mami/ têmbe praptèng wasana//
Nahan tuwuh wêlasing kang galih/ dadya arum ing waca-[114]nanira/ kabèh kêkasihku dhewe/ aywa na salah surup/ taha lamun dinukanan dening/ sang hyang siniwèng dewa/ miwah panangguhmu/ yèn kangên mring garwa putra/ iku luput satêmêne iku yayi/ kataman ing pawarta//
Wus kawêntar dewa kang anangkil/ yèn dewaji ing Cintakapura/ lumèngsèr saka prajane/ kajudhag dening mungsuh/ têka sabrang prawira sakti/ prajane ing Gumiwang/ jêjuluking ratu/ Maha Prabu Suryanggana/ abêbala bacingah guna ing jurit/ marga bêdhahing praja//
Katuwone yayi awak mami/ anèng Tejamaya wus wibawa/ siniwi wranggana akèh/ tan eling mring sadulur/ pijêr rinob pra widadari/ gabug têmên mring kadang/ kalingan linuhur/ nèng sawarga mong asmara/ iku yayi kang dadi susahing ati/ saiba loking dewa//
Ênêngna Sang Prabu Karithi/ kawuwusa yitmaning Kesawa/ lan Mandadari yitmane/ wus tumamèng kadhatun/ tyas kumêpyur Umadadari/ miyat sang awibawa/ mèsêm jroning kalbu/ sang dyah matur ing raka/ sapa iki kang pinarêk widadari/ ngêdhèngkrèng lir jamita//
Sang Kesawa alon nauri/ aja baribin pangucapira/ yèn karungu lalar gawe/ sêmune kaya wêruh/ marang sira tuwin mring mami/ angling kusuma yitma/ patute wong iku/ [115] maripate kabuwanan/ calinguke budhêge ingkang ngranuhi/ kêtara ing lêledha//
Apa iku kang sira arani/ satriya kang katrimèng panêdha/ sapa kakang ta wong kuwe/ Kesawa alon muwus/ iku yayi Prabu Karithi/ satriya Dananjaya/ ya Tenaya Pandhu/ pamadyaning kang Pandhawa/ ya mulane tinarinan widadari/ mukti nèng Tejamaya//
Pinutra mring Sang Hyang Surapati/ nalikane katêkan prangmuka/ ing Imantaka prajane/ nanging arupa diyu/ Sang Nirbita araning aji/ iya Prabu Newata-/ kawaca jêjuluk/ tapa ning wukir Drakila/ sinuraya amunah sang narpa yaksi/ margane katarima//
Anauri yitma Mandadari/ iku jawane kang aran Parta/ eman têmên ing baguse/ sêkti prawira punjul/ linuwih lan samining janmi/ nganti pinutra marang/ sang jawata prabu/ jawane wong iku kakang/ ora ana wong bagus têrusing ati/ akèh bagus nyênyêlang//
Topèng kayu ginawe nutupi/ nadyan gruwung picak tan kawangwang/ sok katona dhèngklèh-dhèngklèh/ Kesawa jawil muwus/ ah lo sibèng aja baribin/ mêngko rak kapiyarsa/ nolih sang rêtnayu/ sangsaya sru dènnya mojar/ sira kakang maido pitutur mami/ iku wong yèn mungguha//
Woh-woh-[116]an kang sinawang wêrna di/ wohing bolu tuwin wohing ingas/ dinulu ngêpengenake/ tanpa rasa woh bolu/ yèn woh ingas têmah gatêli/ bagus jaba jro wisa/ èmpêre wong iku/ watêkke goroh lalenan/ rada dhêndhêng imul bêcike sathithik/ maido rada cupar//
Marmaningsun gêlêm angarani/ goroh lalèn saèn dhêndhêng cupar/ wis ubaya lan bojone/ sinêksèn ing dewa gung/ melik mukti rabi habsari/ lali ing pangrêncana/ gampang binalilu/ prajane kênèng sangsara/ ora wêlas bungah myat brana hapsari/ kinasih ing jawata//
Ya ta sadangunira samya ngling/ yitma loro narpa Hendraputra/ datan samar satêmêne/ rinasan trang pangrungu/ langkung krodha Prabu Karithi/ nalikarsa tumandang/ yitma sang don wuwus/ kang rayi binêkta mlajar/ Sri Karithi tan ngandika anututi/ saparan tinut wuntat//
Lamun rikat dènira nututi/ yitma loro umêsat lir kilat/ sayah kêndho pamburune/ yitma tamban lumaku/ Sang Arjuna sangsaya runtik/ wuwusên waranggana/ sadaya wulangun/ têmah matur Batharendra/ tan winarna gunême Hyang Surapati/ ya ta Hendratanaya//
Sinêngka dènira anututi/ yitma kêbat umêsat lir kilat/ tan antara ing praptane/ inggyan raga sih lungguh/ datan owah ra-[117]kit sêmadi/ ya ta ing praptanira/ yitma ing tyas ngungu/ mangkana andikaning tyas/ hèh rubaya paranta karêpirèki/ de karêm amigêna//
Sun kapati asih mring sirèki/ sun rewangi têkên-têkên jaja/ suku janggut pocapane/ ênggonku) analusur/ marang sira supaya bêcik/ sumuk sira sun guyang/ sukêrta lumuntur/ gung sun trapi gandawida/ supayane rêsêpa kang myat sirèki/ mèmpêra ran manusa//
Lamun atis sira sun kêmuli/ arêp tumindak sun tuntun sira/ arsa myat sun tuduhake/ arêp myarsa ing wuwus/ sabdaningsun kang anggung mêtik/ arsaa sapocapan/ padhaning tumuwuh/ ingsun kang paring sarana/ arsa lêbda ing ganda kang arum bacin/ supaya wignya wijang//
Tumraping tutuk bisaa milih/ rahsaningsun gumadhuh ing sira/ têmah mangkene dadine/ paranta wêwalêsmu/ gonsun asih mring sira iki/ sun saguh tarubaya/ tuhu prasêtyamu/ ujare tan gêlêm pisah/ mulya papa wêkasana karsa pribadi/ angêmbari maring wang//
Dhuh rubaya tan roro sun iki/ tan bisa lamun sirarsa nimbang/ sira ing êndi sangkane/ sirarsa ngudi tuwuh/ ulihira marang ing êndi/ ananira saking wang/ ulihmu maringsun/ sinigêg wuwuse yitma/ ri kang jisim tumênga kadya ningali/ Kesawa anggarjita//
Apan yitma karo wis umanjing/ marang raga ka-[118]gèt wus waluya/ lir supêna sakarone/ lênggah apungun-pungun/ Mandadari angêjum weni/ wênga nanggung ing ucap/ pinaripurna wus/ ujwala pindha purnama/ gya sumandhing ing raka sang yaksa rêsi/ sêsèndhèn bau kiwa//
Tan antara Sang Prabu Karithi/ dumarojog ngarsane sang dwija/ ing tyas arda dêdukane/ de kang garwa kadulu/ lèyèh-lèyèh bauning yaksi/ dadya sru angandika/ marang rêsi diyu/ hèh sirèku buta apa/ dene wani alungguh lan garwa mami/ baya bosên myat ing rat//
Sang Kesawa gumuyu sarwa ngling/ hèh ko janma mojar nora pakra/ yèn kang sabênêr-bênêre/ rak aku sing cêlathu/ wèh pambage marang kang prapti/ mangsa kayaa sira/ wuwuh ngaku-aku/ sira ngakua ranira/ Sang Arjuna nauri sun iki/ narendra Hendraputra//
Sun Pandaming rat surayèng bumi/ winênang ganjar nyiksa pra dewa/ Arjuna iya Pamade/ Parta Palguna ingsun/ Dananjaya Wira Jahnawi/ Janaka ya Pamadya/ Arya Pandhusunu/ mlengeh Bêgawan Kesawa/ asru mojar olèhmu kulak nèng êndi/ ing sajinahe pira//
Wis ping pira sun mring pasar ngiri/ golèk jênêng satu tidhak angsal/ bok ya nêmpil têlu bae/ pilihna sing radampuk/ angling malih sang yaksa rêsi/ hèh biyêt apa ingkang/ kok sêja praptamu/ yèn mung nguyangake aran/ Sang Arjuna nauri [119] wacana wêngis/ hèh buta praptaningwang//
Duk ing mau sun lagi alinggih/ nèng suwarga anèng wong kang prapta/ sun sêngguh dewa têkane/ bok arsa banjêl wahyu/ kari-kari anganggo kanthi/ kanthine kang ginawa/ iku pan garwaku/ tur garwaku sing pêng-pêngan/ jaka lara atmaja Basudewa ji/ panêngran Dyah Sêmbadra//
Nusul sun sêngguh kangên mring mami/ mung sadhela kalepat alunga/ wong lanang bêbarêngane/ sun nut saiki jêbul/ malbèng kene iku kang linggih/ sun jaluk garwaningwang/ Kesawa sumaur/ aku tan wruh garwanira/ nanging iki mau ana wong kang prapti/ aran Sang Jatilingga//
Prapta banjur angwènèhkên rabi/ iya bênêr arane Sêmbadra/ jare wis bosên ujare/ Sêmbadra sinrah mringsun/ ewadene tarinên dhisik/ lamun Sêmbara arsa/ milu ing sirèku/ yèn tan gêlêm bae aja/ sira pêksa sun rewangi takêr gêtih/ singa ingkang tiwasa//
Sang Arjuna dumadak nuruti/ angrêrintih patanyaning garwa/ biyung kulup ayo muleh/ pagênê ta sirèku/ kadingarèn têkonmu salin/ gêlêm winêngku ing lyan/ tur asipat diyu/ lali mring ubayanira/ apa ora wêlas mring sutanirèki/ sapa ingkang momonga//
Sang rètna sumaur cumalêkit/ sapa ingkang tan wêlas ing putra/ dhuh sintên ingkang kasupèn/ sintên ingkang salin kalbu/ yêkti kula botên mijèni/ mung manut ing sakarsa/ mituhu mring [120] guru/ wong wadon atine rupak/ tininggal ing bojo lawas nora mulih/ yêkti ngupaya garwa//
Nadyan warnaa diyu rasêksi/ lamun rêsêp amêngku mring kula/ sun ngèngèri têkèng têmbe/ yèn putrane si kulup/ sugih biyung tur widadari/ wangsul badan kawula/ sintên ta kang masgul/ pun lêrês rupane ala/ apêsing wong wadon ginonjak ing janma/ sintên kang mrinanana//
Tansah lêndhotan sang ruming sari/ tumênga myat mukaning kang garwa/ dènira ngling sasuwene/ mangkana Pandhusunu/ sumung-sumung mawinga wêngis/ mijil krodhaning driya/ pamuwusira sru/ hèh Sêmbadra bêcik sira/ lah sadhangên sigra jumênêng sang pêkik/ salin têmbanging durma//

~ PUPUH XX ~
D U R M A

Arjunarsa nyandhak astane sang rêtna/ Kesawa nyandhak aglis/ astaning Arjuna/ binabit kapalêsat/ têbih tibanya kêbanting/ ngêjum busana/ nyandhak gandhewa aglis//
Musthi ingkang jêmparing gêng narawantah/ prabawane linuwih/ pinanthêng minantram/ mêtu maneka warna/ gêgaman sarwa mêpêki/ dalêdêg mêdal/ saking pucuk jêmparing//
Pira-pira kèhing gêgaman lumêpas/ Kesawa mituruti/ kilaping Arjuna/ sigra nyandhak sanjata/ Nagastra raning jêmparing/ pinanthêng sigra/ sarpa lar kadya pêksi//
Kang sarpa lar mijil ing bedhoring panah/ naga gêng gêgirisi/ lahèng a-[121]lap-alap/ nyambêr cucak kuthilang/ rangkêp satus èwu tapis/ nguntali panah/ sirna ingkang jêmparing//
Ting kulamêt naga kurang kang minangsa/ jawata kèh ningali/ suka myat ing sarpa/ kang samya gacar panah/ gada bindhi dènuntali/ limpung myang watang/ lag lêg datan mindhoni//
Akèh dewa sangu alu lumpang gantar/ ginawe mêmakani/ kurang alu gantar/ dewa binuru ula/ tumbukan lumayu gêndring/ ngungsi Kaendran/ ya ta Sang Pandhusiwi//
Sigra nyandhak risang sanjata Bramastra/ wisesa wus kapusthi/ ingangkat minantram/ Parta tumêngèng tawang/ dalêdêg dahana mijil/ kumantarkantar/ kumêlun mring wiyati//
Lir jalada kabuncang ing samirana/ sumêbar ngêbar abir/ gumolonggolongan/ ambujung sarpa naga/ kunêng gantya kang winarni/ Narpati Bala-/ dewa kang gung lumaris//
Ing nalika angkate saking Mandura/ nalika têngah wêngi/ tansah rêrikatan/ praptaning jaban kutha/ tan arsa anut ing margi/ alas jêjurang/ gunung kèh dènunggahi//
Kèh pratapan wasi ajar tinakonan/ datan wani mangsuli/ angungak samodra/ ujwala tan kawangwang/ ribèng tyas Baladewa Ji/ kèndêl sakala/ osik sajroning galih//
11. Kaya paran anggoningsun angupaya/ kalamun tan na panggih/ lawan ariningwang/ tan mulih ing Mandura/ nèng paran suka ngêmasi/ wiring umiyat/ warnaning kang sujanmi// [122]
Katalika Baladewa myat ing wiyat/ ana ingkang kaèksi/ dahana gêng mubal/ lir sundhul jumantara/ wagu gêng tyasnya sang aji/ miyat dahana/ kumêlap angêlêbi//
Ciptaning tyas bok giri mijil dahana/ mangkana sribupati/ arsa mrêpêkana/ cipta ge) waspadaa/ têlêng ulading kang agni/ sigra umangkat/ tigang tindak lumaris//
Kang winangwang têlêng urubing pawaka/ ya ta ana sujanmi/ ngadêg ngasta langkap/ kumêlun kukus ingkang/ mijil pucuking jêmparing/ dahana mubal/ garjita sribupati//
Pinarpêkan tan samar paningalira/ kalamun ingkang rayi/ pamadya Pandhawa/ Sang Arya Dananjaya/ gitaning tyas sribupati/ arsa tulunga/kanggêg èngêt ing wêling//
Ing prang nora kêna tulung tinulungan/ anjaba dènsambati/ ya ta Baladewa/ mêmêt gon mrih kawangwang/ lan waspada mrih pinurih/ pranging Arjuna/ kasor jayaning jurit//
Lamun unggul wus tan kêna winicara/ kalamun soring jurit/ barênga pralina/ mangkana èsthining tyas/ kawuwusa kang umjil/ Bramastranira/ Sang Arya Pandhusiwi//
Mubal-mubal gumulung agêgolongan/ tinundha wanti-wanti/ angêbyuki kirang/ prabawa kang nagastra/ sarpa sirna tumpês tapis/ brastha minangsa/ dening prabawa gêni//
Sigra Rêsi Kesawa musthi sanjata/ Barunastra linuwih/ langkapnya pinênthang/ Kesawa nêngèng wiyat/ jalada dhêdhêt nglimputi/ mijil kang suba/ manggala drês niba-[123]ni//
Sirêp ingkang prabawa panah Bramastra/ Arjuna sru prihatin/ sigra dènnya nyandhak/ Pasopati nèng langkap/ saha sru dènira angling/ hèh yaksa sira/ tan wurung angêmasi//
Pucuking jêmparing mawa ujwala/ muncar sakonang cilik/ wijiling sanjata/ siyunging Hyang Birawa/ rambut binêthot sawiji/ dadi wisesa/ marma ampuh ngliwati//
Wus lumêpas sanjata kang pasopatya/ tumanduk angemasi/ sirnaning Kesawa/ katon Bathara Krêsna/ wuwuse Baladewa ji/ tan samar umyat/ mring ari Sri Rimurti//
Gya lumumpat sumêbut pan kadya kilat/ prapta ngarsa sang ari/ Narapati Krêsna/ sigra arêrangkulan/ Baladewa sru anangis/ kalara-lara/kèh sambat kang mlas asih//
Sang Arjuna ngênthir mring gyaning Sêmbadra/ sinambut sang rêtna di/ pan anggung mêminta/ ing rèh kang pangaksama/ sang rêtna luluh ing galih/ sarêng praptanya/ ngarsaning Sang Rimurti//
Sri Kusuma Walikita) apêpajar/ sangsaraning kang rayi/ nata ing Cintakapura/ pura kèngsêr ning praja/ kawit prapta amungkasi/ kadya caritane/ saha waspa umijil//
Dyan lon-lonan wong agung tiga lumampah/ katiga gênti-gênti/ dènira carita/ lêlakon kang linakyan/ sarwi têmbange sinalin/ lèrèn durmanya/ asmaradana ganti//

~ PUPUH XXI ~
ASMARADANA

Sri Baladewa lingnya ris/ mring ari Narendra Krêsna/ kaya paran wekasane/ tanya [124] tur bêdhahing praja/ lan jêngkare rinira/ ing Pandhawa kang wus murut/ puluh-puluh kaya ngapa//
Sun iki tuntunên yayi/ dènkaya bocah tratèan/ prayogane kang linakon/ trêsnèngsun maring Pandhawa/ ubayaning wardaya/ jagad nêksèni wuwusku/ yèn kongsi cidrèng ubaya//
Pandhawa kataman janji/ mulih kabèh mring kamulyan/ sun mung binarêngna bae/ mangka pura ing Cintaka/ ana trêsna Nangkula/ ngungsir wong sabrang kang ngrêngkuh/ papat bupati miruda//
Lo mung iku yayi aji/ kang dadi kodhênging driya/ ya saking tyasingsun bodho/ mung kang aran Partadewa/ sih têmên amêmitra/sêmono anggone labuh/ sokur kalamun lulusa//
Bok loro-loro ing pikir/ luru êncik olèh babah/ anêlabung pamurihe/ lêgine wong ngêmut gula/ eman yèn linêpeha/ lan mênawa yayi prabu/ wus wruh gone amêmitra//
Yayi ing Cintakapuri/ lan kang aran Partadewa/ ngong durung wruh salawase/ umatur Sri Padmanaba/ lamun ari paduka/ ing Cintakapura prabu/ arêmit sabarang karsa//
Sang Arjuna anambungi/ umatur mring Padmanaba/ mung sakêdhik ing lepate/ saking pamanah kawula/ dadak nis tilar praja/ punapa inggih ta sampun/ kantenan sor ungguling prang//
Pocapane dèrèng busik/ têka lajêng tilar praja/ dahat damêl bingunging wong/ Sêmbadra nolih ing garwa/ sarwi lon aturira/ sintên kang wit damêl bingung/ dadak anutuh mring [125] kadang//
Milane kula kapati/ anrangbaya nêmpuh ing byat/ kang minihi gih slirane/ kang raka masa bedaa/ mila nis tilar praja/ nglalu tinilar sadulur/ nglawana prang mêsthi kalah//
Kêrêngan seje pinikir/ duwea aji sagrobag/ parak yêktine kêlalèn/ pundi margane jayèng prang/ aluwung ngocatana/ kêdhungsangan sing anusul/ sing disusul ngenak-enak//
Kok baut têmên ngarani/ wong slirane ingkang murwa/ gawe bingunge wong akèh/ Krêsna nolih mring Sêmbadra/ sarwi nyalênthik pundhak/ ngandika sarwi mrêngut/ kok sing-sing kang winicara//
Arjuna gumujêng ngikik/ sarwi bêksa lincak-lincak/ ngiwi-iwi melatmelot/ sang rêtna rêngu mring garwa/ nyuklèk pang kayu pilang/ ginêpyok pungkuranipun/ Parta dèngkèng sarwi milar//
Pungkuran kathah tatu ri/ ngêsas-ngêsês Sang Arjuna/ mingkar nêbih ing lampahe/ kunêng gantya kawuwusa/ kang nèng Nagri Ngastina/ Duryudana sang aprabu/ enjing wus miyarsa warta//
Praptaning Arya Sangkuni/ sang nata mijil mandhapa/ nulya mijil pawongane/ ingkang kinon nimbalana/ mring Dahyang Kumbayana/ lawan Arya Sangkuni wus/ kalihe praptèng ngarsendra//
Cakêt dènira alinggih/ sang nata lon angandika/ paman matura dènage/ paran laku pakênira/ lan kakang ing Ngawangga/ têka tan barêng sirèku/ lan apa margane pisah//
Umatur Arya Sangkuni/ [126] anggèr sang srimaharaja/ lampah kawula wiyose/ dinuta mangka kêkondhang/ ing raka jêng paduka/ Basusena sang aprabu/ mring Nagri Cintakapura//
Sayêkti sampun pinanggih/ lan kang nama Partadewa/ pinanggihan jro kadhaton/ sinugata warna-warna/ sangkêp kang sêsêgêran/ dhatêng kawula pukulun/ sampun miranti sugata//
Duk raka paduka prapti/ panêmbramane prayoga/ andhap alus wicarane/ nor raga amêlas arsa/ dènira amèt prana/ kadi nilakramèng wiku/ amanis wijiling sabda//
Sawusnya sami pambagi/ raka paduka Sri Karna/ dhawuhkên timbalan katong/ sabda paduka tan gethang/ malah gung pamriyoga/ têlas wijiling pamuwus/ tumuntên Sang Partadewa//
Ngangsuli timbalan aji/ amanis wijiling sabda/ rèrèh netya sumèh/ sinuhun kawula eram/ pan botên gung-gung mêngsah/ umatur sayêktosipun/ ing naya tan mantra-mantra//
Tampi dêdukèng narpati/ srêng sabdaning kang dinut/ yêktining pratingkah awon/ bok inggih mawi kwatgata/ ing netya cêlum miwah/ kabranang hardaning kalbu/ têtêg tanggon ing pangucap//
22. Makatên dènnya mangsuli/ rubaya dhatêng katêdha/ pangandikane sang katong/ paring pangèstu mring amba/ kang murih ing kamulyan/ kawula sangêt pangêmbun/ matamaning jiwa angga// [127]
Namung sabdaning ing wuri/ kawula kataman tarka/ darbe manah melik ing don/ mêngku nagri ing Ngamarta/ punika amangkana/ êmbok inggih sang aprabu/ sampun mawi hardalepa//
Rubaya pangraos mami/ sang nata tan kêkilapan/ saobah osiking kang wong/ wondene saking kumêdah/ minihi ing dêduka/ punika mêdal ing catur/ adrênging manah kawula//
Milamba purun ngêkahi/ praja ing Cintakapura/ wit Puntadewa sang katong/ tuwin sagotra Pandhawa/ mitra sae kalayan/ tanpa dosa mitra ulun/ sinikara mring wong ing sabrang//
Marmamba tan nulungi/ pikajêng srinaranata/ Ngastina jêr sadhèrèke/ pantês lamun mrinanana/ satêmah tinêmaha/ awrating arsa amêngku rat Jawa siniwèng raja//
Sinuhun dènnya ngangsuli/ mring sang dipati Ngawangga/ dadak mèsêm pamuwuse/ ngrêrogoh kang jroning guwa/ tan mawi winaranan/ tumanduk ing tyas cumlêkut/ raka paduka sru duka//
Duk arsa ngasta nak aji/ kumlawe lêngên cinandhak/ kang katuju gêlugêle/ kinipat malêsat têbah/ enggaling tur kawula/ raka paduka sangprabu/ mêdalkên sudiraning tyas//
Krodha wangkingan tinarik/ wanti-wanti panggoconya/ wangkingan malêndho mleyot/ Parta atadhah lêgawa/ sarwi mèsêm ngujiwat/ Kurawa ambyuk têtulung/ kenging ing pa-[128]ngaribawa//
Têmah salah ing pangaksi/ udrêg ulêng sami rowang/ sami liwung ing krodhane/ dangu samyambruk ing papan/ anak Dipati Karna/ kantaka satêngah lampus/ mundur sarwi rinarampa//
Marma pun kakang dipati/ ing Ngawangga tan sumiwa/ wit sangêt ing kantakane/ ing mangke kula sumangga/ pun bapa tadhah duka/ lêgêg ing tyas sang aprabu/ ngandika mring Dahyang Durna//
Nêdha bapa kadi pundi/ sintênta ingkang prayoga/ anutugna ing karyane/ kakang Narapati Karna/ umatur Dahyang Durna/ anjawi karsa sang prabu/ yèn pamanggihe pun bapa//
Lamun linawan ing jurit/ dènbyuka tiyang sapraja/ tanpa damêl sayêktine/ ing ngajêng sampun nuladha/ kasore pra Kurawa/ padudon lan rowangipun/ ing wingking mangsa sandeya//
Wong lêksan banting-binanting/ prasasat karya klangênan/ tuwas ngunggar tyasing mungsoh/ ngandika srimaharaja/ bapa mangsa bodhoa/ prayogane kang tumanduk/ lêlawan lan Partadewa//
Lumawana ing ajurit/ awya nganti mindho karya/ punapi wayahe dhewe/ anak prabu ing Gumiwang/ gumuyu Dahyang Durna/ sarwi lon dènnya umatur/ dhuh-dhuh adhuh prabuningwang//
Pun bapa botên ngilani/ dibyane pun Suryanggana/ têmên langkung lan pra katong/ ananging linêbêtêna/ ing duking Partadewa/ prasasat rêncêk katunu/ sulung malêbèng tumangan//
Kawula myarsa pawart-[129]i/ sêsumbaring Partadewa/ ing manah kathah karaos/ dhukuhe Kilasawarna/ putra Kilatarupa/ punika pêtênging kalbu/ twin pangintêne pun bapa//
Awrat sinanggi ing jurit/ marma yèn parênging karsa/ klilana kawula mangke/ badhe yêktoskên kewala/ warana myang solahbawa/ upami tiyang dêdumuk/ latu kang munggèng tumangan//
Miwah anyabrang bênawi/ pun bapa anjajag-jajag/ cêthèk utawi lêbête/ yèn saupami pun bapa/ èstu sagêd lumawan/ kawula mrih saking alus/ punika manawi pasah//
Angandika sribupati/ hèh bapa ing Sokalima/ ing pratingkah mangsa borong/ manira pan wis pitaya/ bapa mring pakênira/ miwah marang kaki prabu/ mung sauga kêlakona//
Umatur Durna maharsi/ pukulun srinaranata/ mung pangèstu paduka nggèr/ mugi pun bapa sagêda/ malês sih jêng paduka/ Dahyang Durna sigra mundur/ sang prabu kondur ngadhatyan//
Laju sowan nata rêsi/ umatur karyaning Karna/ ing sasolah-solahing wong/ ngungun Prabu Dhêstarata/ nahên lampahing Durna/ saking panangkilan mundur/ praptèng Dhukuh Sokalima//
Lan kang garwa wus kapanggih/ Rêtna Karpini lan Arya/ Karpa Swatama rowange/ awit kang surya giniwang/ sadalu pagunêman/ ya ta ing wanci mèh bangun/ gumrah swaraning kang sata//
Kumrusuk swaraning paksi/ Dahyang Durna wus umangkat/ mung Aswatama rowange/ eling tyase [130] Kumbayana/ aji jaya maruta/ winatak sakala mamprung/ ing lampah kadya pawaka//
Mung sawatara wus prapti ngambah jajahan Ngamarta/ linêrêm-lêrêm lampahe/ samarga awirandhungan/ lumampah lawan muja/ pujane maruta sunu/ muga hyang miji misesa//
Anglilanana pun patik/ buwang wong murka candhala/ sagung titah ing hyang manon/ byar rahina kawatgata / myat srining pasawahan / kèhing wong padesan mêtu / gawa pirantining karya//
Baskara lumampah wukir /sakala ana maruta / umung gumuruh swarane/ barat angirit jalada/ pêtêng ing sanalika/ prapta udan awor lesus/ kèh wrêksa kombul kabucang//
Durna saliranya atis/ anggung dhêrodhog wel-welan/ monyor-monyor sêsambate/ kinêkêp dening Swatama/ lumaku taruntunan/ lir wong dhèmpèt èsthinipun/ rikuh dènira lumampah//
Kèndêl dènira lumaris/ anèng Dhukuh Kadêmangan/ antara sirêp udane/ kèndêl sami abêdhiyan/ ngiras ngêpe busana/ malêm-malêm sang awiku/ lajêng dènira lumampah//
Sinêrang lampahing prapti/ sabêt sapuning Ngamarta/ winangwang sêpi ing wonge/ tan tumingal raja kaya/ ana wisma jênggarang/ tinon saking jaba suwung/ tan ana bawaning janma//
Ribèng Baratmadyasiwi/ anggung dènnya ngunandika/ bayèki biyèn tuture/ Ki Prabu Suryaanggana/ tan ana ingkang wing [131] wang/ kunêng gantya kang winuwus/ kinanthi salining têmbang//

~ PUPUH XXII ~
K I N A N T H I

Ya ta ingkang pindha wiku/ lawan Arya Bimasiwi/ miwah garwa sang wranggana/ Partadewa ngandika ris/ mring garwa dyah waranggana/ hèh yayi dènamiranti//
Sun bakal katêkan tamu/ pandhita ing Ngatasangin/ nutugkên lakuning Karna/ saiki pan wus mèh prapti/ sira sadhiyaa dupa/ ratus worên wangiwangi//
Nyêbara kêmbang rum-arum/ sang dyah mundur nyadhiani/ adan Partadewa mêdal/ duk prapta ing srimanganti/ myarsa panguwuhing Durna/ Partadewa marêpêki//
Tundhuk asta sarêng ngrangkul/ Partadewa ngacarani/ sumangga lajêng kewala/ tumamèng sajroning puri/ kinanthi astaning Durna/ aywa ta manggung kêkinthil//
Ing sapraptanira dhatu/ wus tata dènira linggih/ ning babut kinêmbangkêmbang/ sinêbaran puspita di/ kinêpyuran ganda wida/ kumêlun kukusing hagni//
Bêlêg mulêg jro kadhatun/ ganda lir ngayuh wiyati/ matur Bambang Partadewa/ mring Durna sang maharêsi/ pukulun sang dwijawara/ dahat langkung kumawani//
Anilakrama pukulun/ pêpuja puji basuki/ ing marga praptèng wusana/ Dahyang Durna anauri/ bangêt panrima manira/ palibaya wèh pambagi//
Katampan ing asta kumpul/ ngalingga pulunging ati/ ing panyarwe pakênira/ paranta palibaya nggih/ basuki rumêksèng praja/ hèh sang sih mêmitra yêkti//
Parta ngling sakêlangkung nuwun/ wusana umatur malih/ rubaya sintên sina-[132]mbat/ miwah sasana ing pundi/ paran ing karsa paduka/ katêmbèn manira panggih//
Dahyang Druna lon sumaur/ hèh palibaya sun iki/ Pandhita Sokalima/ binapa srinarapati/ Ngastina Sri Duryudana/ kang ginuru-guru nadi//
Rubaya ing praptaningsun/ ingutus mring sribupati/ Ngastina Sri Duryudana/ kang dhihin paring bêsuki/ pindho manira dinuta/ ngyêktèkkên kang wus kawuri//
Punapi ta gih sirèku/ kang aran Partadewa di/ dènawalèh aturira/ sang apindha lon nauri/ rubaya inggih manira/ Partadewa akêkasih//
Durna bêngis ing pamuwus/ yèn mangkonoa sirèki/ kang wani karya sangsara/ mring dutane sribupati/ tur iku duta narendra/ ing karya mung mamrih bêcik//
Unduring Kurawa saru/ lir mêntas kasoran jurit/ Narpati Karna kantaka/ paran pakênira wani/ akarya pangewan-ewan/ Partadewa matur aris//
Rubaya ingkang saèstu/ manira tan kumawani/ sarta yèn mamrihsangsara/ niaya dutèng narpati/ saking karsaning priyangga/ padudon samining kanthi//
Dene Sang Radeyasunu/ wêtawis kakuning galih/ ningali para Kurawa/ sami rowang rame jurit/ rubaya lamun manira/ tan sumêdya akarya tis//
Guguk gujênge sang wiku/ têkêm sirah ngolang-aling/ ngandika hèh Partadewa/ samêngko padha wong bêcik/ manirarsa cêcangkriman/ rubaya ingkang mêrdèni//
Tih among tugêling gulu/ yèn pakênira ta-[133]n bangkit/ narbuka ing cêcangkriman/ sun karya pangewan benjing/ nèng alun-alun Ngastina/ Partadewa matur aris//
Dhuh sang siniswa pra ratu/ prayogi ingkang tumuli/ amêdhar kang cêcangkriman/ ing karya dimèn tumuli/ jatining pangarsa-arsa/ rawuh ing sang maharêsi//
Dahyang Durna sigra muwus/ hèh rubaya dènatampi/ ywa kaliru ing tarbuka/ ing satêmah mêmirangi/ cangkriman sinawung têmbang/ gurisa dèn ngati-ati//

~ PUPUH XXIII ~
G I R I S A

Durna sigra ura-ura/ cangkriman têmbang gurisa/ swara rênyah gêtêr êrak/ jangga bêdodong ngêlangak/ yèn ngêlik uwang sinangga/ mêcicil idu ting ciprat/ apêrak dènnya pinarak/ sigra dènnya narbuka//
Rupa swara pawakarda/ jodho pisah tan wangênan/ kang pêrak nora gêpokan/ wujud tan ngranuhi warna/ dumadi sangkaning apa/ ngucap tan kêna sulaya/ ana urip gung migêna/ yèn pisah aji waluya//
Guthaka pringga sinamur/ isining jro luwih samar/ purna mijil kaya gita/ tan kêna yèn tinuladha/ lan ana kinêmbar rupa/ yèn liningga têmah oncat/ pinarpêkan lir sumiwa/ rinasuk seje kang kêna//
Hèh ta palibaya nêdha/ kang cangkriman jinawaba/ taha punggêle kang murda/ yèn pakênira tan bisa/ narbuka kang cêcangkriman/ ginawe pangewan-ewan/ mèsêm Bambang Partadewa/ sigra dènnya anarbuka//

~ PUPUH XXIV ~
K I N A N T H I

Dhuh Rubaya sang awiku/ [134] kalilana amêrdèni/ cangkriman kang sapta lingga/ ing jangji manira tampi/ rinanjama wor lan kisma/ yèn lêpata ing pamêrdi//
Dene kang sampun sinêbut/ ing ngarsa punika gampil/ tan wontên brojol sing badan/ tan pisah ing siyang ratri/ manggèn salira paduka/ marmamba umatur gampil//
Lan sawiyah lare dhukuh/ tan pêgat ing sabên latri/ sring kadamêl dêdolanan/ pamancat arsa aguling/ ing sabda punika kirang/ kêkalih tutup satunggil//
Dene rupa kang winuwus/ kang ni swara tan kapyarsi/ punika karsa paduka/ nèng jalada ing pamêrdi/ dumunung wontên paningal/ purnama tanapi warih//
Sadaya prabawa ayu/ nglêrêmkên sadaya runtik/ lir tyang kataman ing wulan/ dhasare purnamasidhi/ dora yèn botên karênan/ aras-arasên ngoncati//
Toya tan kenging winuwus/ dhasare prabawa atis/ baboning akèh sanepa/ mripat sinêpakkên warih/ kadi panêmbahan duka/ asring sandeya ing runtik//
Mangka kang kataman bêndu/ kawistara ing pangaksi/ rubaya dora kewala/ kang sèstu dukane lilih/ ping kalih ingkang suwara/ wujude datan kaèksi//
Rubaya ucap ing punggung/ punika winastan angin/ sintênta ingkang wuninga/ warna wujud ingkang angin/ anjawi mung kapiyarsa/ suwara gora ngajrihi//
Rosa kaprawiranipun/ gurda gung katêmpuh angin/ punggêl sol [135] sêmpal kaprapal/ yèn mulêg barang kapuntir/ bisa kumbul ngantariksa/ katon cilik kêthip-kêthip//
Gronangin dènnya dumunung/ prawirane dènbubuhi/ sabarang kang mawa ganda/ amêmijang arum wangi/ yèn ing lyan pan baya bisa/ amastani arum bacin//
Pawakarda malihipun/ pawaka wêrdining gêni/ harda bangêt tanpa mêndha/ anggèn kawula mêrdèni/ dumunung dhatêng talingan/ surya nêpsuning sujanmi//
Mangka wong lamun ngarungu/ ujar kang boya prayogi/ prabawaning kang talingan/ bêrbabak salira gêni/ krodhane boya sakira/ ing purwa tan dènkawruhi//
Tan samar akarya lampus/ anut pamyarsaning kuping/ nanging sor prabaweng netra/ cihnane yèn wus kaèksi/ lilih duka têmah mêndha/ sor lan pigunaning warih//
Jodho pisah doh anglangut/ rubaya bumi lan langit/ dumunung tutuking janma/ pangwasane angawruhi/ sabarang kang rasa-rasa/ yèn ing lyan boya nitèni//
Mung tutuk ingkang kadunung/ mijang rahsa pêdhês asin/ rubaya catur prakara/ mangka wakiling Hyang Widhi/ kadunungan sowangsowang/ pangwasane andhèwèki//
Kang pêrak tanpa dinumuk/ punika tan wontên malih/ mung Hyang jagad amisesa/ sintên kang sagêt mêstani/ doh pêrak Hyang Wisesa/ lan warnane kadi pundi//
Yèn prak dene pan kadumuk/ lamu-[136]n têbiha Hyang Widhi/ yêkti lir pring tanpa rosan/ ngêlowong kita puniki/ myarsa obah osik tanpa/yèn wontêna kang mêstani//
Hyang Suksma wontêna wujud/ dora têmên kang mêstani/ iba kèhing tyang sumewa/ yèn sonya pan kadi pundi/ dumadi saking punapa/ rubaya kita puniki//
Badan tan ngawruhi wujud/ lo ing agêsang puniki/ kêdah wruhe sihing badan/ prayoga miwah bêbêrsih/ nanging pilih tiyang ingkang/ angrêksa badanirèki//
Durna sadangunya wau/ saure mung inggih-inggih/ mung sumaur alahiya/ Partadewa angling malih/ dumadine ing agêsang/ miwah sabarang kumêlip//
Tuwuhan sêsaminipun/ punika saking ing pundi/ kados tan mêdal Hyang jagad/ kang misesa ing dumadi/ marma amba kêdah wruha/ maring kang akarya urip//
Kang tan sulaya ing wuwus/ sabda sabarang dêra ngling/ têgêse sabda pan nyata/ kang ingaranan sayêkti/ irêng ingaranan seta/ yêkti mêmplêg dadi putih//
Marma yèn kang para wiku/ tan samar karêping janmi/ paitan tuhu wêcana/ mirsa sadèrènging lahir/ urip anggung amigêna/ yèn pisah kadi tan mikir//
Lupa badane ngalumpruk/ nir pangupajiwa ênting/ maligi madhêp sajuga/ punika kang dènwastani/ kasêbut Sang Hyang Pramana/ dumunung pranaja kering//
Uriping pramana iku/ tan lyan amung anê-[137]nêmpil/ lir simbar munggèng ing wrêksa/ pramila dipunwastani/ gêsang manggung amigêna/ dene karêm bêbarungi//
Anyênyiwo angrubiru/ ananggulang tyas kang bêning/ ngubungi panggawe ala/ sok karya gitaning ati/ dununge kang ingaranan/ pinisah raga ngalinthing//
Rubaya tiyang puniku/ dènpramana angoncati/ dahat katungkul ing gêsang/ tan darbe cipta mêmilih/ mèh kadi têkoning kewan/ pangupanyaning sirnanting//
Lan wus pinasthi dewa gung/ gèsanging manungsa nènggih/ pae lan gèsanging kewan/ manungsa anandhing milih/ adhêm bisa gawe panas/ kêcut bisa dadi lêgi//
Yèn kewan sêsaminipun/ êndi kang pêrak binukti/ lan tan sagêd ngreka daya/ sawontêna kang binukti/ botên andarbèni akal/ mila pinangan ing janmi//
Guthaka pringga sinamun/ punika kawula wêrdèni/ guthaka wrêdine guwa/ rong lèng babahan kang sami/ pringga têgêsipun samar/ sinamun ing aling-aling//
Naming karsaning sang wiku/ dumunung tiyang garbini/ awit babahan ing jabang/ sinamun miwah piningit/ lan duk ning garbaning biyang/ sintên ta ingkang udani//
Mijil karya gitèng kalbu/ luwar saking ing kuwatir/ ilang kang rasa sumêlang/ tinuladha pan tan kêni/ têgêse sintên kang bisa/ ngèmpêr eloking Hyang Widhi//
Lan ana kinêmbar wujud/ yèn lininggar) ango-[138]ncati/ pinarpêkan lir sumiwa/ rinasuk seje kang kèni/ rubaya pambatang kula/ tiyangamawang ing cêrmin//
Kados pundi ta sang wiku/ pambatang kula puniki/ lêrês lêpat kêkêncêngan/ ing karsane sang ayogi/ punapa sampun atêlas/ ing wingking mênawi tasih//
Yèn tan sampun wontên kantun/ karsa paduka pêparing/ ambêbadhe coba-coba/ rubaya kawula pundi/ Dahyang Druna tan ngandika/ lingak-linguk salira tis//
Naya aclum kusut amêsum/ aputih tan darbe gêtih/ tan miyarsa turing Parta/ yèn tan tinanya krêp angling/ pamuwuse tan na liyan/ mung hêm sandika lo inggih//
Rahadèn Tênaya wiku/ nèng wuri kêrêp anjawil/ sinauran gih sandika/ Partadewa duk miyarsi/ pangucaping Dhanghyang Durna/ dahat wlasira ing galih//
Wusana alon umatur/ saengga angarih-arih/ rubaya jêng panêmbahan/ manira matur sayêkti/ sampun dhahat sandèyèng tyas/ kabatang ingkang cêcangkrim//
Manira tan ngrasa unggul/ mung rumangsa kataman sih/ wêwulang jêng panêmbahan/ ing toh tan nêdya katampi/ linirua ing panabda/ jaya wusanèng dumadi//
Raosing tyas kang satuhu/ yèn lawan rênaning galih/ manira arsa jêjanggan/ supadi kapanduk ing sih/ ing mangke wus salin têmbang/ kang kangge sinom [139] pangrawit//

~ PUPUH XXV ~
S I N O M

Ya ta Dhanghyang Kumbayana/ myarsa tur kang wor mêmanis/ prênthul-prênthul tuwuh ing tyas/ wusana ngandika aris/ êlo anak bokinggih/ awon jamurên ning wadhuk/ lamun pakênirarsa/ tadhahana nêm pêdhati/ ing kadibyan manira mangsa têlasa//
Kunêng lingnya Kumbayana/ obah jêngku amalangkrik/ Partadewa matur sigra/ mugi dènsih anjatèni/ manira nalika lit/ myarsa linge kang pra wiku/ lamun laladan sabrang/ prajane ing Atasangin/ kang jumênêng narendra ngiras pandhita//
Jêjulukirèng narendra/ Sri Maruta maha rêsi/ têdhaking Bayu bathara/ saking Sang Rêtna Maruti/ ingkang kagarwa dening/ Hyang Karaba asêsunu/ Prabu Rêsi Maruta/ kangsaning Hyang Odipati/ kinarsakkên ambaboni pra pandhita//
Ing sabrang suyud sadaya/ sungkême anggurunadi/ Rêsi Maruta pêputra/ Baratmadya kang wêwangi/ sumilih ing rama ji/ pandhita mêngku kaprabun/ tan pae lan kang rama/ ambêg santamartèng dasih/ Baratmadya yoga Bambang Kumbayana//
5. Gumujêng Maharsi Durna/ anyêndhu dènnya nauri/ lo gih kula niki kula/ palibaya kang de angling/ Partadewa ngling malih/ Kumbayana tyas pinunjul/ langkung lan bapa eyang/ ing karsane angêjawi/ wit miyarsa ing tanah Jawa ing benjang// [140]
Wontên prang ran Bratayuda/ Kurawa lan Pandhusiwi/ pandhita maharsi dewa/ pamêcane pêsthi-pêsthi/ sapa kang anglabuhi/ ing Pandhawa karyanipun/ pasthi nêmu suwarga/ saundhausuking panci/ Sri Bathara Krêsna kang minta nênimbang//
Duk samantên wiku putra/ kasmaran miyarsa warti/ matrênyuh tyas tilarpraja/ ing tyas sumêdya nglabuhi/ ing Pandhawa karyèki/ duk praptaning muhara gung/ kramantuk admajendra/ kawit kêna ing pangingling/ tan cinatur ing lêlakon tan prayoga//
Sapraptaning tanah Jawa/ kêna ing sangsara luwih/ anèng nagri ing Cêmpala/ sang wiku putra ubanggi/ sapa bisa matrapi/ ing sikaraning wong iku/ pratignya kinawulan/ lan wontên kinandha malih/ Pandhawa lan Kurawa nèng Jalatundha//
Angupaya astagina/ kang arupa cupumanik/ pusaka Sang Parikènan/ tumrah Palasarasiwi/ Kurawa adrêng mamrih/ aminta pusaka cupu/ nanging Sri Dipayana/ ing batos datan marêngi/ astagina sinabdan mêsat gêgana//
Dhumawah ing Jalatundha/ jumêgur lir ruging giri/ Kumbayana nulya prapta/ tulung nglêpaskên jêmparing/ Sang kaliardadali/ sêlulup jroning kang sumur/ jêmparing tanpa guna/ jêr sampun katampan dening/ dewa penyu parab Begawan Nala//
Gumuning manah kawula/ sabdaning dipa maharsi/ tyas rilane mring Pandhawa/ dumadakan Madrimsiwi/ kramantuk widadari/ ananging arupa kêbul/ astagina katampèn/ de wruju Pandhu narpati/ [141] lan sêmantên wikuputra agawe glar//
Nraju Pandhawa Kurawa/ sing abot dènsuwitani/ kang mêkatên lah rubaya/ gumliwange dèn katawis/ mangka pun Pandhusiwi/ gangsal Kurawane satus/ pasthi satus kang awrat/ Kurawa minggah rumiyin/ nuntên pun Pandhawa kantun dènnya minggah//
Nalika minggah sêkawan/ rampak nanging dawêg silir/ nuntên Bima tumut minggah/ taraju jomplang ajênthir/ Kurawa ingkang sami/ nèng traju tiba kumrutug/ Kumbayana kataman/ ing ubaya karya malih/ Duryudhana ingkang karya amiliha//
Narpati sèwu nagara/ lan sang prabu Dwarawati/ wikuputra manjing marang/ ing raja kang sèwu nagri/ Duryudhana narpati/ milih ingkang ratu sèwu/ inggih botên kadosa/ dora têmên kang sung warti/ dene maksih darbe milik kawibawan//
Nanging layak makatêna/ nalika nyabrang jaladri/ kawêkèn tan angsal palwa/ nuntên wotên ingkang prapti/ awarni kapal wilis/ èstri cahyane umancur/ turangga tinumpakan/ bisane nyabrang jaladri/ langkung rêmên lampahing ingkang turangga//
Ingkang nitih duk umiyat/ parjine ingkang turanggi/ krodha liwung anêmpuh byat/ turangga nulya garbini/ sarêng praptaning jangji/ mijil jalma warna bagus/ suku kiwa taracak/ soring karna mawi suri/ wus ingaran sira Bambang Aswatama//
Dhahyang Durna duk mi-[142]yarsa/ Partadewa dènira ngling/ krodharsa angrangsang sirah/ karo tiba gumalinting/ gumlundhung praptèng jawi/ kabucang ing maruta gung/ karo lêpas lir panah/ anèng tawang jêlih-jêlih/ sang pandhita tiba jro pura Ngastina//
Wuwusên dyah waranggana/ lan Gathutkaca nulya glis/ karone marpêgi sigra/ winartan karyaning tami/ purwa prapta mungkasi/ sang rêtna kalangkung ngungun/ ya ta Sang Partadewa/ angandika marang sori/ wruhanira bakal ana dhayoh prapta//
Ananging dhayoh pamungkas/ garjita sang ruming sari/ ya ta sampun aluwaran/ kunêng kawuwusa malih/ Sang Parbu Arimurti/ jawi pamêngkang wus rawuh/ lan Nata Baladewa/ Sêmbadra myang Pandhusiwi/ lon umatur Sri Kresna mring Baladewa//
Yèn parêng karsa paduka/ kula ingkang ngrumiyini/ nandangi pun Partadewa/ kula ujane ajurit/ angling Baladewa ji/ mung dèn prayitna ing pupuh/ yèn kongsi kasuwèn prang/ lilanana anusuli/ adan mangsah Narapati Danardana//
Sapraptaning palataran/ sêsumbar srinarapati/ ndi rupaning Partadewa/ dulunên iki Kresna ji/ iki Sri Arimurti/ Danardana iya ingsun/ pêparab Narayana/ Kesawa anrang ing jurit/ iya ingsun Mahaprabu Padmanaba//
Ya Bathara Narasinga/ kang mong si kalima siki/ gugup bungah nêmu praja/ yèn Si Basudewa siwi/ isih mong Pandhawa ji/ mangsa kênaa rinêbu-[143]t/ mêkatên nguyang warta/ aja ngucira ing jurit/ lah dènage mêtua tandhing sudira//
Angêtog prawiraning prang/ angrok bandawalapati/ gathuk bau têpung jaja/ ukêl kol aliru kêris/ Partadewa miyarsi/ nyandhak samir sutra wungu/ sumampir ing wijangan/ gandrung-gandrung amarpêki/ Kandhiraras ambondhèti munggèng wuntat//
Esthane pan kadi arsa/ anêmbrama mring dyah adi/ mrih rêsmi ge lumuntura/ Krêsna gita amalangkrik/ waspada myat kang mijil/ mungkur kukur-kukur pupu/ Kusuma Kandhiraras/ anggêtak saking ing wuri/ Krêsna jola niba ngrangkul Partadewa//
Sakamantyan sukaning tyas/ Partadewa lan sang aji/ matur Rêsi Kamajaya/ lan kang rayi sribupati/ pukulun yayi aji/ ing lêpat kawula katur/ de sangêt kumawawa/ lumancang tan tur udani/ ing pangrêksa mring arinta pun Pandhawa//
Sinêmbadaa paduka/ mêmêling winanti-wanti/ kasangsaya gitaning tyas/ gumujêng srinarapati/ dhuh kakang maharêsi/ sabda paduka kalintu/ lêrêse rak manira/ kang minta aksama yêkti/ dene kapilare têmah damêl susah//
Umatur Hyang Kamajaya/ dhuh yayi jêng sribupati/ kados manira tan susah/ matur purwa amungkasi/ kados yayi wus ngèksi/ sadaya lampahanipun/ angling Bathara Krêsna/ manirarsa mêdal jawi/ asêsandi kasor prang lan Partadewa//
Nahan Sri Bathara Krêsna/ mè-[144]yèg-mèyèg mêdal jawi/ saloyoran ngayang-ayang/ dupi praptane ing jawi/ panggih lan Pandhusiwi/ tinanya datan sinaur/ pijêr ngêsês angayang/ pamuwuse ringik-ringik/ Sang Arjuna gupuh mlajêng malbèng pura//
Sêmbadra tansah tut wuntat/ prasasat tan ngambah siti/ wuwusên kang anèng pura/ Kamajaya lawan Ratih/ duk miyat yèn kang rayi/ sigra amarani gupuh/ tundhuk wus rêrangkulan/ lir kêkupu amrih rêsmi/ Dèwi Ratih wus panggih ngrangkul Sêmbadra//
Wuwusên srinaranata/ Krêsna Baladewa maksih/ anèng jawining pamêkang/ tan darana angêntèni/ nusul wong agung kalih/ sapraptanirèng kadhatun/ myat kang rayi wus lênggah/ kapat Sêmbadra lan Ratih/ cuwa ing tyas angadu tan kadadeyan//
Sigra Sang Arya Têtuka/ ngabêkti ing sribupati/ Mandura nulya manêmbah/ ing Bathara Arimurti/ nulya ngabêkti maring/ kang paman Sang Pandhusunu/ saha sru karunanya/ dangu anyungkêmi wêntis/ Sri Bathara Krêsna umatur ing raka//
Sang Bathara Kamajaya/ pukulun sang maharêsi/ wus wancine anguculna/ mring ingkang sami piningit/ nahên angandika ris/ mring sang ari Pandhusunu/ kinèn manèh gêlagah/ kang tuwuh udyana warih/ dyan Sang Parta umangkat malbèng udyana//
Winawas wus kasat mata/ kang warna galagah langking/ Arjuna sigra anyandhak/ jêmparing Ayahsêngkani/ lumêpas wus ngênèni/ purna sirna glagah wulung/ kawangwang Yudhistira/ tu-[145]win tiga kang para ri/ Bayuputra lumumpat nyandhak Arjuna//
Ingumbulakên mring wiyat/ tibane katampan dening/ astanggung winangwang-wangwang/ gêdrug-gêdrug Bayusiwi/ lir bêlah kang pratiwi/ gêrêng swara gumaludhug/ lir gurnitèng ancala/ mangkana sang purnèng jati/ saisining kadathon sadaya mulya//
Kusuma Dayita nata/ lan sagung kang para cèthi/ wus purna lan kadi saban/ isin pulih kadi nguni/ bêburon samya prapti/ paksi munya ting balêkur/ mina kèh samya polah/ wrêksa wohe dadi- dadi/ sinang-sinang ting gêrandhul dhêdhompolan//
Kunêng mulyane sadaya/ Hyang Kamajaya bêbisik/ mring kang rayi Sang Arjuna/ yayi sira sun tuturi/ sutanira saiki/ manjing mring wismaning mungsuh/ karêpe manuhara/ sadulure ratu prapti/ anglakoni tuduhe martuwanira//
Sri Rêsi Jayawilapa/ dèrèng dumugi dènira ngling/ Arjuna galêlês mentar/ Bima sigra anututi/ Sang Prabu Arimurti/ tanpa pamit nuli nusul/ sarêng Sang Gathutkaca/ Kamajaya wusnya pamit/ adan mentar lan garwa ajumantara//
Nêngna Sang Hyang Kamajaya/ wuwusên kang anèng puri/ Drupadi lan Wilantênan/ tiga Kusumayu Kunthi/ cipta lir wong angimpi/ umyat rêsmining kêdhatun/ tambah endah ing warna/ kêbon-kêbon ngudyana sri/ puspitanjrah mawarna wangine tambah//
Wrêksa wohe tuwa-tuwa/ rampa-[146]k tumpuk tumpang tindhih/ tuwin kang ngêning balumbang/ toyanya tambah awêning/ mina kang taksih alit/ muncul gêdhe ting calêbung/ banyak arak-arakan/ akarya langêning ati/ urang watang mangan lumut ting salengkrang//
Kunêng gantya kawuwusa/ ingkang lêlana don jurit/ narendra gung ing Gumiwang/ kang anggung among wiyadi/ kasangsaya ngranuhi/ kapirangu amalatkung/ Prabu Suryaanggana/ supe maring pasanggiri/ mung Lêksmanawati kang katon gumawang//
Kêna ing sêsandi karya/ bisane Rêtna Gêndari/ asêsandi ingkang wayah/ kêkintun rimong palangi/ pinanduk ing ganda mrik/ lan pratandha srat winangun/ têmbunge amlas arsa/ nor roga mêmulêt ati/ pangarahe supaya mêmpêng ing yuda//
Nanging malah dadi wisa/ wisaning wong mangun jurit/ lali gawe sung kawangwang/ kang paring rimong pêlangi/ kadi katon sumandhing/ sasmita ywa anrang pupuh/ supe dhahar myang nendra/ tan arsa siniwèng abdi/ guramean ngudrasa nèng pasarean//
Gêguling karya sumêlang/ kang anggung liniling-liling/ sinepa kusumaning dyah/ sinabda rum angrêrêmih/ dhuh mirah jiwa mami/ asih têmên ing apunggung/ sidhat gung mawa karna/ wisma tan ingambah janmi/ dèntulusa asih mring wong kawlas arsa//
Kagendra suwiwi pagas/ ayam kuncung taya rêsmi/ mina mananduk ing saya/ ayu gêgêg mêrak ati/ pêksi kang grana èsthi/ dêdalan tumanduk ngranu/ tan kondur ma-[147]rang sabrang/ sinangkala naya manis/ jênak têmên gusti anèng pamondhokan//
Rêkatha lit ing udaya/ rambatan dèntaratagi/ wong ayu salina sinjang/ ing kene wus amiranti/ panêngran[sira manjing/ pêpantêsên busanamu/ aywa kapati abra/ eman rêsmining sotya di/ mêsum kasor ujwalane mukanira//
Kunêng kang anggung migêna/ wuwusên Arya Pamadi/ patêmon lan Badranaya/ Sêmar lara dènnya nangis/ wus sirêp kang prihatin/ Arjuna alon andangu/ dhuh kakang anakira/ ing mêngko ana ing ngêndi/ alon matur Saronsari mring Palguna//
Turene têng pasanggrahan/ karêpe angincim-incim/ têng adhine Suryanggana/ Arjuna sigra nututi/ ing wanci bangun enjing/ wuwusên kusumaningrum/ lagyarsa asêsotya/ ingiring pawongan kalih/ bêkta nampan isi sabuk lan pêsatan//
Sang rêtna manjing patirtan/ Bimanyu prapta ing wuri/ wor pawongan bêkta nampan/ tan nyana lamun sinandi/ narka abdi kinasih/ pasatan tanapi sabun/ ngulungkên wus tinampan/ ya ta kusumaning puri/ saking jamban nguwuh amundhut kosokan//
Bimanyu malbèng patirtan/ sang rêtna ngandika aris/ age simah kosokana/ wus lawas ora babêrsih/ sigra dènnya ngosoki/ sariranggung linalulur/ jaja gigir padharan/ bocong wêlakang myang wêntis/ nora gêlêm dikon wi-[148]s bok lara simah//
Baskara mèh kawatgata/ ujwalane mananduki/ wus purna dènira siram/ mundhut pasatan sang dèwi/ ingaturakên nuli/ plengas-plengos Sang Bimanyu/ dangu-dangu kawangwang/ katon brêngose jlekithit/ sang kusuma arsa jrit nanging tan bisa//
Lathi tinutupan asta/ ginèrèt mêdal ing jawi/ arikuh dènnya lumampah/ pijèr kasrimpèt pang garing/ satèmah minggrang-minggring/ asta ro anggung anyut/ ya ta abdi ro ingkang/ satêngga jawining kori/ pandulune mring sang dyah lir pinalara//
Pawongan jrit lumaksana/ arsa tur uningèng gusti/ wuwusên Sang Hendraputra/ kagèt duk miyarsa panjrit/ linuru wus kapanggih/ ing putra Risang Bimanyu/ ngèwèng-èwèng wanodya/ kreyaban lumaku miring/ pinarpêkan tinanya saking ing wuntat//
Bimanyu kagyat anjola/ ucul ngasta mring sang dèwi/ arsa mlayu dyan cinandhak/ ujunging pasatan kêni/ tèmah dheprok sang dèwi/ Arjuna tanya mring sunu/ paran purwaning arsa/ Bimanyu matur mungkasi/ angandika wong agung Hendraatmaja//
Wis kulup nuli uculna/ tuwin kalamun sira sih/ gampang yèn wis sampurnèng prang/ kalamun unggul ing jurit/ tan wurung yèn sirambil/ parikramaning prang pupuh/ brana mangka jarahan/ panungkul para bupati/ sakèh ingkang putri minangka têtawan//
Payo malbèng pasanggrahan/ wruh-[149]a rupane sang aji/ ing sabrang Sri Suryanggana/ kaniayane kêpati/ angiras sun tuntuni/ pakartining prang rahayu/ tan amigênèng guna/ wus manjing satriya kalih/ kawuwusa wus salin têmbange durma//

~ PUPUH XXVI ~
D U R M A

Suryanggana tan pêgat amriyêmbada/ guling gung linaliling/ dhuh pêpujaningwang/ aja tumuli nendra/ sapanên dasihmu gusti/ paran ta mirah/ dhahat tan nabèng dasih//
Larang têmên biyadane wong Ngastina/ baya durung bisa ngling/ wuwusên kang prapta/ pawongan tur uninga/ yèn pura kataman dening/ satriya endah/ misesa ing sang putri//
Gusti ari paduka linarak-larak/ kilap dadosing wuri/ ya ta srinarendra/ duk myat pawongan prapta/ gregah nulya amrêpêki/ sarwi mêndhapan/ wuwuse angrês-rêsi//
Dhuh gustiku ing mangke kawulanira/ layak wurung ngêmasi/ yèn sirawus prapta/ mirah paring husada/ parêkan mundur sarya ngling/ gusti kawula/ dede sang raja putri//
Kunêng ingkang anggung kandhuhan kung rimang/ wuwusên Pandhusiwi/ nèng jaban purendra/ arsa anêtêpana/ lungguhing satriya luwih/ utamaning prang/ yêkti nganggo tinari//
Wani ora tinakon lawan prayoga/ dadi tan ngucirani/ yèn liyaning praja/ nganggo ambuwang layang/ ya ta Risang Hendrasiwi/ adan sêsumbar/ swara lir muksèng wyati//
Aprabawa yayah kapilêng-[150]kang myarsa/ mangkana dènira ngling/ kèh Suryaanggana/ yèn sira tambuh mring wang/ sun wirèng rat wignyèng jurit/ samya Pandhawa/ trah Rêsi Bramamani//
Sun atmaja Surapatindra Suraya/ ya Sang Prabu Karithi/ siniwèng wranggana/ lêlancuring surendra/ kinarya lananging bumi/ winênang ngrunah/ wil diyu myang rasêksi//
Nadyan janma kang ambêg murka candhala/ tan parikramèng jurit/ kaya têkonira/ mukul prang murang dalan/ nir parikramèng aji/ kasusu arsa/ tampa putrining aji//
Bungah-bungah panarkamu kadangingwang/ murut wêdi ing jurit/ hèh Suryaanggana/ rêbutên ing ayuda/ sotyèng rat ingsun Jahnawi/ ya Dananjaya/ ya iki Si Pamadi//
Ya Arjuna ya Janaka ya Pamadya/ ya Parta Pandhusiwi/ ya Arya Palguna/ dènage Suryanggana/ mêtua sun kang anadhahi/ yèn nyata lanang/ sagêndhingmu ing jurit//
Ya ta wau Sang Prabu Suryaanggana/ karna kadi pinêthik/ sirna brangtanira/ mring putri ing Ngastina/ gêgamaning prang cinangking/ mijil ing jaba/ wusnya myat kang nyumbari//
Amêrpêki Parta cinandhak lambungnya/ nanging tyas datan gigrig/ singgan-singgun nora/ ya ta Sri Suryanggana/ angling hèh Parta dèn aglis/ apa nèng sira/ tibakna sun tadhahi//
Anauri satriya Adananjaya/ langka ujarmu iki/ dudu watakingwang/ yèn aprang dhinginana/ kapindhone yèn sirèki/ sun dhinginana/ bok tan nga-[151]nti malêsi//
Muring-muring sang nata narik curiga/ anggoco wanti-wanti/ Arjuna tan obah/ eca ngadêk ing ngarsa/ rusuh trape dènira mrih/ marjayèng Parta/ Arjuna mèsêm angling//
Hèh sang nata aja kêsusu ing aprang/ sun tan nêdya ngoncati/ salina gêgaman/ anggonên marjayèngwang/ sang nata sugal nauri/ hèh Pandhuputra/ malêsa sun tadhahi//
Sigra narik curiga Ki Kalanadhah/ pusaka Hyang Pramèsthi/ duk sinurayèng prang/ lan yaksendra Newata/ barêng panah Pasopati/ siyunging Kala/ loro pinuja dadi//
Siyung ngisor dadi kêris Kalanadhah/ kang dhuwur Pasopati/ Arjuna ngandika/ hèh Sang Nata Suryanggana/ iki wêkasanmu urip/ age umyata/ ujwalaning hyang rawi//
Ewadene sirarsa urip dènkêbat/ ambungên sikil mami/ anjrit Suryanggana/ sarwi amrang curiga/ tan sira dhewe pinaring/ jaya kadibyan/ pagene sun ngabêkti//
Wus jamake wong bêcik lawanan aprang/ sapa sor angêmasi/ sang Padmèng Surendra/ mantukkên Kalanadhah/ pêcating yitma barêngi/ Sri Suryanggana/ gumlimpang wus ngêmasi//
Surêm-sirêm gêgana alimêngan/ pracihna ratu mati/ jalada mangubyat/ gumlêgêr kang prabata/ gurnitaning jalanidhi/ bantala obah/ munya dhêdhêt rawati//
Ing sadangunira wong agung dènnya prang/ Bimanyu ngintip-intip/ tuwin sang lir rêtna/ [152] anggung ngungak cêndhela/ duk rak kang ngêmasi/ anjrit karuna/ lumayu dèntututi//
Cinandhak rikmane sang rêtna kalumah/ karuna dènlik-elik/ Sang Arjuna sigra/ sirahe Suryanggana/ pinagas murda gumlinting/ adana nyandhak/ sanjata Dadedali//
Linêpaskên sinangên wus buncang sirah/ tiba ngarsaning Patih/ Gajah Satrutapa/ bubar ing panangkilan/ gumuruh kang pra dipati/ sadaya arsa/ bela patining Gusti//
Gumarubuk lumêbêt ing pasanggrahan/ wuwusên Bayusiwi/ lawan Gathutkaca/ kèndêl ning soring wrêksa/ tan antara ingkang prapti/ narendra Krêsna/ prapta sru dènira ngling//
Yayi Werkudara age têtulunga/ lan sira Bimasiwi/ ingkang rinêbut prang/ kaipe Madukara/ nèng jro kinêmbulan dening/ prajurit sabrang/ rajane wus ngêmasi//
Bima Gathutkaca marang pasanggrahan/ sinambi turut margi/ anjèthoti sirah/ Sang Arya Wêrkudara/ mung gada kinarya babit/ rangkêp pat lima/ gélasah angémasi//
Kang katênggêl gada ajur datan kalap/ suh ajur ting saluwir/ kêna tinêngêran/ tilas Bima Têtuka/ kang tugêl sirahe pêsthi/ sisa Têtuka ting saluwir//
Kang sayêkti ginada ing Arya Bima/ wong sabrang kêkês wingwrin52)/ ya ta kawuwusa/ Sang Gajah Satrutapa/ umiyat Radèn Pamadi/ lumayu sigra/ prapta nungkêmi sikil//
* Bima Krêsna Gathutkaca samya prapta/ miyat54) kang anyungkêmi/ ya ta Sa-[153]trutapa/ umatur wor karuna/ dhuh gusti sang jayèng jurit/ mugi pyarsakna/ ing ature pun patik//
Yèn paduka anglajêngna ing dêduka/ tan wande tumpês tapis/ dhuh gusti ngemana/ mring kawula Gumiwang/ kawula ingkang kadugi/ nyirêp ing wadya/ kang sami labuh pati//
Lawan botên adamêl sukaning driya/ mrih pêjahing cêcindhil/ ing prang tan linawas/ angling Sang Hendraputra/ pangucapmu lir garimis/ sun durung wikan/ aranmu kang sayêkti//
Lawan apa lungguhmu ana ing sabrang/ paran karêpmu iki/ dene sira têka/ nungkêmi padaningwang/ matur Satrutapa Hèsthi/ gusti kawula/ ing sabrang lênggah patih//
Kaparingan nama Gajah Satrutapa/ wondene ingkang abdi/ kamipurun nyêlak61)/ ing ngarsa jêng paduka/ yèn kaparêng karsèng gusti/ rèhne ing mangkya/ raja kawula lalis//
Kaparênga kêng abdi ngaturkên praja/ Gumiwang mring Jêng Gusti/ minangka62) têtawan/ putrine srinarendra/ panunggul brana sotya di/ dêdamêling prang/ pratandha jayèng jurit//
Pintên banggi kang abdi pinarêng gêsang/ sok sampuna ngabêkti/ lan ngaturkên praja/ saisine Gumiwang/ owêl tuwuh glagah grinting/ luhung têksiha/ sumiwi ing Jêng Gusti//
Matur nêmbah Arjuna mring nata Krêsna/ pukulun sribupati/ kawula sumangga/ turipun Satrutapa/ sang aprabu ngandika ris/ ingkang prayoga/ Si Satrutapa patih//
Dhawuhêna ngratoni [154] Praja Gumiwang/ angrèha pra bupati/ miwah manca praja/ kabèh padha renea/ ya ta Sang Arjuna aglis/ dhawuhkên marang/ sirèng rêkyana patih//
He ta Gajah Satrutapa tampanana/ dhawuhing bathara ji/ yèn ing mêngko sira/ ginanjar mêngku praja/ ing Gumiwang angratoni/ labête lawas/ kawêngkuwèng sireki//
Aja owah jenênge Sang Prabu Gajah/ Satrutapa narpati/ sira manèmbaha/ mring prabuku Ngamarta/ sira muliha dènaglis/ sakèhing brana/ kapraboning narpati//
Lan sakèhe pusaka gêgamaning prang/ kadarbe ing sirèki/ mung bêndaranira/ Si Lara kang sun gawa/ cèthine aja na kari/ Sang Prabu Gajah/ sumungkêm sru anangis//
Angrêrêpa ature Sri Satrutapa/ sumungkêm ing pratiwi/ dhuh gusti kawula/ lilanana atut wuntat/ Arjuna ngandika aris/ dènage sira/ muliha aja kari//
Marma sira yèn ngantia lawas-lawas/ sadeyaning wong cilik/ tan wurung akarya/ rêtu rusaking praja/ sang nata manêmbah aglis/ sumungkêm pada-/ nira Sang Arimurti//
Nulya nêmbah mring wong agung ing Pamênang/ nulya mring Sang Pamadi/ riwusnya mangkana/ sang nata agya budhal/ kêbut ing sisaning pati/ sang prabu anyar/ ing lampah mandhêg nolih//
Kadya priya kasmaran ing wanodyendah/ samarga tawang tangis/ wuwusên Sri Krêsna/ angling mring Dananjaya/ yayi pasanggrahan iki/ sira basmia/ kabèh dimèn barêsih//
Yèn wis tunu sira buncanga ing barat/ bangke dimèn barêsih/ [155] sigra Dananjaya/ musthi kang Bramastra/ kumêlun dahana mijil/ kumantarkantar/ wisma gung kang dènbyuki//
Gumarubug saengga wana kawêlagar/ ngêbyuki nganan ngering/ sigra Hendraputra/ mênthang sanjata wrayang/ lumêpas nêmpuh ing agni/ mubal sumêbar/ sumyur sumawur mamrih//
Bangkening wong kabuncang tibèng samodra/ kumrutug lir garimis/ minangsa ing mina/ kêmroyok ting kalobak/ kunêng wuwusên Sang Aji/ Krêsna lan kadang/ wus bubar kundur maring//
Ing Cintakapura bêkta putri tawan/ punggêl kang dènsêrati/ lakon Partadewa/ ing Dhukuh Tejamaya/ sangalas Besar Dal warsi/ sastraningangka/ 9 9 7 1 mungkasi//

tamat

SERAT PARTADWA Pupuh I – XII

~ PUPUH I ~
A S M A R A D A N A

Kawarnaa Sribupati/ Ngastina Sri Duryudhana/ dahat sungkawa ing tyase/ myarsa andikaning rama/ Sang Nata Pinandhita/ Dhestharata kang wus murud/ kaprabon ginantyan putra//
Jêjulukirèng Narpati/ Mahaprabu Duryudhana/ Jayapitana parabe/ nalika sawiji dina/ Sang Prabu Duryudhana/ sumiwèng sang mahawiku/ karongron lawan kang garwa//
Kusuma Ambanowati/ ya ta sang nata pandhita/ sakalangkung trusthèng tyase/ sawusira sinambrama/ satata dènnya lênggah/ kusuma dayita wiku/ rênaning tyas tanpa timbang //
Kusumayu Banowati/ pinarak tan kêna têbah/ lan rama sang rêsi katong/ atap sunggata dhaharan/ pawèstri langên suka/ têbah tarab dènnya lungguh/ kadya panjrahing puspita//
Kusumayu Anggêndari/ tansah ngacarani putra/ sinarweya dhadharane/ sang nata gung nor ing sabda/ ya ta sang wiku garwa/ matur mring sang sabdèng wuwus/ lon jêng putranta tan arsa//
Dhadharan pijêr liniling/ sêmune nganti paduka/ dhuh inggih kados jêng kados/ bêktine darbe sudarma/ ajrih ngrumiyinana/ sigra wus bujana nutug/ sang wiku miwah sang nata//
Wuwusên sang pandhita ji/ ngandika marang sang nata/ hèh ki prabu paran mangko/ pitutur ingsun mring sira/ bab Kraton ing Ngastina/ yèn gêmah arjane wuwuh/ atimbun pa-[2]ra narendra//
Ingkang padha sih sumiwi/ sumurut soring dhêdhampar/ kabèh mêmpêng prasêtyane/ mung ana sandeyaning tyas/ ewuh pakewuh ing cak/ rêksanên ucaping wiku/ sumuyut ing lyaning praja//
Ana bêbasaning jamni/ wrêksa gung sinêmpal kang pang/ sayêkti suda ayome tan karya kusuting praja/ yèn kataman ing barat/ balik sira kang marunggul/ kêna ing basan tanpeman//
Arimu Si Pandhusiwi/ mungguha lakuning barat/ sangsayolèh turus gêdhe/ tumrap ulading dahana/tan sirêp dening tirta/ layak bae wong bêbruwun/ pangudine pasthi harda//
Balikan kulup sirèki/ kalamun animbangana/ rong prakara ing lupute/ kang dhihin lawanan kadang/ kapindhonira tuwa/ kawêntar lyan praja saru/ ngrêrontog roning kang wrêksa//
Sirnaning arinirèki/ marga ing sira priyangga/ rontog ron wrêksa pamane/ lan sira kaprênah tuwa/ wajib angalarana/ cêkake pituturingsun/ anata dayaning driya//
Ngumpulna para maharsi/ nanging pratingkah dènsamar/ mungna kang piniji bae/ bisa tumuwuh ing sêdya/ kalakon têka puja/ yèn rosa purwaning kayun/ mêtu têka sayêmbara//
Tanpa karya ing pamurih/ mijila ing sayêmbara/ têmah rame wêkasane/ ki prabu sira mijia/ mring paman ing Talkandha/ Sapwani sang mahawiku/ lan si adhi Sokalima//
Purihên nungku sêmadi/ supaya dewa pa-[3]ringa/ nugraha gung mring siranggèr/ rupane ingkang nugraha/ wong kang saguh nyirnakna/ kamladèyaning prajamu/ bangên saparoning praja//
Wayah gumlewang Hyang Rawi/ Dhêstharata angandhika/ kulup iki wus wayahe/ sira mundura ngadhatyan/ tumuli parentaha/ nimbali kang para wiku/ Duryudhana ngaras pada//
Mundur ngarsèng sang palinggih/ dhasare pan wus tri dina/ ing sabên dalu sang katong/ nimbali kang pra pandhita/ kang sudibyèng pamuja/ Santanu putra myang wiku/ Rêksi Baratmadya putra//
Muja nèng dhatu pamêling/ tan lyan gêng ning kang subrata/ jayaning karsa sang katong/ kunêng ingkang winursita/ winuwus kang praja lyan/ sumêla carita ngayun/ ana laladaning sabrang//
Gumiwang araning nagri/ ingkang jumênêng narendra/ jêjulukira sang katong/ Sang Prabu Suryaanggana/ siniwi kang pra raja/ kèh raja atur panungkul/ putrine katur mawongan//
Tan ana pinujwèng galih/ wus kasèp tan arsa krama/ ana arine sang katong/ putri warnanya yu endah/ kasor kang waranggana/ Suryawati kang jêjuluk/ diwasa tan arsa krama//
Kèh pra narpati minta sih/ mêkathik sêdyaning driya/ nanging tan ana katampèn/ mangkana jêng srinarendra/ ing dalu pan supêna/ kramantuk putrining ratu/ angrênggani ing Ngastina//
Jêjuluk Laksmanawati/ atmaja Sri Duryudhana/ sor waranggana citrane/ kadya wus sajiwasmara/ tan mantra yèn supêna/ lir satuhuning alulut/ marma tyasira sang nata//
Kakênan sajroning guling/ ka-[4]lihe sami pratiknya/ sajiwa raga ing têmbe/ wunguning panendranira/ wong agung tyas mangarang/ kapirangu gandrung-gandrung/ amirangrong karurungan//
Midêr mring taman ngrêrêpi/ mangkana udayaning tyas/ sangkal wadung parisibèng/ wignyaning barang pakaryan/ sela krêsnardèng tirta/ kapan sun bisa kêtêmu/ lan si manis ing Ngastina//
Saron gung tinut ing gêndhing/ antara wuryaning mina/ mung sakêpriye polahe/ janma tanbuh ing asmara/ pamurih wus sanyata/ adate sang rêsmining rum/ tan kêna pisah sadhela//
Ya ta wau sri bupati/ èngêt kondur mring puranya/ nimbali patihe karo/ wastane ingkang taruna/ pun Gajah Antisura/ jêjuluke ingkang sêpuh/ Patih Gajah Satrutapa//
Kalihe manjing jro puri/ sumiwi ngarsa narendra/ angandika sang akatong/ hèh Satrutapa wruhanta/ karo sun piji padha/ sirnakna wiyoganingsun/ susah kêmbanging palastra//
Nêmbah matur kyana patih/ pukulun jêng srinarendra/ paran purwa wiyogane/ manawi pun Satrutapa/ sagêd amulyakêna/ angandika sang aprabu/ sungkawèngsun anglêngkara//
Patih tuwa matur malih/ jêmak panjênêngan nata/ pae lawan kawulane/ ing sabarange bineda/ yèn wong agung supêna/ minangka sasmita tuhu/ kang kalingling jroning nendra//
Wahanane anampèli/ kalamun abdi paduka/ yèn tilêm ngorok sumênggor/ supênane kalayaban/ margi kèhing panggagas/ wahanane sêling sambut/ têbih dhatênging sasmita//
Ya ta wau sri-[5]bupati/ myarsa turing patih tuwa/ kadya binerat susahe/ ngandika srinaranata/ hèh bapa wruhanira/ ing ratri goningsun turu/ ngimpi rabi putri endah//
Panêngran Lêksmanawati/ putrining natèng Ngastina/ tanah Jawa laladane/ bapa tan mantra supêna/ kadi yêktine krama/ ing satanginingsun turu/ kongsi ana sêtêngah jam//
Sih katon lungguh sumandhing/ sun punggêl ing karsaningwang/ sun jukuk ing rose bae/ impèn sun gawe sanyata/ lamun sun tan mêngkuwa/ kang dêlongèh jroning turu/ sêsotyaning wong Ngastina//
Pratignyaningsun ngêmasi/ urip tan kinumpul lawan/ bojoku wong dlongèh-dlongèh/ sun tan bisa nanggulanga/ karsèngsun daya-daya/ wurung rabi sida lampus/ wirang yèn tan kalakona//
Satrutapa karsa mami/ sun kêpung praja Ngastina/ supaya girisa tyase/ sang aprabu ing Ngastina/ mangsa sandhanga lima/ patih tuwa nêmbah matur/ dhuh gusti jêng srinarendra//
Kamipurune kang abdi/ umatur ing jêng paduka/ saking katrêsnan èstune/ botên umatur nyênyamah/ mojar nèng srinarendra/ èstu paduka sang prabu/ ratu punjul tri bawana//
Sintên ingkang animbangi/ kaprawiraning ayuda/ tuhu yèn ratu kinaot/ marma kathah kang pra raja/ nungkul tan sarana prang/ nglêlabêt-labêting enu/ tumêrah ing padukendra//
Gunggunging kang pra maharsi/ sakawit rama paduka/ tumêrah dalah samang-[6]ke/ tan kenging yèn winicara/ manggung mangayubagya/ punika gusti sang prabu/ wit rêrasaning pra arja//
Dibya prawiraning janmi/ kang sagêd nênuba wana/ ngêlêbi bantala bakwe/ yêkti sor lan tyas raharja/ sih ing rat paramarta/ punika dibya linuhung/ miwah rinangkêpan wiyar//
Basan wiyar amriksani/ lêlabuhaning dumadya/ tan mung manusa èstune/ nadyan kewan walang taga/ yèn sampun kinawruhan/ saèstunipun piturut/ tur botên saking rêkasa//
Ya ta wau sribupati/ myarsa turing patih tuwa/ sakala kanggêg driyane/ poma robing kang budaya/ Ki Tuwa Satrutapa/ pama Setu Banda Layu/ ngandheg isining samodra//
Mangka bèr anganan ngering/ nêlêsi ing kyana patya/ kya patih maju ature/ dhuh gusti srimaharaja/ wontên dayaning driya/ ing karsa murih lêstantun/ prayoga ucaping praja//
Lan wontên kirata malih/ traping arsa jatu krama/ sinangkan wicara asor/ sanadyan trahing ngawirya/ mangka mrih trahing pidak/ kêdah miluta ing ngayun/ supadyantuka ing karya//
Kawula miyarsa warti/ praja Ngastina kancikan/ pandhita sabrang sangkane/ saking ing Ngatasmaruta/ putra Sri Baratmadya/ jêjulukira sang wiku/ wasta Dhahyang Kumbayana//
Yèn ing sabrang tanpa tandhing/ ngratoni para pandhita/ binapa guru sakèh wong/ duk swargi rama paduka/ Sang Prabu Suryabrata/ puruhita mring sang wiku/ Nata Rêsi [7] Baratmadya//
Rama paduka sang aji/ pinutra sinaudara/ lir nunggil bibi esthane/ lan Sang Wiku Kumbayana/ saking pamyarsa kula/ nèng Ngastina ginaguru/ binapa mring srinarendra//
Obah osiking nagari/ mijil saking sang pandhita/ barang sang nata karsane/ mawi nantun têtarosan/ yèn sang wiku tan rêna/ sinalinan sêkaripun/ karêm ing sinom logondhang//

~ PUPUH II ~
S I N O M

Dhuh gusti srimaharaja/ ing karya mamrih prayogi/ winawang lampahing praja/ tan pae margining warih/ karya enggal lêstari/ lahar lêbak marginipun/ pêpundhung tan tinrajang/ pae tingkahing sujanmi/ darbe reka tuwin darbe pamriyoga//
Ewadene ingkang tirta/ lampahe têmah lêstari/ dumugi ingkang sinêdya/ makatêna sribupati/ prayogi saking aris/ purwa wasana rahayu/ yèn lir karsa paduka/ ingangkah sangkaning jurit/ anjawine yèn tan kenging pinrayoga//
Marma paduka sowana/ mring ramanta sang maharsi/ kang dêdunung Sokalima/ ambêktaa bulu bêkti/ kaputrèn ingkang adi/ tumrapa mring sang rêtnayu/ lan brana guru bakal/ miwah dêdamêling jurit/ kang prayoga wêdalan nagri Gumiwang//
Dwiradha4) turangga rata/ kang pantês katur sang aji/ punika gusti prayoga/ tan karya susahing abdi/ kenging sang raja putri/ adat [8] ing karsa sring lulus/ ngemana wadya tuwan/ sampun dumèh guna sêkti/ yèn sêsami-sami titahing jawata//
Angamungakên Gumiwang/ kang sinèrèn guna sêkti/ tan beda liyaning praja/ ingkang sami guna sêkti/ yèn praja tanah Jawi/ malah kasusrèng jana gung/ pangungsèning aguna/ kêdhunging puja sêmèdi/ ulêkaning ngalêmpak nèng tanah Jawa//
Sêktining tiyang Gumiwang/ prasasat toyaning kali/ miwah toyaning bangawan/ sadaya malbèng jaladri/ tan lyan ing tanah Jawi/ ingkang mangka samudra gung/ jêr Hyang Wisnu Bathara/ dumunung ing nuswa Jawi/ upamine pawaka wadya Gumiwang//
Kang ngrêksa ing pra jawata/ Sang Bathara Wisanggêni/ nênggih Sang Bathara Brahma/ yèn maruta ingkang abdi/ ratuning angin-angin/ dumunung Bathara Bayu/ mangkya wus anèng Jawa/ prabuning prawira sêkti/ wus kinumpul ngêratu nèng Batharendra//
Lêlajêr ing tanah Jawa/ pinutra Hyang Surapati/ ing pundi margane jaya/ prasasat mandêng Hyang Rawi/ kalamun sribupati/ tan dhaharing atur ulun/ kados yèn kalampahan/ padukantuk margi gampil/ srinarendra alon wijiling wacana//
Iya bapa sun tarima/ pamrayogamu mring mami/ hèh Apatih Antisura/ undhangna sakèh bupati/ kêrigên ywa na kari/ tanapi prajurit ingsun/ gêgaman dènsamêkta/ sira manjinga jro puri/ kalumpukna kabèh brana ing Gumiwang//
Andhungan gêgamaning [9] prang/ kang padha linuwih-luwih/ kumpulna ge dèn samapta/ kang bakal katur rama ji/ raja kaputrèn adi/ bakal agême sang ayu/ ruktinên gêndhaga mas/ rata titihan rama ji/ pangiride turangga ingkang prayoga//
Busananing kang turangga/ pisungsung Ratu Sarwanti/ buntêlên baludru pita/ lan gajah Si Pamugari/ saplanane ywa kari/ rakitên wuwuhên bagus/ sêrati Ratu Mlawa/ kang wus wruh têkoning hèsthi/ parentaha sarupane bocah buta//
Ing laku kaparêng wuntat/ ywa karya kagèting janmi/ sesuk samangsa samêkta/ tatanên lakuning baris/ aja numpang tumindhih/ sirêping karsa sang prabu/ Dyan Patih Satrutapa/ bukuh umatur sang aji/ dhuh dewaji wontên malih tur kawula//
Yèn ngancik têpining praja/ kèndêla ing sawêtawis/ padukènggal utusana/ tur uninga ing sang yogi/ yèn wus kapriksan dening/ ramanta sang mahawiku/ manggèning pamrayoga/ saèstu saking sang rêsi/ kados botên sang wiku karya sangsara//
Mèsêm sang nata ngandika/ sangsaya bolong tyas mami/ yèn mangkono sira bapa/ milua ing karya mami/ yèn arjaning pênggalih/ sira dhewe kang sun utus/ marga sang apandhita/ wis kulina ing sirèki/ dadi nora pinaido lakuning wang//
Kya patih matur sandika/ wus kondur sri narapati/ sadalu datanpa nendra/ ketang aturing apatih/ pisung-[10]sung pinaranti/ kang badhe katur sang ayu/ ingasta juga-juga/ sinawang liniling-liling/ gung sinabda lir brêmara nguswa sêkar//
Jêjimate wong Gumiwang/ agêmên pisungsung mami/ sêsupe maniking toya/ anggonên dariji manis/ sêngkang seta bang wilis/ sangsangna mênawa patut/ sêndarining kukila/ sêsawi tinraping nagri/ sun sawange dhewe gusti warnanira//
Kunêng wau srinarendra/ sadalu tan antuk guling/ pijêr ngrungrum mriyêmbada/ raja kaputrèn liniling/ anggung ingarih-arih/ pinindha-pindha sang ayu/ èngêt srinaranata/ myarsa swaraning kang pêksi/ putêr seta srigunting kuthilang prênjak//
Pan mèh rahina sêmu bang/ surya nèng pucaking wukir/ ujwalèng ron maya-maya/ pindha rêtnaning hèr gêni/ mijil saking botrawi/ myat ing mina runtung-runtung/ molah agêbyar-gêbyar/ kataman ujwalèng rawi/ srinarendra kacaryan miyat ing mina//
Anggung dènnya angudrasa/ dhuh intêne wong sabumi/ myata rêsmining kang mina/ anganti sihira yayi/ marma gung marêpêki/ satêmah mangsa lêlumut/ lah gusti sêbarana/ bêrondong dimène bukti/ sinasambi sang nata ngundhuh puspita//
Ana kang anjali seta/ mêgar gandane nêlahi/ ratuning wangi sadonya/ ngalumpuk mring wida putih/ pinêthik tinatinggil/ ingèsêman sêpêt madu/ anggung dènnya nêmbrama/ adhuh mirah ingsun gusti/ sangsangêna kang sêkar anjali seta//
Kunêng ga-[11]ntya kawuwusa/ Kusuma Suryadiwati/ marpêki gyaning sang nata/ umatur saha wor tangis/ èngêta kakang Aji/ amicara kang buh-êmbuh/ tan nganti pitung kêcap/ gyanira matur sang aji/ angêting tyas sigra rinangkul sang retna//
Rara sira adandana/ sun gawa suwita maring/ jêng sinuhun ing Ngastina/ têlatah ing nuswa Jawi/ ratu pawira sêkti/ dhasar bisa dadi dhukun/ nambani wong kedanan/ pasthi bisa gêlis mari/ saranane putrane ingkang wanodya//
Ayu punjul sêsamèng dyah/ jêjuluk Lêksmanawati/ kasusra gung sinuwitan/ ing narendra manca bumi/ matur sang raja dèwi/ jampine denekumênyus/ têmbe kula kènginga/ dhêdhèrèk tumut pêpilis/ sokur angsal jêjampi atising badan//
Sang nata sampun busana/ sakapraboning narpati/ mijil saking prabarêtna/ tan pisah lawan sang dèwi/ orêg sagung kang nangkil/ mèt papan sajurujuru/ gumrah swaraning bala/ kadya trunaning udadi/ asrang sinrang gumulung agêgolongan//
Patih Gajah Satrutapa/ mangka panganjuring jurit/ angrèh madya ing amanca/ dlêdêg lir ilining warih/ banderanira wilis/ aciri putri manêkung/ ing wuri gêgotongan/ pisungsung gêgaman jurit/ kinothakan tinêngran warnaning gaman//
Kang isi rêtna busana/ dèncèt pi-[12]narada kuning/ tinulis araning brana/ ginotong wong manca bumi/ gamelan kang nambungi/ pelog muni ladrang mandu/ priyayi langên praja/ ngêlik nèng jroning bêdhati/ kadya pêksi cintaka sumêlêt rênyah//
Têlas ingkang langên praja/ prajurit jro kang nambungi/ kang samya wahana kuda/ têtindhih para bupati/ longkang-longkang dèn goni/ naracak gêgaman ganjur/ jêjèbèng sang arêtna/ sarta busana sarwi brit/ yèn dinulu kadya kang wana kawlagar//
Pinilih wayahing janma/ kang lagya nêdhêng birahi/ samya brêngos kêkêtugan/ solahe lir jayèng jurit/ ing wuri kang nambungi/ patih anom gêng aluhur/ ran Gajah Antisura/ sêmbada wahana hèsthi/ anindhihi sakèhing prajurit dharat//
Watara mung sangang lêksa/ ing wuri srinarapati/ munggèng rata nawa rêtna/ jajar lan sang rêtnèng puri/ tinon kadi pênganti/ anggêbêl kang miyat nglurung/ sawênèh ana nyakra/ yèn akrama sribupati/ baya iki pangarake srinarendra//
Wusnya budhal srinarendra/ ing wuri wadya kapilih/ bagus tur maksih taruna/ kang sinandhang mung jêmparing/ garêbêg rata rukmi/ busanane abra murub/ lir panjrahing puspita/ tinon sêmune nglangêni/ kapara doh untabing bala raksasa//
Yeku buta têtêlukan/ prajane ing Jongbi-[13]raji/ rajane pan wus palastra/ aran Prabu Kalamurti/ anake kang gumanti/ aran Raja Kalamrêcu/ bala tanpa wilangan/ ing laku kinon mungkasi/ gora godha lampahing bala raksasa//
Ana jungkir jumpalikan/ wênèh jêngking ngolang-ngaling/ kang prawira ngundha-undha/ tinadhahan lawan gigir/ miwah kang main bindhi/ gêgêntèn pukul-pinukul/ yêksa lit turut jurang/ ingkang jro banyune mili/ alêlangèn silulup ngupaya mina//
Nêngna budhale sang nata/ ucape kawula kari/ jalwèstri angudarasa/ ing karyane sribupati/ akèh sandeyèng ati/ marma bingung ting bilulung/ wuwusên Satrutapa/ ing mangka laku pangarsi/ tan kawarna lampahe sukaning marga//
Mèh ngambah têpining praja/ wus kèndêl cucuking baris/ kyana patih miyak wadya/ mêrpêki rataning gusti/ sêrati angèndêli/ kya patih ambuka pintu/ sang nata mèsêm mangwang/ Satrutapa matur aris/ dhuh dewaji ing mangke lampah paduka//
Mèh ngancik praja Ngastina/ yèn parêng karsaning gusti/ prayoga kinèndêlana/ lan malih papan prayugi/ wana tur pêrak kali/ karya pasanggrahan agung/ gampil ngupaya boja/ lan sintên karsaning gusti/ ingkang utus malbèng dhukuh Sokalima//
Angandika srinarendra/ bapa ywa tanggung ing kardi/ sira dhewelumakua/ sebaa mring sang maharsi/ matur-[14]a karya mami/ prayoganên ing aturmu/ sun bodho maring sira/ salining têmbang kang bêcik/ lumungsurèng sinom kinanthi saosna//

~ PUPUH III ~
K I N A N T H I

Kyana patih sêmbah mundur/ praptaninggon sung udani/ karyane malêbèng praja/ mring pangarsane prajurit/ mangkana wus tilar kuda/ mung sêkawan kang tutwuri//
Kunêng wuwusên sang prabu/ saungkure kyana patih/ nimbali mantri Prameya/ desa kinon angidêri/ nyêbar danane sang nata/ supayelang sanggarunggi//
Kang ngubêngi catur wadu/ warata wong desa pinggir/ danane srinaranata/ wuwusên rêkyana patih/ tan pêgat pamurihing tyas/ ing laku aywa ngagèti//
Kunêng patih mèh tumanduk/ ing dhukuhe sang maharsi/ nahan kang nèng Sokalima/ Rêksi Baratmadyasiwi/ pinarak nèng pacrabakan/ lan garwa Dèwi Karpini//
Lan ipenira Sang Wiku/ Karpa Sang Suwedasiwi/ miwah Bambang Aswatama/ cinarita sang maharsi/ lagya mundur saking pura/ ing dhatu Ngastina puri//
Pamêlêngan gyan mangumpul/ karsane srinarapati/ sagung kang pra kamituwa/ yèn dalu nungku sêmèdi/ lumakyèng karsa narendra/ ngandika Durna maharsi//
Mring Sang Waranggana sunu/ kulup sira sun jarwani/ kang padha nèng pamêlêngan/ anutug kongsi sawêngi/ panêmbahan [15] ing Talkandha/ twin Sang Wiku Banakêling//
Wit karsaning nata wiku/ ambêbangus marang siwi/ nanging rinangkêpan wulang/ umatur sang wiku siwi/ kang pundi karsa narendra/ marma subrata kapati//
Ngandika malih sang wiku/ marma kulup sun arani/ pangasah ngiras pangampah/ sêmune liru ing galih/ andikaning mring kang putra/ sarirane mêmijèni//
Ginalih wus anèng pungkur/ seje ingkang mikantuki/ pinurih pinêsu dahat/ sirnane ingkang kalilip/ mijila sihing jawata/ brasthaning rêncaking galih//
Ing sirnane kang pra ripu/ mijila lyaning narpati/ sumambung Sang Harya Karpa/ dhuh panêmbahaning mami/ botên kadosa sang nata/ paribasan mungal-mungil//
Yèn sampuna sang aprabu/ winastan hardèng pamêlik/ ing mangkya jrih mastanana/ sang wiku alon dènnya ngling/ umpama wong brangta mring dyah/ ing sêdya rada mêraki//
Winarna langêning wiku/ manyura mencok pang wriwrin/ munya yayah asasmita/ adat mrak yèn wanti-wanti/ panguwuhe bèn asaban/ wontên kang sujamna prapti//
Ya ta sang pandhita muwus/ mring putra sang wiku siwi/ kulup pariksanên jaba/ manawa na janma prapti/ sanadyan iku kukila/ jêr kêna yèn dititèni//
Ing samangsa kêrêp ngungkung/ yèn rina dhayoh kang prapti/ [16] yèn bêngi klêbon dursila/ Bambang Swatama wus mijil/ dyan mangwang kang nèng sor wrêksa/ wong lima marbukuh linggih//
Sigra pinarpêkan gupuh/ Swatama têtanya aris/ pundi wismane ki sanak/ miwah kang sinêdyèng galih/ kang tinanya rum mangrêpa/ umatur saha wor manis//
Kawula tiyang martamu/ ing sabrang sananing abdi/ saking Nagari Gumiwang/ cinundakèng mring sang aji/ kang ngrênggani ing Gumiwang/ bêbisikirèng narpati//
Suryaanggana Sang Prabu/ kunêng kang tanya ing Jawi/ sang maharsi ngungak-ungak/ myat sang tamu wus kaèksi/ ana karasa ing driya/ ing solah katamèng galih//
Ing tyas mangu kadung-kadung/ gajêg supe gajêg eling/ osik jroning wardayanya/ sun sêsawure ta dingin/ yèn têmên panabdaningwang/ kang pasthi gêlêm nauri//
Ya ta Ki Apatih Satru-/ tapa sadangunirèki/ tansah tumungkul kewala/ sadhela tumênging nginggil/ ing solah bawa tan samar/ mung warnasalangkung salin//
Satêmah ing driya kadung/ tansah osik jroning galih/ sapa wonge kang wania/ solah-solah ngwangun panti/ ya ta Durna sru manabda/ hèhSatrutapa sirèki//
Baya ta lali maring sun/ layak bae sira pangling/ jêr dhèwèk iki wis [17] tuwa/ lawas tan têmu sirèki/ kyana patih duk miyarsa/ tan saranta malayoni//
Ambruk sumungkêm ing suku/ alara dènira nangis/ ciptaning tyas kyana patya/ èngêt gustine kang lalis/ Sang Aprabu Suryabrata/ kang siniswa sang maharsi//
Baratwaja nata wiku/ marma sru rêkyana patih/ karuna nungkêmi pada/ alara dènira nangis/ Druna nglut dadya karuna/ Ki Luhanti Sura Patih//
Purnane ing galihipun/ wus rakit dènira linggih/ angling Dahyang Kumbayana/ hèh patih paran sirèki/ basuki ing praptanira/ ora nyana ingsun iki//
Katêmu lawan sirèku/ umatur rêkyana patih/ pukulun sang pinandhita/ pangèstu paduka gusti/ dene sagêd asêmewa/ ing ngarsa sang narpa siwi//
Ngandika malih sang wiku/ gustinira anak aji/ apata padha raharja/ mangkana rêkyana patih/ myarsa sabdane wakendra/ sumungkêm pada anangis//
Lir wadon panjritira sru/ Durna ngartika ing galih/ nahan sirêping karuna/ Satrutapa matur aris/ rayi paduka sang nata/ sampun lami dènnya lalis//
Antawis sêwulan taun/ putra paduka sang aji/ konduripun mring kamuksan/ wayah paduka gumanti/ mangrênggani ing Gumiwang/ pangèstu paduka gusti//
Tan wontên ingkang barênjul/ [18] punggawa samya ngastuti/ nadyan abdi manca praja/ sadaya samya sumiwi/ tuwin sagung yêksa tawan/ mangayubagya ing gusti//
Nalika jumênêngipun/ wayah paduka sang aji/ putra paduka ing Mlaka/ Sang Prabu Jayadimurti/ kang umadêgkên narendra/ lan kawula angalihi//
Wusing ngastuti pra wadu/ kawula nyuwun lumingsir/ kang kinarsakkèn gumantya/ mangka patihing sang aji/ anak kawula pun Gajah/ Antisura kang kinapti//
Rèhning kawula wus sêpuh/ nanging kalilan nuntuni/ ngandika Bêgawan Durna/ tan kayaa anak aji/ sêming bapa mring jêng rama/ kanyatanane nandhani//
Gurune kondur mring dunung/ tan lawas nuli nututi/ akèh siswane jêng rama/ tan kaya mring anak aji/ krêp sinawung ing wacana/ Satrutapa matur manis//
Sedaning gusti sang wiku/ sintên mangke kang gumanti/ ngrênggani Atasmaruta/ Dahyang Kumbayana angling/ o yayi ora kayaa/ sun dhewe ingkang karya tis//
Nalika sugêng sang wiku/ ingsun kinèn gumantya ji/ lan nambut asilèng krama/ sun sugal tan mituruti/ têmah anis tinggal praja/ jêng rama dhahat sêmu runtik//
Jêng rama tumamèng dhatu/ arda gone asêmèdi/ sanalika muksa mengkrat/ sirna Praja Ngatasangin/ purna jurang gunung alas/ sun iki kêtaman runtik//
Kya patih ma-[19]tur nalabung/ ing wuwus lir mêmêgati/ mangkana ing aturira/ gusti Sang Tanaya Rêsi/ sowan kawulèng paduka/ ingutus maring jêng gusti//
Wayah paduka sang prabu/ ing Gumiwang Sribupati/ Narpati Suryaanggana/ yèn parêng ing karsa gusti/ wayah paduka sang nata/ kenginga lajêng sumiwi//
Ing jêng paduka sang wiku/ ing karya arsa minta sih/ mangkya nèng têpining praja/ marma kèndêl sribupati/ anganti lampah kawula/ kang dinuta tur udani//
Kalamun èstu saharju/ ing galih paduka gusti/ wayah padukèstu sowan/ yèn paduka tan marêngi/ sayêkti wangsul kewala/ mung nênuwun ingkang mugi//
Dohna dukaning sang wiku/ lêpata ing tulah sarik/ mandar aparinga mulya/ ing pangèstu sang maharsi/ ngrênggani Praja Gumiwang/ ya ta Kumbayana Rêsi//
Miyarsa gumujêng guguk/ monyor-monyor dènira ngling/ adhuh putuku kêbapan/ ngandika matur sang yogi/ mring putra Sang Aswatama/ papagên sutamu kaki//
Barênga lan pamanamu/ Si Patih Satrutawèsthi/ kang liningan samya linggar/ kunêng Karpa lan Karpini/ siyaga badhe pamboja/ wong sadhukuh amiranti//
Kunêng kang siyagèng wangun/ wuwusên srinarapati/ Sang Aprabu Suryanggana/ kang kêkuwu jaban nagri/ karya kutha pacangkraman/ [20] sanega para bupati//
Lan na karya tarub agung/ pasewakan wus miranti/ ngiras kinarya bujana/ karênan tyasnya sang aji/ banjêng wismaning bupatya/ ngubêngi prabaning aji//
Mung rasêksa wil myang diyu/ bale nèng pinggiring kali/ mèt papan cêlak wanarga/ sabên dina dènlanglangi/ kang karya rusuhing tingkah/ winasesa dènpatèni//
Tan wus karsane sang prabu/ nyêbar dana sabên ari/ lulut sih wong padêdesan/ wong desa doh samya prapti/ dodol laris kadi pasar/ têmbange salin rêncasih//

~ PUPUH IV ~
DHANDHANGGULA

Wus misuwur mring jroning nagari/ lamun ing Dhukuhan Sokalima/ katêkan ing ratu gêdhe/ sabrang prajanira gung/ ing Gumiwang araning nagri/ jêjuluk Suryanggana/ praptane kumudu/ puruhitèng Dahyang Druna/ wus akarya kutha gung winangun asri/ layak durung kapirsan//
Kèh panarkane kawula cilik/ wênèh-wênèh bêcik miwah ala/ suwe-suwe kèh bêcike/ lan ana critèng pungkur/ pagêdhongan lamun sang aji/ Srimaha Duryudana/ wus myarsa kalamun/ ana narendra gung prapta/ lan anjujug asramanya sang maharsi/ ing Dhukuh Sokalima//
Lan wus nyundaka srinarapati/ nalika mantri lumaksana/ bali katur sasolahe/ kunêng wau sang prabu/ animbali Rêsi Sapyani/ prapta ing pamêlêngan/ [21] ngandika sang prabu/ paman Sapwani andika/ lumakua kapanggiha bapa rêsi/ mring Dhukuh Sokalima//
Pakênira têmua pribadi/ paran nyatane ingkang pawarta/ yèn Bapa Durna samangke/ katamuan ratya gung/ têka sabrang paraning kapti/ anggawa bala wendran/ paman karsaningsun/ kalamun sang nata sabrang/ ing têkane kudua mêmitra bêcik/ manira arêp tampa//
Lamun karêpe ratu kang prapti/ kumudua angayoni prang/ manira suguh yêktine/ ya ta wau sang wiku/ duk miyarsa sabdaning aji/ mèsêm lan aturira/ adhuh sang sinuhun/ paranta karsa paduka/ tan saranta kasêsa punapa kardi/ nir driya paramarta//
Kirang sarèh kaecalan yêkti/ kaprawiran utamaning yuda/ kêdah awas pamawase/ mangka ratu kang rawuh/ wus sinêdya amangun jurit/ sanadyan dawêg prapta/ ing karya wus dinum/ duk angkate saking praja/ wus miranti ing upakartining jurit/ tan kadi jêng paduka//
Têka gugup kudu ngajak jurit/ waos taksih sumladhang nèng plangkan/ punapa tinandukake/ dhuh anggèr jêng sinuhun/ katêlanjur pun bapa yêkti/ kamipurun nyênyampah/ ing karsa sang prabu/ taha lamun amêjana/ ing kadibyan paduka sêktining jurit/ matur saking gêng trisna//
Jêng paduka ratya gêng linuwih/ tur siniwi [22] para raja-raja/ sor dhampar tanpa sêlane/ santana prawira nung/ wus kasusra ing manca nagri/ wil diyu myang rasêksa/ sumiwa sang prabu/ tri bawana jêng paduka/ jêng paduka ratu kêkasihing widhi/ bêg darma paramarta//
Rayi paduka Kurawa sami/ asih lulut ambapa narendra/ paran manggung landeyane/ ing pundi marginipun/ yèn paduka dèrènga myarsi/ dhatênging nata sabrang/ sayêkti aluhung/ enggal paringa sêsêgah/ kang prayoga kautamèning miranti/ sênênging pasanggrahan//
Kawistara santosaning galih/ raharjèng tyas mrih amigêna/ punika nggèr sayêktine/ lan malih jêng sang prabu/ bok kêsupèn ing karsa mamrih/ ngumpulkên prapandhita/ kinon amanêkung/ dene praptaning narendra/ ing Gumiwang kabule kang pra maharsi/ jawata sung nugraha//
Miwah kathaha kang pra maharsi/ rama paduka ing Sokalima/ pinunjul ing sêsamine/ punika yêktinipun/ duk miyarsa srinarapati/ sukèng tyas ngayut asta-/ nira sang wiku/ ngandika kadya nêmbrama/ paman rêsi katampèn ing asta kalih/ sèwu lingga driyamba//
Manira wus tan bisa mangsuli/ inggih palimarma jêngandika/ kabyantan paman sabdane/ bêjane wong tinunggu/ ing wong tuwa tan nganggo wigih/ nanggulang hardaning tyas/ sèwu-sèwu untung/ yèn boyaa pakênira/ kang pinuju kêtaman ing karsa mami/ dhuh [23] paman punapa//
Ya ta wau Sri Duryadana ji/ animba ing Kya Patih Suman/ wus prapta ngarsa sang rajèng/ ngandika sang prabu/ bapa patih sira wus myarsi/ yèn ana ratu prapta/ anggawa bala gung/ têka laladaning sabrang/ ing Gumiwang jêjulukirèng Narpati/ Prabu Suryaanggana//
Ing samêngko bapa wus angancik/ nèng pasisir jujug Sokalima/ Kya Patih alon ature/ sinuhun sang aprabu/ ingkang abdi sowan tur uninga/ kang paduka lir sabda/ paran ta pukulun/ pun bapa cumadhong karsa/ srinarendra arum andikanira ris/ hèh paman Suman sira//
Sêsaosa sugata kang bêcik/ mêntah matêng miwah palakirna/ ing Ngastina saanane/ wong pikule nêm èwu/ anggawaa ingkang piranti/lan nganggo tindhihana/ bupatine satus/ manganggoa pacangkraman/wusnya têrang pangandikane sang aji/ wus lèngsèr kyana patya//
Nêngna dalu enjing kyana patih/ wus miranti sugata pikulan/ binusanan mawarna kèh/ pradangga munyèng ngayun/ jinajaran bandera kuning/ ciri sarining sêkar/ tinon lir kêkuwung/ gawok kang samya umiyat/ ing rakita kantha-kanthaning lumaris/ lir sasrahan pikraman//
Enêngêna sugata lumaris/ kawuwusa Bambang Aswatama/ wus praptèng pasanggrahane/ Sri Suryanggana Prabu/ patih tuwa juru basani/ panduking karsa nata/ si-[24]gra sang aprabu/ mêdhun saking palênggahan/ wusnya cakup-cinakup kang asta kalih/ satata dènnya lênggah//
Aswatama maringakên gipih/ sabda mulya saking Dahyang Druna/ kèh pêpuja pêpujine/ sang nata gupuh dhêku/ wus umijil sugata mili/ kahanan saking sabrang/ minuman rum-arum/ wusnya bujana sang nata/ wiku putra matur karyane tinuding/ dening sang yogiswara//
Gugup sang nata ngundhangi aglis/ budhal saking pasanggrahanira/ mring Sokalima karsane/ nanging kang pra wadya gung/ tan kalilan mèlu umanjing/ mung abdi kang kapêrak/ dharat lampahipun/ sang natawahana rata/ lan kang rayi Kusuma Suryadiwati/ katiga Aswatama//
Rêmên sang nata dènnya lumaris/ urut marga ngiras pagunêman/ antara mèh prak lampahe/ mirêng pradangga umung/ dangu-dangu ana kaèksi/ wong mlaku arantaban/ mêmikul andulur/ akèh lêlayu sumêla/ kyana patih utusan mriksa lumaris/ lumaku gêgancangan//
Wus kapanggih bupati pangarsi/ atêtanya puniku punapa/ lan dhatêng pundi jujuge/ kang tinanya sumaur/ pasugatan saking jêng gusti/ sinuhun ing Ngastina/ puniki kaatur/ sang prabu tamu ing sabrang/ kang tinanya gênti dènnya mitakoni/ sanak sintên punika//
Kang nèng rata sinongsongan kuning/ mawi kepala agêm narendra/ kang tinanya lo-[25]n saure/ gih punika Sang Prabu/ Suryanggana ingkang ngrênggani/ kutha gêng ing Guwiwang/ wus nyangnglèng mentar wus/ wangsul matur ing apatya/ Dyantisura umatur mring sribupati/ têrang pamyarsanira//
Langkung trusthanira sribupati/ kawuwusa Dyah Suryadiwatya/ kadya kêkayang polahe/ têtanya mring sang prabu/ kae apa gumandhul kuning/ nauri srinarendra/ layak iku têbu/ sang rêtna matur ing raka/ jikukêna age amiliha sing kuning/ tak ingune balumbang//
Ya ta wau lampahe sang aji/ wus prapta ing Dhukuh Sokalima/ wus têdhak saking ratane/ parabdi pan wus ngumpul/ soring wrêksa dènnya mring atis/ wuwusên Dhahyang Druna/ ing sanggar tumurun/ mêthuk praptane kang wayah/ wus sinambut sang nata liniling-ililing/ muwus lir mriyêmbada//
Sabên ngandika nolih ki patih/ Patih Tuwa Gajahsatrutapa/ dhuh babo putuku kiye/ mèh tan siwah sarambut/ ing wêrnane lah anak aji/ kang wus mulyèng sawarga/ layak anak prabu/ gêlis kondur mring kamuksan/ jêr putrane ing bawa warna ngêblêki/ têkan cirine padha//
Lagya pangling Baratmadyasiwi/ lan kang wayah Sri Suryaanggana/ kasaru duta praptane/ anjujug mring sang wiku/ nêmbah matur duta bupati/ pukulun panêmbahan/ kawula ingutus/ putra paduka sang nata/ amaringkên sugata mring Sribupati/ Gumiwang Suryanggana//
Putra pa-[26]duka srinarapati/ paring pangèstu mangayu bagya/ ing marga saha rawuhe/ lan malih sang aprabu/ mundhut ingkang aksama dening/ sêpi ing parikrama/ mung mrih ing pamuhung/ dening wayah padukendra/ wus misuwur kasujanane mumpuni/ rahayu tyas ngumala//
Mardikèngrat mardikaning dasih/ sihing puja tyas andiwangkara/ mung samantên timbalane/ sora dènnya umatur/ ing pamurih kapyarsa dening/ sang nata ing Gumiwang/ sang wiku lon muwus/ hèh ki prabu sun tan susah/ anyarakkên pamintaning sih sang aji/ wisa dening cundhaka//
Sang aprabu Gumiwang ngangsuli/ mring bupati caraka Ngastina/ hèh duta matura age/ mring rama jêng sinuhun/ pêparinge panganing abdi/ lan manèh paring sabda/ kamulyan mring sun/ matura mring srinarendra/ wus sun pundhi mangka pusakaning urip/ kalingga dadi jimat//
Lan malihe kalilana dening/ cumanthaka nanging kaatura/ sungkême tyas ingsun kiye/ mring sor dhampar sang prabu/ wusnya nabda srinarapati/ pinisalin kang duta/ busana linuhung/ lan pêsangonnya gotongan/ duta mundur onêng tyas srinarapati/ sakala liru cipta//
Kang tansah katon kumanthil-kanthil/ balêrêngi gêng têlênging netra/ gendhol-gendhol ting garêndhêl/ ting prênthol ting garandhul/ gêgondhelan mrênthil barêndhil/ thithil labêt pinêthal/ mangkana wong agung/ èngêt nimba-[27]li kya patya/ dhinawuhan sugata kinèn maradin/ mring sagung wadya bala//
Kêbo sapi aja nganti cicir/ paringana mring kancamu yaksa/ nugraha gêdhe yêktine/ nyrambahi balung sungsum/ yuwanane sèwu ingkang wis/ kya patih lumaksana/ sugata sinawur/ sukèng tyas punggawa sabrang/ de katêmbèn lali ngambah lyaning nagri/ suka-suka rêbutan//
Kawarnaa antuk pitung latri/ sang aprabu anèng Sokalima/ mranti bakal pisungsunge/ akèh mapikul-pikul/ raja brana bakal myang dadi/ gêgaman warna-warna/ èwu-èwu pikul/ sejene bangsa dhaharan/ lêlangènan suku pat suku ro mranti/ sangkêp isining alas//
Palawija jalu miwah èstri/ barang anèh wêton ing Gumiwang/ pinantha lan panunggalane/ lan arine sang prabu/ Kusumayu Suryadewati/ pinrih anyaosêna/ kang mrih jro kadhatun/ Patih Gajah Antisura/ kang minangka senopatine lumaris/ ewonan wong angrêngga//
Wus tinata lampahing prajurit/ kusumayu kang munggwèng jêmpana/ lan putri têtawan akèh/ samya wahana tandhu/ prajurit jro angapit-apit/ lugas tanpa gêgaman/ mung cinirèn kalung/ ban-êmban cindhe puspita/ ing wurine gêndhaga mas tur rinukmi/ isi rêtna di mulya//
Asri pinikul para bupati/ sinongsongan pinarada jênar/ murub mubyar ujwalane/ginrêbêg pra manguyu/ padha nglaeng gu-[28]mrêmêng sami/ panêkunge pêpuja/ mring sang Hyang Dewa gung/ pasungsunge katampanana/ yèn luputa ing pangarah angêmasi/ isin myat ing Gumiwang//
Ting sariwêt palawija wuri/ padha manggul kurungan kukila/ cilik-cilik bisa ngocèh-/ nya jodho bagus-bagus/ warnanira angrêspatèni/ wênèh manggul puspita/ jinêmbangan murub/ kang jajari buta bajang/ ting karêgol
Kang tinuntun buron cilik-cilik/ gajah kate dhuwure rong kilan/ salombok cangak gadhinge/ pinlanan abra murub/ banthèng kêbo nyatêngah kaki/ matang dim kang mênjangan/ rangah cawang pitu/ jlarang bajing sajêmpolan/ ing wurine pikulan kang busana di/ bêrana warna-warna//
Wuri anjrah gêgaman prajurit/ bêbongkokan pinikul wong wijah/ sarwa seta busanane/ kya patih munggèng pungkur/ angêdhangkrang wahana hèsthi/ sinongsongan laring mrak/ ting prêlok ting plancur/wus budhal kang munggèng ngarsa/ srinarendra nulya amarêk sang yogi/ lon matur angrêrêpa//
40. Dhuh pukulun eyang sang maharsi/ rèhning dèrèng kalajêng kalampah/ yèn jêng eyang marêngake/ katur ingkang pisungsung/ mung wontêna kang mangka wakil/ sarirane jêng eyang/ pratandha kalamun/ wêdaling manah kawula/ wus kaèstrèn eyang paring pamrayogi/ sêkar dudha kasmaran//[29]

~ PUPUH V ~
P A N G K U R

Sadaya kawula sabrang/ sanès adat tinimbang bangsa Jawi/ yèn kantosa katêlanjuk/ sumiwiyèng srinata/ botên wande ing pratingkah karya kusut/ wit mèh tanpa parikrama/ satêmah ngisin-isini//
Pukulun jêng panêmbahan/ sampun tanggêl paduka aparing sih/ dene karya gugup-gugup/ tan kongsi tur uninga/ ing jêng eyang punika atur ing ngayun/ nganggo watêg tiyang sabrang/ duga wêweka yêkti nir//
Yèn jêng eyang tan paringa/ amitulung kang anggung kawlas asih/ kang sèstu kawula antuk/ sêsikuning sang nata/ kang pikantuk ing pamilutaning kalbu/ sayêkti kawula merang/ tan sae mantuk mring nagri//
Dahyang Durna duk miyarsa/ ing ature kang wayah sribupati/ sakêlangkung wlasing kalbu/ dadya lon angandika/ hèh ki prabu away sumêlanging laku/ mêngko sun kang mrayogakna/ kaature mring sang aji//
Bagawan Durna ngandika/ mring kang putra sang arya wikusiwi/ hèh kulup sira sun utus/ marang ing kapatihan/ lancangana lakuning para pisungsung/ yèn wis têmu pamanira/ Ki Dipati Plasakuning//
6. Warahên yèn sun kang duta/ marang sira sun purih wèh udani/ prakara babe pisungsung/ kang têka ing Gumiwang/ lan lêbune anakmu si rêtna iku/ sun jaluk pitulung marang/ pamanira ki dipati//[30]
Si Rara Suryadewatya/ aja barêng lêbune lan si patih/ yèn wus katur kang pasungsung/ pasthi ana caraka/ wis ta kulup lumakua dèn agupuh/ tumuli anglancangana/ sutanira nini putri//
Aswatama lèngsèr mangkat/ tan adangu ing lampah wus nututi/ piyak sakèhing wadya gung/ ya ta dyan wiku putra/ wus kapanggih kyana patih gupuh-gupuh/ angèndêlkên turangganya/ Swatama dhawuhkên aglis//
Ing karsa sang dwijawara/ kyana patih sêndika wus miranti/ dèndhêg lampahing wadya gung/ Swatama laju mangkat/ tan kawarna ing marga laku sinêrung/ prapta dalêm kapatihan/ wus panggih lan kyana patih//
Matur karyaning dinuta/ sakêlangkung sukane kyana patih/ Swatama wus kinèn wangsul/ Sangkuni sigra dangdan/ wus samêkta kya patih lampahnya laju/ ing wanci surya gumliwang/ kya patih malbèng jro puri//
Wuwusên srinaranata/ mijil saking dhatu pamudya rêsmi/ wontên pawongan umatur/ dhuh gusti srinarendra/ yèn kaparêng ing karsa jêng sang aprabu/ abdi paduka pun paman/ parênga sumiwèng aji//
Ngandika srinaranata/ lah dènage timbalana si patih/ ingkang liningan wus mundur/ tundhuk lan kyana patya/ wus dhinawuhkên timbalanya sang prabu/ radèn andika ngandikan/ jêng gusti srinarapati//
Kyana patih sigra-sigra/ wus sumiwèng ngarsa jêng sribu-[31]pati/ Sêngkuni alon umatur/ dhuh gusti srinarendra/ duking wau pun Swatama kang ingutus/ mring pun Bapa Sokalima/ sung uninga mring kang abdi//
Kula pinrih umatura/ ing paduka yèn parêng karsèng gusti/ putra paduka Sang Prabu/ Narapati Gumiwang/ angunjuki pisungsung mring jêng sinuwun/ adi-adi brana sabrang/ miwah dêdamêling jurit//
Lan pratandhaning lêgawa/ sru sungkêming pada paduka gusti/ saengga têtawan katur/ rayèstri amawongan/ kang pêparab Suryadewati warna yu/ sumiwi sarêng lan brana/ paran ing karsa sang aji//
Ya ta wau srinarendra/ dupi miyarsa ature kyana patih/ saklangkung sukaning kalbu/ ngandika srinarendra/ pakênira dhewe prayoga kang mêthuk/ lan bupati kang prayoga/ mumpung ing dina Rêspati//
Putraningsun nini rêtna/ aywa barêng pisungsung kang umanjing/ sawêtara angrêrantun/ lan sira nimbalana/ Bapa Durna bêngi lumêbèng kadhatun/ manirarsa wruhing karya/ praptane sabrang narpati//
Kyana patih mundur sigra/ kang winarna kawarnaa ing ratri/ Sang Sri Duryudana Prabu/ munggèng sanggar pamujan/ animbali para nujum kang wus tundhuk/ ingacaran tata lênggah/ kapat Sang Arya Sêngkuni//
Marbuk kukusing kang dupa/ ya ta wau ngandika sribupati/ mring Dahyang Kumbayana wus/ bapa ma-[32]nira tanya/ kaya paran karyane ratu kang rawuh/ kaliwat akarya gita/ lêngkara kapati-pati//
Umatur Bêgawan Durna/ marma ratu Gumiwang angajawi/ twin pun bapa kang jinujug/ mêkatên purwanira/ Suryanggana punika atmajanipun/ Sang Aprabu Suryabrata/ Suryabrata narapati//
Rêmên pêparèng samodra/ katalanjuk dumugi Ngatasangin/ pruhita mring rama prabu/ ngabdi têmbunging krama/ mring kawula basa nanging lir sadulur/ ing mangke putra paduka/ Suryanggana narapati//
Brangta loke pawartanya/ yèn paduka darbe putri yu luwih/ malah kasat nètrèng dalu/ marma mangke sang nata/ asrah praja ka\a\tura ingkang sinuhun/ kalilana manakawan/ anyaoskên pati urip//
Akathah pratignyaning tyas/ lamun mantuk lêgan suka ngêmasi/ Rêsi Dewabrata matur/ pukulun srinarendra/ lamun saking cipta kawula saèstu/ sabdaning rama paduka/ jawata ingkang pêparing//
Pamuwuse Rêsi Bisma/ sinasambi mring Bagawan Sapwani/ kadi pundi anak wiku/ saking pangintên kula/ Sang Sapwani umatur mangayu-ayu/ ngling malih Sang Dewabrata/ yèn parêng srinarapati//
Pun bapa ing Sokalima/ andhawuhna ing karsa sribupati/ supadi sêpi ing kayun/ benjing-enjing sang nata/ ing [33] Gumiwang ngêmungna sumiwèng prabu/ trusthèng tyas srimaharaja/ angling mring Druna mangarsi//
Nêdha bapa undurira/ ing ngarsèngsun dhawuhna karsa mami/ dèntêrang aywana kantun/ mring anak ing Gumiwang/ pakênira warahên sun kang wulangun/ bisa anuli pêpanggya/ wusnya trang karsa narpati//
Pra wiku mundur sadaya/ srinarendra kondur mring jinêm wangi/ wuwusên Sang Mahawiku/ Sang Baratmadyaputra/ lir maruta lampahe wus praptèng dunung/ kunêng wuwusên sang nata/ wus dalu tan antuk guling//
Mangu-mangunênging driya/ tan ana lyan katon mung kusumadi/ marma tansah kapirangu/ mirangrong karungrungan/ murwèng kidung gambas pait sating kayu/ sêsêbutan atmajendra/ paran polah ingsun Gusti//
Kalamun tan nêmbramaa/ marang sira tan wurung angêmasi/ wadhah pamangsaning manuk/ rekatha rêruntungan/ ora mulih mring Gumiwang raganingsun/ bacuta mangsa dlamakan/ kawirangan ing dumadi//
Dening dewasaning surya/ atmajèng dyah lan cêrak sribupati/ durung manira andulu/ wanodya kaya sira/ darnane budaya kang suku jungkung/ sapasang rakiting solah/ trêngginas lir Dèwi Ratih//
Tulang tunjung ing warayang/ rênyêp ing tyas wadana nawang sasi/ miyogèng panggusah lêmut/ murti gung gora sandha/ bangkekane lurus lir pendah binubut/ pangawak kang sobèng tirta/ salira lurus aramping//
Pakartining dwijawara/ sotyarêta ron arda anggatêli/ dhuh mirah pêpujaningsun/ roding tirta balumbang/ kukila lit ingkang sasmita tan ayu/ satmatanen dasihira/ mangka usadaning wingit//
Kunêng kang anggung mong rimang/ kawuwusa praptane sang maharsi/ kagyat wau sang aprabu/ sigra angraup pada/ Dhahyang Durna ngandika winor rum-arum/ dhuh putuku siswaning wang/ putuku wong [34] anjêkithing//
Sun mundhi kang pangandika/ ing ramanta Ngastina sribupati/ marang sira kaki prabu/ sang nata paring sabda/ lan pangèstu mangayubagya mawantu/ lire gèr sun tinimbalan/ andangu karyanta kaki//
Sirik yèn ingsun goroha/ pakartining pandhita wuwus yêkti/ ing purwa madya wus katur/ têlênging karyanira/ gumarèwèl andikane sang aprabu/ mangkene kang pangandika/ ramanira sribupati//
Bapa andika dhawuhna/ mring putrèngsun Gumiwang sribupati/ yèn nyata sih nrus ing kalbu/ muga tinêkanana/ patêmbaya manira kalamun besuk/ si rara kalamun krama/ tukone samodra gêtih//
Pama lêbak ing Ngastina/ pinuriha dadi gunung brana di/ tinumpuk angundhung-undhung/ sumundhul ngantariksa/ yèn tan sirna kang mangka onênging kalbu/ caplak kêliliping mripat/ suka bêra nini putri//
Nahan Sang Sri Suryanggana/ sakalangkung bingung onênging galih/ de ing tyas durung kabêntus/ dadya lon aturira/ dhuh pukulun eyang panêmbahan ulun/ kang mangka [35] radityaning wang/ katamakna ingkang yêkti//
Yèn saking raosing driya/ brana pèni mung rangkêp tan dadya wit/ kang kawulèsthi ing kalbu/ tan lyan pêjah kawula/ nagri sabrang saisine ciptèng ulun/ mangka siyagèng pancaka/ prajurit gung kang mangkagni//
Eyang mangka pandaming tyas/ dèntumuli amatamèng mring dasih/ Dahyang Druna mèsêm ngrangkul/ adhuh nggèr putuningwang/ dènatampa sun bêbisik ing sirèku/ maju mênglêng srinarendra/ Dahyang Druna abêbisik//
Dhawuhe Sri Duryudana/ pêpanggile pikramane sang putri/ ing purwa wasana putus/ madêg suraning driya/ Suryanggana tan umiyat mring sang ayu/ katon narpati Pandhawa/ ing cipta sampun kapusthi//
Umatur mring Dahyang Druna/ dhuh pukulun ing karsa sribupati/ prakawis kang wus dhumawuh/ dhuh sampun-sampun dahat/ sungkawèng tyas kawula ingkang sumaguh/ nyirnakkên narpa Pandhawa/ dangu anggitês kang mèrki)//
Darbea nyawa salêksa/ botên wande pêjahe saking mami/ ing pundi pangungsènipun/ nadyan mring têlak naga/ angungsia ing Dewa Bathara Guru/ kula kadugi nyirnakna/ katêkan dewane tapis//
Benjing-enjing kalilana/ angkat kula dhatêng Cintakapuri/ Dahyang Druna ngandika rum/ awya kasusu ing tyas/ sumiwia dhisik mring ramanta prabu/ sokur bisa sumiwia/ mring Destarata maharsi//
Pangèstune lumuntura/ lan kapindho bakal martuwa kaki/ yèn wis kalakon sang prabu/ ngabêktia sang nata/ saya gampang sirnaning klilip sagunung/ dhuh babo salina têmbang/ maring pangkur dadi mijil//

~ PUPUH VI ~
M I J I L

Muput sadalu sang maharêsi/ kalawan sang katong/ dènnya gunêm ing pangupayane/ mrih kalakon têmbayaning aji/ widagdaning rêksi/ bantêring sang prabu//
Yèn mungguha nguladi kang agni/ sirêp tanpa dados/ [36] wus miturut ing sabarang kang rèh/ de sang wiku kang upama riris/ hardanèng kang gêni/ sirêp dening ranu//
Wus rahina ya ta sribupati/ busana kaprabon/ ing undhangan sawadyane kabèh/ umung gumuruh swaraning baris/ bêda duk angkating/ saking nagrinipun//
Sri narendra wus anitih hèsthi/ pinalanan abyor/ gung aluhur sêdhêng nom tuwane/ tur anjalma ing rèh mituruti/ panêngraning hèsthi/ pun Dewa Andaru//
Sagung kapraboning prang wus munggwing/ bra pra bala kumpol/ ngandakara ujwalèng planane/ dhasar bêsus solah ngrêspatèni/ lir Hyang Surapati/ duk angrunah ripu//
Anglurugi prajaning rasêksi/ Newata Sang Katong/ rinarampa wong Gumiwang kabèh/ lan ulading padupan manuhi/ lir jalada munggwing/ akasa kumêlun//
Tan wus yèn ingucapna rêngganing/ asrining kaprabon/ wuwusên Sangkuni pamêthuke/ pisungsunging sabrang sribupati/ wus tundhuk kipatih/ lan tungguling wadu//
Linêstari pranataning baris/ gumuruh swarèng wong/ joli rêtna ing ngarsa lakune/ anut karsanira sribupati/ mung murih patuting/ prayoganing laku//
Anyêlani ucape sathithik/ rêngganing pasungsong/ kawuwusa radè-[37]n kadipatèn/ jêjulukira sang narpasiwi/ Lêksmana Mandradi/ Kumara linuhung//
Jaka kumala-kala sang pêkik/ kêmbanging kadhaton/ brêgas banyak aruruh rekane/ jlalat-jlalat jênggilanging kapti/ asta lurus ramping/ mathekol ting brênjul//
Netra jait wêwirone manis/ têmêne mandhêlo/ grana malicarma ukur sire/ satêmêne lir cupak garêsik/ mêlongo êlênging/ irung sêdhêng jambu//
Wulu irung katon têlung nyari/ anglir duk nyêrodok/ bathuk nyela cêndhani andene/ pundhak jamur payung liring ati/ têmêne lir kêpis/ kang blêg kaya bestru//
Jaja wijang bêbangkekan wangking/ nanging ethok-ethok/ pulungati manjêlut têmêne/ cinarita rahadyan putra ji/ arsa aningali/ lampahing pisungsung//
Ngrasuk busana kaputrèn adi/ mêmantès pênganggo/ nyampinging abang cindhe anggêdhedher/ apaningsêt pathola tinêpi/ linuting barêci/ binara ngrêmbuyung//
Clana rinenda satêbah sisih/ pinêkak karoncong/ gêgiligan salêngên gêdhene/ ajêjamang kinara wêstha di/ garudha ing wuri/ tinrap rêtna murub//
Asêsumping gajah ngolang-ngaling/ dawala ngrêrompol/ mas tinrapi rêtna bang myang putih/ ilating garudha mas rinujit/ kêkalung tundha tri/ tinètès jumêrut //
Ngagêm anting gung sabêndha miring/ panunggul saterong/ kêlat bau naga ilat [38] nglèwèr/ abêbinggêl sungsun pitu sisih/ gêng sajêmpol sikil/ watês dhuwur sikut//
Driji kêbak ali-ali/ katêkan jêjêmpol/ watês kuku sinungsun patrape/ lir cinêkal tan bisa nêkêmi/ tinon angajrihi / kadyarsa angrawut//
Sigra agêganda burat kuning/ yèn tinon mancorong/ têkan suryane kuning pupure/ imba pinindih angus sanyari/ wus têdhak sang pêkik/ ningali pisungsung//
Lêngut-lêngut lon dènnya lumaris/ arja plangi rimong/ dharat angrangkul punakawane/ kawuwusa lampahing kang baris/ gêbêl turut margi/ wong umyat pisungsung//
Joli kang tinitihan sang putri/ kandhêg kori pindho/ gêgotongan pangurakan gone/ kawuwusa Jêng Srinarapati/ Sang Duryudana Ji/ siniwakèng wadu//
Nèng pandhapa lunggwèng dhampar rukmi/ kang nèng ngarsa katong/ pêpak sagung pra Kurawa kabèh/ Dursasana kang munggèng ing ngarsi/ Durmahangsa tuwin/ Durmuka lawan Dur//
Mayahangsa miwah Durmagati/ Durpraceka kang wor/ Kartamarma Kartasuwiryane/ Jayawikatha Kurawa sêkti/ Sri Karna Narpati/ Sapwani Sang Wiku//
Dewa Barata Santanusiwi/ lunggwèng ngarsa katong/ kawuwusa Sangkuni praptane/ tur uninga marang sribupati/ pamêthukirèki/ agung kang pisungsung//
Lan lêbuning Dyah Surya-[39]dewati/ myang brana kaprabon/ dyan wong agung miji pawongane/ paring uninga dayitèng aji/ praptane sang dèwi/ lan sagung pisungsung//
Gumrah pawongan sajroning puri/ wênèh kang nênonton/ Banowati mijil sing purane/ kawuwusa Dyah Suryadewati/ tumamèng jro puri/ ingirit pra arum//
Tinampèn mring Rêtna Banowati/ kinanthi manjing jro/ Lêksmanawati wuri lampahe/ atmajendra Lêksmana nut wuri/ miyak wong lumaris/ kang gêrbêg sang ayu//
Saking sangêt gêdhedhering nyamping/ gung kidak dening wong/ nyamping sabuk èpèk jêbol kabèh/ kawirangan mlayu bopong nyamping/ wuwusên sang putri/ sumiwèng kadhatun//
Sêsêk uyêl wong sajroning puri/ gumrumung swarèng wong/ dhasar katêmbèn ing pandulune/ Suryadewati tan kêna têbih/ Dyah Lêksmana wati/ rakêt dènnya lungguh//
Kunêng wuwusên Arya Sêngkuni/ kang prapta manjing jro/ ngirit caraka sabrang praptane/ lan pisungsung sagung kang brana di/ pinantês kang warni/ umanjing kadhatun//
Brana sotya nèng kêndhaga rukmi/ kang malbèng kadhaton/ palawija wadon pangampile/ warna-warna rupa ngrêspatèni/ bêburon sarwa lit/ sadaya pinikul//
Buta bajang kang padha mikuli/ dhuwure saelo/ ana gombak kucir myang pêpêthèk/ arêrapèk busananing para yêksi/ kinalunga-[40]n kêrbin/ binusanan murub//
Palataran kêbak buta cilik/ akaryèng ram ing wong/ bangsa rowa lun-alun adhêge/ lir tinumpak wong Ngastina puri/ myat rupaning janmi/ wênèh myat pisungsung//
Nêngna ramening jro miwah jawi/ kang samya nênonton/ têka lunga tan wontên bosêne/ kawuwuse dutane narpati/ Antisura Patih/ ing karya wus katur//
Pisungsung wus samya dèntampani/ nayaka jaba jro/ linêbokke gêdhong sapantêse/ kang mring pura wus katur sang putri/ wong mikul rinukti/ têpining praja gung//
Tan winarna ucape ing wuri/ mundur ing pisungsong/ kawuwusa sang prabu praptane/ Suryanggana kêrit sang maharsi/ gumuruh swaraning/ ya ta sang aprabu//
Angandika mring Bisma maharsi/ eyang dwija katong/ bok mênawi punika praptane/ wayah paduka sabrang kang prapti/ sintên prayogining/ ing mangke kang mêthuk//
Matur alon Dewabrata Rêsi/ yèn parêng sang katong/ prayogi raka paduka mangke/ putu ing Ngawangga Ki Dipati/ pun Gajagsa tuwin/ Saraba Saeku//
Mêthuk kalêbêt ing Narapati/ Suryanggana katong/ kang liningan katiga lumèngsèr/ kawuwusa Gumiwang narpati/ wus tumêdhak saking/ dwirada sang prabu//
Kang parabdi tan parêng nyelaki/ kendêla sang katong/ katongtona ing tyas prasajane/ mugi patih tuwa kang tan têbih/ kiwaning kang hèsthi/ pun Dewaandaru//
Srinarendra gung dènnya manganti/ kang taksih gumeyong / [41] Kumbayana lawan wahanane/ tan adangu wus prapti sang rêsi / wus tumêdhak saking/ wahana sang wiku//
Kawuwusa kang mêthuk wus prapti/ Basusena katong/ satriya ro kang mangka kondhange/ duk samana wus tundhuk anuli/ sêkare ginanti/ pangrawit pinatut//

~ PUPUH VII ~
S I N O M

Watara kurang tri jangkah/ Sri Karna mèsêm marpêki/ sarêng ngayut asta/ Dahyang Durna ngacarani/ iku gèr wakirèki/ ing Ngawangga sang aprabu/ kaprênah paripeyan/ lawan Sri Duryudana Ji/ loro iku prênah arining yangira//
Garwane Sri Dêstrarastra/ bok ayu Rêtna Gêndari/ atmaja Gêndarapatya/ Gajagsa ingkang wêwangi/ arine akêkasih/ Sarabasata waruju/ karo arine Soman/ wusing mangkana nulya glis/ sang aprabu Gumiwang kêrit Sri Karna//
Agêng pakurmatanira/ sumiwine sribupati/ ing alun-alun lir bêntar/ gunging kawula ningali/ arantaban jalwèstri/ atub atêpung matimbun/ tan lyan Narpati Karna/ kang dadya ucaping janmi/ buh tikêling wiraganing Suryatmaja//
Kawit ing kori pamedan/ sang nata dènnya lumaris/ ginarbêg para bupatya/ Sri Karna mangka pangirid/ lumampah munggwing ngarsi/ sinongsongan ing mas murub/ kampuh wangun karajan/ bathik modhang pinrada sri/ anggêdhedher lir paksi mrak anêmbrama//
Atêtepong ting galêbyar/ ujwala angilat thathit/ praba lir [42] laring kagêndra/ barang sinandhang rêspati/ bêranyak tan wêwigih/ ing wurinira Sang Prabu/ Gumiwang Suryanggana/ yayah kinêmbar tan warni/ kaot Suryanggana ulate jêtmika//
Gumbala lus kêkêtugan/ arja jamang tinundha tri/ rema ukêl supit urang/ kinancing garudha cilik/ sêsumping ngurang gadhing/ mas linuting sotya mancur/ kalung naga karangrang/ binggêl kêlat baunya sri/ sagung kang rinasuk karajaning sabrang//
Song-song pinarada jênar/ pinucakan ing rêtna di/ tinrètès sotya bang pita/ yèn tinon angrêspatèni/ kasoroting Hyang Rawi/ ting paluncar angênguwung/ kang ngapit kering kanan/ arining Arya Sangkuni/ kalih pisan kang sinandhang kasatriyan//
Gagah adêdêg pidêksa/ sinongsongan kêrtas putih/ winangun kadya pêpatah/ Dhahyang Druna munggèng wuri/ ngagêm cara maharsi/ jêjungkas panjalin wulung/ minggah mring sitibêntar/ bupati sabrang anangkil/ ing paglaran jajar Bupati Ngastina//
Wus laju srimaharaja/ Kurawa amêthuk sami/ ning wiwara srimangantya/ supênuh pawongan cèthi/ kang samya nêningali/ plataran swara gumrumung/ prapta ngabyantarendra/ dhêdhampar wus piniranti/ tarab jajar \pa\lênggahan pra kamituwa//
Ya ta Sri Suryaanggana/ gupuh dènira ngabêkti/ sumungkêm pada narendra/ yayah konjêm ing pratiwi/ sawusnya angabêkti/ Sri Duryudana lon muwus/ pakênira lungguha/ ing dhêdhampar wus sumaji/ anjajaran lan sagung pra kamituwa // [43]
Sri Sabrang dhahat lênggana/ saha matur ngasih-asih/ pukulun jêng srinarendra/ sabda paduka kapundhi/ gênging sih sribupati/ kawula sèwu anuwun/ nanging raosing manah/ botên sumêdya atampi/ têbih saking pukulun ingkang punika//
Sapintên nugrahaning Hyang/ ingkang martamaning dasih/ de kawula wis linilan/ angancik ing Nuswa Jawi/ mring nagri paduka ji/ tuwin sumiwèng pukulun/ punika kamayangan/ saking punapa pun dasih/ yèn puruna jajar lênggah lan paduka//
Kang kawulaèthi ing manah/ wasiyate bapa kaki/ apanjang lamun katura/ ya ta Sri Duryudana ji/ karênan jroning galih/ myarsa ture sang aprabu/ dadya jinajar lênggah/ kalawan sang narpasiwi/ soring dhampar ing ngarsa kapering kiwa//
Ngandika Sri Duryudana/ bagya ki prabu kang prapti/ anèng prajaing Ngastina/ kongsi patêmon lan mami/ lêlakon pirang ari/ dene lêtkang samodra gung/ gunung jurange gawat/ alas gung buron ngèbêki/ liwat saking anak prabu anrang baya//
Umatur Sri Suryanggana/ dhuh pukulun sribupati/ kapundhi sabda paduka/ minangka jimat paripih/ ngalingga lênging ati/ nrusing balung mangka sungsum/ anjawi kang punika/ kawuningana sang aji/ milanipun sumiwi jêng padukendra//
Wau sinuhun Ngastina/ têbih antaraning nagri/ ing Gumiwang lan Ngastina/ kalêbêt samodra tuwin/ wana prabata sungil/ nanging raose tyas u-[44]lun/ tinikêla ping sapta/ ing tyas kawula tan ajrih/ saugi sagêda sumiwèng paduka//
Mangke pangèstu paduka/ kawula sagêd sumiwi/ dhahat ning rêncananing tyas/ lan kalilana] pun patik/ angrubiru ing Gusti/ angaturkên kang praja gung/ saisining Gumiwang/ darmi kawula angampil/ sokur lamun wontêna karsa paduka//
Ananêmi mêngku praja/ kawula nrimah mêkathik/ sumêdya amunakawan/ lan wontên tawan narpati/ Jongmirah ingkang nagri/ Saktisura Sang Aprabu/ lan nata Gyantipura/ panêngran Sri Surasekti/ katigane prajane narpati yaksa//
Winastan Nagri Saryana/ nama Prabu Kalamurti/ sadaya katur paduka/ Sri Duryudana nauri/ hèh kulup Sribupati/ abangêt panrimaningsun/ sakèh sihing prasêtya/ kabèh katêmu ing wuri/ prayogane anglêrêmakên sarira//
Nata Duryudana/ ya ta Karna Sribupati/ ganti para kamituwa/ sun pambage ganti-ganti/ Lêksmana amungkasi/ tur pambagya wantu-wantu/ umatur Rêsi Bisma/ mring Sang Prabu Kurupati/ yèn kaparêng anggèr ing karsa paduka//
Putu prabu ing Gumiwang/ kasowana nata rêsi/ ngabêktia lan supaya/ winantua ing pamêling/ ya ta Duryudana ji/ tyas karênan ngandika rum/ mring Arya Plasajênar/ hèh paman pakênirèki/ angruktia srimanganti bangsal wetan//
Minangkaa pamondhokan/ aja nganti nguciwani/ si patih karone padha/ gawanên mring Plasakuning/ sakèh para bupati/ manggona wismaning wadu/ ngiras murih kulina/ prajuri-[45]te anak aji/ alun-alun ing lor kidul amanggona//
Wusing trang kang pangandika/ kondur jêng srinarapati/ anganthi Suryanggana/ gawok kang samya ningali/ katon sihe sang aji/ sungkême narendra tamu/ dhasar bagus kang warna/ jêtmika angraras ati/ ting garêdêg parèstri kang samya umyat//
Lêksmana cakêt lumampah/ mèsêm myat anganan ngering/ pawongan kang samya miyat/ tan taha wacana bêngis/ tobil bakna priyayi/ lêlewane ora nyebut/ ya ta srinaranata/ sapraptane mandragini/ ingkang garwa sinasmitan lumaksana//
Kusuma Suryadewatya/ lan Sang Dyah Lêksmanawati/ garbêg Sri Dayintaraja/ Mandrakumara ing wuri/ bunguk dènnya lumaris/ tansah dhèhèm guyu tanggung/ karyèwuh kang lumampah/ dènlewaning narpasiwi/ gang sarisik ukêl asta tanjak glewang//
Ting jrêlèh wong upacara/ Lêksmanawati anolèh/ wruh kang ratu kaya gila/ gumuyu têtawan putri/ rêngu lon amarani/ kang raka asring tinapuk/ susur kongsi malêsat/ rahadyan gupuh nututi/ wus tinêba linancangan ing pawongan//
Ya ta kunêng kawuwusa/ Dhêstharata nata rêsi/ pinarak ing pacrabakan/ lan garwa Rêtna Gêndari/ pawongan tur udani/ gusti punika sang prabu/ lumarak jêng paduka/ lan gusti kusumèng puri/ narpa rêsi sigra manga-[46]tag ing garwa//
Kèn mêthuk ing srinarendra/ wus tundhuk sigra lumaris/ prapta wus tata alênggah/ kang pawongan samya nêbih/ umatur sribupati/ ing karya narendra tamu/ purwa madya wasana/ sukèng tyas sang narpa rêsi/ dyan ngabêkti Sang Prabu Suryaanggana//
Mring Sang Dwija Dhêstharata/ miwah eyang Dyah Gêndari/ Lêksmana prapta manêmbah/ ngabêkti mring sang maharsi/ ngandika Dyah Gêndari/ kathik ngabêkti wong bagus/ nora mulut tan sawal/ umatur sang narpasiwi/ êlo sampun kantun lan mantu paduka//
Kusuma sêsangkaning dyah/ ngabêkti mring sang maharsi/ ngandika Sri Dhestarata/ ki prabu sapa kang bekti/ Lêksmana anyelaki/ nyêla matur mring sang wiku/ punika wayah tuwan/ pun Rêtna Suryadewati/ sumiwi ing paduka brangta mring kula//
Marma nyanggung ura-ura/ dhuh gusti sang narpasiwi/ tulus asih ing mlas arsa/ kawula sumêdya nyèthi/ wong bagus mingit-mingit/ durung kongsi praptèng pupuh/ Banowati anyandhak/ karnane sang narpasiwi/ ginèrèt mring purane ing kadipatyan//
Nêngna kang nyingitkên putra/ wuwusên Duryudana ji/ umatur mring Dhêstharata/ pukulun jêng rama rêksi/ kawula tur udani/ pisowane anak prabu/ Gumiwang Suryanggana/ bêdhol sawadyane kêrig/ bêbukane angaturakên prasêtya//
Nyaoskên Praja Gumiwang/ saisi-[47]ne dènatapis/ raja brana wadyabala/ tiga tawaning narpati/ Jongmirah ingkang nagri/ onjo tinimbang pra ratu/ panêngran Sêkti Sora/ Gyantipura Surasêkti/ prajaning wil nama nagri ing Saryana//
Jêjuluking narpa yêksa/ wasta Prabu Kalamurti/ katura Sri Mahbathara/ kang sarêng lan anak aji/ arinipun pawèstri/ kang wontên ngarsa pukulun/ nyênyêthi kaatura/ lan yèn sarêng rama rêsi/ kalilana amêkathik ing paduka//
Wayah paduka pun rara/ kang mangka ros lênging ati/ ubayane wayah tuwan/ lulu awor lawan siti/ yèn tan pinujwèng kapti/ taha lamun kamipurun/ nglawan Praja Ngastina/ mung sumêdya nganyut pati/ angandika Nata Rêsi Dhêstharata//
Hèh Ki Prabu ing Gumiwang/ awya dadi tyasirèki/ rèhningsun durung têtanya/ paran ta padha basuki/ nahan Suryanggana ji/ nêmbah-nêmbah lon umatur/ pukulun srinarendra/ ing sabda dhahat kapundhi/ de sagêda sumiwi ing padukendra//
Tan lyan pangèstu paduka/ mring kawula anyrambahi/ sagung wadya ing Gumiwang/ ngandika sang pandita ji/ kabèh brana di-adi/ ingkang minangka pisungsung/ ki prabu atur praja/ twin têtawan pra narpati/ iku bangêt panarimèngsun mring sira//
Nanging mungguh abojana/ ki prabu tan dadi daging/ pambanane ramanira/ Ki Prabu Duryudana [48] Ji/ iku bae ki aji/ kalakona dèn satuhu/ ingsun jumurung pujwa/ mangayu marang sirèki/ Suryanggana muka lir konjêm pratala//
Umatur sarwi pratignya/ pukulun sang maha yêkti/ yèn kawula tan sagêda/ nyirnakkên rêtuning galih/ tan sae myat sujanmi/ suka jur awor lan lêbu/ benjing-benjing kawula/ mangkat mring Cintakapuri/ katamana ing pangèstu jêng paduka//
Yèn kaparênga ing karsa/ kawula anyuwun kanthi/ jêng eyang ing Kapatihan/ minangka jimating jurit/ mênggah palwèng jaladri/ mangka kêmudhining laku/ nimbang awrating aprang/ mbotên kawula bên jurit/ mung nyalini sêkar dhêndha tejamaya//

~ PUPUH VIII ~
D U R M A

Kadya cidra galihe Sri Suryanggana/ matur mring nata rêksi/ pukulun jêng eyang/ kawula nuwun sabda/ pangèstu madyaning jurit/ darmi ing karya/ karya sang mahayêkti//
Angandika wiku nata Dhêstharata/ ki prabu sun sabdani/ sirantuk ing karya/ ratri sun datan nendra/ rina sun acêgah bukti/ iku minangka/ yuwananing ajurit//
Angandika mring Narpati Duryudana/ kulup gawanên mijil/ iki sutanira/ Ki Prabu Suryanggana/ dêdimèn nuli miranti/ lan pamujinira/ yayi Arya Sêngkuni//
Mung minangka kêkondhange sutanira/ Suryanggana nambungi/ eyang singidana/ sampun katingal mêngsah/ lêbura dènmor lan siti/ mungna kawula/ pukulun lawan malih//[49]
Yèn kataman pangèstu jêng wiku raja/ kawula anyagahi/ sadintên kewala/ sirna narpa Pandhawa/ nagari katuju dening/ gunging wadyamba/ dhuhadhuh sribupati//
Sampun dhahat sungkawa ing tyas paduka/ dene acandrèng bukti/ turing Suryanggana/ sarya nglulus gumbala/ ewa Rêtna Banuwati/ jumênêng sigra/ kondur mring langênpuri//
Kawuwusa Sang Aprabu Duryudana/ mundur sing ngarsa rêksi/ saha Suryanggana/ datan kawarnèng marga/ wus makuwon sribupati/ ing sitibêntar binoja mawarna di//
Pra Kurawa angêmbuli ing pamboja/ miwah Arya Sangkuni/ Gajah Antisura/ lan Gajah Satrutapa/ ing rahina gung miranti/ gêgamaning prang/ ya ta Hyang Arka manjing//
Bubar sagung Kurawa ing bujana/ kawarnaa ing ratri/ Dhahyang Kumbayana/ Sapwani Dewabrata/ sarênging praptanirèki/ Sri Suryanggana/ gupuh mêthuk kang prapti//
Sarêng ingacaran wus tata lênggahan/ gunêm masalah jurit/ tuwuk srinarendra/ binukan sabda mulya/ katri ing para maharsi/ sangsaya sura/ ning tyas sri-narapati//
Kawuwusa atmajendra ing Mandraka/ satriya Madyapuri/ Arya Burisrawa/ duk nalika miyarsa/ Ngastina katêkan dening/ narendra sabrang/ ing ratri mentar saking//
Kadi barat ing lampahe narpaputra/ dhasar trahing maharsi/ kaciwa ing warna/ mèh sarupa raksasa/ jiblês Kaki Bagaspati/ pambêkan padha/ tranging driya wis sami//
Burisrawa ing ratri tumamèng pura/ nilip Dyan Bano-[50]wati/ ing wanci samadya/ ratri kusumèng pura/ karuna alantik-lantik/ ingkang sinambat/ madya kalima niki//
Pan mangkana sambate narpadayita/ dhuh-adhuh sribupati/ liwat aniaya/ sikara wong tan dosa/ paran tinêmu ing wuri/ dhuh dewaningwang/ rêksanên Pandhusiwi//
Duk samana pamuwusira sang rêtna/ wuwusên narpasiwi/ Arya Burisrawa/ dhèhèm jawi nêp lawang/ sang dyah sigra angaruhi/ sapèku jaba/ lir swarane si adhi//
Dyan jumênêng mêngakkên inêping lawang/ sang arya wus kaêksi/ sèndhèn dènnya lênggah/ pitêkur marêp ngetan/ sang ayu nyandhak aglis/ astanira dyan/ malbèng kamar nulya glis//
Wusnya lênggah ngandika kusumaning dyah/ paran karyanta yayi/ baya ana karya/ umatur rajaputra/ kakang bok kawula nêmpil/ wartining pura/ lan wau kulup nyilip//
Ing sitinggil pinaranti pinakajang/ paglaran kêbak janmi/ napa Si Lêksmana/ kang bok sing arsa krama/ mèsêm sang rêtna ngling aris/ nora kayaa/ babo dhuh ari mami//
Katuwone sira tan tinari karya/ mengko le sun jatèni/ ana ratu prapta/ têka Praja Gumiwang/ jêjuluke Sribupati/ Suryaanggana/ nglamar sutanireki//
Glising rêmbug pêpanggile kakangira/ sirnaning Pandhusiwi/ saguhe si sabrang/ malêmbung lir canthuka/ sesuk untabing prajurit/ samangsa têka/ prajèng Cintakapuri//
Sinaguhan lawase bangêt sadina/[51] sirna kalima siki/ tinumpês sinirna/ nadyan wadon jêjabang/ mèsêm rahadyan saryangling/ ratu kang prapta/ kang bok dika titèni//
Aprasasat li-ili malbèng samodra/ sêsulung manjing gêni/ rèncèk mring tumangan/ sukaning Destharata/ dupèh sirna sribupati/ Narendra Krêsna/ Janaka sarwi anis//
Pinapada lan cêblunge Si Kurawa/ sabên ilang nêbusi/ jêr kalah botohan/ maring gyan ronggèng wuda/ pahe murcaning Jahnawi/ Bathara Krêsna/ sirna ana kang pinrih//
Layak bae Arjuna sirna taunan/ jêr mring Suranadi/ mêminta ing dewa/ kadibyan kanugrahan/ wong dewane mituruti/ Narendra Krêsna/ kang winênang mêmilih//
Nadyan iki kang bok têkane wong sabrang/ jawata kang pêparing/ nugraha gung marang/ wong agung Panduputra/ Kurawa mangka gêlidhig/ mikul garobag/ katampana Pandhusiwi//
Lah gih dawêg kang bok tiniten kewala/ pêndhak taun pinaring/ ganjaran wong sabrang/ opahe mênang yuda/ sirnaning sang narpayêksi/ Manikmantaka/ Sri Kawaca narpati//
38)Mari-mari nèkpun gêmêt ratu sabrang/ dityane Sri Rimurti/ sire wong Kurawa/ pinalusung wong sabrang/ tan wruh lamun angusungi/ milane kakang/ cubluk papaning wasis//
28. Bojo dika dhewe tinuntun lir menda/ lir sapi dènkêluhi/ tinuntun jêmranthal/ anggêpe sinuwitan/ mring sagung pra maharsi/ para pandhita/ tan wêruh digêgêring//[52]
Sire bungah sinuwita Dhahyang Durna/ Pandhita Ngatasangin/ mpun labêt punapa/ Kurawa têng Si Durna/ tan kadi Si Bayusiwi/ Si Hendraputra/ potange amêdhati//
Pundi wontên wong dicicilake utang/ gêlême ngêlakoni/ Pandhita Talkandha/ Maharsi Dewabrata/ lair biyunge ngêmasi/ sagêde gêsang/ ngungsi Palasara Ji//
Jêr barêngan lan laire Durgagana/ sinuson Durgandini/ malah dipèk garwa/ mring Sêntanu srinata/ pratignyane andhêrindhil/ rak gih Kurawa/ kang bok ginawe nicil//
Si Sapwani umadêg sayêmbara prang/ têng Nagri Nglokabumi/ prang lan Diwangkara/ gih Wisabajrasuta/ kang rinêbut Dyah Lokati/ putriyu endah/ ampuna ditulungi//
Maring paman aji Pandhu baya modar/ dipêndhêm ing pratiwi/ kapindho winehan/ anak Si Jayadrata/ walêse pasthi nêkani/ dhatêng Pandhawa/ anakan Kurawa ji//
Têka bungah ngrasa tinunggu pandhita/ tan wruh ginawe nicil/ Adipati Karna/ napane lan Pandhawa/ kakang Baladewa aji/ dulur nak sanak/ pundi margane bêcik//
Lir ngalindur pangucape Burisrawa/ tan kêna dènsêlani/ sawusnya ngandika/ angulat banjur lunga/ kadumêlan lir[wong baring/ gantya winarna/ kang mêkuwon sitinggil//
Sribupati ing Gumiwang Suryanggana/ lawan Durna Maharsi/ Sapwani twin Bisma/ sawêngi pirêmbugan/ tan ana kang antuk guling/ ya ta miyarsa/ ana swaraning paksi//
Bêbarungan mangsa woh wringin mandera/[53] ngungak ngetan sang aji/ myat ujwalèng surya/ lir manunu ing ngwiyat/ gugup tyasnya sribupati/ rêkyana patya/ karone dèntimbali//
Kinen atêngara budhalakên wadya/ marang Cintakapuri/ gajahku saosna/ ning wetaning pamedan/ gumuruh swaraning janmi/ baris atata/ tan nganti dènabani//
Taksih gègèr barise wong ing Gumiwang/ wuwusên sribupati/ manêmbah mring eyang/ sang pandhita têtiga/ angandika sang maharsi/ mangayu bagya/ dhuh putu sribupati//
Katamana ing nugrahaning jawata/ ing karya dènlêstari/ ya ta Suryanggana/ manêmbah wus umangkat/ praptèng pamedan wus nitih/ dirada wasta/ dewadaru gêng inggil//
Ting paluncar busananing kang matêngga/ kasorota Hyang Rawi/ têmpur lan busana/ nira srinaranata/ ting galêbyar ting parêlik/ tan wusing ucap/ rêngganing busana di//
Duk samana Sang Aprabu Suryanggana/ nolih anganan ngering/ ing wuri kabêgan/ wadya bala sumahap/ sang nata wus nyasmitani/ dwipangganira/ anjrit tlale mangigil//
Yèn angadêg lir tejane wiku tapa/ katon wênès amanis/ yèn malêngkung kadya/ kêkuwung minum toya/ yèn têlale mobat-mabit/ pan kadya kilat/ sinêrang anglir thathit//
Patih Gajah Antisura wus grahita/ ngarungu Gajah muni/ anêmbang têngara/ gong beri abarungan/ badhe lir swarèng wiyati/ swara angangkang/ ulêngan kang prajurit//
Winatara nêm ewu prajurit kuda/ bagu-[54]s prawirèng jurit/ prajurit ing ngarsa/ wignya sinranging guna/ nyandêr nututi sang aji/ bantala obah/ gumludhuk anggêtêri//
Kang minangka têtindhih prajurit kuda/ sira Rêkyana Patih/ Gajah Antisura/ dharat lêksan awendran/ senapatining pra-jurit/ lêlajêring prang/ pun Satrutapa Hèsthi//
Patih tuwa prawirèng prang ing aguna/ mangka sirahing baris/ sangsaya rahina/ akèh nusul kang wadya/ kang anèng jawining nagri/ ing pasanggrahan/ lumayu rêbut dhingin//
Lir sadaya-daya jêjarah bêrana/ sasolahe gêgirisi/ wruh ratuna têbah/ marma tan ngrasa sayah/ wong kang wisma pinggir margi/ nyalini têmbang/ ingaran gula milir//

~ PUPUH IX ~
DHANDHANGGULA

Tan winuwus lampahing kang baris/ kawuwusa wong Praja Ngastina/ kang pêrak marga wismane/ kèh samya andêdulu/ untabing kang baris lumaris/ dêlêdêg tanpa kêndhat/ sawênèh kang wêruh/ untabing prajurit sabrang/ akèh ingkang tutup lawange kinunci/ jrih solah gora godha//
Ya ta ingkang kawuwusa malih/ pandhita ing Wukir Saptaarga/ ing Martawu pratapane/ trahing Hyang Brama Wisnu/ tan ingucap uruting ngluri/ ing carita rinupak/ mung kang dadi catur/ panêngraning kang pandhita/ Rêsi Krêsnadipayana lawan malih/ Bagawan Abiyasa//
Apêparap Palasarasiwi/ pandhita trang anetra bathara/ jinurung barang ciptane/ kang durung mijil wus wruh/ lan winêca bakal baboni/ ing rat Jawa satêrah/ ing sabrang kinumpul/ wungu tyas Dipayana/ katêdha-[55]kan Hyang Wisesa amêmisik/ ing purwa myang wasana//
Wusing purna wisiking dewa di/ nulya sêmedi Sri Dipayana/ anglela trang pamawase/ luwaraning panêkung/ pan sakala musna sang rêsi/ nunggal mring pinangkanya/ tan ngrika tan ngriku/ ya kabèh ya Dipayana/ wus kinumpul cipta rasa dadi siji/ ginulung kang bawana//
Ya ta sanalika wus anunggil/ nata Pandhawa Sri Darmatmaja/ sirna mulih mring purwane/ sakadang garwanipun/ saisining Cintakapuri/ wêwêngkon jroning kitha/ kabèh sirna gêmpung/ bêburon siji tan ana/ kari wadhah isine kabèh wus mulih/ mring jaman kalanggêngan//
Yèn ujaring wong kang ahli tèki/ larangan yèn ingucap sumewa/ mudharake bêbundhêlane/ paranta yèn winuwus/ nganggo seba Hyang Udipati/ miwah kang amisesa/ dating sira iku/ marêm lamun winasesa/ yèn karêpe sastra boya jajar carik/ mung ngumpul miwah nunggal//
7. Kunêng muksaning Sri Pandhawa ji/ kabèh isining Praja Ngamarta/ Sang Biyasa sudibyane/ karya sasmita samun/ ana ingkang galagah langking/ tuwuh ing Balekambang/ gandanya rum marbuk/ akêmbang rêtna sumunar/ ujwalane surêm Hyang Pratanggapati/ mênuhi tri bawana//[56]
Lan tan ana swara kang kapyarsi/ kêkayon gung tan ana kukila/ kupu kinjêng ilang kabèh/ tirta minane suwung/ mung pangliking jagat kapyarsi/ pindha karunaning dyah/ angrês-rêsi kalbu/ winasesa tanpa sesa/ mangsa naa wong myarsa mung winitawis/ lendhe mangsa bodhoa//
Kang miyarsa caritaning tulis/ sampun duka dhatêng kang ngrumpaka/ endah punapa èstune/ wong juru tulis gunung/ rak alane wong duwe abdi/ kêmaruk ajang klapa/ kawruhe paruthul/ prayogane mung sapala/ de tan sêdya winêntar lyaning sujanmi/ mung rinasuk priyangga//
Kadya taman kocape ing ngarsi/ têmbung nalika Sri Dipayana/ katêdhaka jawatane/ mung mrih prayogeng têmbung/ êndi ana Hyang Udipati/ anganggo têka lunga/ dene kaya dhukun/ satêmêne iku layak/ nalikane sang rêsi nungku sêmedi/ sirna Sri Dipayana//
Sirna têng pundi ênggène ngalih/ sirna satuhu sarira tunggal/ kumpul kêmpêl sayêktine/ tuwin ucape wau/ Dipayana nganggo diwisik/ bisikan ajêng napa/ kapyarsa nyalimut/ kang satuhu Dipayana/ tanpa karna nanging pamyarsa tan gêmpil/ sèwu wong binisikan//
Tanpa lidhah Palasarasiwi/ pamuwuse lir gêlap nêm kirna/ cêtha tan pelo wuwuse/ tanpa netra sang wiku/ sabuwana nglela kaèksi/ bok won-[57]têna punapa/ mas Biyasa gih wruh/ ingsêpe tanpa gêrana/ panggandane sajagad niki katiyubing/ anggêpe wasis wijang//
Elo gih mas sampun salah tampi/ botên gruwung Rêsi Dipayana/ saès dènkapitan wanèng/ êmpun maneka banjur/ sakarsane gène mastani/ botên sasriking manah/ lo mas yêktosipun/ mung ampun kenging gêpokan/ kadursilan niku mas sing kula puji/ manjing mawon lak nêdha//
Kawuwusa sang srinarapati/ ing Gumiwang sangsaya wus pêrak/ pan binantêr ing lampahe/ tan kandhêg rintên dalu/ kang kamargan wong desa miris/ jrih samya ngili marang/ jurang miwah gunung/ rajakaya tinuntunya/ malbèng wana gumrumung swaraning tangis/ rantab lampahing janma//
Enêngna sangsaraning wadya lit/ natèng sabrang praptèng jaban kutha/ kanggêg manguning driyane/ myat ngiwa nêngên suwung/ nora myarsa swaraning janmi/ bêburon rajakaya/ sêpi tan kadulu/ pangumbaran jroning kandhang/ lan tan ana swaraning sata lan pêksi/ cuwa tyasnya sang nata//
Saya nêngah ngambah jroning nagri/ sinalasah sang nata parentah/ wisma linebonan kabèh/ wonge nora kadulu/ gêdhong-gêdhong binukak sêpi/ wadhah kèh ginaledhah/ anggalodhang suwung/ isine kabèh tan ana/ inêbing kang lawang tan ana kinunci/ bingung tyas srinarendra//
Taksih manggung gègèr munggèng èsthi/ kyana patih anung-[58]gal saplana/ sang nata lon andikane/ eyang paran ing kayun/ luwih anèh lakon puniki/ manira boya duga/ Sangkuni lon matur/ sinuwun watawis kula/ muwung ingkang janma ngalêmpak mring puri/ sumiwi ing sang nata//
Ing kaparênging karsa sang aji/ sinêngkakna lampahe kang wadya/ lan kinêpungan purane/ saking watawis ulun/ sang aprabu Cintakapuri/ wus tan sumedya lawan/ jrih prabawèng prabu/ giris myarsa gunging wadya/ nanging wontên watawis kawula malih/ wontên purwaning lingga//
Jêr Pandhawa sawung kang upami/ mangka ing mangke botohe minggat/ tan wontên kang nandhingake/ ngandika sang aprabu/ kadi pundi ngangge tinandhing/ Sêngkuni ngoso mojar/ sumangga sinêrung/ bok mênawi sêlak minggat/ dyan sang nata pun dewadaru ginitik/ anggrêng jumangkah rikat//
Sawadyane pinêlak umanjing/ praptèng jawi lun-alun pamedan/ sang nata gêla ing tyase/ kanggêg tyas kapirangu/ lir kagêman kacuwèng rêsmi/ mêdhun saking dwipangga/ dharat sang aprabu/ nênggêl mangidul lampahnya/ ngalun-alun paglaran tan ana kang nangkil/ minggah mring sitibêntar//
Suwung gomblang sang nata lumaris/ wus angancika praptèng palataran/ balinguh ing paningale/ janma myang swara suwung/ têbah jaja srinarapati/ sêsèndhèn wit drêsana/ gandrung amangkung/ kawangwang kusumaning [59] dyah/ salin cipta ngrêrêpa sabda rum manis/ dhuh intêning Gumiwang//
Gambiring rat sadhat wisa mandi/ wrêksaning ron kang pindha tyas kamal/ karya gêla wêkasane/ manabda ing ngaluhur/ Minak Luyubraja ing ngarsi/ Kramasarana aprang/ mrih bêdhah praja gung/ wêwalêrtumraping sastra/ tyas kacuwan saha kang pinurih jurit/ wurung nêmbramèng sira//
Sakala èngêt srinarapati/ sigra manjing mring jro prabasmara/ jinajah mring saubênge/ gêdhong-gêdhonge suwung/ sakèh wadhah wus tanpa isi/ mring kêbon lêlangenan/ tan ana kadulu/ Patih Gajah Antisura/ Satrutapa sarêng prapta awotsari/ lon matur ing sang nata//
Dhuh pukulun sang srinarapati/ kawula wus jajah jroning praja/ èstu tanwontên banèke/ Sêngkuni lon umatur/ padukanggèr kataman ing sih/ saking eyang paduka/ Dhêstarata wiku/ miwah kang para pandhita/ rintên dalu tansah dènira sêmedi/ mangayu-ayu bagya//
Estu ampuh sabdaning maharsi/ ing sirnane pun nata Pandhawa/ lan isining praja kabèh/ pinulung kinakêcut/ de mitrane Sang Hyang Pramuni/ inggih Bathari Durga/ jêr pun Pandhèwèku/ sinihan pinutraputra/ kados-kadosing dêdugi botên têbih/ marma jêng srinarendra//
Sampun dhahat sungkawaning galih/ jêr drubiksa ajrihing linila/ sang nata lon andika-[60]ne/ hèh patih ro sirèku/ ingsun mundhut dayanireki/ prayogane linakyan/ kya patih umatur/ anjawi karsa paduka/ tinilara yèn tinêngga tanpa kasil/ dêduka tanpa lawan//
Mung tinêngga acatur bupati/ lawan prajurit mung winatara/ pratandha kagêm prajane/ ing têmbe yèn wus katur/ ing ramanta srinarapati/ sakarsaning sang nata/ jêr paduka sampun/ anglampahi ing karyèndra/ lan kabêgjan tanpa prang rajane anis/ wus manjing dhatulaya//
Namung sêrike gusti sakêdhik/ pundi ingkang winastan jayèng prang/ dene tanpa panrêngane/ rajane tan kapikut/ jêjarah têtawan sêpi/ katujune ki lurah/ Plasapita tumut/ ngêngondhangi ing paduka/ mangka sêksi bêdhahing Cintakapuri/ ing solah wus kapriksan//
Lipur dukanya srinarapati/ wus ngundhangan lir ture kya patya/ amaju pat pabewake/ pinilih ingkang tugur/ bupati kang prawira sêkti/ nyatus prajurit dharat/ tur samya gul-agul/ risaksana srinarendra/ wus anitih dwipangga lawan Sêngkuni/ kêbut sawadyanira//
Beda lawan angkate sang aji/ rêrikatan ing mangke lon-alonan/ mandhêk mayong kêrêp lèrèn/ mung agung kapirangu/ amirangrong saya ngranuhi/ munggèng rêngganing liman/ gandrung amangungkung/ manguna-[61]ndikèng wardaya/ kaya paran ing karya lamun tinampik/ suka matiyèng paran//
Dhuh saiba ucape wong cilik/ yèn sun muliha Praja Gumiwang/ nora katon dhèncèng-dhèncèng/ kusuma wadung pantun/ prajurit prang anggung kalindhih/ dhahat anganiaya/ nora milu kondur/ tan sae myat ing sujanma/ puput jiwa bêdhug têngaraning jurit/ kataman matyèng rana//
Saya liwung tyasnya sribupati/ sru kacuwan tan linawan ing prang/ tambuh-tambuh wiyogane/ mèh tan panon sang prabu/ anggulèyèh luhuring hèsthi/ gupuh Kya Patih Soman/ rinangkul sang prabu/ Patih Gajah Satrutapa/ amrêpêki matur mring Arya Sangkuni/ kados pundi ki lurah//
Yèn kalawan pinujuning galih/ wayah paduka srinaranata/ prayogi kinundurake/ supados lêrêmipun/ liwunge tyas antuk panggalih/ nèng Dhukuh Sokalima/ kataman ing wuruk/ ing Sang Dhahyang Kumbayana/ mung ki lurah ngaturna lampah puniki/ mring jêng srinaranata//
34. Pinujune ki lurah pinaring/ mangka pamomong wayah paduka/ dhuh lurah paran dadose/ tan bodho sang aprabu/ anauri Arya Sêngkuni/ kulup iya prayoga/ ngong61) iya miturut/ wus mudhun saking wahana/ nyengklak kuda kundêr lampahing turanggi/ dadya sowang-sowangan//[62]
Kacarita Dyan Arya Sangkuni/ wus tumamèng ngabyantara nata/ katur kabèh pratingkahe/ lan undure sang prabu/ ing Gumiwang dhahat prihatin/ sang nata myarsa eram/ kunêng kang winuwus/ kang Kahyangan Cakrakêmbang/ Sang Bathara Kamajaya lawan sori/ Dêwi Ratih wranggana//
Sang bathara angandika aris/ kaya paran wartane rinira/ têka jênak panunggune/ mukti anèng swarga gung/ siniwi mring pra widodari/ baya tan eling marang/ kang kari nèng dunung/ mokal yèn tan kawangwanga/ ing Cintakapura rinubiru dening/ raja têka ing sabrang//
Ing samêngko yayi sribupati/ lan sagotra ing Cintakapura/ sinimpên trêtib ênggone/ praptaning ratu mungsuh/ tan umiyat janma sawiji/ isi wadhah binerat/ têkan sato suwung/ umatur dayita dewa/ yèn makatên prayogi sêkar sinalin/ kang sae salobongan//

~ PUPUH X ~
ASMARADANA

Paran karsaning sang yogi/ sirnane yayi paduka/ pangrêksane ing karaton/ angling Sang Hyang Kamajaya/ yayi ayo lan sira/ nganglangi ngiras têtunggu/ kadhaton Cintakapura//
Umangkat sang maharêksi/ kadi garudha manglayang/ alon-lonan ing lampahe/ ana kang jawata prapta/ kawangwang tanpa sangkan/ bagus cahyanya umancur/ jêjuluk Bathara Maya//
Hyang Tunggal ingkang sêsiwi/ mula-[63]ne Bathara Maya/ prapta pitutur yêktine/ mring putra Hyang Kamajaya/ kulup dènage sira/ têtulunga mring arimu/ sang nata Cintakapura//
Siniya mring Kurupati/ nyuraya mring ratu sabrang/ karêpe kinarya tèdhèng/ tangkis dêdukaning dewa/ ing mêngko arinira/ sinimpên mring Hyang Maha Gung/ ngenaki tyasing durmala//
Umpama ora piningit/ kongsia têmpuhing aprang/ kêriga wong sabrang kabèh/ di margane sor ing aprang/ lare nêmpuh samodra/ sira salina jêjuluk/ arana Si Partadewa//
Yèn ana takon sirèki/ minangka Kilasawarna/ Tejamaya parêpate/ sutaning Kilatbawana/ kadang Ujwalamaya/ wis mangkata sira kulup/ jujuga jro datulaya//
Kamajaya wus lumaris/ Hyang Maya wus tan katingal/ bali mring pêrnahe manèh/ Partadewa praptèng pura/ wuwusên mantri sabrang/ kapat pinuju akumpul/ ngubêngi wêngkoning pura//
Nalikarsa manjing puri/ kaparanggul Partadewa/ bupati kucêm ulate/ tanya lambene wel-welan/ gusti sintên paduka/ lan pundi pinangkanipun/ punaparsa mundhut nyawa//
Kang abdi naming sadêrmi/ purun ngambah jroning pura/ ngêmban karsaning sang katong/ ngandika lon Partadewa/ yèn sira tanya mring wang/ sun iki têka ing gunung/ arane Kilasawarna//
Gêng luhur jurange rumpil/ dhukuhku ing Tejamaya/ Partadewa aran I-[64]ngong/ garwèngsun iki wranggana/ panêngran Kandhilaras/ sutaning pandhita luhung/ jêjuluk Kilatbawana//
Pandhita trang ing pangèksi/ kadanging ujwalamaya/ sira sayêkti kinongkon/ gustimu natèng Gumiwang/ Si Prabu Suryanggana/ kang brangta putrining ratu/ Mahaprabu Duryudana//
Kang aran Lêksmanawati/ jaruman Pandhita Druna/ wis padha muliha bae/ tutura ing rakanira/ ingsun kang ngarsa-arsa/ paran ta gêlêm tinuntun/ miitênah wong tanpa dosa//
Lamun tan gêlisa prapti/ sun tunu praja Guumiwang/ sun kang bakal malêsake/ niayane gustinira/ marang nata Pandhawa/ ujêr iku mitraningsun/ ing tyas wus saeka praya//
Sandika aturing mantri/ manêmbah arsa umangkat/ padhambruk ting gloyor kabèh/ sakojure awel-welan/ ting karênggos barangkangan/ prapta sajaban kadhatun/ wus samya pajar rewangnya//
Prajurit kabèh milyatis/ budhal lampahe ginêlak/ ing marga tan winiraos/ ganti ingkang winursita/ kang wontên Madukara/ garwa Arjuna waruju/ kusuma Drupadaputra//
Iya kusuma Srikandhi/ kocap murcaning Arjuna/ duk sacandra ing murcane/ garwa kang sêpuh priyangga/ putri saking Madukara/ Rêtna Basudewasunu/ panêngran Rêtna Sumbadra//
Kondur marang Dwarawati/ Srikandhi garwa ampeyan/ kang kari têngga purane/ Bimanyu putra Sêmbadra/ miwah Radèn Sumitra/ Su-[65]lastri ingkang sêsunu/ kang têngga nèng kasatriyan//
Wong agung ing Pringgadani/ kang tugur ing Madukara/ dhasar kulina slawase/ Srikandhi miyarsa warta/ lamun Nagri Ngamarta/ katêkan parangmuka gung/ tèka Nagara Gumiwang//
Malah gumrahing pawarti/ Sang Aprabu Darmaputra/ lolos sagarwa putrane/ ari katiga nut raka/ Bima lan Madrim putra/ tumpêsan kang para wadu/ malah praja wus kabêgan//
Dening ratu manca bumi/ kang anglana saking sabrang/ ing Gumiwang gung wadyane/ ya ta Radèn Gathutkaca/ miwah Jahnawiputra/ wus samya kalih ingutus/ mring Praja Cintakapura//
Angyetèkakên ing warti/ têmên doraning pawarta/ wus umangkat radèn karo/ mung lawan tri punakawan/ lumampah gêgancangan/ ciptaning tyas bela lampus/ paribara nêmu arja//
Sira Radèn Bimasiwi/ mêsat mijil jumantara/ lir kaga raja ibêre/ krodharsa ngrabasèng mêngsah/ Rahadèn Partasuta/ tan kandhêg ing lampahnya wus/ umanjing sajroning praja//
Miyat nganan ngering sêpi/ tan ana bawaning janma/ têkan manuk ora katon/ kêkayon wohe tan ana/ rinèng tyas Partaputra/ mèh sirna krodhaning kalbu/ wadya tumindak lon-lonan//
24. Pamyarsa paningal sêpi/ prapta pinggiring pamedan/ lun-alun ngalela katon/ asêpi tan ana janma/ ngandika marang Sêmar/ kaya paran pamikirmu/ elok lakon Ngamarta// [66]
Endi kang minangka saksi/ bêdhahe praja Ngamarta/ ora ana lêlabête/ tumpêsên wong ing Ngamarta/ tan ana sarah bathang/ kabèh omah padha suwung/ têkan isi kari wadhah//
Bêburon tan ana kèksi/ sêpi tan ana sabawa/ Badranaya lon ature/ mila srêp manah kawula/ ningali têtingalan/ punika elok kalangkung/ dede pandamêling tiyang//
Kados pitulunging widhi/ asih paring kanugrahan/ karya cawêngahing mungsoh/ kados sadèrènge prapta/ mêngsah sirnaning janma/ lurah kanthong manabda sru/ wuwuse iku wis ora//
Rak mung gonmu ngathik-athik/ wong tan ana mungsuh têka/ minggat saduwèke brèsèh/ ya ta Arya Bimasuta/ prapta sarwi karuna/ kang rayi anggung rinangkul/ pamuwuse kawlas arsa//
Dhuh ariku wong asigit/ iki ana dayaning tyas/ ayo lumèbu kadhaton/ yèn jêng uwa wus tan ana/ mêngko mrih budidaya/ aku nut ing sakarêpmu/ lara pati aja pisah//
Ya ta rahadyan kêkalih/ tumindak arsa mring pura/ sangsaya onêng driyane/ de samarga tan umiyat/ sipating kang sujanma/ ing srimanganti wus rawuh/ laju malbèng palataran//
Wuwusèn kang pindha rèksi/ Partadewa lan kang garwa/ Kandhilaras anulya ge/ mêthuk rawuhe kang putra/ Bimanyu Gathutkaca/ [67] akekehan sang rêtna yu/ kèndêl 40)têpining taratag//
Sang rêtna awanti-wanti/ pamêluke mring Rahadyan/ Bimanyu naratap tyase/ ya ta Bambang Partadewa/ nabda mring Badranaya/ lurah warahên anakmu/ bok ing tyas saya gupita//
Lurah Sêmar matur aris/ mring Radèn Jahnawisuta/ sampun kagèt gèr yêktose/ punika satriya ngarga/ mitrane rama dika/ Kilaprupa kang sêsunu/ nama Bambang Partadewa//
Nyudara sinarawèdi/ kang tapa Ki Lasawarna/ mirsa kang dèrèng kêlakon/ ya ta Bambang Partadewa/ numpangi ing panabda/ kulup tuture wakamu/ kabèh iku apa nyata//
Lurah mlêbua mring puri/ katemu lan sutanira/ sakarêpmu ana kabèh/dèn tutug ênggonmu nadhah/ Sêmar wus manjing pura/ myat boga nadhah sumrikut/ kunêng wuwusên mandhapa//
Wus samya atata linggih/ radyan ro lan Partadewa/ kapat wranggana rowange/ Partanggung anyidhikara/ mring putra mrih lêrêma/ kalihe pan wus linipur/ linut siliring maruta//
Ya ta rahadèn kêkalih/ lêsu lungkrahe wus ilang/ sumuking tyas sirna kabèh/ kadhaut pangaribawa-/ nira Sang Partadewa/ sêgêr sumrah angalumut/ ya ta Bambang Partadewa//
Ngandika mring radèn kalih/ kulup sun wêca mring sira/ wong tuwamu lêlakone/ pamadya Endraputra/ tan kêna ing sangsara/ ing mêngko apan mèh [68] timbul/ têka sêsêngkêraning hyang//
Besuk wong tuwanirèki/ mulih anggawa nugraha/ linuwih sajagad kabèh/ jêr dewanggung kapotangan/ mring ramanta Ki Parta/ unggahe sang yêksa prabu/ ngrabasa Endrabawana//
Jawata anggung kalindhih/ yèn aja tinulungana/ mring wong tuwamu yêktine/ sida rusak Suralaya/ dêripun ing yaksendra/ ramanira kang mitulung/ mati Newatakawaca//
Sabalane tumpès tapis/ dening hruning sarotama/ tinunu barêng kuthane/ marma gung sihe bathara/ kinudang linambana/ dene sirnane ibumu/ yèn mungguh palwèng samodra//
Layare ibunirèki/ supaya lakune kêbat/ glisa têka pamurihe/ lan ana manèh upama/ sorog kuncining lawang/ wênganing sihing dewa gung/ pambuka nugraha mulya//
Jêr ibunira linilir/ dening mustikaning dewa/ linuhur lan wranggana kèh/ besuk timbule barêngan/ miwah wakira nata/ Pandhawa tan kêna lêbur/ tur bisangsung mulyaning rat//
Dalaning guna myang dhêsthi/ mung kêrêp matèni badan/ cêgah suka sapadhane/ anyimpar boja lan nendra/ sukaning aji jaya/ marga kawiryan pan kudu/ andhap asor wani ngalah//
Ing pêpêsthèn dènkawruhi/ sumingkir barang jubriya/ gêdhe sabar panrimane/ marga gèr wong tuwanira/ durung pêdhot subrata/ anglêluri marang kang wus/ kang tèki ing Saptarêngga//
46. Awit lêluhurirèki/ Sang Rêksi Manumayasa/ trah jawata parandene/ de arsa baboni ing rat/ Jawa lulus mêngkua/ tan kagèt yèn sinrang ing dur/ têguh bakuh ora obah// [69]
Aja kaya sastra warih/ dhèk bayi ora digêbyag/ tan kêna kêmrêsêk kagèt/ sira kulup pêpacangan/ mijèni para raja/ dèn bisa mong sariramu/ têgêse mong ing sarira//
Kinuwayan marantèni/ êndi lire kinuwayan/ ngawruhi bakal pakewuh/ kang tan mrih arjaning driya/ pantês yèn sinimpangan/ mangka wruh marga pakewuh/ yèn tinrajang aran maha//
Têgêse wong mirantèni/ dumunung kang sihing badan/ mung rong prakara anggere/ yèn badan kataman panas/ lilingên witing ana/ ing panyirêp aja ngawur/ kalamun tan mêngkonoa//
Ya ta rahadyan kêkalih/ kathah pamyarsaning sabda/ dhahat ayêming galihe/ nêmbah matur angrêrêpa/ pukulun dunungêna/ supados padhang ing kalbu/ nauri Sang Partadewa//
Kulup gènira mêt krami/ yèn tan kêparênging driya/ ambapaa bae mring ngong/ mring soriku angibua/ mrih ilang tyas sandeya/ wit rêsêpe wong tuwamu/ kabèh lir nunggal sayayah//
Ingsun ya mêngkono maning/ tan rumangsa amêmitra/ pama kataman pakewoh/ sun labuh sabayantaka/ yèn iki tan dadya pa/ sun cipta dudu pakewuh/ dewa kang paring nugraha//
Dèn atampa sun jar-[70]wani/ goningsun micara panas/ dudu panasing srêngenge/ dudu panasing dahana/ kang sun pajar mring sira/ panasing panabda catur/ panyirêp kudu waspada//
Lamun panasing Hyang Rawi/ kinudhungan bae kêna/ yèn gêni agampang bae/ dinihan bae pan tawa/ ilang rasaning panas/ bantêring pamyarsa iku/ sirepe têka istipar//
Têgêse êninging ati/ dèncèngèng dimèn waspada/ saranta ing pamatrape/ wit gêni mijil ing karna/ êmbuh tikêling panas/ lir nalika sira krungu/ salin kinanthi kang têmbang//

~ PUPUH XI ~
K I N A N T H I

Lir nalika sira ngrungu/ parangmuka nêkani/ ngrabasa Cintakapura/ kongsi kèngsêr wakira aji/ sêpira sumuking driya/ sêsêg napas tumpang tindhih//
Sêpira kèhe kang mungsuh/ pama gunging jalanidhi/ ardhaning alun lumembak/ tan wêgah sira ngêbyuri/ layak sun tan maidoa/ trêsnane duwe sudarmi//
Bantêr kawanèning kalbu/ tan nawa panasing gêni/ ing kawanèn lir sadaya/ daya alirua kêris/ têkèng don tan tuk landhêsan/ sêpira cuwaning ati//
Bedaning warta lan wujud/ kanyataane bingungi/ prayoga winaspadakna/ kang kadya sira kawruhi/ yèn wis manjing ing panyipta/ ing dêduga wus kapusthi//
Pinandêng ingkang kapanduk/ lêlakon ingkang kadyèki/ anèng elok mokal-mokal/ dudu panggawè-[71]ning janmi/ tan kêna yèn ginuyua/ mung kari narimèng takdir//
Mangka kabèh wus kinawruh/ iku panyiraming gêni/ atising tyas kapindhonya/ tan angêt yèn dènkêmuli/ tuwin srana binadhiyang/ atis wong suwunging pikir//
Dudu atising kang banyu/ miwah bawaning bun angin/ ati sabarang gyuhing tyas/ sêdhih ngênês-nêsi ati/ kêkêmule ora liwat/ mung sukur narimèng widhi//
Lir sirnaning wong tuwamu/ karone mring badan atis/ anjaba sokur maring Hyang/ kudu pinurih patitis/ pinêsu pinuja-puja/ winawang dimèn kaèksi//
Dene kulup praptaningsun/ nèng pura Cintakapuri/ ngalingi praja Ngamarta/ nanggulang mungsuh kang prapti/ sihku mring wong tuwanira/ sun labuhi lara pati//
Marma nggèr karo wong bagus/ ing sungkêmira mring mami/ aja nganggo sêmang-sêmang/ dupèh lagi-lagi panggih/ dèntimbang lan trisnaningwang/ sun iki ora lêlamis//
Cinarita pitung dalu/ rahadèn dènnya sumiwi/ marang Bambang Partadewa/ winulang winêling-wêling/ winulang jaya kadibyan/ kasampunaning dumadi//
Saklangkung sihnya sang wiku/ mring radyan putra kêkalih/ tuwin rêtna waranggana/ tan mantra putra mêmanggih/ lan salamine ing pura/ busana mangka pisalin//
Tan kirang malah atumpuk/ boja-bojana mênuhi/ woh-wohan mawarnawarna/ kèh cè-[72]thi kang nglêladèni/ gandanya marbuk rum ngambar/ nom- anom angrêspatèni//
Lêlangên kêbon supênuh/ patirtan rinêksèng janmi/ pinilih kapara tuwa/ sipate abrêsih-brêsih/ panganggo pindha jêjanggan/ kêkêthu daluwang putih//
Nyangkêlit kudhi ing ngayun/ kêkalung têsbèh kêrandhing/ asalendhang wastra seta/ piranti yèn angrêsiki/ bokor talam numpang kênap/ loro wong kang anjagani//
Yèn sang rêtnarsa angundhuh/ woh-wohan kêmbang di-adi/ jêjanggan mènèk kang wrêksa/ anane mung sabên enjing/ yèn siyang wohe tan ana/ mulih maring suranadi//
Gêlak kêmbang pênthilipun/ yèn esuk barêng sumiwi/ pating garendhol anèng pang/ rêbut êndhèk kang dèngoni/ woh kang kari tan tuk papan/ uyêl nèng tambining kang wit//
Balumbang kasatan ranu/ kêkuwung kang angangsoni/ sabên sore ngangsu marang/ têlaganing suranadi/ mina manculat ing wiyat/ kataman ujwalèng rawi//
Gêbyar-gêbyar ting palancur/ kadya andaru sisiking/ mina kang bang buntut seta/ tuwin wungu buntut wilis/ sirah ijo amardapa/ warna-warna mina prapti//
Paksi raja wulu wungu/ gombak abang kuning wilis/ buntute sadhêpa ngayang/ ting parêlok lirik-lirik/ padha ngigêl ing plataran/ kadya tayaning sarimpi//
Paksi dewata ing pungkur/ lan paksi kitiran putih/ pamanggunge kawlas arsa/ rênyah arum ngraras ati/ kalamun suru-[73]ping arka/ mulih maring Suranadi//
Hyang Arka lalu sumurub/ ginantyan purnamasidhi/ pradangga munya ing tawang/ tan lyan gêndhing kaduk manis/ apês balêbês laela/ akarya ngrês tyas ngrêrujit//
Ya ta wuwusên Bimanyu/ wungu sungkawaning galih/ tan lyan ketang mung ibunya/ tan rêna myat kang wêrna di/ anggung dènnya rawat waspa/ nanging nglêlimpe sang dewi//
Angandika Sang Bimanyu/ marang Lurah Saronsari/ kaya kapriye Wa Sêmar/ rasaning atiku iki/ uyang kutu ambêlayang/ ing satêmah poyangpaying//
Saya katon rama ibu/ ora kêna sun sabili/ umatur Ki Badranaya/ mring radèn putra Jahnawi/ kadi pundi karsa dika/ kawula dika jatèni//
Angandika sang abagus/ sun iki arsa ngulati/ ing sirnane ibu rama/ tyas ingsun saya ngranuhi/ umatur Ki Lurah Sêmar/ dhuh babo momongan mami//
Bok inggih andika anut/ rama dika muruk bêcik/ tan mèmpêr kapanggih rina/ rêsêpe angambil siwi/ wêwulange têng sampeyan/ lan wêcane amranani//
Bimanyu adrêng ing kayun/ tan ngandika gya lumaris/ arsa nilapkên kang raka/ wong agung ing Pringgadani/ kang lagya tumamèng pura/ sumiwa mring sang awasi//
Lan nalikanira wau/ nêlas wulange sang rêksi/ mring rahadèn kalih pisan/ Partadewa manjing puri/ sêmune kadi wus mawang/ mring tyasing sang Partasiwi//
Sadangunira winuruk/ tinuduh purwa mungkasi/ Partadewa anggrahita/ mring batinira Sang Partasiwi/ jinarag datan ingajak/ kondure mring dalêm puri//
Mung Bimasuta tut pungkur/ ciptanira sang a-[74]wasi/ supadi away cawêngah/ ing karsa bok mêmalangi/ ya ta Sang Partatênaya/ sigra dènira lumaris//
Gancangan dènnya lumaku/ sumêlang bok dèntututi/ marma nyimpang tan nut marga/ glising carita wus ngancik/ jajahan karang padesan/ lumur jurang sungil-sungil//
Kunêng Rahadèn Bimanyu/ kang anggung amurang margi/ kawuwusa Partadewa/ lan garwa twin Bimasiwi/ nèng pura anggung mêmulang/ mring satriya Pringgadani//
Gathutkaca lon umatur/ mring sang rama sang pindha rêksi/ wuwuse kadya ngrêrêpa/ dhuh jêng rama sang maharsi/ kawula anyuwun lilah/ têtinjo mring Pringgodani//
Kawula tan kongsi pangguh/ sowan kawula mariki/ jêng ibu kang kantun praja/ angiras atur udani/ rawuh paduka nèng praja/ mitulungi ing kaswasih//
Awit sirnaning jêng ibu/ kawula gung anjagèni/ mringsun adhi Plangkarêtna/ kang anggung anganyut pati/ Partadewa lon sabdanya/ kulup sira sun lilani//
Ananging ta wêkasingsun/ mung sira gêlisa bali/ wruha ênggonku rumêksa/ karatone yayi aji/ taha yèn sun sumêlanga/ mungsuha wong sèwu nagari//
Tuwin kulup wruhanamu/ ana pêpeka gung prapti/ dutane Si Duryudana/ wakira Ngawangga puri/ tuwin Dhahyang Kumbayana/ karêpe ngayon-ayoni//
Karêpe berat maringsun/ jêlirkên kadibyan sêkti/ iku kulup kawruhana/ sira ngiras sun bakali/ lan maninge ulihira/ mawanga arinirèki//
Wruhanira Si Bimanyu/ wulangune angranuhi/ tan marêm pitutur ingwang/ malah saya angatoni/ kangêne mring bapa biyung/ nanging têmbe mêrangguli//
Katêmpuhing bêbaya gung/ si-[75]ra wajib mitulungi/ girang ing tyas Bimaputra/ lumèngsèr sagêd ngabêkti/ mring uwa Sang Partadewa/ sapraptanira ing jawi//
Mêsat jumantara mamprung/ lir paksi kardèng wiyati/ kang antara wus amawang/ kutha gung ing Pringgadani/ gantya kinanthining têmbang/ sêkar pucung angênggoni//

~ PUPUH XII ~
P U C U N G

Kawuwusa sêkar pucung kang sinawung/ prajaning yaksendra/ kutharga ing Pringgadani/ kang ngratoni ing ngarsa Prabu Arimba//
Sang aprabu ayoga kang priya catur/ wanodya sajuga/ wasta kusuma Arimbi/ kang panênggak wasta Arya Prabakesa//
Pamadyane Arya Brajadhênta diyu/ kyat ing rat Sang Arya/ Braja Mikalpa sumendhi/ warujune Brajamusthi prawirèng prang//
Ing patine yaksendra Arimba ngênu/ ngalabuhi wirang/ putrèstri ingkang nyalingkrik/ myang panênggak Pandhawa Dyan Bayusuta//
Pinarjayèng pancanaka witing lampus/ yaksendra Tênaya/ nungkul samya angabêkti7)/ asrah praja saisining Argapura//
Ing antara sang rêtna ayoga jalu/ warnanya tan siwah/ lan wong agung Jodhipati/ mung kaote sêsiyung pindha rasêksa//
Ajêjuluk Arya Têtuka sang sunu/ iya Gathotkaca/ ya Sang AryaBimasiwi/ ya Kusuma Kapita Lumajang Têngah//
Sawusira diwasa Sang Bimasunu/ jumênêng narendra/ ing Nagara Pringgadani/ nanging lulut mring kang paman Madukara//
Jêr satriya Madukara krêp manêkung/ Radèn Gathutkaca/ arêmên marang sêmadi/ lan tinaman ing [76] wijaya kawidagdan//
Cinêkak kang caritane Bimasunu/ wus niyup manglayang/ anjog lunggyèng pancaniti/ sigra laju sang prabu umanjing pura//
Bab jumênêng Arimbi mêthuk mring sunu/ rinangkul kang putra/ mèsêm-mèsêm dènira ngling/ ayo kulup kene gèr padha linggihan//
Gupuh-gupuh praptaning satriya catur/ wil narendra putra/ kangên mring Sang Bimasiwi/ nora mantra kalamun putra pulunan//
Ya ta wau sang rêtna ngandikan sunu/ dhuh gèr kaya paran/ têka lalu gonsun nganti/ kaya paran ing murcane ibunira//
Prabu Anom umatur sarwi rawat luh/ duk marang Ngamarta/ arsa labuhing ajurit/ amiwiti kongsi prapta ing wêkasan//
Duk angrungu Arimbi panon sumaput/ aniba kantaka/ pawongan gumuruh anjrit/Gathutkaca gupuh nungkêmi sang sêtna//
Ari catur gêro-gêro dènnya muwun/ ya ta sanglir rêtna/ wus èngêt napase aring/ lênggah rangkul mring putra asru karuna//
Dhuh bêndara sira nggèr woding tyas ingsun/ katuwone sira/ tan sinayan ing sudarmi/ têka dhahat tan dêrman tinunggu bapa//
Laha dene têmên bapakne si kulup/ paran dosaningwang/ têka muwara ngêmasi/ ora rêna dewa kari raganingwang//
Dhuh Sang Pandhuputra paran dosaningsun/ aninggal pralina/ têka nora amêmêling/ ngenak-enak mukti nèng Ngendrabawana//
Ya ta wau Prabu Anom Bimasunu/ ing tyas dènirarsa/ nglêlipur marang sang dèwi/ da-[77]dya alon umatur sarwi ngrêrêpa//
Dhuh jêng sakecaning manah ulun/ sirnane jêng uwa/ botên sarana ing jurit/ isèn-isèn sirna naming kantun wadhah//
Kawula lan pun adhi malbèng kadhatun/ myat Sang Partadewa/ ibu mungkirang sakêdhik/ kula rangkul dènwarni jiblês jêng paman//
Solah bawa lêlewa pasêmon ngumpul/ panabda tan siwah/ lan pamaningkang lagya nis/ wêwulange kathah kaworan pamêca//
Twin rêsêbe tan mantra dawêg kapangguh/ miwah ingkang garwa/ tumarêcêp datan kalih/ tênagane lir bibi Cêmpalarêja//
Pamêcane raka paduka wa prabu/ timbul sêsarêngan/ lan jêng rama twin pra ari/ miwah ari paduka ing Madukara//
Dene raka paduka jêng uwa prabu/ Sri Bathara Krêsna/ ibu Sumbadraupami/ panyoroging kunci nugrahaning dewa//
Benjing timbul Pandhawantuk nugraha gung/ ibu mung punika/ sabdaangasrêp-asrêpi/ duk samana Kusuma Arimbatmaja//
Berating tyas sungkawa marêm maruntul/ alon pangandika/ mring putra sang ayu siwi/ kaya piye mêngko kulup karêpira//
Lon umatur Gathutkaca mring kang ibu/ Rêsi Partadewa/ wanti-wanti amêmêling/ kula kinèn jampangi putra paduka//
Pun Bimanyu tanpa pamit kesahipun/ nanging uwa Parta/ dewanggung ngayêm-ayêmi/ pan makatên timbalane mring kawula//
Sira aja dadi ing tyasi-[78]ra kulup/ lungane rinira/ Bimanyu tan bêbayani/ malah têmbe mulih gawa prawan sabrang//
Para paman miyarsa pra samya jêtung/ Arya Prabakesa/ miwah ingkang para ari/ pamêcane Sang Maharêsi Partadewa//
Dadya matur mring putra Sang Bimasunu/ anggèr ingkang nama/ Partadewa nyumêlangi/ ing wicara lêrês dora akaryeram//
Bimasunu anauri wacana rum/ eloking paningal/ sakalangkung angebati/ mangka Praja Ngamarta isining gêmpang//
Tan ngemungkên janma isèn wisma suwung/ tanpa woh kang wrêksa/ sinabda wohe ngêmohi/ ting tarèmplèk matêng-matêng dhêdhongkolan//
Rintên dalu pawongan atab warna yu/ busana sarwendah/ tur dede pawongan lami/ punika kang ngladosi lamun adhahar//
Pangratênging bojana rasa rum-arum/ ing pundi gyan molah/ kula paman tan mrangguli/ Prabakesa sumaur lo gih punika//
Rak sangsaya mêdal tan kenging winuwus/ mung kandêling manah/kadosa jêng sribupati/ sinaryan mring jawata linuhuring lyan//
Kasangsaya adamêl kandêling kalbu/ Bambang Partadewa/ tan umuk ngungalkên dhiri/ ujêr sampun wontên pratandhaning nyata//
Ya ta wau tyasira sang kusumayu/ mèh tan kalêbêtan/ myarsa turing Bimasiwi/ alon nabda mring putra prabu taruna//
Hèh ki prabu mêngko wis padhang [79] tyasingsun/ dènage nusula/ lungane Si Partasiwi/ ngêlakoni tuduhe Sang Partadewa//
Pira-pira wong tuwanira padhantuk/ sihing kang jawata/ pratandhane apêparing/ pangrêksaning praja ing Cintakapura//
Wusnya muwus sang rêtna dyan narpa matur/ mring ibu sang rêtna/kawula anuwun pamit/ anglampahi pitêdahing Partadewa//
Wus matur Gathutkaca mijil sampun/ praptèng palataran/ sigra dêdêl ing wiyati/ tanpa kanthi lir grudha ing ngantariksa//
Kêtap-kêtap ing gêgana nyamut-nyamut/ tutuking garudha/ kataman lakune angin/ sru mangangkang lir sêndhari kapawanan//
Rêtnaning kang munggèng jêjamang pinagut/ ujwalaning surya/ murubmuncar anêlahi/ kadya lintang lingga sèwu bêbarêngan//
Enêngêna Prabu Anom Bimasunu/ wuwusên sang rêtna/ sapungkure Bimasiwi/ ginagagas lêlakoning Partadewa//
Lawan ari catur malah praptèng dalu/ duk gagat rahina/ para ari samya mulih/ agumanti têmbange sinom logandhang//

Wonten Candhakipun Pupuh XIII – XXVI

	FX Eko Wahyu Subekti on SERAT PUJIAN HONG ILAHENG
	PT URS (Uday Ria Sej… on SERAT WIRID HIDAYATJATI (…
	wongkere mangasne wo… on TAPAKE KUNTUL MABUR
	Alwi wiyono on SUKMA SEJATI
	b0bbydoank on SERAT PUJIAN HONG ILAHENG
	BA on SUKMA SEJATI
	Benny on SERAT WEDHAPRADANGGA

alangalangkumitir

Javanese Manuscripts

Category Archives: SERAT PARTADEWA

SERAT PARTADEWA Pupuh XIII – XXVI

~ PUPUH XIII ~
S I N O M

~ PUPUH XIV ~
G A M B U H

~ PUPUH XV ~
D U R M A

~ PUPUH XVI ~
P A N G K U R

~ PUPUH XVII ~
P U C U N G

~ PUPUH XVIII ~
MASKUMAMBANG

~ PUPUH IXX ~
DHANDHANGGULA

~ PUPUH XX ~
D U R M A

~ PUPUH XXI ~
ASMARADANA

~ PUPUH XXII ~
K I N A N T H I

~ PUPUH XXIII ~
G I R I S A

~ PUPUH XXIV ~
K I N A N T H I

~ PUPUH XXV ~
S I N O M

~ PUPUH XXVI ~
D U R M A

tamat

SERAT PARTADWA Pupuh I – XII

~ PUPUH I ~
A S M A R A D A N A

~ PUPUH II ~
S I N O M

~ PUPUH III ~
K I N A N T H I

~ PUPUH IV ~
DHANDHANGGULA

~ PUPUH V ~
P A N G K U R

~ PUPUH VI ~
M I J I L

~ PUPUH VII ~
S I N O M

~ PUPUH VIII ~
D U R M A

~ PUPUH IX ~
DHANDHANGGULA

~ PUPUH X ~
ASMARADANA

~ PUPUH XI ~
K I N A N T H I

~ PUPUH XII ~
P U C U N G

Wonten Candhakipun Pupuh XIII – XXVI

~ PUPUH XIII ~ S I N O M

~ PUPUH XIV ~ G A M B U H

~ PUPUH XV ~ D U R M A

~ PUPUH XVI ~ P A N G K U R

~ PUPUH XVII ~ P U C U N G

~ PUPUH XVIII ~ MASKUMAMBANG

~ PUPUH IXX ~ DHANDHANGGULA

~ PUPUH XX ~ D U R M A

~ PUPUH XXI ~ ASMARADANA

~ PUPUH XXII ~ K I N A N T H I

~ PUPUH XXIII ~ G I R I S A

~ PUPUH XXIV ~ K I N A N T H I

~ PUPUH XXV ~ S I N O M

~ PUPUH XXVI ~ D U R M A

tamat

Share this: alanglangkumitir

Like this:

~ PUPUH I ~ A S M A R A D A N A

~ PUPUH II ~ S I N O M

~ PUPUH III ~ K I N A N T H I

~ PUPUH IV ~ DHANDHANGGULA

~ PUPUH V ~ P A N G K U R

~ PUPUH VI ~ M I J I L

~ PUPUH VII ~ S I N O M

~ PUPUH VIII ~ D U R M A

~ PUPUH IX ~ DHANDHANGGULA

~ PUPUH X ~ ASMARADANA

~ PUPUH XI ~ K I N A N T H I

~ PUPUH XII ~ P U C U N G

Wonten Candhakipun Pupuh XIII – XXVI

Share this: alanglangkumitir

Like this:

~ PUPUH XIII ~
S I N O M

~ PUPUH XIV ~
G A M B U H

~ PUPUH XV ~
D U R M A

~ PUPUH XVI ~
P A N G K U R

~ PUPUH XVII ~
P U C U N G

~ PUPUH XVIII ~
MASKUMAMBANG

~ PUPUH IXX ~
DHANDHANGGULA

~ PUPUH XX ~
D U R M A

~ PUPUH XXI ~
ASMARADANA

~ PUPUH XXII ~
K I N A N T H I

~ PUPUH XXIII ~
G I R I S A

~ PUPUH XXIV ~
K I N A N T H I

~ PUPUH XXV ~
S I N O M

~ PUPUH XXVI ~
D U R M A

~ PUPUH I ~
A S M A R A D A N A

~ PUPUH II ~
S I N O M

~ PUPUH III ~
K I N A N T H I

~ PUPUH IV ~
DHANDHANGGULA

~ PUPUH V ~
P A N G K U R

~ PUPUH VI ~
M I J I L

~ PUPUH VII ~
S I N O M

~ PUPUH VIII ~
D U R M A

~ PUPUH IX ~
DHANDHANGGULA

~ PUPUH X ~
ASMARADANA

~ PUPUH XI ~
K I N A N T H I

~ PUPUH XII ~
P U C U N G