Category Archives: SERAT SEH JABAR SODIK

SERAT SEH JABAR SODIK (terjemahan)



® Pupuh 01 ®

ASMARADHANA

01. Aku mulai menulis, pada hari Sabtu, Kliwon lengkapnya, bertepatan dengan bulan Dulkaidah, tanggal delapan. Di tahun Jimawal, saat awal aku menulis.

02. Penulis memohon maaf, kepada pembaca, maaf yang sebesar-besarnya, karena belum pandai, mengarang masih sedang belajar, (karena) aku hanya orang bingung, dan tidak tahu tata karma.

03. Jika ada yang salah dalam tulisanku, semoga dimaafkan, andaikan salah, harap dikira-kira saja, oleh para pembaca, serta lebih dan kurangnya, semoga dimaafkan.

04. Tersebutlah yang menulis, (adalah) orang yang sangat maksiat, tidak mempunyai pekerjaan, (hanya) gayanya seperti orang pada umumnya, sangat lancing memaksa untuk bisa, lagi pula sangat melarat, (dan) culasnya bukan main.

05. Sedangkan hati harus merasa angkuh, menganggap (diri) mampu menyalin bacaan, seakan hanya, lagi pula sastranya (pengetahuannya) tidak karuan, buruknya bukan main, tetapi tidak mau membangkang pada yang member, harus (aku) yang disuruh mengerjakan.

06. Dihentikan tentang penulis, tersebutlah tanti tembang, berikut yang akan berlangsung ini, adapun judul bacaan, Seh Jabar sebutannya, bacaan yang akan disalin.

07. Sangat kuat tapa sang Resi, sunah dan wajib dikerjakannya, berdasarkan syariat tindakannya, tarekat yang diselaminya, memantapkan hakikat, untuk mencapai makrifat, yang bertempat di Gunung Jumblah.

08. Yang kedua ia sudah dikenal pandai, dengan nama Seh Wali Jabar, sudah tinggi derajatnya, demikianlah ketika diceritakan, Wali Seh Jabar, member pelajaran kepada istrinya, tentang tekad yang sempurna.

09. Nyai Mutmainah berkata pelan, hamba mohon paduka, tunjukkan jalan, dan hamba jika bekerja, sibuk menenun, tidak syirik, kepada Tuhan Yang Maha Mulia.

10. Seh Jabar menjawab pelan, jika engkau bekerja, mengerjakan apa saja, (itu) ibaratnya tubuhmu, yang menggerakkanmu, tak lain (adalah) Penguasa Agung, yang menggerakkan ragamu.

11. Jika tlah sampai engkai yayi, berbantal penyangga dunia, patuh jangan sampai bergeser, dan kukuh imanmu (tidak) goyah, jangan berubah-rubah tanpa niat, porosnya tindakan yang benar, putarannya puji-pujian.

12. Selanjutnya kendali hidup, telingannya pendengar, inti penglihatan pada gulungan benangnya, berkumpulnya rasa, ikatnya taubat dan sholawat, lawannya penarik pengetahuan, kelosnya adalah bersatunya tekad.

13. Muson ini luas di akal, bercampurnya kilatan cahaya, pilihlah yang buruk dan baik, pakailah enam kata dan petunjuk, pelajari penguasaan, gulunglah dan permudah jalannya, antara dengan perkiraan.

14. Itu kehendak Hyang Widi, jangan salah menerima, lihatlah yang mencipta, itu kehendak Hyang Suksma, berhenti putaran roda, sangkutan untuk memusur kapuk sebagai pengingat, tali busur yang tidak diragukan lagi.

15. Segeralah dimulai, lekaslah menjalankan syariat, berhenti untuk melihat rekaatnya, taubat dengan sholawat, jika telah ditunaikan, patahkan dengan pengetahuan, jalinlah dengan ikhtiyar.

16. Rebuslah dengan air suci, api yang bergolak dari dzat mutlak, hati yang bersih itu kayunya, ombaknya doa yang diucapkan dengan pelan, tetapi berhati-hatilah, keluarkan sabarnya, bilaslah ragamu.

17. Tepuklah dengan teliti, niatkan (untuk) mematikan raga, kendalikan akal budimu, jangan berhenti penglihatanmu, pada Hyang Maha Mulya, kanjilah lakumu, lumasilah dengan tawakal.

18. Keratnya adalah berpindahnya budi, sikatnya untuk pembilas raga, hilankanlah kotorannya, yang melekat pada badanmu, (karena itu) tidak bisa bercampur, maka ragamu (harus) dibersihkan, agar dapat bersatu dengan suksma.

19. Mengusai jalannya pengetahuan, gelondong keempat keblat/arah, doa yang tak henti diucapkan,yang seolah mengerti, dan menutup pandangan, dibersihkan agar pengetahuannya terbuka, yang sesuai pilihlah.

20. Kekuatan panggulung tauhid, lakukan sesuai pedoman, akhirnya tidak berubah, epor dijadikan timbangan, capit sebagai penegak pandangan, bilahnya ubtuk keteguhan laku, aliran air yang mencampurkan raga.

21. Makanannya untuk burung parni, teropong bulan sabit, terang di hati wadahnya, buah belimbing sebagai pendesak laku, basuhlah dengan air suci, kayunya sebagai ilmu, alat tenunnya adalah iman yang tetap.

22. Itu jika waspada akan ilham, jangan putus pandanganmu, lihatlah yang membuat, teladannya menata syariat, incing dengan pandudut, tuntaskan penegas pengetahuan, dan dunia telah tergelar.

23. Hamba ingin bertanya lagi, seandainya diri hamba, digerakkan oleh Tuhan, ibarat tulisan di papan, bagaimanakah tentang itu, hamba mohon petunjuk, sambil mengusap Sang Raja.

® Pupuh 02 ®
S I N O M

01. Seh Jabar lalu menjelaskan, perihal orang membatik, sebenarnya tergantung pada dasarnya, jika dasarnya baik, dilukis dengan motif sawat yang baik, jika dasarnya jelek, dilukis mesti belang, dan terlihat jelek lukisannya, akhirnya kembali ke dasar.

02. Pada suatu hari yang baik, sang ayu ingin membatik, latarnya alam semesta, kualinya ibarat kandil, malamnya rasa sejati, lilinnya intan, cantingnya kalamullah, dasarnya loreng yang indah, motifnya benama ayan sabitah.

03. Kayunya tafirullah, apinya roh ilafi, asapnya Nabiyullah, tungkunya alam sahir, sapitnya tidak berubah, pandangannya sangat waspada, disangga dengan tangan kiri, ibarat bumi batinnya, terlihatlah bayangan Dzat Allah.

04. Sebelum terjatuh, di tempatkan yang akan ditulisi, karena sudah diperkirakan, oleh sang juru bahasa hati, dan telah sesuai dengan gagasan, antara lahir dan batin, menyikati pola, pada garis hitam yang diturut, dalam hati teliti (dan mencapai) kesempurnaan.

05. Berilah lilin denha sukarela, tetapi berhati-hatilah, jangan melanggar larangan, karena telah ditetapkan, oleh Sang Ahlul pasti, letaknya warna birunya, warna putihnya sudah jelas, hitamnya telah terang sekali, telitilah akan semua itu.

06. Keluarkan di alam arwah, agar warnaya berubah, diamkan dialammu, supaya tumaninah pula, berserahlah kepada Tuhan, itu kehendan Yang Maha Agung, terima segala perintah, laksanakanlah dengan hati-hati (keluar masuk), seberapa sempurnanyakah dirimu.

07. Kelak jika telah dikanji, saatnya diberi warna biru, jika telah diberi soga, jangan sampai engkau, redamlah dalam air kapur dinda, tetapi jangan lama-lama, pakailah kira-kira, kau mengharap mati, berapa sulitnya susukmu dicabut.

08. Dinda berkata sambil menyembah, pada suaminya katanya pelan, wahai suamiku, paduka sungguh lelaki mulia, yang akan menerangi, kepala hamba (wahai) tuan, bagaimanakah pangeran, hamba mendengar kabar, (tentang) yang disebut nyawa itu.

09. Seh Jabar lalu berkata, benar belahan jiwaku, engkau ada kekasih kakanda, sungguh ada kekasih kakanda, sungguih (mulia) kau manusia, jika kau belum tahu, yang disebut nyawa itu, terdiri atas lima perkara, tentang yang disebut nyawa itu, dinda ketahuilah tempatnya satu persatu.

10. Awal mulanya ada nyawa, terjadi dari cahaya sejati, kedua yang disebut, yang ketiga adalah akal, yang keempat itu, ada yang bergerak itu namanya, yang kelima bernama nyawa, batinya badan dinda, itulah dinda yang disebut nyawa.

11. Awal mula ada pada dirimu, mula-mula dari cahaya, itu adalah sifatmu, sebabnya ada pergerakan, karena dari roh yang hidup, sebab luas akalmu, karena adanya akal, sebenarnya hati ini, sebab kau bisa berucap karena Allah.

12. Awalnya da penglihatan, karena cahaya yang menerangi, sebab adanya gerakan, karena roh yang bergerak, sebabnya ada budi, itu hati awalnya, sebab ada rasa, karena Alah yang menggerakkan, nafsu jasmanimu telah terkurung.

13. Jika nyawa belum sirna, nafsunya tidak bertemu, karena nafsumu, telah nyata berada dalam diri, jika nyata diri, nafsunya ada yang ikut, yang tidak satu kehendak, sesungguhnya nafsu ini, itulah yang disebut kurungan nyawa.

14. Awalnya ada satu, sesungguhnya tidak jadi, yang ada pada ragamu, bertempat didalam diri yang sejati, yeng ketiga, yang dahulu telah dibicarakan, diri sendiri, yang ketiga diri terjali, yang kedua disebut diri kaprah.

15. Keempat yang disebut diri, kepala itu lagi, kelima disebut jalki(?), itulah diri sejati, itu yang menyebabkan awal manusia itu, jika kau mengetahui hal itu, menerapkan satu demi satu, yang disebut manusia sukma.

16. Sempurnalah segala yang kau lakukan, tidak saling bertemu, dengan diri tersebut, pengetahuan rasa sejati, manakah yang disebut nyawa dinda, itulah diri namanya, bukan berbentuk waktu, sesungguhnya diri itu, rasa itu yang menjadi kurungan Muhammad.

17. Muhammad adalah akhir yang tunggal, tak ada yang lahir lagi, karena telah tiba di akhir, datullah yang selalu terlihat, jika ada yang sudah terlihat, sifat yang mulia itu, Muhammad tidak tersebut, datullah yang terlihat, karena Muhammad yang pertama yang mengucap Allah.

18. Seisi alam yang terhampar, ini berawal dari, semua shalat, Muhammad yang pertama berucap, karena itu dinda, turutlah pada perintah, selain itu perjelaslah, Muhammad yang sejati, yeng member petunjuk kesempurnaan pada dirimu.

19. Jangan ikut orang banyak, bagaikan lebah yang berpindah tempat, tak jelas akhirnya, sesungguhnya manusia itu, waspadalah dirimu, jangan kau terpengaruh, ingatlah dalam hatimu, bahwa sesungguhnya manusia itu, (wajib) mengetahui Tuhannya.

20. Sang istri berkata pelan seraya menyembah, pada suaminya, duhai tuanku pangeran, kau sungguh pria sejati, yang pantas menerangi, pada hambam, orang agung, bagaimanakah pangeran, hamba mendengar berita, yang disebut Muhammad yang sejati.

21. Yang menyempurnakan diri, yang mengislamkan diri, hamba ingin mengetahui yang sebenarnya, sejatinya Muhammad, dan berapakah, aksara yang ada, pada diri Muhammad, hamba ingin mengetahui, terangkanlah hamba ingin tahu.

22. Seh Jabar berkata, wahai dinda permata jiwaku, kekasih hatiku, engkau perempuan hebat, bukan main pertanyaanmu, kalau aku tidak mendengar, (dari) perempuan sepertimu, kanda akan menjelaskan, jika dinda belum paham tentang hal yang sebenarnya.

23. Ada empat hal dari Muhammad, yang ada dalam diri ini, empat perkara itu, sedah kanda dengar beritanya, sang dinda berkata pelan, bagaimanakah penjelasannya, sejatinya Muhammad itu, manakah aksara yang awal, itulah yang hamba ingin tahu.

24. Seh Jabar berkata, adapun yang pertama, aksara mim awal itu, yang kedua mim akhir, aksara yang ketiga, adalah aksara he, dan yang keempat, aksara dal, itulah aksara-aksara yang ada pada Muhammad.

25. Keempat aksara itu, memenuhi langit dan bumi, tiada yang mengunggulinya, itulah aksara yang sebenarnya dinda, semua telah tercakup, segala yang terlahir, dari aksara itu, adalah satu sejalan-jalan, tiada beda antara Muhammad denganmu.

26. Dimanakah tempatnya aksara, yang empat tersebut, mim yang awal itu, dimanakah tempatnya tuan, dan mim yang kahir, dimanakah kedudukannya, jelaskanlah pada hamba, juga tentang aksara tersbut, aksara dal di manakah tempatnya.

27. Seh Jabar kemudian berujar, duhai jiwaku, permata peraduan, kau adalah perempuan sejati, bernar pertanyaanmu, jika kau belum tahu, aksara mim awal itu, ada di kepala Muhammad dinda, sedangkan aksara mim akhir itu ada dihati Muhammad.

28. Aksara he itu, di dada Muhammad dinda, adapun aksara dal, di kaki Muhammad dinda, itulah aksara yang pasti, yang teramat luhur, di seluruh alam, keempat aksara itu, berkumpul menjadi satu.

29. Sang adinda lalu berujar pelan, hamba bertanya tuan, tentang alam mim awal itu, dan alam mim akhir, hamba belum tahu, mohon penjelasannya, serta aksara dal, apa awalnya, kasara ke apakah alamnya.

30. (Sebutannya) adalah alam napul, tiada berpaling dari rasa kasih, merasa bahwa telah bersatu, sembah dan puja yang meliputi, alam malakul itu, sesungguhnya jika dipuja, penyembahanmu, tiada berpaling dari puji, tanpa terasa dikasihi oleh Tuhan.

31. Aksara he itu, berada di alam jabarul, yang dinamakan manunggal (sepercampuran, segala isyarat (dan) kehendak, merasa berlebih, keluasan budi tiada menyurut, membesarkarkan did al, aksara dal bertempat, di alam laut, yaitu alam yang terakhir.

32. Merasa bahwa dirinya dikuasai, tiada goyah dalam berbakti, merasa hanyalah seorang hamba, maka berbudi pekertilah yang senantiasa, itu yang dijumpai, dalam penjelansanku, tentang aksara, yang ada pada Muhammad dinda, maka pahamilah penjabaran keempat aksara (itu).

33. Sang istri berujar pelan seraya menyembah, pada suaminya, duhai suamiku, engkau seorang pria sejati, yang telah member ajaran padaku, bagaimana tuanku, yang mengajar sampai tentang akhirat.

® Pupuh 03 ®
K I N A N T H I

01. Seh Jabar lalu berucap, kepada dindanya pelan, perempuan itu memilih, pelajaran, duhai tuanku, engkau adalah guru para perempuan.

02. Adapun dijelaskan, akasara yang masih disembunyikan, di bunyi aksara, mengenai aksara mim awal dan akhir, menyelaraskan kursi yang dibuat, awal dari aksara.

03. Adapun penjelasan, tentang aksara mim akhir dinda, jadi tanah kalamnya, yang kedua, nyatalah keberadaannya, ketahuilah awalnya.

04. Sedangkan yang berada dibelakang, adalah aksara ka yang jadi, surge dan kepunyaan, itulah asalnya, ketahuilah awalnya, diri yang sejati.

05. Aksara yang berada di kaki, terjadilah, dari seluruh alam semesta, yang muncul dari aksara alif, yang tidak berasal mula, yang awal dan yang akhir.

06. Adapun yang dikatakan, Muhammad ini, itulah dinda yang ada, menjadi awal terbentangnya kehidupan, yang harus dijaga, maka berhati-hatilah tuanku.

07. Itulah awalnya, ada bumi dan langit, surge dan neraka, hadapan dan kursi, dinding jalal itu satu, dalam aksara mim.

08. Ketahuilah awalnya, terjadinya dunia ini, dan segala yang ada, terjadinya dunia ini, sekarang telah jelas, tumbuhnya di bumi.

09. Sifatnya Agung, jadilah kemurahan Tuhan, tiada yang bingal (?), dalam lahir dan tumbuhnya manusia, akan tetapi dinda ketahuilah, asalnya lebih dahulu.

10. Yang utama dalam pengatahuan, ketahuilah tentang ciptaannya, yaitu segala yang ada, terciptanya ala mini, tetapi dinda ketahuilah, aksara yang nyata.

11. Sang istri berujar seraya menyembah, dan merangkul, aku mohon padamu pangeran, jelaskan jelaskan padaku tentang aksara ini, Seh Jabar menjawab, baiklah dinda akan aku jelaskan.

12. Tiga puluh aksara itu, semua berkumpul dalam diri, berkumpulnya aksara itu, meliputi insane kamil, ketahuilah dinda, kedudukannya satu demi satu.

13. Aksara alif terletak, ada di hati, aksara be itu, berada di mata, tepatnya pada titik hitam mata, itulah bayangan dari hidup.

14. Aksara ba tempatnya, di hidung dinda, adapun aksara se itu, ada pada bahu kanan dan kiri, aksara jim itu, terletak pada telingan kanan dan kiri.

15. Aksara he tempatnya, di hidung dinda, adapun aksara he, ada pada bahu kanan dan kiri, aksara jim itu, terletak pada telinga kanan dan kiri.

16. Aksara he itu, terletak di lambung kiri dan kanan, aksara dal itu, pada kaki kanan dan kiri, huruf ya itu, terletak pada betis kanan dan kiri.

17. Aksara sin itu, ada pada payudara,kiri dan kanan, sedangkan aksara sad tidak ada, dan aksara dhah, ada di punggung kanan dan kiri.

18. Aksara ted an le itu, tempatnya di mana, terangkanlah pada hamba, kedudukannya masing-masing, Seh Jabar berujar pelan, baiklah akan kujelaskan.

19. Te berada di jantung kiri, sedangkan ngain itu, tempatnya ada di hati, sementara gin itu, dan pa ini.

20. Ada di belikat kanan tempatnya, dan kirinya, aksara kap akhir, dan tempatnya kap akhir, ada di dahi kanan dan dahi kiri.

21. Aksara lam tempatnya, di otot ini, aksara mim tempatnya, di empedumu dinda, dan huruf nun itu, berada di punggung.

22. Aksara wawu tempatnya, tempatnya wada di kaki, dan hurufnya itu, ada did aging, aksara lam alif itu, tempatnya di suaramu.

23. Aksara hamzah itu, tempatnya ada dimana, terangkanlah pada hamba,munculnya aksara ini, Seh Jabar berkata pelan, ia bertempat pada keadaanmu.

24. Aksara ya itu, tempatnya ada dimana, Seh Jabar berkata, yaitu ada di kulit, terjadilah pada manusia, itulah kalimat manusia sempurna.

25. Siti Mutmainah berkata,kepada sang suami dengan pelan, hamba mohon penjelasan, tentang aksara ini, Jawa – Taurat – Zabur – Quran, kitab Taurat dan Injil.

26. Ada lagi berkumpulnya, tunujukkan pada hamba tuan, awalnya memakai sandangan, aksara Jawa ini, Seh Jabar menjawab pelan, baik dinda akan kujelaskan.

27. Aksara Jawa itu, ada suku wulu ini, ada taling tarung, wulu pepet, cakra ini, bertemu suku,pengkal, wulu layar wignyan bertemu.

28. Aksara Jawa Taurat itu, lalu Zabur dan Injil, semuanya sama jumlahnya 20, berjalannya huruf ini, tanda ulu itu, kalamullah yang suci.

29. Tiada bahasa maupun suara, melainkan kalamullah yang Maha Suci, yang berada di lkhil mahful itu, kalam itulah yang menulis sendiri, dari kodrat dan iradat, di arasy tempatnya menulis.

30. Kalam berputar-putra, menulis aksara sejati, kemudian berwujud aksara, yang bundar jika dilihat, dada jabar jer itu, ada apespi (/) ini.

31. Serta turunkanlah,puji kadim melimpahi, aksara yang mula-mula itu, yaitu aksara Arab, berikutnya adalah aksara Jawa, tidak diganti dengan Jawa.

32. Tetapi hanya tinggal modalnya, aksara Jawa itu, berada di kirimu, yang di kanan ini, Jawa dan Arab menjadi penerang, di alam  kawi (?) yang semu.

33. Awalnya hanya aksara itu, menerima firman, Allah awalnya aksara, (yang) menjadi nyata dalam diri, itulah yang dinamakan nekat (nukad), elloh (?) kalam yang ada dalam diri.

34. Ketika berada dalam tempat itu, dinamakan kat (nukat) gaib, ketika tersentuh kalam, dinamakan dinamakan menyerahni sinokat (?), mulai saat berada di alam, ketika nekat (nukat) berada pada kalam.

35. Yang bersinar berkilauan, banyak macamnya tanpa tepi, disebut yah (?), tempat sinokat (?) ini, ketika belum jatuh di kedudukannya, dank au belum bersuara.

36. Disebut ahadiyat, kemudian turu, dan yang bertempat,yang satu disebut Nadrahni, itulah awal terjadinya aksara, 30 dalam diri.

37. Seluruh aksara bersatu, tidak pada alif ini, ketika aksara Arab berada di tempat yang suci, dan telah mencapai 40 hari, akan berwujud bundar seperti ini.

38. Wujud itu kemudian, menjadi “jabar seh” ini, ada pula yang menjadi ‘pespika’, dan dituruni atasnya pujian, Laaillahailallah, yang berlimpah.

39. Itulah aksara yang sejati, yang berada pada diri kita ini, itulah awal mula aksara, yang terjadi di diri kita, aksara sejati itu bersatu, dengan aksara Jawa.

40. Letaknya ada di kiri kanan, serta atas bawah, pria dan wanita, agama dan drigami, adapun awal adanya sandhangan,ketika berada si drigami.

41. Memperbaiki tingkah laku ini, dua agama ini,bawalah tatakrama (tingkah laku dan budi pekerti), ketika aksara ini, masih terjabar rasa cinta, dan aksara yang jadi.

42. Yang tanpa sandhangan itu, tak lazim dalam menyinari, aksara Jawa dan SArab, rebutlah seperti sekarang, seumpama tanpa sandhangan, tata karma dan drigami.

43. Aksara mim di rambut, yang mengeluarkan darah, aksara kap itu, ada di bahumu, aksara jim itu, di bahu kirimu.

44. Aksara dal berada, dip aha kanan dan kiri, adapun re itu, berada dip aha kira tepatnya di betis, Seh Jabar lalu berucap, seperti yang kujelaskan sebelumnya.

45. Merasa bagai tersiram padi, kata-kata orang bijaksana, duhai Tuanku Pangeran yang tampak bagai nagasari, tuanku yang menerangi, kepada hambamu ini.

46. Hamba memohon, jelaskanlah pada hamba gusti, bertemunya badan dan nya, dimana tempatnya bertemu, saya memohon paduka, yang disebut nikah batin.

47. Seh Jabar kemudian berucap, duhai prmata pujaan hatiku, tak pernah aku menyangka, bahwa engkau adalah perempuan utama, yang menanyakan rahasia, (Seh Jabar) terpesona pada ucapan sang dinda.

® Pupuh 04 ®
ASMARADHANA

01. Nyi Mutmainah menangis, mendengar wejangan sang suami, hatinya dipenuhi rasa kasih, seraya mencium kaki suaminya, wahai tuan jelaskanlah pada hamba, tentang makna kawin batin, bertemunya badan dan nyawa.

02. Seh Jabar menjawab pelan, bertemunya badan dan nyawa, bertempat diperut ubunya, dan disaksikan oleh lima perkara, kabal dan bada, mengo dan thata itu, sedangkang pepsa ideng iman.

03. Kabla  berarti, penutup ucapan (?), badan berarti perintah, keduanya telah tetap, sifat daru ucapan, tiada yang salah, (dan) hampir sempurna.

04. Badan tersulam, atas empat perkara, yang pertama adalah penerimaannya, yang kedua tempatnya, yang ketiga tanpa tindakan, dan rusak miliknya, itu lengkapnya empat (perkara).

05. Adapun yang dibawa oleh nyawa, (juga) terdiri dari atas empat perkara, yang pertama yang disebut budi, yang kedua adalah angan-angan, ketiga ingatan pada rasa, dan keempat adalah hidup, itulah bawaan yang sejati.

06. Sedangkan kelima perkara ini, merupakan bawaan dari Tuhan, pertama adalah ucapan, kedua pendengaran, ketiga penglihatan, keempat penciuman, (dan) kelima adalah nasehat.

07. Kasih menjadi maharnya, walinya adalah ucapan, saksinya adalah rasa, harga maharnya adalah emas, yang menikahkan adalah nyawa, di ijabkabulkan penghulu, dengan mengucap sahadat mutasita.

08. Setelah engkau menikah, badan dan nyawa, sifatnya telah tetap, yaitu sifat selaku manusia yabg disebut hidup, dan dijadikan yang pertama, menjadi dua yang satu.

09. Geraknya benda dinda, dan geraknya nyawa itu, gerak hidup yang sesungguhnya, anugerah yang menyebabkannya, nyawa atas badan, penuh sesak, menyaksikan pada keindahan.

10. Yang disebut dua menjadi satu, satu perbuatan dan satu kehendak, itu namanya makhluk, punya empat perkara, suka dan duka, sakit dan meninggal yang dimiliki.

11. Penerimaannya itu, badan terdiri atas dua perkara, menerima dan dikuasai, yang kedua tanpa tindakan, nyawa menerima dua hal, pertama mengingat adanya badan, (dan) kedua takut pada Tuhan.

12. Keberadaan manusia itu, atas kehendaknya Tuhan, apa yang diperbuat badan, merupakan cerminan nyawa, dan apa yang diperbuat nyawa merupakan gerak Tuhan, badan dan nyawa tidaklah memiliki.

13. Nasehat-nasehat yang bersifat panas, dan merusak, jelasnya merusak, karena tidak mengingat Allah, berarti tidak mengingat Allah, tidak mengingat Sang Maha Agung, tidak mengingat Tuhan.

14. Artinya tidak mengingat, yang mengucap adalah Allah, Allah pula, yang menyebut asmma Allah, itu pastinya Allah, yang melihat Allah, itu juga Allah.

15. Ketahuilah olehmu, batas hijab bagi ilmu rasa, yang disebut tetap, terdiri dari enam perkara, pertama adalah jasad, kedua roh, ketiga iman yang tetap.

16. Keempat tauhid yang tetap, kelima makrifat, keenam mengaku ber-Tuhan, jika kau telah mengetahui kesemuannya, tetapi belum paham akan kesejatiannya, belumlah sempurna dirimu, kalau belum mengetahui sejatinya (dirimu).

17. Jika sudah paham dengan pasti, apa yang tak terucap itu, oleh yang telah mengetahui akan kesejatiannya, maka sempurnalah pengetahuanmu, hidup merdeka, dan sempurnalah penglihatan orang itu, bijaksana pula ia.

18. Pengetahuan yang pasti, tiada yang mendua dalam hidupmu, tiada ucapan yang mendua, pendengaran pun hanya satu, penglihatan pun satu, tiada penciuman yang mendua, tiada perbuatan yang mendua.

19. Sempurnalah menjadi satu, satu ucapan, satu pendengaran, satu penglihatan, dan satu penciuman, perbuatan dan kehendak satu, hidupmu pun satu.

20. Itulah pengetahuan yang sejati, yang telah paham pada hidupnya, sebagai hidup Allah, itulah hidup Tuhan, ucapan itu, adalah ucapan Tuhan, tiada ayat yang lainnya.

21. Penndengaranmu ini, adalah pendengaran Tuhan, dan penglihatanmu itu, penglihatan Tuhan yang mulia, penciumanmu, adalah penciuman Sang Maha Agung, semuanya atas kehendak Tuhan.

22. Ketahuilah olehmu dinda, tentang wujud tiga perkara, bertemu intinya, pertama ngiski, kedua ngasika, ketiga wujud masuk, ketahuilah ketiganya dinda.

23. Jelasnya ngiski ini, Tuhang Yang Maha Mulia, Tuhannya seluruh alam, yang berarti, sifat Allah, prilaku birahi itu, yang bertujuan mengadakan asya(?).

24. Arti dari masuk, yaitu Maluming (?) Tuhan, istrinya raekaken (?) ….., sebagai nukat gaib, hakikatnya Muhammad, yang jinatan (?) rasa itu, perempuan sejagad.

25. Pahamilah itu dinda, sifat yang empat perkara, yaitu kalam Allah, yang kedua sifat akal. Yang ketiga itu, johar roh mani wadi dan madi, itu lengkap keempatnya.

26. Roh madi mani dan wadi, itu masih utuh, lalu dipisahkan, menjadi empat sifat, uturatannya adalah, jabar jer apes dan naktu (?), jabar adalah lam awal.

27. Ajer adalah Alif, yaitu rohani, yang disebut naktu, yaitu hakikat sang nabiyullah Muhammad Rasulullah, pengetahuan tentang lima waktu.

28. Pertama menyebut kabla, yang merupakan waktu kajabat (?), waktu angin surukhul, salat dua rekaat, di dalam tutup, yaitu berarti bertemunya, badan dan nyawa.

29. Sang adinda menyembah pelan, tuanlah guru hamba, yang sangat kasih pengabdiannya, hingga tekad sempurna, dan petunjuk tuan, hamba atas petunjuk tuan, dan mendendangkan rangsang prawa.

® Pupuh 05 ®
RANGSANG PARWA

01. Ketahuilah tatacara orang bertemu, pertemuan itu tidaklah melihat pria dan wanita.

02. Pertemuan bagai antara pria dan wanita yang menjadi istri, ditata seperti bertemuanya jaruman (?) dan benar-benar bertemua keduanya.

03. Jarumannya adalah iman tauhid dan makrifat syaratnya, jika telah paham akan jaruman itu maka bertemulah ia dengan kesemuanya.

04. Bahwa suatu pertemuan tidaklah semata-mata mensyaratkan adanya pria dan wanita, jika ucapan pria dan wanita belum yakin penglihatannya.

05. Hanya mantap seorang diri tidaklah akan bertemu pastinya, yang melihat tiada Tuhan dalam tekadnya.

06. Jika ia ber-Tuhan tapi belum juga menjadi bijaksana, tiadalah yang awas selain tingkahnya sendiri.

07. Kalaulah ada bayangannya tapi belum sempurna penglihatannya, tiadalah ia mampu melihat dan itu akan menjadi kecil hati.

08. Meraba-raba dalam kegelapannya, sembahnya kacau tidak beraturan.

09. Niatnya yang telah teguh tidak diimbangi kewaspadaan akan puji-pujian, puji-pujian hanya ditujukan pada diri sukmanya sendiri.

10. Itulah letak keselamatan sembah puji, yaitu yang seakan mewujud pada hidupnya yang samar.

11. Yang sempurna karena telah paham akan putaran roda kehidupan, laku iman sejalan dengan sujudnya yang lima waktu.

12. Jika gemar bersujud tulisan sastranya, maka sujudnya maka sastranya pun mewujud di dirinya.

13. Sastra itu tulisan dan tepatnya pada diri manusia, tempat itu mengandung berbagai macam sastra.

14. Di alam semesta mewujud pada yang hidup, sebenarnya itu masuk dari hidup yang baik.

15. Al-Qur’an itu ditulis untuk manusia yang baik tempatnya, petunjuknya ditempatkan pada tempat yang baik pula.

16. Yang melihat tidak ada pujiannya, saksinya saksi itu, sudah terpuji, dan ada yang memuji.

17. Yang tidak waspada meraba-raba hingga salah dalil, salatnya mengakibatkan kekafiran, pada keyakinan dan firman Tuhannya.

18. Yang sudah luhur tidak merasa ibadahnya, hilang luluh, hanya ada sukma yang abadi.

19. Yaitu pujian sukma sejati, sejatinya tidak dengan yang terpuji, terpuji diri sendiri.

20. Dirimu itu disebut, wakhid namanya, yang memanggil pribadinya yang sejati.

21. Dirimu yang sejati adalah saling melihat, penglihatannya adalah satu, tiada mendua.

22. Hanyalah rasa yang keberadaannya abadi, tuinggal dan tiada duanya.

® Pupuh 06 ®
M  I  J I  L

01. Jelaskanlah kepadaku kesempurnaan kematian, dan kesejatian wanita, kesempurnaan hidup manusia, dan dimana kesejatian lelaku, serta tempat bakti dan janjinya.

02. Serta kesempurnaan sembah puji, jelaskanlah padaku, jika mampu kenjelaskan semua, Ki Seh Jabar bersedia juga, kalau kau ingin menikah, denganku.

03. Ki Seh Jabar berkata halus, jika itu permintaanmu, baiklah akan kujelaskan semua, tentang kesempurnaan sembah dan puji, yaitu dinda, ngadam bakdal wujud.

04. Kedudukan sembah wahai dinda, itu waspadalah, bahwa wujudnya adalah wujud badal ngadam, itu jika diterima dinda, oleh Tuhan, di sanalah tempatnya.

05. Adapun badan penyembahan dinda, orang yang batal berarti, memastikan dalam penyembahannya, itulah batalnya orang bersembah puji, dan tempat bagi kehendak, benar dan salah.

06. Nyi Mutmainah berujar pelan, iya terserah kakanda, hamba sekedar menerima saja, sempurnanya hidup bagaimana, jelaskanlah pada hamba, samar setengah-setengah.

07. Ki Seh Jabar menjawab pela, baiklah dindaku, kesempurnaan hidup adalah, jiga menjaga Islamnya yang disertai, kesemprunaan kematian, dan makrifat yang benar.

08. Ibarat orang pasrah di lautan dinad, telah mati perasaannya, orang itu matinya seperti nabi matinya, Allah (?) apakah kau telah mengerti, Nyi Mutmainah berkata, saya meminta maaf.

09. Bagaimanah kesemp[urnaan pria dan wanita, hamba belum paham, Ki Seh Jabar menjawab, sesungguhnya pria dan wanita dinda, diumpamakan burung, dang sangkarnya.

10. Yang pria adalah burung, yang wanita adalah sangkarnya, roh dan jasad itu yang sesungguhnya, benar atau salahkah itu dinda, Nyi Mutmainah menjawab, benar tuan.

11. Dimanakah persatuan pria dan wanita, hamba belum paham, jelaskan semuanya jangan tanggung, Ki Seh Jabar menjawab pelan, kau masuk pada bagian, yang orang sebut sebagai mengaji nakhwu.

12. Bersatunya laki-laki dan perempuan, ada di tasniyah, wayu sarikani itu lafalnya, keduanya merupakan sekutu, pria dan wanita, dimana tempatnya penyatuannya, pria dan wanita.

13. Adalah di lamir tasniyah, adalah sama antara uma dengan, lamir mudakar, lafalnya uma, tasninu anas satu, tidak sama, uma sebagai lamirnya.

14. Tasniah berarti dua dinda, apa bagaikan dua, sesungguhnya adalah ruh dan jasad, pria dan wanita itu satu dakhil kharij, kharij artinya jasmani, jelasnya badan luar.

15. Jasmani dan ruh yang di dalamnya, pastilah satu, sesungguhnya pria dan wanita dua, tetapi satu dakhil kharij, seperti apa dinda, apakah engkau mengerti.

16. Jika kau belum juga mengerti, tanyakanlah padaku, Nyi Mutmainah bahagia hatinya, mendengar penjelasan suaminya, ia lalu berkata pelan, hamba ingin tahu.

17. Dimana sirnanya nyawa dan jasad, jelaskanlah padaku, Ki Seh Jabar menjawab, perkataan orang yang ahli nakhwu dinda, tasniyah itu sirna bersamaan.

18. Bersatunya roh dan jasad, yaitu pada manawiyah, dan berarti di sana saja, tidak boleh menghadap ke mangani, bagaimana dinda, pahamkah kau.

19. Lafalnya adalah tur pangubi lalipi, artinya seperti itu ada pon tasniyah di rapane(?), sirnanya ruh dan jasad itu, adalah satu alif, yaitu alif unpus.

20. Nyi Mutmainah menjawab pelan, baik aku paham tuan, menghormatlah ia, seraya memotong pembicaraan, berjabat tangan sambil, mengusap debu.

21. Baik silahkan, teramat senang hati hamba, perintahlah jiwa hamba, suseka tuan, Ki Seh Jabar gembira dan berkata, tunggulah, dhandanggula di depan.

® Pupuh 07 ®
DHANGDHANGGULA

01. Ketahuilah olehmu, pelajaran dari Seh Jabar, di padepokan gunung tembang, kepada dindanya, yang bernama Nyi Mutmainah, adalah teramat utama, telah menjadi guru, Ki Seh Jabar bagi dindanya, pelajarannya pada sang dinda tadi,menjelaskan tekad.

02. Siapa yang berbakti, kepada Allah, maka ketahuilah, seluruh ajaran ini, bila telah tiba waktunya, berpikirlah kau dengan hatimu, sebenar-benarnya pemikiran, basuhlah hatimu, dan takutlah pada Allah, sadarlah, banyaknya dosamu kepada Tuhan, perbanyaklah bertaubat.

03. Perbanyak taubatmu kepada Tuhan, dengan sebenar-benarnya taubat, baerpasarh diri dan takutlah engkau, sadarlah kau, bahwa akhirnya kau mati, perbanyaklah mengingat, kepada Sang Maha Agung, dan sadarlah, bahwa kau, adalah ciptaan-Nya, yang menjadi awal segalanya.

04. Awalnya ada engkau, karena diadakan Tuhan, dan hidupmu ini itu, adalah karena dihidupkan oleh-Nya, dan mulutmu itu, pemberian dari Allah, mata itu, juga pemberian dari Allah, pengetahuan, semua dari Allah, dan kehendaknya.

05. Kehendakmu itu, dari Tuhan dan kewaspadaanmu, itu semua berasal dari Allah, dan tingkah lakumu itu, semua berasal dari Allah, jelasnya engkau juga, prilaku itu, yaitu dari Allah, tidaklah sekali-kali, engkau memiliki diri sendiri, tidak mempunyai tingkah laku.

06. Tidaklah sekali-kali dinda, kalau kau mempunyai tingkah dan laku, semuanya berasal dari Allah, keberadaanmu, itu seolah-olah tidak ada, seperti bayangan, keberadaanmu itu, sebenar-benarnya, jika engkau digerakkan, tidak bergerak sendiri.

07. Jika kau didiamkan, tak diberi tingkah dan laku, maka kau akan diam saja, karena keberadaanmu itu, adalah karena diadakan oleh Tuhan, dan hilangmu, juga atas kehendak-Nya,jika dihilangkan maka hilang, sesungguhnya kau dinda, hanyalah sebuah perwujudan.

08. Sebenarnya keberadaanmu dinda, diumpamakan seperti baying-bayang, itu diumpamakan ada, keberadaamu itu, seperti wayang pada kelir, tingkah polah, dari yang Maha Agung, bergeraknya hatimu dari Allah, yang menggerakkan diri, serta kehendak dalam hatimu.

09. Gerak gerik, dan hidupnya dari Allah, semua dari Allah, kewaspadaanmu itu, kuban kewaspadaan diri sendiri, yaitu dari Allah, keinginanmu itu, bukan keinginan sendiri, yaitu dari Tuhan yang satu, perhatikan itu.

10. Penglihatanmu dinda, bukan penglihatanmu, berasal dari Allah, jadi pada hakikatnya, kau tidaklah mempunyai sesuatu apapun, begitulah hakikatnya, tidak mempunyai apa-apa, terimalah, ajaranku ini dinda, pikirkan dengan sungguh-sungguh.

11. Jika telah kau pikirkan di hati, lalu sudah kau lpakai, segeralah kau berwudhu, mengambil bulu dan bertanya, berniatlah salat dinda, ketika hendak mulai salat, engkai berdiri, hayatilah itu, olehmu, bukan keberadaanmu sendiri, bahwa kau berasal dari Allah.

12. Janganlah kau merasa memiliki jasad, jangan merasa dinda memiliki hidup, jangan merasa punya, maksud hatimu, gerakmu yang nyata, itu kehendak Allah, dan lagi, wujud hidupmu, itu bukan hidupmu sendiri, itu hidupnya Allah.

13. Sesungguhnya tidak ada yang hidup, kecuali Allah tidak ada yang ada, hanya Allah sendiri, keberadaanmu itu, sebenarnya hakikat Adam, seperti sedang tidak, di alam gaib, karena itu perhatikanlah, keberadaanmu, seperti yang tadi aku katakana, jangan kau bingung.

14. Sebenarnya keberadaanmu itu dindaku, tidak wujud itu sekalu-kali, arah oleh hakikatnya, tapi Allah yang wujud, tapi Allah yang mendengar, penglihatan itu, hanya Allah yang berkata, tapi Allah, yang berkehendak yang mengetahui, hanya Allah yang kuasa.

15. Jikalau engkau membaca usalli, tekadnya di dalam hatimu, tidak ada bentuk lainnya, hanya Allah yang wujud, hanya Allah nanti yang hidup, yang punya tingkah laku, hanya Allah yang luhur, meskipun ada dirinya, terimalah itu ngadam hakiki, tidak ada wujudnya.

16. Dan lagi satu dalam usalli, berniatlah jika engkau sembahyang, berniatlah di dalam hati, fardlu maksudnya fardlu, zuhur Asar Magrib dan Isya, Subuh itu, niatkan waktu, ketahuilah wajib dan sunnahnya, diketahui, sah dan batalnya itu, jangan kelebihan dalam niat.

17. Jika berkata jumlah rekaatnya, ketahuilah jumlahnya rekaat, waktu yang satu-satunya, sungguh jangan kliru,jelaskanlah satu persatu, dan jika membaca dalam adahan(?), ketahuilah itu, niatnya hatimu, sama nanti, jika jadi imam bacalah yang baik, niatkanlah menjadi imam.

18. Ketika berkata illahi, dan selanjutnya, jikalau engkau nanti abakir(?), kena musnah nanti percepatlah, tertawa jagad itu, oleh badannya, terkena sinar, tetapkan dalam hati, jangan engkau merasa ada.

19. Jangan sakit hati dan jangan sirik, terimalah sebanyak yang mojudat(?), itu adam sarpin semua, hanya Allah yang agung, hanya Allah yang hidup, yang mengusai semua itu, jangan ada yang terlihat, hanya Allah yang sholat dan bertakbir, mengucap Allahu akbar.

20. Yang mengucap Allah dan yang bertakbir, tidak ada perbuatan hamba, ya hanya Allah saja, adapun makhluk itu, musnah lebur dengan adam sarpin, tida ada doanya, tidak berbau wujud, tidak ada sama sekali, tetapi Allah yang sholat dan yang bertakbir, dang mengucap dengan sendiri.

21. Yang menyebut namanya sendiri, mengetahui kepada dirinya, menyembah dan memuji diri sendiri, tidak ada lainnya, yang sah dzatnya, sah sifatnya, dan sah afngalnya, tapi Allah, tidak ada wujud kedua,  satu satu satu.

22. Sempurnanya takbir hakiki, tidak ada melihat pemandangan, adanya hanya diri sendiri, maksudnya makhluk itu, musnah bersatu Adam hakiki, seperti ketika tidak ada, hingga gaib rukun, engakau jagaman(?) gamma(?), maka nanti, seperti ketika dahulu, engkau sungguh-sungguh mengetahui.

23. Diyakini adanya engkau dinda, jangan khawatir, khawatir hatimu, sebab tidak ada yang lainnya,yang takbir itu, tidak lain dari Tuhan, dzat sifat hamba, telah lebur musnah, yang membaca faitihah, yang rukuk, bersujud yang duduk, tidak lain dari Allah.

24. Tida ada wujud lain lagi, tapi Allah yang bertingkah laku, yang memuji diri sendiri, mengetahui dirinya, yang tinggi memuji dan dipujinya, tidak ada lainnya, hanya Allah yang wujud, tidak ada yang lain-lain, hanya Allah yang ada wujud hakiki, tidak ada yang menyamai.

25. Tidak ada wujud lagi, hanya Allah menyebut shalat, menyebut namanya sendiri, yang dipuji itu, memang memuji dirinya sendiri, menyembah disembah satu, tidak lain yaitu Yang Maha Agung, yang menyembah itu sukma, yang disembah itu satu Tuhan, tidak ada yang lainnya.

26. Yang takhiyat awal dan akhir, tidak lain dari Yang Maha Mulia, yang salam apa lagi, tidak lain dari Yang Maha Agung, yang menciptakan bumi dan langit, Tuhan penguasa semua itu, adapun badannya, tidak sekali kalau punya gerakan, wujud tidak silagi(?).

27. Jika sudah salam badannya dindaku, rasakanlah jika engkau,melakukan perintahnya, perintah Yang Maha Besar, yang disuruh menjalaninya, yang dihalangi dan menghalangi, perintahnya, segera engkau meminta kepada Allah, hendaknya sungguh-sungguh engkau takut,meminta maaf.

28. Bersungguh-sungguhlah engkau kepada Tuhan, semoga Allah nanti memaafkan, sebanyak-banyaknya semua dosamu, hendaknya engkau itu merasa, jikalau engkau berdosa kepada Tuhan, hendaknya banyak tobatlah engkau, kepada Yang Maha Agung, sebanyak permintaan engkau, memintalah kepada Yang Maha Tinggi, sesudah selesai sholat.

29. Orang yang meminta kepada Tuhan, jikalau tidak menjalankan sholat, tidak sah permintaannya, bersedakahlah seribu kali, jikalau engkau tidak berbakti, itu tidak diterima, kepada Yang Maha Agung, Seh Jabar berkata, dindaku saya akan mengajari cara berbakti, saya akan kidungkan salaksa.

® Pupuh 08 ®
KIDUNG SALAKSA

01. Allah itu hadapilah dengan khulur, Allah itu pujilah dengan birahi, Allah itu sembahlah dengan suci.

02. Ketahuilah dengan seksama sembah dan puji, sembah itu hendaknya yang benar tempatnya, sembah itu engkau jangan ragu-ragu.

03. Pujimu  dengan kawayangan(?) yang disebut, hendaklah disebut namanya dan masamanya, nama itu sebagai patokan penglihatan.

04. Nama itu sebagai anggota penglihatan, penglihatan itu diketahui jenisnya, sebab kafir jadi keliru namanya.

05. Kalau sudah awas penglihatannya kepada Tuhan, sebab itu namanya wali mukmin, jika sudah mendapat safaatnya Nabi-nabi.

06. Tapi jadi sempurna namanya, badanmu tulang kiri, namanya tidak sempurna di hati.

07. Nama itu dibuang lalu dipungut, nama diperhatikan berlaku seperti suci sendiri, jika tetap nama itu, itu kafir.

08. Akhadiyat hayatnya dengan khayun, jasadnya hidup dengan Tuhan.

09. Wakdat itu ilmunya dengan ngalimun, hatinya mengetahui Allah.

10. Wakhidiyat iradatnya dengan muridun, nafsunya kehendaknya dengan Allah.

11. Alam arwah kodratnya dengan kadirun, tidak bergerak  diam dengan Rasul

12. Alammissal samanya dengan samiun, telinganya mendengar Rasul.

13. Alam ajesam basarnya dengan basirun, matanya melihat Rasul.

14. Alam insane kamil kalamnya mutakalimu.

15. Semp[urna tingkah lakunya itu, kalau sudah mengerti apa yang diucapkan, ingat-ingatlah, ketahuilah bahwa takbir, perhatikan hurufnya, huruf itu banyaknya delapan, aksara alif lan awal dengan tasdid.

16. Huruf ehe alif akhir kaf ebe, genapnya delapan huruf re, Nyi Mutamainah, menyembah kaki, Seh Jabar berkata kepada dindanya, itu dinda sampai akhirat.

® Pupuh 09 ®
K I N A N T H I

01. Nyi Mutmainah berkata, kepada suaminya pelan, engkau guru hamba, terangilah aku gusti tuanku, biasanya orang sholat, dengan hakikatnya.

02. Sempurna akadnya saya, Seh Jabar berkata pelan, rukunnya sholat itu, lima perkara banyaknya, sejatinya tingkah laku, yaitu berdiri dan duduk.

03. Rukuk dan sujud, niat sempurna ini, sang adinda berkata pelan, dimana sejatinya niat, Seh Jabar berkata, yang kekal itu pasti.

04. Siti Mutmainah berkata, apa maksudnya berdiri, Seh Jabar berkata, berdiri asalnya dari api, bukan api yang terkena mati, bukan api yang dibuat.

05. Bukan api dari batu, bukan api dari bumi, bukan api neraka, bukan api yang berubah, bukan api mukjijat, sejatinya aksara alif.

06. Iya alif maksudnya, hidup tidak terkena mati, tapi sejatinya cahaya, menerangi jasmani, itu dinamakan sirullah, itu ajaranku dinda.

07. Sang istri berkata sambil menyembah, sambil memeluk kedua kaki, ya guruku, ada perkataan hamba lagi, apa asalnya rukuk, Seh Jabar berkata pelan.

08. Pendengarannya dinda, duduk asalnya angin, lam awal itu asalnya, itu cayahanya Jibril, yang ruku lam awal itu, itu jadinya angin.

09. Bukan angin lisus (topan), bukan angin yang berubah, bukan angin yang terkena mati, bukan angin yang mendinginkan, bukan angin mukjijat, bukan angi yang berasal dari gunung.

10. Bukan angin yang bisa merobohkan kayu, itu sejatinya angin, bergerak tidak berhenti seketika, siang malam berjalan, kalau tidak berjalan, jadi rusak jagad ini.

11. Yang memuji siang malam, angin yang sempurna ini, seperti air yang berjalan mengalir, sejatinya angin ini, yaitu angin nafas, yang mengusai badan.

12. Ikatan hidup itu, jumlahnya ada empat perkara, yang pertama nafas, tanafas yang kedua, yang ketiga anfas, yang keempat nupus.

13. Yang berada di denyut jantung (kêtêtêg) itu, nufus yang keluar dari telinga, tanafas yang keluar dari hidung, anfas yang keluar dari mulut yaitu, nafas kuning warnanya, yang berwarna merah itu tanafas.   

14. Yang berwarna putih itu nufus, dan yang berwarna hijau itu nafas, sedangkan pujinya napas itu, innahurabna ini, dan illallah itu pujining anfas, sedangkan punjinya tanafas itu.

15. Lailahaillallah itu, dan pujinya nufus, yaitu ya hu Allah, yang seperti itu sempurnalah adinda, itulah pendapatku, Nyai Mutmainah berkata ya.

16. Tuan jangan setengah-tengah, tuan jelaskan lagi, apa asalnya sujud, Seh Jabar berkata pelan, itu pendapat saya, sujud itu berasal dari air.

17. Bukan air yang bisa kering dan penuh, dan bukan air yang dibuat, dan bukan air yang menguasai, dan bukan air manis pahit, dan bukan air mukjijat, dan air yang bisa berubah-ubah.

18. Bukan air yang bisa surut/berkurang, yaitu sejatinya air, lam akhir bubiyah, iya nyawa sejati ini, siang malam tidak Nampak jelas, cari cahaya Allah yang menerangi.

19. Sejatinya air itu, yaitu empat perkara, air wadi yang pertama, manikem yang keempat.

20. Terserah bagaimana kehendakmu itu, Mutmainah memohon, meminta nasihat suaminya, bagaimanakah dengan yang duduk, Seh Jabar berkata,  duduk asalnya bumi.

21. Bukan bumi pulau gunung, bukan bumi yang berubah, bukan batu karang dan batu kerikil, bukan bumi debu pasir, bukan mukjijat, bukan bumi putih kuning.

22. Bukan bumi batu bata, bukan gua dan jurang terjal, sejatinya bumi itu, badan nakirah namanya, dari roh ilapi asalnya, nyawa dan sukma itu yayi.

23. Sejatinya bumi yang luhur itu, jika neraka dan surga, dinda terserah bagaimana kehendakmu, itu pendapatku, sang adinda berkata sambil menyembah, meminta kepada suaminya.

24. Saya sungguh ing berguru, kepada tuan gustiku, tuankulah yang akan menjelaskan padaku, itulah bentuk kasih dari suami, tuanku yang menunjukkan jalan, serta menyanyikan layon keli.

® Pupuh 10 ®
YON KELI

01. Madsudnya lagi dindaku, sejatinya api itu, iya roh ilafi, ratunya semua nyawa, bernama datullah, yang kekal kekuasaannya, itu merupakan kehendak Allah.

02. Adinda sejatinya angin, rohani yang mengikat air, yang menambahi keadaannya, yang penuh dengan rasa dan makna, dapat disebut sirullah, keadaannya memberi kekuatan, merupakaan keadaan rasulullah.

03. Dinda sejati air, roh rabani itu, yang besar daya dan kekuasaannya, rasa yang lebih sempurna, cahaya yang terang, cahaya anugrah dengan kekuasaan yang besar, dapat disebut durullah.

04. Dindaku sejatinya bumi, iya roh jasmani, letaknya dimana tuan, kalbu mukmin yaitu baitullah, yang tidak pernah putus ingatanya, kekuasaannya kepada ya hu, berhak disebut wadullah.

05. Maksudnya yang berasal dari angin, hidupnya itu semua, yang angin itu, hanya hidupnya nafas, yang berasal dari air itu, padalal itu hidupnya penglihatan, kekal di penglihatannya.

06. Maksudnya yang berasal dari bumi, pasti merupakan hidupnya rasa, dan maksudnya lagi, yang berasal dari api, he hidayatullah, seperti intan cahayanya, keluar dari hati yang bersih.

07. Yang tetap pada penglihatanmu, yang berasal dari angin itu, itulah imannya manusia, warnanya limarcu, seperti bulan purnama, keluar dari lubuk hati, itu yang harus diwaspadai.

08. Yang berasal dari air dinda, pasti makbul imannya, dihati puad jalannya, hijau warnanya, imannya itu rekeh(?), sadrah itu namanya.

09. Sungguh warnanya sangat indah, ibarat cahaya yang terturup air, dari hati yang bersih asalnya, maksudnya api itu, kekal tidak berubah,  cahayanya hidup itu, iya lautan dinda.

10. Maksudnya yang berasal angin itu, menghadap pada sirullah, seperti bintang dan cahayanya, bersinar terang benderang, seperti bulan purnama, maksudnya yang berasal dari air, mengahadap kepada rasa mulia.

12. Tidak akanberubah, cahaya yang seperti purnama, yang berasal dari api, menghaturkan cahaya, cahaya mani namanya, yang berasal dari air itu, burhan yang member.

13. Maksudnya yang berasal dari bumi, roh rahmani yang member, telah datang sang raja, Pangerannya orang sedunia, itulah pendapatku, sang istri menyembah pada kakinya, lalu berseru mengangis.

® Pupuh 11 ®
ASMARADHANA

01. Duh gusti suamiku, pangeran di dunia dan aherat, yang sungguh mengabdinya, hanya tuan guruku, apa yang saya balaskan, kepada engkau tuanku, pengabdian yang sempurna.

02. Kuterima dengan kedua tanganku, kuusapkan pada rambutku, kuukir didalam hatiku, pelajaranmu suamiku, sangat kuterima, Seh Jabar berkata, dinda berhentilah menangis. 

03. Ada maksudnya lagi, yaitu empat perkara, wujudnya api itu, yang pertama jadi wujud, dengan jantung, jadi otak yang ketiga, yang keempat dzat.

04. Yaitu wujudnya angin, lima perkara bentuknya, asma dan af’al, jinem dan limpa, sedangkan yang kelima, yang disebut paru, itu tempatnya sukma.

05. Wujudnya air yaitu, empat perkara wujudnya, darah sum-sum dan otot, keringat dan panca indriya, hati dan kekuasaan, hati puat tempat rahasia, itulah tempatnya empat rasa.

06. Yaitu wujudnya lagi, itu empat perkara, yang bumi itu bentuknya, keadaan dengan sifat, daging dan tulang, maksudnya keadaan itu, kehendak kepada kiblat.

07. Dada dan punggung, tangan dan pahanya, hidung dan telinganya, mulut dan kepala, sebanyak yang dapat hancur, itu yang disebut keadaan.

08. Campurnya tekad atau kendak itu, syahadatnya tingkah laku, takbir usholi namanya, ketahuilah itu, bila tidak tahu maka bergurulah, kepada orang yang sholatnya luhur, tidak bisa ditiru.

09. Jangan melihat yang wajib, jalankanlah yang diperintahkan, lima waktu banyaknya, itu perbuatannya suksma, kenyataannya Rasullah, iya menjalankan sholat lima waktu, itu perbuatan yang didahulukan.

10. Diserahkan kepada nabi terpilih, mulanya diperintahkan sholat, melahirkan kemuliannya, dari lima waktu tersebut, mendengar dan melihat, waktu dzuhur itu kenyatannya.

11. Empat rekaat itu, mendengar lima perkara, serta dengan penglihatannya, yaitu pada waktunya Ashar, empat rekaat itu, punggung dan panjang itu, lambung kanan dan kiri.

12. Yaitu waktu Maghrib, sholat tiga rekaat, pada Nabiyullah tandanya, kedua lubang hidung serta muka (wajah), sedangkan waktu Isa’ itu empat rekaat jumlahnya, yaitu berkumpulnya menjadi satu di tangan.

13. Sesungguhnya berada pada diri Nabi, dan waktu Subuh dua rekaat, itulah kenyataannya, roh serta jasad, itulah awalnya sembahyang, lima waktu itu, lengkap berada si badan.

14. Nabi yang terkasih kenyataanya, sholat lima waktu itu, yang menjaga  umatnya, yang menjelma menjadi syariat, menghadap kepada Tuhan yang tiada putus, menjalankan lima waktu, merupakan jalan yang mulia.

15. Sang adinda berkata pelan, bertanya kepada suaminya, Tuan menikahi saya, saya akan disuruh kemana, serta di akui sebagai apa, jika berjumpa denganku, dimanakah kita bertemunya.

16. Jika Tuan berjumpa, apakah yang Tuan cium/pegang, apakah dilihat padahal, Tuan memegang apa, saya mohon diajari, Kyai merupakan panutanku, dan Tuan merupakan guru hamba.

17. Syeh Jabar berkata pelan, hanya enkau yang terkasih, kasih sayangnya aku pegang padahal, Dzatnya aku juga melihat, serta sifay yang mulia, suksmanya aku pegang, bertemu di rahmatullah.

18. Aku buat engkau baik, pada kenyataan rasa mulia, padahal aku dan engkau, keluar dari rasa kasih sayang Allah, apakah kehendakmu, itulah pendapatku, itulah sejatinya menikah.

19. Sang istri berkata kembali, ada perkataanmu yang terlupakan, janganlah salah paham padahal, saya bertanya kepada Tuan, setelah meniduriku,  kenapa Tuan mandi.

20.   Apakah saya najis, atau makruh dan mubah, apakah hukumnya, saya mohon penjelasan, berada pada wujud tunggal, Tuan saya bosan, tidur dengan Tuan.

21. Dan Bagaimanakah Jinabat yang sesungguhnya, berapa banyaknya mukharanah, berapakah jumlahnya yang dinamakah mukharanah, Kyai berilah saya penjelasan, bagaimanakah tatacaranya, Syeh Jabar berucap.

22. Sebabnya aku mandi adinda, melaksanakan turunya Johar, yang disebut Johar adalah, asalnya air kehidupan, yang jatuh pada bumi rahmat, di dua tempat itu, maka dari itu harus melaksanakan sesuci (mandi).

23. Sesungguhnya yang ikut dimandikan, sipatullah yang mulia, beserta Dzatnya, dan sifatnya perkara, beserta wujud tunggal, tidak ada lainnya, yang berapada pada kekuasaan yang sejati.

24. Sang istri menangis keras, aduh Tuan guru hamba, sambil menyembah kakinya, hanya suamiku pangeran, yang memberikan surga, silahkan Tuan menikahi dua puluh wanita, aku yang akan menjadi abdinya.

25. Disebutkat tadi sang istri, yang bernama Nyi Mutmainah, Syeh Jabar pelan berkata, hanya engkau istriku adinda, dari dunia sampai akhirat, jika tidak berbakti kepadaku, Allah yang akan memutuskan rahmatnya.

® Pupuh 12 ®
M E G A T R U H

01. Ki Syeh Jabar gembira bicaranya, guruku adinda, mengajarkan kepadaku, sangat keras sekali, mengabdilah kepada Tuhan.

02. Mmbangun keadaan siang malam, dan jangan putus ber-murakabah, kepada Tuhan Yang Maha Agung, mengihilangkan rasa syirik, serta kedua rasa hambar.

03. Dan melepaskan kedua warna merah itu, menangilah jika menghadap Tuhan Yang Maha Esa, yang tiada duanya itu, Dzat sifat ma’aninya, padahal berdiri di af’alnya.

04. Serta penglihatanmu terletah di mata, ibarat permukaan kerta, beserta warna putihnya, tidak ada yang didalam dan diluar, dan keduanya sudah tidak bisa disebut lagi.

05. Keduanya sudah tidak bisa lagi disebutkan lagi, bersatu namun tidak bercampur, perasaan orang yang sudah datang, ketika penglihatan orang yang telah sampai pada kesejatian, semua akan kelihatan.

06. Semua mojudat (yang nyata dan samar) akan terlihat, serta melihat Pangerannya, berbagai macam suara yang terdengar, yaitu segala perkataan/kata-kata atau suara, yang menunjukkan kepada Tuhan Yang Maha Easa.

07. Dalam doanya selalu menyebut kepada Tuhan Yang Maha Agung, menyebut pada dirinya sendiri, menyatakan namanya, jikalau nama Allah ini, maka sempurnalah makrifatnya orang tersebut.

08. Sempurnanya  makrifat yang sesungguhnya, yaitu tidak melihat, terhadap diri pribadinya, dan yang disebut orang lain itu, hancur luluh pada ketiadaan (kekosongan).

09. Adam hakiki itu ketika belum bisa disebut (kosong), yaitu pada gaibul guyub, dan jangan terkecoh penglihatanmu itu, padahal nantinya,  seperti orang jaman dahulu kala.

10. Kamu harus waspada adalagi sebuah pengetahuan, bukan kewaspadaanmu pribadi, berasal dari hakikatnya, terletak pada kesebaranmu, serta dalam menjaga tutur kata (ucapan).

11. Penglihatannya dan ucapannya kepada sesamanya, sungguh merupakan sebuah jawaban yang benar, serta menyatakan namanya, dan melahirnya sifatnya itu, merupakan perbuatan yang dilakukan oleh Tuhan.

12. Perbuatan lahir dan batin itu, janganlah berprasangka darimu, beserta dengan keadaannya, diam dan bersabat itu lebih mulia,  dari tajalinya Tuhan.

13.   Allah SWT yang berwenang dan berkuasa penuh, maka lihatlah itu, dan berwaspadalah kamu, jangan sampai kamu tidak melihat, maka sempurnalah penglihatan orang tersebut.

14. Dan siapa ingin mengetahui yang sesungguhnya, ketahuilah dirimu sendiri, yang disebut diri sendiri itu, bukan johar dengan jisim, dan hakikatnya pada dirimu pribadi.

15. Letaknya hakikat itu, berada dalam ilmu/pengetahuan (kawruh), yang bernama ayan sabit (?), yaitu kadin tabingi (?), kekal/abadi tidak akan rusak orang tersebut.

16. Adanya nanti harus kamu ketahui, kamu jangan mengira, berubah dan hakikatnya, serta tetaplah berpendirian pada ilmu, yang dinamakan malum (?) kepada Tuhan.

17. Malum (?) hakiki meliharkan sifat Tuhan Yang Maha Agung, yang dinamakan Jalalan Tamil, tempat asalnya nama itu, keluar dari isim (?) alami, dan janganlah terhalangi penglihatan orang itu.

18. Siapa yang mengetahui perasaannya hidup itu, sejatinya yang dinamakan mukmin, namanya orang tersebut, ketahuilah dengan sesungguhnya, bergelar Pangeran Yang Agung, kang wajibul wujud itu, bersifat kidam baka, yang mendapatkan sejatinya mukmin.  

® Pupuh 13 ®
S  I  N  O  M

01. Dan kembali saya bertanya, menyanyikan lagu sinom, hamba meminta berkah Tuan, dimanakah letahnya roh dalam sholat, serta maksudnya lagi, nafsu didalam sholat itu, serta dimana ilmunya sholat,  dan akan bertanya kembali, seperti bagaimanakah yang dinamakan badannya sholat.

02. Dan saya kembali bertanya, hidupnya sholat yang baik, apakah badanya sholat, dan kakinya sholat sesungguhnya, dan saya bertanya lagi, apa engkau dalam sholat, saya bertanya kembali, seperti apakah tulang serta otaknya sholat.

03. Nanti jelaskanlah saya Tuan, jangan salah tangwal (?), berniat nafsunya sholat, roh dalam sholat adalah bertakbir, ada penjelasannya lagi, sempurnanya takbir yaitu, petunjuk kepada hati, yang mengucapkan adalah, tiada lain yaitu Tuhan Yang Maha Luhur.

04. Adapun yang dinamakan niat, meneguhkan didalam hati, menghadap kerahmu, dan mengahadap didalam wujud dakim (?) serta sifat kita pribadi, menghadap kepada Tuhan Yang Maha Agung, dengan tingkah laku kita, menghadap dengan tingkah laku yang hakiki, yaitu maksudnya niat yang sempurna.

05. Ilmunya sholat itu, menyatakan awal dan akhir, adapu kepalanya sholat itu, membaca Al-Fatihah dengan benar, selanjutnya rukuk itu, merupakan tulangnya sholat, duduk merupakan badannya sholat, itulah sesungguhnya hidupnya sholat yang baik, yaitu bersujud ada dua perkara.

06. Adapun badannya sholat, membaca takhiyat akhir, adapun kakinya sholat memberi salam dua kali, dan otaknya sholat yang baik, yaitu membaca doa, dan yang merupakan tangannya sholat, membaca pujian dan wirid, sudah lengkap semua ke-sebelas perkara tersebut.

07. Adapun membaca Fatihah, menunjukkan pada wujud yang baik, yaitu sempurnanya manusia, maksudnya rukuk yang baik, itu berasal dari angin, menghilangkan hak dalam wujud, sesungguhnya sujud itu, janganlah engkau melihat, semua hal yang termasuk bangsanya riyah.

08. Kaul setengah pandhita, sholat lima waktu yang baik, berasal dari kelima nabi, itu yang memiliki, cahayanya putih, itu sholat subuh, tandanya Nabi Adam itu, yang memiliki, waktu subuh itu merupakan keluarnya rasa.

09. Waktu Dzuhur yang diceritakan, kepada Nabi Ibrahim, pengakuan cahaya itu, merupakan keluarnya bermacam-macam cahaya, sedangkan pada waktu Ashar, pada Nabi Yunus, yaitu hijau cahayanya, Nabi Yunus yang memiliki, yaitu merupakan keluarnya semua nafas.

10. Sedangkan pada waktu Magrib itu, pada Nabi Musa, warna cahayanya merah muda, keluarnya cahaya berwarna, sholat Isya diceritakan, pada Nabi Isa, yaitu merah cahayanya, Nabi Isa yang memiliki, yaitu keluarnya badan dan sifat.

11. Dinda selanjutnya apa kehendakmu, aku menurut padamu, berkata Nyi Mutmainah, sambil menyembah pada kaki suaminya, tetapi tuan ini, pangeranku yang sejati, dari dunia sampai akhirat, berkata Syeh Jabar adindaku, aku beri nasehat dan menembang Nglanglani Nala.

® Pupuh 14 ®
NGLANGNGLANGI NALA

01. Semua hidup ini, ketahuilan asal-mulanya, awal mulanya ilmu itu, dari manakah asal mulanya, ketika kamu belum menyembah, berhati-hatilah engkau jangan sampai keliru, bergurulah agar mengerti kawruh (ilmu).

02.  Awal mulanya kawruh (ilmu) ada, dimanakah kawruh (ilmu) itu, bukanlah nyawa dan suksma, dan bukan hidupmu, itulah yang harus ditanyakan, dan waspadalah engkau dalam berilmu, sedangkan yang dinamakan syahadat.

03. Pelajarilah dengan sesungguhnya, ketika kamu tanpa bapak, serta tanpa ibu, dari manakah asalmu, ketika kamu belum ada, serta lepas dari pengetahuan, itulah yang dinamakan syahadat.

04. Serta ketika kamu mengetahui, tentang pelajaran yang sesungguhnya, tiada berbeda dengan malam hari, waktu awalmu itu, perhatikan dengan sungguh-sungguh, itulah pengetahuanku, pembelajaran suksma kepadamu.

05. Itu gaib yang sesungguhnya, perkataan itu dilarang, bapak dan anak-anakku, itulah adinda waspadailah, tentang gaibnya pandhita (orang suci), dan tidak boleh ragu-ragu didalam hati, serta penerimaanmua hendaklah engkau ketahui.

06. Janganlag engkau berhitung, janganlah merasa unggul dalam pengetahuan, serta sifatnya Allah, dan janganlah engkau bicara, tentang imam tauhid makrifat, itu terlalu tinggi, dan janganlah melebihi sifat Dzat.

07. Selagi engkau tanpa jasad, waspadalah pada penglihatanmu, buktikanlah apakah sama nantinya, tentang datangnya kehidupan, serta tentang kesempurnaan kematian, dan yang dinamakan jasad itu, pelajarilah dengan sesungguhnya.

08. Sesungguhnya itu gaib, dinda waspadalah pada kematian, bila hidupmu telah sampai, yang kedua sesungguhnya, maka pelajarilah denga sungguh, tentang sejatinya kawruh (ilmu), yang dinamakan syahadat sakarat.

09. Ketahuilah itu dinda, kembalikan pada penglihatanmu, ketika berada dalam kalbu-, nya orang tuamu itu, pujianmu didalam hati, itulah yang dimanakan syahadatmu, tanpa sandan dan panganmu.

10. Dimanakah tempatmu dahulu, ketika kamu  tua, dan siapakah engkau itu, dimana sembah pujimu, dan dimana ucapanmu, dan kesempurnaan pengetahuan, itulah sahadat kematianmu.

11. Pelajarilah dengan sesungguhnya, isyarat yang tertulis, yang dinamakan jalan itu, ketika sampai pada orang tua, dan ketika belum sampai, yang diakui saudaranya, dimanakah ketika belum ada.

12. Sebaiknya ketahuilah dinda, ketika engkau belum ada, yang disebut jalanmu, pada isyarat yang tertulis, sebaiknya pelajarilah, dan isyarat itu adalah laku (perbuatan), itulah yang dinamakan isinya syahadat.

13. Itu yang dinamakan isi, sepantasnya ketahuilah, yang dinamakan nafsu gaib, waspadalah dan jangan memaksa, pada isyarat yang baik, jika sudah waspada, segala tingkahnya menjadi sholat.

14. Jika waspada pada petunjuk yang benar, akan berbagai macam sholat, serta syahadat sakaratnya, dan tidak mengetahui sembahyang, ketika engkau belum ada, waspadalah kamu dan jangan salah, ketika engkau mulia tanpa bapak.

15. Hindarkanlah jalan yang syirik, dan jauhkanlah jalan yang sesat, tunjukkanlah jalanmu, serta waspadalah akan tujuanmu, ketika engkau sedang tidak tahu, siapa yang engkau lihat, ketika belum berbadan dan bernyawa.

16. Itulah gaib yang sesungguhnya, dinda waspadalah pada kematian, pilihlah dari kehidupanmu, dan yang kedua perjelaslah, maka pelajarilah/bergurulah, Siti Mutmainah berkata, berkeluh-kesah dhandhanggula.

® Pupuh 15 ®
DHANDHANGGULA

01. Ki Syeh Jabar berkata pelan, terimalah dinda ajaranku, kepadamu nanti, jangan merasa tinggi, jangan merasa semua bisa, jangan berkata riyak, dan semua itu, jangan kikir dan jangan riyak, dengki dan jail (usil), jangan berlebihan bicaramu, dan jangan memaksa bisa.

02. Jangan lupa pada yang sesungguhnya, jangan kosong dan jangan terlalu senang, pada akhirnya engkau nanti, ketika ciptamu itu, jangan kadariyah engkau itu, jangan jabariyah, jangan berlebihan, jangan merampas haknya orang, dan jangan samar-samar (abu-abu, tidak jelas), jika engkau benar dekat, tidak tulus menghadapmu.

03. Ki Syeh Jabar berkata pelan, dan aku dewata dalam tempat tidur, permata di surga nantinya, semalaman tidak tidur, istrinya di ajari, tentang tingkah laku dalam kehidupan, tundukkan dan berhati-hatilah, jangan seperti aku, sebenarnya tingkah yang disembunyikan, akibatnya menjadi berbahaya.

04. Bahayanya mengetahui/mempelajari diri, sebenarnya banyak orang yang tersesat, karena banyak racunnya/halanganya, jangan seperti saya, apalagi kamu dinda, yang belum mengetahui, tentang sesungguhnya pengetahuan yang sejati, sebaiknya bertanyalah, adindaku, dalam penglihatan yang sesungguhnya ini, itu yang harus engkau tanyakan.

05. Meskipu berada didalam surga, tetap akan digoda oleh iblis laknat, orang yang luhur derajatnya itu banyak godaannya, yang seperti engkau, apalagi engkau dinda, padahal belum bertanya, tentang sesungguhnya pengetahuan yang sejati, sebaiknya bertanyalah, adikki, tentang penglihatan yang nyata di dalam diri, pelajarilah itu.

06. Nyi Mutmainah memohon dengan pelan, benar ucapan tuan, semoga berbelas kasih padaku, atas segala kebodohanku, siapa lagi yang akan menerangi, kalau bukan kehendak tuan, yang menolong menujukkan jalan rahayu (kebaikkan), Ki Syeh Jabar berkata, semoga mendapat belas kasih dari Tuhan, memberikan pertolongan kepadamu.

07. Nasehatku kepadamu adinda, jika nantinya, adinda hendak meninggal dunia, hendaknya engkau tekankan, bersuami dengan orang yang mulia, pada orang yang luhur yaitu pendhita (orang suci), engkau berbaktilah kepada suamimu, dan janganlah sembarangan (berhati-hati), pada perintahnya, itu adinda yang harus dicermati, janganlah engkau segan meminta.

08. Janganlah engkau mendahului kehendak, pada kehendaknya suamimu, laksanakan segala perintahnya, perkara najis pada anjing, bila disuruh makan, segeralan engkau makan, itu merupakan perintah suami, jika itu tidak haram, siapapun orangnya jika istri menurut pada suami, itu tandanya akan masuk surga.

09. Jikalau engkan tidur dengan suami, jangan berani engkau satu bantal, hendaklah agak dibawah tidurnya, jangan lebih tinggi, jangan sampai sama posisi tidurmu, jika tidak atas kehendaknya, itu dosa besar, sebaliknya jika sudah selesai bercinta, suamimu segeralah ambilkan makan, lakukanlah dengan ikhlas.

10. Janganlah memandang muka suamimu, itu berdosa, adikku, hendaknya segan dan perhatian, ada empat fardunya, mengingatkan suami, bersihkanlah, semua pakaiannya, serta tempatnya sembahyang, jagalah, dan tempat tidurnya, serta pada saat makan.

11. Nasi dan tempatnya, bersihkan dari kotoran, nasi dan sayuran di taruh pada tempat yang tertutup, pinggan piringnya semua, cucilah dengan air, lauk (ikan) harus yang bersih, semuanya ditutupi, siapkan dengan baik, meskipun tidak memakai ikan,  akan dimaafkan jika sajiannya kurang baik, itulah nasehatku.

12. Camkanlah nasihatku dinda, ajarkanlah kepada anakmu, semua ajaranku itu, jangan lengah engkau, berhati-hatilah dalam mengabdi dinda, jika punya kekayaan, berhati-hatilah engkau, pada penghasilannya jika ditanya suami, jangan memalukan suami.

13. Dan jagalah aib/rahasia suami, jika engkau kedatangan tamu, dari sanak dan saudara, hendaklah baik tutur katamu, tunjukkan wajah yang sopan, jika menyuruh pembantumu, janganlah sambil marah, dan jangan sampai membentak, kepada pembantumu dan suruhlah dengan kata-kata yang manis, kepada pembantumu.

14. Hati-hatilah engkau dinda, jika suamimu makan, jangan jauh dari tempatnya, duduklah disebelahnya, janganlah pergi sesukamu, jika tidak disuruh, sebab bisa dimarahi,  jika meninggalkan suami yang masih makan, jika itu dilaksanakan.

15. Adalagi pesanku, jikalai engkau dimadu oleh suamimu, bersabarlah engkau, jika bertemu madumu, merasalah engkau paling akhir, akuilah sebagai bapak ibu, atau mertua, yang sopan tingkah lakumu, merendahlah pada madumu supaya sayang, agar dekat denganmu.

16. Merendahlah ibarat seperti tanah, tingkahlakumu seperti kepada ibumu, jikalau sedang berbicara sendiri, meskipun sudah tahu, berpura-puralah terlebih dahulu, agar supaya memberitahu, kepadamu, jika lama tidak berbicara, madumu kemudian engkau sendiri, hendaklah segera bertanya.

17. Engkau tannyakan kebiasaan suami, kepada madumu dalam berbuat, watak dan kebiasaannya, tanyakanlah jangan sampai berhenti, serta kesukaan suamimu, dan sekaliyan kesukaannya, tanyakanlah kepada madumu, jangan ada yang terlewatkan, dan sambil menunduh pada madumu nini, asalkan memberikan izin.

18. Jikalau engkau jadi menikah, jikalau menjadiistri yang paling tua, hendaklah engkau bersabar, itu kehendaknya Tuhan, jagalah dirinya nini, janganlah engkau ceroboh, teguhkan dalam hatimu, itulah ajaranku dinda, merasalah engkau engkau sebagai pohon,  yang dibuat gunungan (perlindungan).

19. Semua madumu nini, yang kedua dan seterusnya, sampai yang terakhir serta selirnya, dan selingkuhannya suami, samakan seperti anak bungsu, janganlah engkau bedakan, kasih sayangmu yang tulus, dan jika bertemu suami, madumu kepadamu itu gusti/tuan, jika datang diamlah.

20. Jangan sampai engkau samakan, madumu yang berani kepadamu, diamkan saja, bersabarlah engakau didalam hati, janganlag engkau berkata dan berani, jangan berat air mukamu, bersabar dan tertawalah, jika mempunyai sesuatu berikanlah, pada keinginan madumu itu dinda, jika datang nasihatilah.

21. Nasehatilah atas kehendaknya, apalagi jika kesampaian, dia akan mengalah sendiri, ingatlah ucapanku, jika madumu mendapatkan giliran, engkau jangan marah, jangan kelihatan murung mukamu, sebaliknya juka madumu yang tua ini, jangan ditinggal dan segera berikan sesuatu.

22. Kecuali jika hendak dipukul, madumu oleh suamimu, segeralah engkau cegah, beranikan untuk menghalangi, manahan nafsunya suami, bertanyaan marumu, hendaklah yang rukun, segera menerima kebaikanmu, lalu madumu berubah menjadi hormat dan sayang kepadamu, sebab dari kebaikan dan ketulusanmu.

23. Suamimu senang dalam hatinya, kepadamu ketika melihat pandangamu, kepada madu yang berlebihan, tampak baik kepada madu, dan terlihat senang suamimu, sehingga kasih sayangnya yang tertuju, kepadamu tidak pernah berkurang, itu yang harus dilakukan, pesanku jika hendak dihargai suami, ingat-ingatlah ajaranku.

24. Janganlah karena muka engkau, jika memberi kepada madumu, jika engkau memberikan yang banyak, janganlah didepan suamimu, jikalau engkau memberi, jagalah madumu, dari rasa malu, jika memberi jangan semata-mata, dari kuranganya pengetahuan madumu, dan jangan dihadapan suami.

25. Madumu menjadi takut, kepadamu dan rohmu yang tua, menyampaikan kehendaknya, dan jika madumu mengeluh, carikanlah obatnya (solusi), dengan cepat, jika tidak sembuh olehmu, segeralah diberitahukan suami, dan engkau harus mengantarkannya.

26. Katakan kenapa sakit, madumu kepada suamimu, memintalah perintahnya, jika suamimu berkata, dan memerintahkan kepadamu nini, segeralah laksanakan, jika madumu sembuh, dari sakitnya segeralah engkau berbakti, karena sangat sayangmu.

27. Suamimu pasti akan memuji didalam hatinya, kepadamu dan tidak perlu diminta, sayangnya tidak pernah kurang, meskipun tidak mau, madumu kepadamu nini, suamimu tidak akan senang, ia akan sangat marah, akan disuruhnya menyembah, kepadamu sebab engkau sangat perhatian, kepada madumu dan kepada suami.

28. Jika suamimu punya kekasih, engkau segeralah ikut, menyayangi kepada kekasihnya, dan juga sayang pada madu, dan lagi juga sayang kepada selir, engkau juga harus ikut, memberikan kasih sayang, dan pasti akan diberikan hadiah, dari Tuhan kepada perempuan yang berbakti kepada suami, itu pasti akan masuk surga.

29. Yang kedua perempuan yang, menikahkan suaminya, akan masuk surga janjinya, yang ketiga orang itu, perempuan yang berbakti kepada suami, menurut perkataan suami, tidak menolak pada kehendaknya, serta tidak terserah kehendaknya, itu bukan perempuan yang utama, yang akan mendapat kasih sayang dan anugrah.

30. Ingat-ingatlah ucapanku dinda, jikalau engkau hendak tidur, janganlah mendahului tidur, menunggu datangnya suamimu, dan jikalau hendak naik keperaduan, segera basuhlah, kaki suamimu, jikalau tidak ada air, rambutmu pakailah untuk mengelap kakinya, tambahkan sambil meminta maaf.

31. Sebenarnya perempuan itu, siang malam itu mendapat dosa, ketahuilah itu nak, jika engkau hendak tidur, janganlah engkau tidur terlebih dahulu, jika mengantuk matamu, jangan tidur dikasur, tidurlah di undakan, apalagi jika suamimu tidur, naik ke tempat tidur.

32. Apalagi jika engkau dipanggil, oleh suamimu segeralah bangun, segera engkau cepat-cepat, menurut, dan memintalah maaf, lalu engkau ikutlah, tidur namun jangan di atas, dan engkau berbaktilah, meminta maaf dari suami, itu jikalau meminta maaf.

33. Jika engkau diajak tidur, dipanggil oleh suamimu, lalu diajak keperaduan, jikalau sesudahnya, bercinta dengan suami, memintalah maaf, kepada suamimu, meskipun tidak berdosa, walaupun sudah bersih karena bertaubat siang malam, dan semoga diampuni.

34. Sebenarnya didalam hidup itu, tidak bisa ditebak, jika tidak sabar ucapannya, serta dengan petunjuk, maka carilah guru yang sejati, jika telah datang, dan jika sudah duduk, yang empat perkara itu, carilah jikalau engkau bertanya, kepada orang yang empat perkara.

35. Yang pertama santun ucapannya, yang kedua sopan tingkah lakunya, dan banyak doanya, yang keempat orang itu, yang tiada putus ibadahnya, atau kasih sayang jika ada, lengkapnya yang ketujuh, ora yang adil dan bijaksana, yang keenam yang bertanya, sekehendak pertanyaannya.

36. Yang ketujuh orangyang terpilih, jika orang yang sudah tidak mau kemuliaan, ada yang hina tingkah lakunya, jika ada yang seperti itu, jangan kawatir engkau berbakti, memintalah safaat, semua ucapanya sesungguhnya, sayang kepada manusia utama,yang seperti itu orang yang prihatin, tandanya orang yang telah sampai.

37. Sungguh merupakan cahaya Pandhita (orang suci), tidak putus engkau bertapa, menerangi dirinya, dan mencegah nafsunya, serta tiada putus ibadahnya, ciptanya sudah nyata, tidak ada yang berbeda, dan telah sudah sembuh segalanya,  kehendaknya sudah tidak ada lagi hamba dan Gusti, dan sudah gemar kepada ketiadaan.

38. Yang jangan kamu gurui, sang pandhita yang bersifat seperti itu, yang empat perkara nanti, sifatnya pandhita, menjalankan perbuatan yang tidak baik, yang kedua karena cacad, yang ketiganya, budipekertinya kurang baik, keempatnya masih silau dengan harta, itu yang saya ketahui.

39. Dan artinya satu persatu, sang pandhita jalannya salah, hobinya suka jalan-jalan, serta kikir tidak mau berbagi, gemar makan tabiatnya, serta banyak omongnya, karena itu cacad, selain itu kerjanya gemar berhutang, dan suka membicarakan kejelekan orang lain atau tidak bisa menyimpan rahasia, serta suka jail kepada tetangga.

40. Janganlah engkau berguru, itulah cacadnya pendhita, dengki iri kepada sesamanya, dikiranya dia kaya ilmu, yang seperti itu bukan orang yang baik, itu orang yang gila hormat, dan orang itu, tidak mempunyai pekerjaan, ilmunya ditukarkan makanan, untuk mendapatkan penghasilan.

41. Setiap hari pergi tanpa tujuan, dari santrinya, ilmunya di gelar semuanya, dikira memberika petuah, kitabnya dibolak-balik, usul fiqih dan shorob, serta nahwunya, dipertunjukkan kepada orang banyak, dikira dirinya bisa mengaji, katanya dikira-kira.

42.Dijaman sekarang banyak yang berani jual ilmu, orang berguru banyak yang hanya sampingan, serta banyak yang hanya mencari muka, yang terlihat itu yang diminta, hendak mundur sudah tidak boleh, serta banyak orang yang licik, itu yang saya dengar, dari orang yang berdagang, berguru bagaikan tawon yang sedang berpindah tempat, dan sudah tidak terhitung akhirnya.

43. Serta ada perkataannya Nabi, janganlah berguru kepada orang yang suka singgah, dan orang yang bohong perkataannya, adinda sebaiknya, yaitu orang yang ditolak, siapa yang pantas pilihlah, yang benar-benar sehat, jangan berbicara mengajilah, habiskanlah kitabnya satu masjid, itu orang yang suka mengambil.

44. Yang sebagian aku melihat, banyak yang mengagungkan kewibawaan, banyak yang membesar-besarkan perbuatannya, saling mengaku luhur/tinggi, ibaratnya seperti Nabi, yang ahli bersembahyang, sholatnya dibesar-besarkan, sholat yang seperti itu, santri yang mulia dan aku orang suci didunia, maka berguralah kepadaku.

45. Kitabku ada dua peti, itu semua pilihan, maka bergurulah kesini, jikalau datang kepadaku, ibarat memikul padi, dan ayam yang masih muda, serta uangnya banyak, saya ajari ilmu kasampurnan, bahwa katanya besuk akan naik surga, lepas dari perkiraan.

46. Yang demikian nantijalannya, yang dinamakan ilmu pembelian, lazimnya nanti perbuatannya, jika tidak salah pendengaranku, yang dinamakan santri sejati, basasa (?) itu satu, tri itu tiga, pengetahuan yang empar perkara, dalam perbuatannya yang keempat hal sudah diketahui, duduknya sepertimu.

47. Aku ini saudara jauh, bercerita perjalanan utama, dengan orang yang hida perbuatannya, dan berkata diriku, tidak merasa jika hidup, tidak tahu diri pribadi, angin yang tumbuh, mengagungkan pada kemuliaan, yaitu yang utama, maka ketahuilah itu.        

 ® Pupuh 16 ®
MASKUMAMBANG

01. Ki Syeh Jabar berkata kepada adindanya, yang delapan perkara itu, bertemunya rasa sejati, yang berada di jasadmu.

02. Nyi Mutmainah sungkem dan berbakti, sambil mengusap kakinya, sang adinda berkata pelan, maka jelaskanlah tuan.

03. Penjelasannya ada di dalam badanmu ini, nyata badanmu, hidupnya nyawa itu baik, pertemuan lahir dan batinmu.

04. Yang pertama mas kawinnya Allah, dengan Muhammad, serta aras dengan, kursi itu tannyakanlah.

05. Yang ketiga  mas kawinnya siang dan malam, yang keempatnya, yaitu alam/dunia dan bintang, itu tanyakanlah.

06. Yang kelima mas kawinnya laki-laki dan perempuan, maka tanyakanlah, yang keenam itu adalah, mas kawinnya matahari dan bulan.

07. Bumi dan langit tanyakanlah juga, mas kawinnya itu, yang kedelapan mas kawinnya , surga dan neraka.

08. Tanyakanlah kejelasannya yaitu, duduknya satu-persatu, ucapan itu tidak dapat diketahui, pelajarilah dinda.

09. Setelah ucapanku selesai tanyakanlah dindan, sang istri berkata, iya saya memohon kepada Tuan, engkau yang menerangkan.

10. Bagaimanakah penjelasan perkataan ini, mas kawin kepada Allah dan Muhammad ini, bintang dan ilmunya.

11. Jelaskanlah mas kawin aras dan kursi, kedudukannya satu persatu, mas kawin siang dan malam, itu semua jelaskanlah.

12. Ki Syeh Jabar berkata pelan, iya Pangeran, mas kawin Allah ini dengan Muhammad.

13. Pertemuannya Nurullah dan hidup ini, satu rasanya, Muhammad dan Allah ini, pertemuannya didalam nurullah (cahaya Allah).

14. Sedangkan mas kawin laki-laki dan perempuan, pertemuannya pada jasad, dengan nyawa itu, persatuanmu.

15. Ada lagi mas kawin aras dan kursi, pertemuannya itu, pada sumsum tulangmu itu, bersatunya cahaya aras itu.

16.  Ada lagi mas kawin bintang yang bagus, dan ilmu itu, mukamu sendiri dan matamu sendiri, itu namakan bakram.

17. Pertmuannya darah dengan daging, maksudnya yaitu, gerakmu atau kehendakmu dalam hati yang kuat  dinda, di dalam jantungmu itu.

18. Ada lagi mas kawin bumi dan langit, mas kawinnya itu, hati dan kasih sayang yang baik, yang dinamakan sirullah.

19. Ada lagi mas kawin siang dan malam, pertemuannya itu, putihnya mata dan hitamnya yaitu, rohkiyat maksudnya.

20. Pertemuannya hamba dengan Gusti, itu bersatu di dalam rasa, yaitu di dalam rumahnya, itulah pendapatku.

21. Ada lagi mas kawinnya neraka dan surga, pertemuannya itu, nafsu dan budimu, bersatunya di dalam dirimu pribadi.

22. Adanya di dalam kemantapan hidupmu yang baik, demikianlah asalnya, jika kamu sudah waspada, perbedaannya dengan bersatu.

23. Apakah kamu kurang jelas dalam mendengarkan, sang adinda berkata, matahari dan bulan, saya belum tahu.

24. Ada lagi mas kawinnya, matahari dan bulan,  arabiyah itu dinda, itu pertemuannya mata.

25. Mata keduan-duannya sama-sama melihat, pada kelopak matamu, ketahuilah itu, bersatunya dan perbedaannya itu.

26. Allah Ta’ala adalah badanmu ini, makanya ada keadaan, dalam badan ini, mas kawinnya yang utama.

27. Sudah jelas yaitu Raga ini ditetapkan mas kawin, menjadi ada Dzat, dan sifat sudah mukdis, yang banyak ditemukan.

28. Sembah puji itu sama-sama memiliki, asma af’al itu, semuanya pada berwujud, oleh karena sudah sempurna.

29. Dan berada pada hakikat hidup, serta tingkahnya nyawa, sehingga dapat berbakti, dan nyawa itulah yang mempunyai tingkah laku.

30. Tidak lainnya itu yang memiliki, padahal diberikan, yang dinamakan nyawa, sebanyak empat macam.

31. Yang terhitung tiga belas nyawa yaitu, semua itu merupakan nyawa, turun dari roh ilafi, selebihnya sebagai…..?

32. Dan semuanya yang ada pada makhluk menjadi, tergelar di alam dunia, yang berasal dari roh ilafi, sebagai asal mulanya dunia.

33. Alam itu tidak akan lepas dari, semua yang ada, yang tergelar besar atuupun kecil, sebagai sifat kamu.

34. Maka dari itu dinamakan baka (kekal) yaitu, kekal tidak bisa berubah, tidak ada yang mencampuri, hanya Allah yang berkuasa.

35. Muhammad mendapatkan petunjuk yang baik, menjadi pandhita,  merupakan bayangannya Dzat sifat yaitu, satu adanya.

36. Tetapi terlanjur banyak tekad yang sama, tetapi hanya Allah, yang wajibul wujud itu, Muhammad  yang tidak diketahui.

37. Dan tunggal adanya yang di idam-idamkan, seperti perasaanmu, sang adinda bertanya lagi, kakanda tentang malasah dhandhanggula.

® Pupuh 17 ®
DHANDHANGGULA

01. Perhatikan dengan seksama tujuh bumi langit, dan juga lapisan yang tujuh sap, manakah atau masih ada lainnya, itu semua tidak ada, sedangkan manusia yang utama, serta dengan yang mengetahui, orang bodoh itu, tidak mengetahui jalannya putusan, berpuasa saja jarang yang dikerjakan, karena kedurhakaannya.

02. Tetapi dinda pendengaranku, orang yang sudah mengatahui isyaratnya berbakti, tidak ada di dalam sembahnya, serta di dalam perbuatannya, tidak merasa kalau memiliki, serta tingkah dan lakunya, dalam pendengaranku, jika sudah tahu Islmanya, meskipun bersama mudajil (?) dan si kafir, itu tanpa menyinggung perasaan.

03. Aku heran dijaman sekarang ini, arang yang ahli manembah (beribadah) itu, banyak lagaknya, dzikirnya berlebih-lebihan, dan juga di iringi dengan suling, serta bedugnya sekalian, dikolaborasi dan tetabuhan, prasangkanya sah di dalam hati, bukan sembah kepada Pangeran yang sejati, seperti orang mabuk tuak.

04. Dan semua orang-orang baik, Nabi Wali semoga yang utama, tidak seperti itu tingkahnya, selalu diam, gerakan pujiannya di dalam hati, sujudnya tiada putus, dan waktunya tiada berkurang, tetapi ketahuilah dindaku, pada jaman akhir kuatkanlah pribadimu, jangan menyesal dan kecewa.

05. Sang adinda berkata dan berbakti, iya trimakasih atas kasih sayang tuan, sungguh engkau pangeranku, tidak ada yang menolong, hanya tuan yang memberikan pencerahan, kepada hatiku,  yang sangat bodoh ini, bagaimana kehendaknya, orang mengucapkan Allah itu mempunyai tujuan, dimanakah kenyataannya Alla.

06. Dan manakah yang lebih dahulu suami, dan Muhammad Allah itu, saya ingin mengetahui, karena masih sangat bodoh, mengikuti kabar berita, belum mengetahui yang sesungguhnya, di dalam bahasa tersebut, maka jelaskanlah Tuan, di dalam kenyataannya dan jangan mengikuti pada berita, dan saya mohon berkahnya.

07. Ki Syeh Jabar berkata pelan, adinda permata hatiku, tempat letaknya yang mengabdi, engkau harus tulus, dan alangkah lebih baiknya jika hatimu cantik/ikhlas, bertemu dengan orang bijak, yang akan menjadi gurumu, jikalau adinda belum mengetahui, yang bernama Allah yang sejati, yaitu Dzatnya Muhammad.

08. Ketika Muhammad yang sesungguhnya, ya Allah yang selalu diucapkan, mana ada lainnya, jikalau Allah itu, menjadi nyata Muhammad ini, yang diberikan hak Muhammad, oleh Allah tidak terhitung jumlahnya, dan Allah berada di luar,  dan sebenarnya Muhammad itu berada di dalam dinda, bersatu dalam wujud adanya.

09. Kepunyaan Pangeran yang sejati, semua adinda berada pada dirimu, sejatinya melaikat menjadi satu, yang mukarabah dahulu, kepada Allah yang sejati, semua adinda sudah ada, tidak bisa terlepas, menjadi jalan hidup/kelakuanmu,  dan satupun para malaikat tidak bisa terpisahkan, itulah kepunnyaanya Pangeran.

10. Sang istri berkata sambil memberi hormat,  iya trimakasih atas kasih sayang tuan, dan manakah kenyataanya malaikat, yang murakabah dahulu, dan tuan yang sejati, saya ingin mengetahui, malaikat yang murakabah, sebagai utusan yang Widdi, yang selalu disebutkan.

11. Ki Syeh Jabar berkata pelan, adinda permata hatiku akan saya beritahukan, adanya malaikat itu, yaitu Jibril, dan Mikail Israfil, serta Izroil, kenyataannya semua, yaitu Jibril itu, merupakan bayangannya datullah ini, Izrail berpasangan.

12. Sedangkan Isrofil ini, hakekatnya rasanya datullah, Mikail itu kenyataannya, rasanya datullah itu, jikalau adinda belum mengetahui, dinda yang malaikat, tadi yang dibahas, semuanya sudah ada padamu, sebanyak jirmu/kehendakmu semua sam-sama memiliki, salah jika ada yang lain.

13. Dan sang istri sungkem berbakti, sambil memegang kaki suaminya, sungguh sangat takut, pelan sekali berkataannya, ya gusti, sangat jelas sekali ucapan tuan itu,   saya bertanya pangeran, bagaimanakah saya dapat mendengarkan berita, ada orang berkata begitu.

14. Bagaimanakah kenyataan yang gaib, orang yang berkata sejatinya Pangeran, saya ingin mengetahui yang sebenarnya, iradatnya Yang Agung, dan mukdas (bid’ah) itu, dimanakah tempat yang sebenarnya, yang tidak berpisah denganku, dan keadaanku ini, mohon dijelaskan.

15. Ki Syeh Jabar berkata pelan, adindaku letak tempatku, dalam aku mengabdi, jika belum mengetahui, kodratnya yang ada pada diri sendiri, itu adalah putihnya matamu, dan iradatnya itu, iya hitamnya mata, itulah yang sesungguhnya dinda, yang ada padamu.

16. Kodratnya Tuhan tidak bisa berubah, di dalam aksara bismilah itu, di ikat dinda ibaratnya, seperti halnya aksara, tiada berpisah ketahuilah yang di isyaratkan, berhati-hatilah dan jangan khawatir.

17. Sang istri berseru dan berbakti, iya trimakasih atas kasih sayang tuan, bagaimanakah kenyataannya, saya belum mengetahui, di dalam bunyi bismilah yang di ikat, itu keluarnya aksara, manakah sejatinya, dan maksudnya bismilah, di dalam badan serta manakah yang di isyaratkan, saya ingin mengetahui.

18. Ki Syeh Jabar berkata pelan, adindaku dewa di dalam tidurku,  itulah dinda isyaratnya, kehendah yang kuat yang muncul dalam hatimu, dan nafas yang di semoni (dikiaskan), itu sejatinya bismilah, yang tidak boleh lepas, yang bersatu dalam hidupmu, tidak putus jika lepas salah satu, akan rusak kodratnya Allah.

19. Dan bersatunya pengetahuan diri, adanya dalam kebaikan anggapanmu, disitula keluarnya, jika kamu sudah waspada, perbadaannya dan bersatunya, ketahulah itu, istrinya bertanya pelan ucapannya, seperti apakah bersatunya jadi satu, pikirkan yang seperti itu.

20. Yang dinamakan iman ini, kenyataannya dan tauhid itu, murakabah maksudnya, terangkanlah kepadaku, dan bersatunya Islam, tunjukkanlah saya, ucapan yang seperti itu, Syeh Jabar berkata, insya Allah jikalau dikabukan Yang Widdi, dan berkahnya Kanjeng Nabi.

21. Sang istri berkata lagi, bagaimanakah Pangerannya jagad, adanya perkataan, ketika sedang sakit itu,  didahului oleh Tuhan, alam apakah ketika itu, dan siapakah imannya, Syeh Jabar menjawab, emas madu juwaita puspita sari, emas mustikanya nyawa.

22. Dinda permata hatiku yang indah, intan permata yang berada di surga, hannya adinda isinya, engkau benar-benar cantik, memang engkau wanita yang lebih, emas pangeranku, wanita yang sangat cantik, ketika kamu sedang siniyan (?), alam arwah namanya itu, tidak sudi kehendaknya.

23. Bagaimana ketika sedang sakit, jangan congkak alam apa itu Pangeran, sekarang saya belum mengetahui, apakah imannya, dan juga ketika engkau têngêng (kaku) itu, alam apakah ketika itu, saya hendak mengetahui, sesudah meliwati, dari sananya, selanjutnya alam apa.

24. Dan sungguh ada orang yang mengatakan, dan seperti ini ucapannya, ketika saat nyawa diambil, dari badan ini, dari manakah jalannya, ketika si nyawa di alam, serta lepasnya, jikalau tidak seperti apa, dan nyawa ini dimana jalannya, dan apa rupanya nyawa itu.

25. Ki Syeh Jabar menjawab dengan pelan, emas madu intan yang mulia, retna kencana permatanya, sungguh tulus keinginanmu, engkau memang perempuan yang lebih, dan engkau isinya surga, ganjaraning suami, sombong ketika sedang bertemu,  alam barzah imannya itu pasrah, murah iman engkau.

26. Ketika kamu sedang cêngêng (kaku), ketika itu engkau di alam lahut, iman hidayah namanya, sesudah lepas dari situ, nyawamu segara akan diambil, mulai dari jari-jarimu, Jempol (ibu jari) kaki, saksikanlah dan kemudian dibawa, nyawamu naik menuju ke dalam samudra kadim, lalu keluar menuju ke lautan anakan.

27. Sesudah meliwati samudra kadin, dan juga lautan anakan, lalu tamannya menuju lautan palya (kering), sesudah melewati disitu, lalu berjalan menuju kelautan lagi, yaitu lautan Istigna, yang diceritakan, di sana tempat untuk persembunyian, dan nyawa tersebut berhenti didalam lautan kehidupan, menunggun perintah.

28. Istrinya berkata pelan, hai pangeran perhiasannya dunia, seperti apakah maksudnya, lautan anakan itu, dan lagi lautan kadim, saya belum mengetahui, karena saya bingung, Ki Syeh Jabar berkata, eman madu juwita puspita sari, intan retna komala.

29. Memang engkau adalah wanita yang pandai, dan tidak ada wanita yang sepertimu, lautan kadim maksudnya, yaitu mata kakimu itu, itulah lautan kadim, lautan palya (kering) itu, Yitu lututmu itu, dan yang bernama lautan Fana, sikumu itu disebut lautan kehidupan, serta wasta itu adalah pahamu.

30. Yang dinamakan lautan itu, istigna itu dadamu, dan lautan winon itu, adalah perutmu adinda, semua termuat disitu, apa yang tidak ada,  dan segala hal ada di lautan rantai ini, yaitu ususmu.

31. Memang engkau wanita yang baik, yang mampu mengendalikan nafsu ketika didunia, dan saya akan sangat mengasihi nantinya, dan kamu adalah perhiasanku, dan saya diakui sebagai gusti,  engkau sebagai laki-laki, dan aku sebagai perempuan, istrinya berkata pelan, ya trimakasih pangeran alam Kawir (?), tuan penguasa dunia.

32. Bagaimana jelasnya ini, yang dinamakan dinding jalal itu, serta aras kursi, saya ingin mengetahui, berilah penjelasan saya ini, Ki Syeh Jabar berkata, dinding jalal itu, hakikatnya adalah badanmu, dan jalal itu hakikatnya adalah daging, itu yang dinamakan jalal.

33. Dan yang dinamakan kalam itu, hatimu sedangkan êloh (tinta/air)  itu lidah, padahal pintu utamanya,  aras penciumanmu itu, yang dinamakan gunung Medayin, itu adalah mulutmu, yang dinamakan, sifat jalal kamal, sifat kahar sesungguhnya adalah daging, jalal adalah tulang punggung.

34. Sedangkan sifat kamal, hakikatnya dinda adalah kulitmu, sedangkang telaga itu maksudnya, kalkausar itu, maksudnya jantungmu, sangat jernih sekali, tempat nyawa tidur, istrinya berkata, seperti apa wujudnya nyawa itu, aku belum mengetahui.

35. Ki Syeh Jabar berkata pelan, kalau rupanya si nyawa itu, tingakahnya sepertimu, dan tidak ada bedanya, sama tapi ada yang besar dan kecil, seperti ibaratnya bunga, yang mekar itu badan ini, agar dalam dan luarnya.

36. Sementara nyawa ini, hanya sebesar lebah, namun orang sepertimu padahal, seuaminya berkata, ya trimakasih Gusti, tuannya orang sedunia, bagaimanah ini, awal mulanya meninggalkan jasad, sebab itu Syeh Jabar lalu menjawab, karena sudah merupakan janjiku.

37. Ketika Allah sedang bersabda, alam kawas (?) turunnya arwah, lalu semua tergelar, dan semua nyawa, yang jadi pertama kali, berasal dari darah, tempatnya nyawa itu, bahaya kalau engkau belum tahu, sang adinda berkata jika saya sudah mati, dimanakah tempatnya nyawa.

38. Dan dimanakah jalannya yang pertama, jika nyawa keluar, dari manakah jalannya, Syeh Jabar berkata, menempati pada nyawa itu sendiri, bangsa halus ini, istrinya berkata, jika angin angin apa, Syeh Jabar menjawab dan memastikan, angin antara mangsa.

39. Permulaannya merah warnanya, angin yang datang pertama kali, yang menempati lalu  warna kuning kilatnya, yang ketiga warna putih, yang keempat hijau, itu angin kasan, istrinya berkata, seperti apakah kehendaknya, yang berwana merah itu bangsanya Jibril, kuning Mikail.

40. Yang berwarna Hijau Izroil, dan yang berwarna merah Jibril, kuning warnanya, Mikail namanya, serta yang berwarna putih Isrofil, yaitu dirimu, istrinya berkata, seperti apakah maksudnya, nyawa itu Izroil dan Jibril, Mikail Isrofil itu.

41. Tidak juga Mikail ini, hakekatnya adalah ucapan/perkataan, dan nanti yang tidak berubah, sudah datang, nyawamu kemuadian diambil, dilepaskan dari jasad, kemudian menginjak, di alam sangkati (?), alam kiyal (?) dan disitu tempatnya lagi, dan malaikat sudah datang.

42. Jalannya nyawa, ada empat jumlahnya, jalan yang dari hidung keluarnya, dan lagi, bercampur dengan keluarnya air, maksudnya air itu, hidung yang berbusa, jika engkau belum mengetahui, tanyakanlah yang keluar dari mulut, itulah asalnya nyawa.

43. Kemudian melalui alam sakangti, nyawa lalu menginjak pintu Kiyal (alot) leher samping tempatnya, istrinya berkata, bagaimanakah perbuatan yang baik, alam akait (?) itu, terangkanlah padaku, Syeh Jabar lalu berkata, intan dewi permata saudaraku, pujaan hatiku.

44. Emas madu puspitasari, merak kuning hiasannya jagat, intan permatanya, sungguh tulus keinginanmu, engkau memang perempuan yang utama, pilih sepertimu, alam kiyal (?) itu, hakikatnya keningmu, alam kangti maksudnya apa Tuan, yaitu tengkukmu.

45. Sesudah nyawamu itu lewat, yang diterima oleh malaikat, dari Izroil nantinya, lalu ada lagi malaikat, Isrofil namanya, dan ada lagi, Izroil namanya, kemudian bergerak naik ke langit ke tujuh, nyawamu dibawa.

46. Sesudah sampai dilangit, merah warna langitnya lalu bertanya, malaikat lalu bertanya, nyawa apakah itu, yang membawa pelan menjawab, nyawanya orang Islam, yang baik ibadahnya, setelah lewat dari sana, kemudian naik ke langit kedua, kemudian minta dibukakan pintu.

47.Yang menunggu pintu langit, lalu mengucapkan salam kepada malaikat, engkau akan di tannyai, nyawamu akan diantarkan, tingkah seperti orang yang sedang mandi, dan sesudah itu, nyawamu kemudian lewat, dan jikalau belum engkau akan dikembalikan, dibawa oleh malaikat.

48. Sesudah sampai dilangit, yang ketiga engkau akan di tannya, tingkah lakunya sembahyang, jika sempurna, akan segera ke langit keempat, dan seketika itu sampai, serta engkau di tannya, tingkah lakunya puasa, dan jika sempurna diperbolehkan lewat.

49. Jika belum sempurna akan dikembalikan, setelah selesai kemudian diperbolehkan lewat, menuju langit ke lima, engkau akan dibawa, pada tingkah laku wiladah (mandi nifas) tuan, dan bila tidak terjawab, engkau disuruh kembali, dan jika sempurna kemudian diperbolehkan lewat, sudah hampir sampai di langit keenam, naik tujuh tingkat.

50. Ki Syeh Jabar berkata pelan, yang dibuat sebagai kursi  itu rasa, aras cahaya itu mungkin, sudah seperti itu, dan semuanya serba dua macam, bumi langit, mas kawinnya, Allah dan Muhammad, tannyakan satu persatu mas kawinnya, dan juga mas kawinnya laki-laki.

51. Laki-laki dan perempuan tanyakanlah ini, mas kawinnya aras kursi itu, dimanakah bertemunya, dan dinding jalal itu, tanyakanlah sungguh-sungguh, matahari dan bulan, tanyakanlah itu, mas kawinya satu persatu, mas kawinya siang dengan malam,  dan itu yang harus di perhatikan.

52. Belum sempurna dindaku ya gusti, pengetahuaannya masih samar-samar, dan masih meragukan, jika engkau sudah tahu, mas kawinnya satu persatu, dan itu jika belum tahu, ucapan orang yang luhur, besok jikalau engkau mati, akhirnya susah saat sakaratulmaut (Sakarat), sempurna jika mengetahui.

53. Mutmainah pelan menjawab, ya trimakasih pangeran, yang mengasihi di akhirat, pangeranku, tuan memang luhur dan serba lebih, pangeran permataku, yang manakah itu, yang dinamakan mas kawin itu, tunjukkan sedikit saja yang dinamakan mas kawin itu, agar bertambah pengetahuanku.

54. Sedangkan asalnya lagit dan bumi ini, berasal dari kodrat asalnya, sedangkan bumi berasal dari iradat, aras kursi itu, dan itu adalah Nur (cahaya), itu yang saya dengar, dinding jalal adalah cahaya Allah, yaitu yang menjadi aksara Alif, itu yang saya dengar.

55. Adapun Muhammad ini, yang diciptakan lebih awal, dan Muhammad itu cikal bakalnya, kalam dan tintanya (tintaku), dan cikal bakalnya perempuan itu, karena bukan merupakan taklukan, dan perempuan itu, awal mulanya yang terjadi, awal mulanya yang menjadi perempuan itu, warna hitam pada mata.

56. Dan yang menjadi laki-laki itu, pada gaibnya warna putih pada mata, yaitu awal mulanya, karena laki-laki itu, segala tingkahnya selalu di dalam hati, oleh karena mendapatkan penerangan, dari yang perempuan itu, yang menjadi warna hitam pada mata, karena tidak dapat imam mengimani, oleh gelapnya imam.      

® Pupuh 18 ®
ASMARADANA

01. Jikalau engkau menyembah dan memuji, pujinya itu kepada siapa, jika untuk Tuhannya, karena tidak berwarna dan berwujud, jikalau tidak dipersembahkan, tiada gunanya sembahnya, lebih baik jangan memuji.

02. Jika menghaturkan puji, kepada Allah jangan sombong, karena bukan sesamanya (bukan pada umumnya), dan Allah-lah yang berkuasa, serta memerintah pada dirimu, yang menyembah dan disembah.

03. Puji itu siapa yang memiliki, dan puji itu pujinya Allah, hamba tidak mempunyai, selamanya tidak, berkuasa, dan juga perbuatanmu, serta seluruh badan (tubuh), hanya di suksma yang menciptakan.

04. Manakah yang dinamakan puji, maksudnya puji itu, kanugrahan (anugrah) sejatinya, yang diberikan kepada hamba-Nya, yang disebut kanugrahan (anugrah), yaitu hidup maksudnya, dan hidup itu hidupnya siapa.

05. Jikalau itu hidupnya Tuhan, tidak hidup mengunakan nyawa, maksudnya nyawa sesungguhnya, yang diberikan kepada hamba-Nya, yang dinamakan kanugrahan (anugrah), yaitu hidup, itu merupakan hidupnya manusia.

06. Dimanakah maksudnya hidup itu, ketahuilah anak muda, baik-baiklah dalam menerimanya, susah yang namanya hidup itu, maksudnya orang hidup itu, yang ditetapkan ada tiga hal, yaitu iman tauhid dan makrifat.

07. Jikalau tidak memiliki, tiga perkara yang kekal, iman tauhid dan makrifat, pasti putus dalam hidupnya, jika juga tidak mengetahui, iman dan tauhidnya, serta dengan yang namanya makrifat.

08. Maksudnya iman dan tauhid adalah, yang iman itu restumu (do’amu), melaksanakan perintahnya Tuhan, dan suksma yang wajib mengesahkan, dan tidak ada yang lainnya, tidak ada dua atau tiga, hanya suksma yang tunggal (satu/esa).

09. Yang dinamakan tauhid adalah, berada atau bersatu dalam kebenaran, bersatunya antara keduanya, Tuhan dan hambanya, jika bersatu seperti apa, dan jika berbeda bedanya, tidak terpisah-pisahkan.

10. Selamat jika dapat mengetahui, maksudnya tauhid itu, bersatu dengan hambanya, dan hamba itu tidak ada, sebenar-benarnya adalah kosong, tidak ada gerak dan tingkah.

11. Maksunya makrifat yang benar adalah, orang yang awas/tahu kepada Tuhan, itiu seperti perwujudannya, yang awas/tahu itu siapa, yaitu yang dinamakan hamba, buta bisu tuli suwung (kosong), tidak ada hambanya.

12. Menghaturkan sembah dan puji, yaitu dihaturkan kepada dirinya sendiri, yaitu sejatinya suksma pribadi, tidak ada sembah dan disembah, dan manakah yang dinamakan Allah, namanya Dzat wajibul wujud, sejatinya yang ada.

13. Iya yang menyembah dan memuji, kenyataannya kepada Allah, bukan berada pada dirinya pribadi, namanya yakin dalam menerima, maksudnya menerima, tanpa gerak dan tanpa wujud, seperti sampah yang berada di lautan.

14. Yang namanya sembah dan puji, yaitu pasrah dalam menerima sesuatu, dan itu merupakan kekuasaannya, Tuhan Yang Maha Mulia, dari kecil sampai tua, berbaik-baiklah dalam menerimanya, dan susah yang dinamakan dalam menerima.

 ® Pupuh 19 ®
DHANDHANGGULA

01. Martabatnya syahadat yang pertama, mutawilah namanya syahadat, yang mengetahui dirinya sendiri, dan mutawasitanya, yang dinamakan syahadat yang kedua, dan mutakirah, syahadat yang ketiga, mutawasita maksudnya, mengetahui kenyataannya sifat, tentang dirinya sendiri.

02. Maksudnya mutakirah itu, mengetahui yang namanya Tuhan, yang sudah nyata pada hambanya, yang berada pada nama Rasul, dan di diakui sebagai rasa sejati, yaitu rasa yang tunggal (bersatu), yang diakui sebagai wujud, jadinya berada pada kalimat, yang diketahui oleh manusia sedunia, yang menganut kepada Rasulullah.

03. Penguasaanya syahadat wajib mengetahui, ada empat jumlahnya itu, tasdik taklim kilawatnya, dan kurmah itu yang keempat, maksudnya yang pertama, tasdik itu mengindahkan/melaksanakan perintah, Tuhan Yang Maha Agung, dan maksudnya kurmah, yaitu muliakanlah Tuhanmu, dan maksudnya kilawat.

04. Maksudnya memuliakan itu, mengutus Kangjeng Nabi Muhammad, tidak ada dua Tuhan, dan taklimnya, mengagungkan kepada Tuhan, yang menjadi penguasa alam,  adanya hanya Allah Yang Maha Tinggi, yang tidak ada yang menyamai, dan tidak ada nama keduanya, kecuali Allah Yang Esa.

05. Bersabda Nabi terpilih, membicarakan yang namanya sholat, ingin mengetahui Tuhannya, jika engkau tidak tahu, tingkah laku di dalam sholat, yaitu yang sesungguhnya, dan mengetahuinya seperti apa, jika mengetahui wujudnya menjadi kafir, itu bukan warna atau rupa (wujud).

06. Jikalau tidak mengetahui tentang Tuhan, dipastika buta diakhirat nantinya, sekarang harus mengetahui, sebaiknya sama-sama berguru, yang mengetahui yang sesungguhnya, mengenai tingkah lakunya dalam sholat, dan hendaklah tahu pada petunjuk, yang namanya sholat tunggal (yang bersatu/khusuk), tunggal wujud hamba dan Tuhan, menjadi satu wujud.

07. Pengetahuan tentang hamba dan Tuhan, yaitu namanya niat yang tiga perkara, kasdu takrul dan takyinnya, ketahuilah perbedaannya, namanya niat satu persatu, bukan bahasa atau suara, menguasai dalam niat, didalam berdiri dan rukuk, dan niat sujud dan duduk itu, semuanya dengan niat.

08. Yang kedua takrul yang mengganti, duduknya dan bedanya rekaat, yang tidak boleh keliru, takyin yang ketiganya, yang menyatakan subuh dan maghrib, dan dzuhur, serta ashar, hendaklah dibedakan, yaitu sunnah dan wajib, itu wajib dibedakan.

09. Pantang menghalangi ucapan, yang setengah tidak terduga, ibaratnya karena tidak enak persaan,  yang setengah tertawa, terpaksa bisa merubah kebiasaan, mengucap agak kencang, padahal kebingan, selalu mengajak bertengkar, yang setengahnya menyombongkan bisa menafsirkan, bernyanyi dan tidak tahu diri.

10. Bertanyalah sesama mukmin, yang namanya pengetahuan sejatinya sholat, dan ketahuilah perbedaannya, manakah yang mukmin sebenarnya, yaitu yang mengetahui, yang tahu tentang sejatinya sholat, berpisah dan bersatunya, bukan sholatnya hamba, sejatinya itu anugrah Tuhan, yang diberikan kepada hambanya.

11.  Siapa  yang melihat kesejatian itu, berada pada derajad yang tertinggi, seperti apakah perbuatannya, jikalau tidak tahu, bertanyalah dengan sungguh-sungguh, sulit yang namanya sholat, apabila keliru, lebih baik tinggalkan saja, dan membahayakan meninggalkan sholat yang sejati, karena wajib dilaksanakan.

12. Siapa orangnya yang meninggalkan sholat, mayatnya tidak boleh dimandikan, itu hukumnya orang yang meninggal dunia, dan lagi, kenyataannya tidak bersatu, yang meninggalkan sholat, itu janjinya, yang ketiga tidak boleh, memotong binatang karena dapat merusak dua kalimat syahadat, bagi yang meninggalkan sholat. 

   ® Pupuh 20 ®
S  I  N  O  M

01. Kafirnya orang yang meninggalkan sholat, selamanya tidak pernah melaksanakan, kelihatannya seolah-olah melaksanakan kewajiban, menyamakan diri dengan orang mukmin, dan juga mempermalukan, serta menertawakan rasul, menjadi rajanya kedurhakaan, seperti kafir orang Yahudi, dan pasti akan hancur lebur di neraka.

02. Luhurnya yang meninggalkan sholat, bagaimana dapat mengetahui, kewajiban orang yang meninggalkan sholat, wajibnya harus bagaimana, lahir batin itu, tidak ada orang lain yang menghitung, dan juga tempatnya, karena tidak ikut memiliki, tetapi itu tingkahnya suksma yang sholat.

03. Hilang namanya hamba, lebur kepada Tuhan, itulah yang namanya hamba, tidak ada yang memiliki, segalanya, dan semuanya dari Tuhan, ibarat bintang yang mucul pada siang hari, lalu ditegur oleh matahari, akan hilang terkena sinar matahari.

04. Orang yang menjalankan sholat, selalu memperhatikan kasdu ta’rul ta’yin, itulah yang sempurna, mengetahui didalam budi/akal, disertai dengan hati/perasaan, di dalam hati artinya, akan memperpolehkan, kasdu ta’rul dan ta’yin, mempersilahkan di awal lafazd akbar.

05. Mempersilahkan aksara tangan, alif awal mulanya, dan alif adalah hakikatnya niat, lam awal dan akhir, kesungguhan dalam niat, akan jatuh pada niatnya, dan Allah adalah namanya Dzat, itulah jatuhnya niat yang sesungguhnya, da didalam nama akbar sempurnanya niat.

06. Yang namanya niat itu, merupakan peleburan dua hal, Tuhan dan hamba, jikalau masih hamba dan Tuhan, itu tidak bagus, bagaimanakah baiknya, kedua-duanya menjadi satu, bersatunya menjadi dua, dan Tuhan itu kekal tidak seperti hamba.

07. Pengatahuan pada hamba, agar mendapat kasih sayang Tuhan, dan penglihatan hamba, tidak ada yang menyebut, yang menyebut Tuhan, selain hambanya, jadi kenyataannya Tuhan, yang menyembah danmemuji, karena itu tempat hamba yang nyata.

08. Yang mengakui keberadaan Tuhan, yang diakui sebagai wujud tunggal, dan keduanya, tunggal tidak ada yang kedua, hanya pada orang yang berbakti, sebagai kekasih Tuhan, hanya yang namanya manusia, yang menjadi kekasih, tidak ada lain hanya hamba.

09. Mana yang dinamakan manusia, yang tulus lahir batin, yang menerima Tuhan, tidak mempunyai tingkah polah pribadi, tetapi itu merupakan kehendah Tuhan, yang menunjukkan jalan yang baik, karena tidak ada yang lainnya, Tuhan-lah yang mengasihi, terimalah anugrah dan kasih sayang Tuhan.

10. Atau yang dinamakan sholat, lima waktu jumlahnya, yang pertama sholat jum’at, yang lahir pada waktu berkumpulnya manusia, sholat jum’at itu, yang demikian itu bisa berbahasa, yang kelur dari lidah, yaitu sholat jum”at.

11. Dan yang demikian itu ucapan yang baik, yang tulus lahir dan batin, dan jangan meninggalkan panutan, yaitu Rasulullah yang kedua, yang dinamakan suci (bersih),  yaitu perbuatannya, sebaiknya ketahuilah itu, bahasa lahir dan batin, yaitu yang dinamakan sholat jum”at.

12. Yang kedua sholat wusta, yaitu selalu ingat dalam hati, artinya yang tiada putus, siapa yang melihat didalam hati, dan siapa yang menemukan Tuhan, seperti halnya penglihatannya kalbu, dan itu yang namanya hamba, Tuhan tidak ada nafi (penolakan, penampikan, pengingkaran), dan Tuhan tidak berkedudukan.

13. Yang ketiga sholat Haji, tidak ada penglihatan yang kedua, roh jasad yang tidak dibicarakan, dan jasad roh itu seperti apa, karena menjadi penganti, yaitu yang agung, yaitu sejatinya tunggal (bersatu), tunggalnya (bersatunya) seperti apa, karena itu merupakan roh dan juga suksma.

14. Dan itu bukan merupakan pergunjingan, yang sukar untuk mengetahuinya, salah benarnya pembicaraan, dan salahnya seperti apa, salahnya memaksa diri, benarnya ketika sudah mengetahui, sebaiknya bergurulah, karena banyak sekali yang namanya ilmu, ketahuilah yang namanya sholat jum’at.

15. Nasehat yang terlarang yang demikian, jika ada setiap ilmu, kalau tidak ada kesepakatan, akan sangat berbahaya, jika terjadi perdebatan masalah ilmu, tidak ada yang mau mengalah, merasa dirinya paling bisa, selalu terburu-buru namun tidak mengerti, salah pengetahuan sehingga menjadi kliru.

16. Menjadi orang yang serba bisa, merasa paling bisa, dan tidak merasa kalau ada yang menguasai, itu menurut ilmu sejati, hendaklah berhati-hati, rasa sejati itu adalah, tingkah polahmu pribadi, dan itu berasal dari Tuhan, dan jangan merasa bahwa engkau bisa.

17. Yang Keempat sholat Daim, artinya uang mengetahui, kenyataannya kepada Tuhan, bukan karena dari hati, waspadanya penglihatan, kepada Tuhan Yang Maha Agung, itu yang namanya makrifat, tiada dua Tuhan, yang disebut didalam hati, hanya Allah SWT.

18. Janganlah mengaharapkan keduanya, di awal dan akhir, awalnya itu belum ada, namanya yang terakhir, itu namanya jisim (badan), dan yang terakhir namanya roh, yang menjadi kenyataan, sebagai hiasan yang sejati, yaitu sebagai kesatuan yang tunggal.

19. Yang kelima maksudnya, mengetahui yang sebenarnya, sholat Ismu alam, yaitu namanya roh dan jisim (badan) sebaiknya sama-sama diketahui, maksudnya kepada Tuhan Yang Agung, Agung itu namanya Allah, tiada putus dalam melihatnya, kenyataannya menjadi dunia yang abadi.

Selesai di hati Minggu Pon bulan Suro, tanggal 27 di Tahun Je, Hijra Nabi 1994.

Bacaan ini tidak diperboleh sembarangan orang untuk membaca, hanya oran-orang yang telah mampu memahami karena ditakutkan apabila salah paham dalam pemahaman dari jutuan wasiatnya sang penulis.

//guru guru poma//

Lailahailallah mukhmadun rasullullah allahuma shalli ala sayidina muhammadin wa’ala ali sayidina muhammad .

@@@

SERAT SEH JABAR SODIK


® Pupuh 01 ®
ASMARADHANA

01. //Isun amimiti nulis / ing dina saptu (puni) punika / kaliwon iku karepe / ing sasi (a)pit punika / tanggal ping wolu (pun)ika / ing taun jimawal (pun)ika / wiwitanipun //

02. //Nedha punten kang anulis / den agung kang maca miharsa / den agung pangapurane / k(e)rana dereng tiyasa / anyerat lumayanan / wantu tiyang bodho bingung / boten uning tata karma //

03. //Bilih lepat ingakang tulis / mugi dipun apuraha / atuwin lepat padane / mugi dipun kira-kira / dhateng (ing)kang amaca / tuwin liwat langkungipun / den sami angaputaha //

04. // kacarita kang anulis / titiyang ingkang langkung masiyat / tan wonten padamelane, ambeke kaya wong nyata / paksa lancing bisa / tur melarate muput / culese kaliwat liwat //

05. // Reh manah kudu kumaki / sanggup nurun ing wawacan / kaya wong (bisa) bisaa (dhewek) / tur sastrane tan kantenan / awone kabina bina / bonggane kang akon turun //

06. // Sigegena  ingkang (a)nulis / kucap(a) gumanti ing tembang / tembang sinom gegatnine / sarta araneng wacan / Seh Jabar aranipun / wawacan ingkang tinedhak //

07. // Gentur tapane sang resi / sunat perlu den kalampah(an) / sarengat dhasar lampahe / tarekat ingkang den ambah / antepipun hakekat / maripat tarimanipun / (kang) lungguh ing wukir jumbelah //

08. // Kapindhone wus l(in)uwih / jejuluk Seh Wali Jabar / wus linuwih derajate / mangkana duk cinarita / sira Seh Wali Jabar / amuruk ing rabinipun / ing tekad (ing)kang sampurna //

09. // Nyai Mutmainah (ang)ling aris / kaula nuhun panduka / tudhuhena marga mangka / kawula lamon akarya / angantih nenun ika / sampun sirik awakipun / maring pangeran kang mulia //

10. // Seh Jabar nahuri aris / lamon ta andika karya / sakehe panggawe mangka / ngibarate raga nira / (lan) kang molahaken sira / tingalana sang purba gung / kang amolahen ing jasad //

11. //Yen angantih sira yayi / bebantal sangga buwana / tuhu tarwin kalindhene / tajug imanmu owah / (e)lar elar tanpa niyat / obelane panering laku / ubenge puji pujiyan //

12. //Kalindhen tetali urip / kukupinge pamiharsa / pancering tingal kisine / pupuh(e) kempeling rasa / sentute tobat s(e)lawat / lawane pandudut kawruh / ungkere panunggal tekad //

13. //Muson iki yar ing budi / mawure kilaping caya / pilihana ala becik(e) / pindi nem ujar lan warah / geblegen pamisesa / gulungen ecaning laku / wetara lawan duduga //

14. //Iku karsaning yang widi / aja kaliru ing tampa / tingalana kang agawe / iku karsaning yang sukma / tan (a)nyakra gilingan / bebethut minangka pemut / kekendheng kang ora samar //

15. //Lekap sangadhan adhani / likasana ya sarengat / kandheg miling rakangate / tobat (ka)lawan salawat / yen sampun kakyuwan / tugelena maring ngilmu / untiren lawan iktiyar //

16. //Godhagen lan banyu suci / geni mubal dat (kang) mutlak / manah selamet kayune / ombake puji kang samar / nanging dipunprayatna / entasana sabaripun / giraen ing jisima //

17. // Kepluk(en) den patitis / geblogen pamati raga / pepesen amoh budine / aja pedhot (t)ingalira / maring yang maha mulia / sekulana ka sing laku / ulinen lawan tawekal //

18. // Tengkere ing ngering budi / sikate pambilas raga / ilangena sesukere / ingkang ana ing sasrira / tan kena kawoworan / mila ragane pinesu / amrih awor lawan sukma //

19. // Angngulur ubenging ngilmi / undare ta kiblat papat / puji tan pegat alinge / amani semu graita / cukit suruping tingal / angelab pamudhar kawru(h) / (ing)kang patut pilihana //

20. // Dayane panggulung tokid / cacake ugering lampah / tan paweh gingsir tan pare / epor (a)karya timbangan / capit adeging tingal / sumbine kenceng (a)laku / lorongan ngaworaken raga //

21. // Pakane kang masuk parni / teropong retna sabita / trang ing nalaka letinge / wewuluh pandhesek lampah / cecelep tir tanggana / welira minangka ilmu, senthenge panetheg iman //

22. // Iku yen yatna ing wangsit / aja pedhot tingalira / tingalana kang agawe / surine nata sarengat / incing pandudut lawan / nigasi pamugas kawruh / pan jagat sampun gumelar //

23. // Kawula atanya malih / upamane awak ingwang / rineka dening yang manon / lir tulisana ing papan / kados pundi ing karsa / kawula anedha wuruk / sarwi (a)ngusap Sri Nata //

® Pupuh 02 ®
S I N O M

01. // Seh Jabar mangke awarta / parkarane wong ambathik / sayakti wise sadhasar / lamon dhasaripun becik / tulisen sawat adhi / tan pantes kang punang tulis / marmintane mulih mulih maring dhasar //

02. // Anuju dina utama / sang ngayu leksam (am)bathik / pegawangan alam jembar / kewalan semu ning kandil / malam merasa jati / maningkem / lalancengipun / cang(ci)thingnge kalamulah / dhasar lorek kang linuwih / polanipun (ing) ngaranan ayan sabitah //

03. // Kayunipun tafiriulah / geniro ilapi iki / kukusipun Nabiyulah / kerenipun (ing) ngalam sager / cacapite tan gingsir / tingale waspada narus / sinangga (ing) ngasta kiwa / ing lir bume (ing)kang batin / atingalan wawayanganing dat //

04. //Saderingipun tumiba / ing papan kang punang tulis / pan sampun rineka reka / dening juru basa(ning) ati / (da)tan salaya kapti / lahir lawan batinipun / katelad punang pola / rengrengan anuting warni / gemetena ing manah ingkang sampurna //

05. // Temboken ing suka lili / nanging ta den ngati ati / sampun (a)nerajang awisan / pan sampun den wawangeni / dening kang ahlul pasti / pernahe bebironipun / putihe wus tetela / irenge pan wus dumeling / gemetena salas rana sadaya //

06. // Wedalen ing alam arwah / dimene amalih warni / sirepen ing ngalam ira / dimene tamaninahugi / sumampira ing widi / iku karsaning yang ngagung / anarima satitah / lampahena manjing mijil / pirang bara sampurnane awakira//

07. //Benjang yen wus sij\nekulan / sedhenge ambehironi / yen sampun katrapan soga / aja kayata sireki / sasarenana yayi / nanging sampun dangu dangu / nganggeya sawetara / sira ngarepaken pati / pirang bara linorod susuke ira//

08. //Kang rayi matur anembah / dhateng kang raka (a)ririh / dhuh gustinipun pangeran / andika wong priya singgih / kang badhe amadhangi / dhateng kawula wong agung / kados pundi pangeran / kawula miharsa warti / ingkang aran jatineng nyawa (pun)ika//

09. //Seh Jabar mangke angucap / nyata jiwaningsun yayi / angger gustine si kakang / nyata sira wong (kang) singgih / yen paran dereng uning / kanga ran nyawa (pu)iku / nenggih limang prakara / ingkang ngaran nyawa yayi / kawruhana lungguwe sanunggal tunggal//

10. //Kawitane ana nyawa / saking enur kang dumadi / kapindho ingaran nira / ping tiga punika budi / ping sakawan iki / osik iku aranipun / (sa)gangsal kanga ran nyawa / batine badan majaji / iya iku yayi kang ingaran(an) nyawa//

11. //Mulane jumeneng sira / sing enur mulane dadi / iku sipating ngalira / mulane (a)duwe osik / saking eroh kang urip / mila jembar budinipun / saking ngakal punika / nyataning ati puniki / mula nira bisa ngucap saking Allah//

12. //Mulane ana paningal / sing enur mangke madhangi / mulane ana kang polah / saking eroh ingkang mosik / mulane ana budi / saking ngati purwanipun / mulane arerasan / saking Allah ingkang mosik / napsu nira jasmani mosik / napsu nira jasmani sampun karangkang//

13. //Yen dereng (kang) nyawa mukdas / napsune ora kepanggih / k(e)rana napsu(ne) nira / sampun nyateng anan dhiri / yen nyateng (anang) dhiri / (na)napsune wonten kanga nut / nora sawala karsa / sayaktine napsu iki / (inggih) punika ingaranan kurung nyawa//

14. //Asale sanunggal nunggal / sayaktine ora dadi / kang tumrap ing raga nira / mapan jajatineng dhiri / kaping tigane malih / karuhun ingkang cinatur / diri sendhine ika / ping tiga dhiri terjali / ping kalihe dhiri kaprah ingaranan//

15. //Sakawan dhiri ing ngucap / sirahe puniku malih / ganggangsal jalki ingaranan / puniku jatineng dhiri / iku minangka dadi / mulane manusa iku / yen sira wruh mangkana / katrapan manusa kang bangsa sukma//

16. //Sampurna sapolah ira / norana panggih pinanggih / dening adhiri punika / kawruh rasa (kang) sajati / endi kang nyawa yayi / iya diri wastanipun / dede rupa kang wayah / nyataning dhiri puniki / rasa iku yakti kurungan Mukamad//

17. //Mukamad wekasan tunggal / norana kang miyos malih / denin ta sampun wekasan / datullah ingkang kalingling / yen ana kang kalingling / sipat kang mulia puniku / Mukamad ora kocap / datulah ingkang kaesti / pan Mukamad kawitan angucap Allah//

18. //Dadine ana gumelar / sagung ngalam (ing)kang dadi / mangkana salat sadaya / Mukamad kang kang muni dhingin / dadine sira yayi / teka anut maring tutur / balik tetelak kena / jatinen Mukamad iki / kang atudhuh sampurna ing dhiri nira//

19. //Aja nut ing wong ngakathah / dadi lir tawon ning ngalih / ora alih kawekasan / jatineng kawula iki / den waspada ing dhiri / aja ta sira kasurup / emutena ing nala / jatineng kawula iki / kawruhana jatineng (kang) maha mulia//

20. //Kang rayi matura nembah / dhateng kang raka (a)ririh / dhuh gustinipun pangeran / andika wong wong priya singgih / kang yogya amadhangi / dhateng kawula wong ngagung / kados pundi pangeran / kawula miharsa warti / ingaran jatineng Mukamad (pun)ika//

21. //Kang nyampurnakaken jasad / kang anyelamaken dhiri / kawula ajeng uninga / jatineng Mukamad singgih / kalawan pinten malih / aksara ingkang alungguh / dhateng dhiri Mukamad / kawula ajeng udani / padhangena pun dasih ajeng uninga//

22. //Seh Jabar mangka angucap / dhuh mas mirahipun yayi / angger gustine si kakakng / andika wanodya luwih / dya (ta0 patakone singgih / baya yen nora angrungu / wanodya kayandika / pun kakang popoyan gusti / lamon yayi dereng awas ingkang nyata//

23. //Patang prakara Mukamad / kang tumrap ing raga iki / anenggih kawan perkara / pun kakang miharsa warti / kang rayi matur aris / kados pundi tudhuhipun / jati(neng) Mukamad ika / pundi aksara (kang) karihin / pan punika kawula ajeng uninga//

24. //Seh Jabar mangke wecana / wonten dening kang rumiyin / aksara mim awalika / pan kalih lawan mim akir / kaping tigane malih / aksara (he) puniku / nenggih catur kawarna / aksara (he) dal puniki / iya iku aksara aneng Mukamad//

25. //Sastra sakawan punika / angebeki bumi langit / norana tawang tumawang / jatine aksara yayi / kabeh wus angliputi / sakathahe kang tumuwuh / saking ing aksara (he) / (sa)tunggal samargi margi / tan pra beda Mukamad kalawan nira//

26. //Pundi tudhuhing aksara / kang catur punika malih / mimawal (puni) punika tuwan / ing pundi tudhuhe malih / miwah mimakir singgih / ing pundi gene lungguh(e) / kawula babarana / aksara ke puniki / aksara dal (ing) pundi enggene senathan//

27. //Seh Jabar mangke wewana / dhuh man jiwanipun gusthi / mustikaning pagulingan / andika (ja)jatining estri / nyata (pa)takone singgih / lamon paran dereng weruh / aksara mim awal ika / sirah ing Mukamad yayi / aksara mim akir ati neng Mukamad (ika)//

28. //Akasara he iku iya / dhadhining Mukamad yayi / anenggih Mukamad yayi / iku (kang) pasthi aksara / kalintang (ingkang) luhur / dening amawi ngalam / aksara (sa)kawan yayi / pan sakawan aksara kang pakumpulan//

29. //Kang rayi alon angucap / kawula matur ing gusthi / ngalame mimawal ika / lawan ngalame mimakir / kawula dereng uning / anedha tethelanipun / miwah (ingkang) dal / punapa malane malih / aksara ke (pun)ika ngalame punapa//

30. //Ngalamna pulwastha nira / tan mengeng maring pangasih / angrasa lamon wus tunggal / sembah puji kang kalingling / ngalam malakul (pu)iki / angesthu lamun ginunggung / panembah idep ira / tan mengeng maring pamuji / tan ing ngrasa siniyan dening pangeran//

31. //Aksara he iku iya / ngalam jabarul winarni / ingaranan sapaworan / sakehe sasita kepti / angrasa yen linuwih / jambaring manah tan surut / angagungaken ing dal(a) / aksara dal (kang) kinawi / ingaranan ngalam laut (kang) wekasan//

32. //Angrasa yen kawisesa / tan gingsir ing pangabakti / angrasa lamon kawula / tata karma kang den esti / punika kang pamanggih / dadi ing pitutur isun / saking aksara ika / kang anang Mukamad yayi / kawruh ana gelaring aksara papat//

33. //Kang yayi matur anembah / dhateng kang raka aririh / dhuh gustinisun pangeran / andika wong priya singgih / kang amuruk maring mami / saking kawula bodho bingung / kados pundi pangeran / kawula dika padhangi / ingkang muruk maring akerat//

® Pupuh 03 ®
K I N A N T H I

01. //Seh Jabar mangke amuwus / dhateng kang rayi aririh / pilih wanodya mangkana / pamurukane (i)lapi / (a)duh gustine si kaki / andika guruning estri//

02. //Ana dening kang minatur / aksara ingkang ginait / ing munira akasara / kang mungguh mimawal akir / ngaras kursi kang kinarya / dadine aksara dhingin//

03. //Wonten dening kawruhipun / aksara mimakir yayi / dadine loh kalam ika / (kang) kaping kalihe malih / den nyata ing ana nira / kawruhana kang rumihin//

04. //Wonten dening kang ing pungkur / aksara ka (ing)kang dumadi / sawarga lawan kagungan / iku minangkane dadi / kawruhana mula nira / jatineng sarira neki//

05. //Aksara kang mugeng suku / (kang) kadadiyane malih / sakehe jagat gumalar / madal saking aksara alip / iku tan pinangka nira / kang dhingin lawan kang kari//

06. //Woten dening kang winuwus / Mukamad mangke puniki / iku yayi ingkang ana / dadine gelaring urip / iku yayi den karaksa / para gusti den nastiti//

07. //Iya iku mulanipun / ana bumi ana langit / ana sawarga neraka / miwah ngarsa lawan kursi / dhing dhing jalal iku tunggal / iya sing aksara mim//

08. //Kawruh ana mulanipun / dadine jagat puniki / lawan sakehe kang ana / dadine jagat puniki / ing mangke sampun winedar / thukule ana ing bumi//

09. //Dadi agung sipatipun / engkaurahaning yang dadi / ora ana (ingkang) bingal / cukule jalma kang lahir / nanging yayi kawruhana / asale legine dhingin//

10. //Kang sampun umateng kawruh / kawruh ana kang dumadi / mapan sakehe kang ana / dadine jagat puniki / nanging yayi kawruhana / aksara (ing)kang jatim//

11. //Kang rayi anembah matur / saya mekulada malih / kawula nuhun pangeran / tudhuhe aksara iki / Seh Jabar mangke ngandika / iy ayayi sun wartani//

12. //Aksara tigang dasa iku / kabeh wus anang (ing) dhiri / lagi kumpuling aksara / insane kamil angliputi / iku yayi kawruh ana / lungguhe sanunggil tunggil//

13. //Aksara alip puniku lungguwe / ana ing ati / aksara be punika / lungguhe ing netra neki / iya ireng irenge netra / iku (wa)wayanganing urip//

14. //Aksara ba enggenipun / ing ngirung (pun)iku yayi / (a)nenggih aksara se ika ika / bahu kanan lawan keri / aksara jim punika / kuping kanan la(wa)n keri//

15. //Aksara he enggenipun / ing ngirung (pun)iku yayi / (a)nenggih aksara se ika ika / bahu kanan lawan keri / aksara jim punika / kuping kanan la(wa)n keri//

16. //Aksara keke puniku / lamkung kiwa tengen nenggih / aksara dal punika / suku kanan lawan keri / kurup ya reja punika / kempongan kakan (lan) kiri//

17. //Aksara sin sin puniku / lungguwe ing susu neki / kiwa tengen iku iya / aksara sad enggeneki / kalawan aksara bad / gigir iga kanan keri//

18. //Aksara te le puniku, lungguhe wonten ning pundi / kawula pajar rana / lungguwe sanunggil nunggil / Seh Jabar aris ngandika / iya mangke sun wartani//

19. //Te (a)neng jantung kanan iku / te le anang jantung keri / anenggih ngain keri / lungguwe ana ing ngati / aksara gin (pu)nika / kalawan (ing) pa (pun)iki//

20. //W(al)ikat kanan enggenipun / miwah lawan keri neki / aksara kap kap punika / tunggal lungguwe kap pakir / ing bathuk (kang) kanan nira / (ka)lawan bathuk (kang) keri//

21. //Aksara lam tenggenipun / ing otot ira (pun)iki / aksara mim lungguhnya / (a)nang amperun nira yayi / miwah kurup enun ika / lungguwe ana ing gigir//

22. //Aksara wawu enggenipun / lungguwe ana ing sikil / miwah kurupe punika / lungguwe ana ing daging / aksara lam alip ika / enggene suwara nira (iki) / /

23. // Aksara ambyah puniku / lungguwe ana ing pundi / kawula papajar ana / tuwuhe aksara iki / Seh Jabar aris ngandika / ing kala mungguhi reki / /

24. //Aksara iya puniku / lungguwe ana ing pundi / Seh Jabar mangke ngandika / iya iku ana (ing) kulit / dadine manusa ika / kalimah(e) insane kamil//

25. //Siti Mutmainah (a)matur / (ma),aring kang raka aririh / kawula (a)nuhun pandum / katudhu(we) aksara iki / jawa ngurat tabor kuran / kitab torat lawan injil//

26. //Wobten dening kumpulipun / tuwan tudhuhena gusthi / milane mawi sandangan / aksara jawa puniki / Seh Jabar aris ngandika / iya yayi sun wartani//

27. //Aksara jawa puniku / ana suku ulu iki / ana talingan tarongan / ulu pepet cakar iki / anenggih asuku pingkal / ulu layar wija nenggih//

28. //Aksara jawa toret iku / miwah jabur lawan injil / padha kabeh ngalih dasa / lulukuning kurup iki / tandhaning ulu (pun)ika / kalam mullah ingkang suci//

29. //Nora basa S(u)wara iku / kalamullah maha suci / anang lokil makpul ika / kalam panulis pribadi / saking kodrat lan iradat / ing ngaras enggene (nu)nulis//

30. //Munyer kalame puniku / anulis aksara jati / mangka dadi rupa aksara / bunderin ningalan iki / dada jabar jer (pun)ika / miwah apespi puniki//

31. //Sarta tinurana niku / puji kadim angrimangi / aksara kang awal ika / aksara ngarab kang dadi / mangke ing aksara ngarab / tan naganti lawan jawi//

32. //Nanging kari modalipun / aksara jawa puniki / pernahe ing kiwa nira / kang ing tengen niki / jawa ngarab dadi dammar / ing jagat kang wayang kawi//

33. //Purwaneng aksara iku / duktampa pangandikaning / (ing) Allah mulaning aksara / (kang) dadi nyata ing dhiri / iku ingaranan nekat / elloh kalam (kang) anang dhiri//

34. //Duk anang wawadhah iku / ingaranan kat gaib / duk dinumuk ing kalam / sinokat aran nyerahni / wiwit aneng ana alam / duk nekat ana ing kalam//

35. //(Kang) Gumilang gilang asruh / suwi warnih tanpa siring / (kang) wastanipun malih yah / tudhuwe sinakot iki / duk during t(um)iba ing papan / miwah rekeh during muni//

36. //Akadiyat aranipun / annuli tumiba iki / kang kamahana ing papan / tunggal ingaran nadrahni / mulane dadi aksara / tigang dasa anang dhiri//

37. //Sakehe aksara kumpul / amring alip tan puniki / aksara arab duk tumrap ing papan kang suci marnih / olih patang puluh dina / bunder kadya puniki//

38. //Ana gatrane puniku / dadi jabar jer (pun)iki / ana dadi pespika / sarta tinurunan puji / la ila ha illallah / puji sukma arimangi//

39. //(Iya) jatine aksara iku / iya ana kita iki / iku wiwitaning aksara / dadi ana kita iki / aksara jati iku tunggal / lawan aksara jawi//

40. //Kiwa tengen anggenipun / ing luhur ing ngandhap iki / lanang wadon iku iya / agama lawan drigami / mulane mawi sandhangan / duk mulianing drigami//

41. //Papahes ping karma iku / miwah agama (pun)iki / tata karma den anggawa / duk maksih aksara iki / wedaring pinadhar kama / miowah aksara kang dadi//

42. //Kang tanpa sandhangan iku / tan maprah pantering iki / aksara jawa lan arab / rebutan kadi ing mangkin / upama kadha sandhangan / tata karma lan drigami//

43. //Aksara mim ing rambut / kanga met tokoken getih / aksara kap (pun)ika / bahunira (pun)iki / aksara jim punika / bahu kiwa pernah neki//

44. //Aksara dal pernahipun / pupu tengen la(wa)n keri / anenggih re punika / pupu kiwa pernah wentis / Seh Jabar mangke angucap / kaya wuruk pisun dhingin//

45. //Kaya kagunturan pantun / pangandikaning wong singgih / pangeran gusthi kawula kang asawang nagasari / andika kang madhangana / dhateng kawula iki//

46. //Kawula anuhun atur / tuwan padhangana gusthi / temuning badan lan nyawa / (ing0 pundi enggene kapanggih / kawula nun panduka / kang ingaran kawin (ba)batin//

47. //Seh Jabar mangke amuwus / dhuh mas mirah isun gusthi / ora nyana isun mirah / yen sira wanodya luwih / ataken ujar larangan / kasmaran aturing rabi//

® Pupuh 04 ®
ASMARADHANA

01. //Nyi Mutmainah anangis / angrungu wejanging priya / kasmaran ing jro nalane / sarwi anyangkemi padha / lah tuwan padhangena / kawin batin wiyosipun / temaning badhan lan nyawa//

02. //Seh Jabar nahuri aris / patemoning badhan lan nyawa / jrone wetenge ibune / said he limang perkara / kabla kalawan bada / mengo lawan thata iku / gene pepsa ideng iman//

03. //Tegese kabla punika / ules ules pangandika / tegese bada dhawuhe / pan wus jumeneng ika / sipate pangandika / Tanana ora kaliru / iya mah sampurna ika//

04. //Badhan ginalonan iki / anenggih patang prakara / karuhun panarimane / kaping kalihe wawadhah / (ka)ping tigane tanpa polah / lawan rusak duwenipun / iku jangkepe sakawan//

05. //Gagawan nyawa puniki / anenggi patang prakara / karuhun budi ujare / angenangen ping kalihe / ping tiga eling (ing) rasa / kaping pat urip puniku / iku jatineng gagawan//

06. //Kang limang prakara iki / gagawan saking pangeran / (ka)karuhun pangucap mangka / kaping kalih pamiharsa / kaping tiga paningal / kaping pat rekek pangambu / kaping lima(e) ular ular//

07. //Esih minangka mas kawin / walinipun pangandika / rasa minangka saide / ajine sri kawin emas / kang (a)kawin nyawa ika / ijab kabulan pangulu / (a)ngucap sadat mutasita//

08. //sawuse sira akawin / kir nyawa kalawan badan / wus jumeneng ing sipate / sipateng manusa ika / aran urip punika / di(na)dekaken waked iku / jumeneng roroning tunggal//

09. //Pratingkaheng badan yayi / partingkaheng nyawa ika / polahing urip jatine / nugrahan tukone ika / kin nyawa maring badan / samakta pepek penuh / aningali ing kelokan//

10. //Aran roro dadi siji / tunggal polah tunggal karsa / makluk (pu)iku jenenge / duwene patang prakara / suka kalawan duka / lara pati duwenipun / badan nyawa anarima//

11. //Panarimane puniki / nyi badan kalih prakara / narima kapurba reka / ping kalihe tanpa polah / nyawa kalih prakara / ngelingaken badan niku / (ka)ping kalih weding pangeran//

12. //Ananing manusa iki / pasakarsaning pangeran / badan (pun)iku tingkahe / iku partingkahaning nyawa / polahing nyawa iku / badan nyawa tanpa polah//

13. //Ular ular panase iki / wasisan rinusak pisan / tegese rinusak mangka / ora ngulati Allah / ora ngulati Yang Agung / ora ngulati pangeran//

14. //Tegese ora ngulati / kang ngucap (pun)iku Allah / (a)pan iya Allah mangka / kang anebut Allah ika / iku pasthine Allah / kang ningali Allah iku / mapan iya iku Allah//

15. //Den sami ing ngawikani / aling aling (ing) ilmu rasa / kanga ran tetep kang mangka / kathahe (e)nam perkara / karuhunipun jasad / kaping kalih roh puniku / ping tiga tetep kang iman//

16. //Kaping pat tetep kang tokid / kaping limane maripat / amangeran kaping neme / yen wus awas kabeh sira / during weruh jatinya / during sampurna sireku / yen derng weruh (ing) jatinya//

17. //Yen wus awas kang kinunthi / tetep kang tan kocap ika / dening wus weruh (ing) jatine / sampurna kawruhe ika / jumeneng amardika / sampurna tingale wong iku / tasdik koruping tingal(an)//

18. //Pasthineng kawruh yayi / tan kakalih urip ira / tan ana pangucap roro / pamiharsa mung sanunggal / paningal manusa nunggal / tan ana roro pangambu / tan kakalih tikah polah//

19. //Sampurna jumeneng (sa)tunggil / pangucap tunggal punika / pamiharsa tunggal mangka / paningal tunggal (pun)ika / pangganda pan satunggal / polah karsa tunggal iku / urip ira mapan tunggal//

20. //Iku kawruh kang sajati / kang sampun  weruh (ing) uripnya / pan uriping Allah mangka / iku uriping sukma / pangucape punika / pangucaping sukma ga / Tanana wawaneh ayat//

21. //Pamiharsa nira iki / pamiharsaning Yang Sukma / lawan paningal ira mangka / paningaling sukma mulia / pangambunira ika / pangandaning sukma Agung / karep polahing Yang Sukma//

22. //Yayi kawruhana malih / yen wujud tigang prakara / den katemu tetelane / karuhun ngiski punika / ping kalih ngasikka ka / (ka)pi tigane wujud masuk / yayo den sami uninga//

23. //Tegese ngiski puniki / pangeran kang Maha Mulia / pangeraning jagat kabeh / tegese punika iya / sipat Allah (pun)iki / partingkah (kang) birahi iku / (a)karsa nganakaken asya//

24. //Tegese masuk puniki / iya maluming pangeran / (kang) bini raekaken mangka / nokap gaib punika / khakehating Mukhamad / kang jinatan rasa iku / kanyamadi ing sajagat//

25. //Iku kawruhana yayi / sipat(e) patang parkara / sipat kalam Allah reka / kaping kalih sipat ngakal / ping tigane punika / johar roh madi wadi lan madiku / iku jangkepe sakawan//

26. //Roh madi mani lan wadi / (pun)iku wungkul (pun)ika / annuli binencah rook / maka dadi sipat apat / barise iku iya / jabar jer apes lan naktu / jabar lam awal punika//

27. //Kang ajer puniku alip / iya rohkhani (pun)ika / kang aran naktu tegese / khakhekate nabuyullah iya nabi Mukhamad / rasulullah jenengipun / kawruh ing waktu lilima//

28. //Anebut kabla karihin / iku waktu kang kajabat / waktu surukhul watane / sembayang kali rakangat / ing jero ing ngulesan / tegese nenggih puniku / iya badan lawan nyawa//

29. //Kang rayi anembah aris / inggih tuwan guru amba / kang ranget asih ngabdine / kawula tekeng sampurna / kalawan tudhuh tuwan / amba mangke tuwan wuruk / sarta nembang rangsang prawa//

® Pupuh 05 ®
RANGSANG PARWA

01. //Kawruhana tingkahe wong sapatemon tatane / sapatemon ora kocap lanang wadon/sartane//

02. //Sapatemon kadya gene lanang wadon garwane / atata gonora kaya lan jaruman yakti kapanggih semane//

03. //Jarumane iman tokhid lan maripat sarate / yen wus awas jaruman yakti kapanggih semune//

04. //Sapatemon ora kocap lanang wadon sarate / yen kocapa lanang wadon dereng yakin tingale//

05. //Mantep dhewek norana panggih pinanggih pastine / ingkang ngawas pan norana pangerane idhepe//

06. //Yen ana apangeran pan dereng awas tingale / ingkang ngawas pan norana polahe dhewek jatine//

07. //Yen ana bayange dereng sampurna tingale / esak serik tan wruhe ing padha mangkin anane//

08. //Anggurayang pati pati titingali tan wruhe / sembayange pepekan uwar uwaren/idhepe//

09. //Kang wus jati tan rumasa pamujine awase / pamujine agung ginunggung dheweke sukmane//

10. //Iya iku salameting sembah puji nyatane / iya iku kang anukma ing nguripe semune//

11. //Kang sampurna pan wus weruh cakraning gulingan lakune / laku iman padha laku limang waktu sujude//

12. //Yen kareme sujude anukma sastrane tulise / tulis iku kirana munggeng awake/sastrane//

13. //Sastra iku atulis manusa dadi/papane / papan iku akathah warna warnane/sastrane//

14. //Aneng jagat anukma ingkang ngaurip jatine / jati iku anukma saka ing ngurip adhine//

15. //Kuran iku atulis manusa adi papane / dipunawase tulis papan kang adi/tudhuhe//

16. //Ingkang ngawas pan orana pamujine / tungkule tungkul iku / wus pinuji / lan pinuji enenge//

17. //Kang tan awas anggurayang salah dalil / salate kupur kapir / antepe lan pangerane ujare//

18. //Kang wus luhung tan rumasa ing sembahe / sirnane sirna luluh / anging sukma ingkang langgeng anane//

19. //Iya iku pujine sukma sajati / jatine nora lawan kang pinuji / lapinuji dheweke//

20. //Awak ira angarani ingaranan / wakhide aran iku / kang anguwuh pribane jatine//

21. //Jati nira nyatane ngulu dinulu awase / ing ngawase enting / tan ana kekalih dheweke//

22. //Anging rasa kang sadya langgeng angurip anane / urip tunggal pan orana malih malih/wiyose//

® Pupuh 06 ®
M  I  J I  L

01. //Weruh(e)na sampurnaning pati / lan jatineng wadon / sampurnaning wong agesang dene / lan sejatine wong lanang endi / lan dununge bakti / lawan bayanipun//

02. //Lan sampurnane kang sembah puji / babarana ing ngong / yen sisanggup ambabari kabeh / ki Seh Jabar gelem isun ugi / yen sira petha arabi / maring tuwan sakayun//

03. //Ki Seh Jabar wecana manis / anjaluk mengkono / iya ning ngansun babari kabeh / sampurnane sembah la(wa)n puji / gih punika yayi / ngadam badal wujud//

04. //Dening dununge sembah mas yayi / iku den waspaos / wujud badan ngadam wujude angger / iku lamon tinarima yayi / maring ing yang widi / iku dunungipun//

05. //Dening badane panembah yayi / batal tegese (yang) wong / matekaken ing panembahe / iku batale wong nembah muji / lan paranen apti / bener apa luput//

06. //Nyi Mutamainah aris nahuri / inggih mangsa borong / amba darmi anarima bae / sampurnane urip (kados)pundi / babarana mami / maya (a)tanggung//

07. //Ki Seh Jabar aris nahuri / iya rabiningong / sampurnane wong ngaurip mengkonen / pan karaksa islame sarengi / sampurnaneng pati / wong maripat tuhu//

08. //Wong sumarah ing lautan yayi / wus mati kang raos / pan nabi lah wong iku patine / Allah priye sira wus kadugi / Nyi Mutmainah angling / kawula anuhun//

09. //Sampurnaneng lanang wadon pundi / kawula dereng wruh / Ki Seh Jabar maka wuwuse / sajatine lanang wadon yayi / upamane paksi / (lan) kurunganipun//

10. //Sajatine lanang (kuwi) paksi / kurungan kang wadon / roh lan jasat (pun)ika jatine / apa bener yayi apa sisip / Nyi Mutainah angling / aleres wong ngagung//

11. //Pundi tunggale lanang lan estri / hamba dereng w(e)ruh / sampun tanggung babarana kabeh / Ki Seh Jabar anauri aris / manira manggih(i) / ujare wong ngaji nakhwu//

12. //Panunggale lanang la(wa)n estri / ing tasniyah kono / wayu sarikani iku lapale / sakuthu karone / jalu lan estri ngendi gone nunggil / lanang wadonipun//

13. //Lamir tasniyah gone (sa)nunggil / padha uma karto / lamir mudakar / uma lapale / tasnimu anas iya (sa)tunggil / tan prabeda sami / uma lamiripun//

14. //Tegese tasniyah roro yayi / apa lire loro / roh lan jasad punika jatine / lanang wadon tunggal dakil karij / kharij ingkang kharij / jisim jaba tegesipun//

15. //Jasad jaba roh ing dalem pasti / iku tunggal yang wong / lanang wadon tunggal dakhil kharij / lah kayapa yayi / apa sira pethuk//

16. //yen ora pethuk kadi pundi / padonana ing ngong / Nyi Mutmainah suka manahe / miharsa pitudhuh rasa (a)pekik / yata muwus aris / kawula ayun weruh//

17. //Pundi sirnane nyawa lan jisim / inggih weruh(e)na ing ngong / Ki Seh Jabar aris wuwuse / ujare wong ahlul nakwu yayi / tasniyah puniki / sirnane akumpul//

18. //Kumpule roh kalawan jisim / manawiyah kono / andheg anan manawiyah bae / ora kena munjuk maring mangani / lah kariye yayi / apa sira pethuk//

19. //Lapale tur pangubi lalipi / tegese mengkono / ana pon tasniyah ing rapane / sirnane roh lawan jisim (ika) / anunggil kanga lip / basa alip unpus//

20. //Nyi Mutmainah aris nahuri / inggih mangsa borong / pethuk pisan tuwan kawulane / sadya mendhek anikel (pa)warti / anjum asta sarwi / mangusapi lebu//

21. //Dhateng inggih sumangga ing kapti / langkung sukaning ngong / jiwa amba / sakarsane angreh / (Ki) Seh Jabar suka denira angling / lah apa den anti / dhangdhanggula ngayun//

® Pupuh 07 ®
DHANGDHANGGULA

01. //Kawruhana denira puniki / pamuruke Ki Seh Jabar (ika) / ing wukir tembang dhepoke / amejang rabinipun / kang ingaran Nyi Mutmainah / langkung denira utama / pan wus manjing guru / wau dhateng Ki Seh Jabar / pamuruke wau dhateng ingkang rayi / amurukaken tekad//

02. //Sapa ingkang padya ing ngabakti / maring Allah / poma kawruhana / sakehe wuru kiye / yen ngarepaken waktu / apikira sira ing ngati / den temen piker ira / wasuhen atimu / den wedi sira ing Allah / den rumasa / akeh doraka ing widi / den akeh tobat ira//

03. //Den akeh (akeh) tobat maring yang widi / den temen temen patobat ira / den asrah sanget wedine / den rumasa sireku / lamon sira wekasan pati / den akeh eling ira / maring yang (kang) agung / lawan sira den rumasa / lamon sira / ginawe dening yang widi / kang murba amisesa//

04. //Tegsese ana nira yayi / den anakaken dening (ing) yang sukma / lawan urip ira kiye / den uripaken niku / lan pangucap ira puniki / pan iya saking Allah / paningal puniku / iya padha saking Allah / pamiharsa / pan tunggal saking yang widi / lan pangawikan nira//

05. //Pangawika nira punika / saking yang widi lan pangawasan (nira) / (pun)ika saking Allah kabeh / lan karep ira iku / iya kabeh saking yang widi / tegese sira uga / tingkah polah iku / tingkah polah iku / iya iku saking Allah / ora pisan pisan / awak ira yen duweya osik / tang duwe tingkah polah//

06. //(iku) Ora pisan pisan yayi / yen duweya tingkah lawan polah / saking Allah pinangkane / ana nira puniku / sasat ora ana puniki / lir karya wewayangan / ana nira iku / satemen temene sira / yen den osikaken sira (pun)iki / datan molah priyangga//

07. //Yen den enengaken sira yayi / ora duwe tingkah lawan polah / iya sira meneng bae / ana nira puniku / (den) anakaken dening yang widi / yektine nuli ana / yen maring yang agung / yen den ilangaken ilang / satemene ana nira mangka yayi / puniku wuwujudan//

08. //Satemene ana nira yayi / upamane kadi wawayangan / ana ithok ithok bae / ana nira puniku / kadi ringgit wonten ing kelir / satingkah polah ira / pan saking yang agung / saosike ati nira saking Allah / kang ngosikaken ing dhiri / (lan) sakarenteging manah//

09. //Osik ira karenteging ati / saking Allah lawan urip ira / iya saking Allah kabeh / awas ira puniku / dudu awas ir apribadi / pan iya saking Allah ./ karep ira dhewek / iya iku pan tunggal saking yang widi / poma sira denawas//

10. //Pamiharsa nira mangka yayi / mapan dudu pamiharsa nira / iya saking Allah kabeh / dening khakekatipun / sira iki tan anduweni / ing sadra khakekatipun / oduwe pisan pisan / tarimanen / iya wuruk isun yayi / den temen piker ira//

11. //Yen sira (u)wis piker ing ati / lamon uwis kagem ing wardaya / nulis ira age age / amet tatanya wulu / aniyata sembayang yayi / yen arep ngangkat salat / angadeg sireku / iku ira den rumasa / ana nira / dudu ana nira pribadi / puniku saking Allah//

12. //Aja ngrasa duwe jisim / aja ngrasa yayi duwe gesang / aja ngrasa aduduwe / karentege atimu / obah ira ingkang lahir / iku arsaning Allah / lawan malihipun / wujud ira urip ira / (i)ya iku dudu urip ira pribadi / iku uriping Allah//

13. //Satemene ora ana kang urip / anging Allah ora ana kang ana / iya among Allah dhewek / ana nira puniku / satemene Adam khakiki / kaya lagi duk nora / ing gaibul guyub / pomata sira den awas / ana nira / kaya mangke du king nguni / aja sira kasamaran//

14. //Satemene ana nira yayi / ora wujud iku pisan pisan / arah dening khakekate / anging Allah kang wujud / anging Allah mangke kang urip / among Allah kang amiharsa / paningal puniku / mung Allah kang angandika / anging Allah / kang karsa kang angwruhi / mu Allah kang kuwasa//

15. //Lamon sira amaca usalli / tekad ira jrone ati nira / ora ana wujud liya(ne) / among Allah kang wujud / among Allah mangke kang urip / kang duwe tingkah polah / mung Allah kang luhur / ana dene awak ira / tarimanen punika ngadam khakiki / tan ana wujud ira//

16. //Lan maning ngesa jrone usalli / aniyata yen sira sembayang / niyata j(e)ro atine / parlu tegese parlu / luhur ngasar magrib lan ngisa / subuh punika / niyataken waktu / den weruh parlu la(wa)n sunah / dipun weruh / esah lawan batale puniki / aja koru ping niyah//

17. //Yen angucap arta rakangatin / kawruh ana kehe kang rankangat / waktu kang siji sijine / poma aja kaliru / den tetela sawiji wiji / lan yen maca adahan / kawruh ana iku / niyate (ing) ati nira / padha mengko / yen amaca imaman (ingkang) singgih / niyata dadi imam//

18. //Tet kalane angucap lillahi / tang Allah (pu)iku krana Allah / k(a)rasa rasul niyate / kalawan malihipun / lamon sira mangke abakir / sirna kena mangka den kebat / asya jagat iku / apa dening badan nira / sirna kena / tetepena jroning ati / aja sira ngrasa ana//

19. //Aja esak sira aja sirik / (tarimanen) tarimanen sakehe kang mojudat / iku ngadam sarap kabeh / among Allah kanga gung / among Allah (ing)kang angurip / kang murba amisesa ing sakabeh iku / ajana kang katingalan / among Allah kang salat ingkang atakbir / angucap Allahu akbar//

20. //Kang angucap Allah kang atakbir / data nana tingkahing kawula / iya among Allah bae / wong dening makhluk iku / sirna gempur kang ngadam sarpin / tan ana mantra nira / ara mambu wujud / ora ana pisan pisan / anging Allah kang salat ikang atakbir//

21. //Kang anebut asmane pribadi / angrawruhi maring dhewek ira / nembah muji ing dheweke / tan ana liyanipun / ingkang ora (ana) kakalih / kang esah ing dat ira / esah sipatipun / lan sah ing apngal ira / anging Allah / tan ana w(ju)d kekalih / tunggal tunggal tunggal (tunggula)//

22. //Sampurnaning takbir (kang) khakiki / data nana tingali ningalan / anane among (a)dhewek / tegese makhluk iku / sirna nglabur ngadam khakiki / kaya lagi duk nora / ingga lagi duk guyub / sira jagaman gamma / pan ing mangka / kaya lagi du king nguni / poma sira den awas//

23. //Dipen mantep ana nira yayi / aja mangmang / mangmang ati nira / mapan tan ana liyane / (ing)kang takbir puniku / datan liyan saking yang widi / dat sipat ing kawula / sampun sirna gempur / ingkang amaca patekah / ingkang rukuh / asujud ingkang alinggih / tan liyan saking Allah//

24. //Oranana wujud liyan maning maning / anging Allah kang molah atingkah / (ing)kang amuji ing dhewek / ngawruh ing dhirinipun / kang amuji pinuji nganggil / tan ana liyan nira / mung Allah kang wujud / tan ana kang liyan liyan / anging Allah kang ana wu(ju)d khakiki / (da)tan ana mamadha//

25. //Data nana wujud malih malih / among Allah anebut asalat / anebut asmane dhewek / kang pinuji puniku / mapan muji (ing) dhiri nireki / nembah pinembah tunggal / tan liyan yang ngagung / kang anembah iku sukma / kang sinembah puniku tunggal yang widi / (da)tan ana liya nira//

26. //(ing)Kang takyat awal lawan akhir / datan liyan saking yang maha mulia / kang salam punpa dene / tan liyan saking yang (a)gung / kang akarya bumi lan langit / kang amurba amisesa ing sakabeh iku / ana dene awak ira / ora pisan yen duwe ya osik / wujud silage ora//

27. //Yen wus salam awak ira yayi / den rumasa sira kawula / anglakoni parentahe / parentahing yang ngagung / ingkang kinon kang den cegah winegah / ing parentahipun / nuli sira nenedha amaring Allah / den temen sira awedi / nedhaa pangapura//

28. //Den temen sira ing widi / muga Allah mangke ngapuraha / sasakehe dosamu kabeh / den rumasa sira iku / lamon sira dosa kang widi / den akeh tabat ira / maring ing yang ngagung / sakehe panedha nira / nenedha maring yang kang maha tinggih / sawuse bada (sa)salat//

29. //Wong (kang) nenedha maring yang widi / lamon nora anglampahi salat / ora (u)sah panedhane / sidhekaha ping sewu / lamon nora ngabekti / iku tan katarima / maring ing yang ngagung / Seh Jabar mangke wecana / iya yayi (ing)sun wuruk ngabekti / sun kingdungeken salaksa//

® Pupuh 08 ®
KIDUNG SALAKSA

01. //Allah iku adheppen kalawan khulur / Allah iku pujinen lawan birahi / Allah iku sembahen kalawan suci//

02. //Kawruh ana patitising sembah puji / sembah iku den bener ing pernah ira / sembah iku aja mangmang ing ngalira//

03. //Puji nira den kawayang kang sinebut / den kasebut asmane lan masamane / asma iku minangka ugering tingal//

04. //Asma iku minangka warganing tingal / tingal iku den awas ing margane / mapan kapir dadi sasar jeneg ira//

05. //Yen wus awas tingale maring Yang widi / mapan iku olih jenenging wali mumin / yen wus olih sapangate nabi nabi//

06. //Mapan dadi sampurnan ing jenengira / badan nira bebalung ngiri / roh ira pan tan driya sampurna ing jenegira//

07. ///Asma iku den kabuwang den kapupu / den atinggal ing asma mapan munapek / yen tetepa ing asma / iku pan kupur//

08. //Akhadiyat khayate kalawan khayun / jisim ira uripe lawan pangeran//

09. //Wakdhat iku ngilmune lawan ngalimun / ati nira ngawruhi lawan Allah//

10. //Wakhidiyat ing date lawan muridun / napsu nira karepe kalawanAllah//

11. //Alamarwah kudrate lawan kadirun / anggaotan ira mosik meneng lawan rasul//

12. //Ngalam missal samane lawan samingun / kuping ira miharsa kalawan rasul//

13. //Ngalam ajesam besare lawan basirun / netra nira ningali kalawan rasul//

14. //Ngalam insane kamil  kalame mutakalimun / lathinira angucap kalawan rasul//

15. //Mpan iku sampurna ing laku nira / yen wus awas apa kang den ucap malih / eling eling den pakeling / kawruhana yen atakbir / den awas ing khurup ira / khurup iku wowolun kathah ireki / aksara alif lam awal kalawan tasjid//

16. //Khurup ehe alip akhir kap ebe / genep ira wowolu pan kurup re / Nyi Mutmainah / anembah wus api pada / Ki Seh Jabar ngandika maring kang rayi / iku yayi sun kanthi ngakerat//

® Pupuh 09 ®
K I N A N T H I

01. //Nyi Mutmainah amatur / maring kang raka ririh / sampeyan guru kawula / tuwan padhangena gusti / prantane wong (kang) (a)salat / lawan kakatipun malih//

02. //Sampurna akate (i)sun / Seh Jabar ngandika aris / pranteneng salat (pun)ika / limang prakara kathah neki / (a)pan sajatineng polah / angadeg lan lungguh nenggih//

03. //Arukuh kalawan sujud / aniyat sampurna iki / kang rayi aris ngandika / sajatine niyat pundi / Seh Jabar mangke ngandika / kang ana langgeng ing pasti//

04. //Siti Mutmainah (u)matur / tegese ngadeg punapa / Seh Jabar mangke ngandika / angadeg asaleng api / dudu api kenang pejah / pan dudu api kinardi//

05. //Dudu api saking watu / dede geni saking bumi / pan dudu geni neraka / dudu geni owah gingsir / pan dudu geni mujijat / sejati(ne) aksara alip//

06. //Iya alip tegesipun / urip (da)tang kenang pati / mapan sajatineng cahya / amadhangi ing jasmani / iku (ing) aranan sirullah / iku yayi wuruk mami//

07. //Kang rayi anembah matur / sarwi mekul pada kalih / inggih tuwan guru hamba / wonten atur hamba malih / asale rukuk punapa / Seh Jabar wuwuse aris//

08. //Yayi pamiharsanipun / arukuh asaleng angin / lam awal asale ika / Jabarai nure iki / ingkang rukuk lam awal ika / puniku dadine angin//

09. //Dudu angin barat lisus / dudu angin owah gingsir / dudu angin kenang pejah / dudu angin angatisi / dudu angin (ing) mujijat / dudu angin saking ukir//

10. //Dudu angin angruhaken kayu / iku sajatining angin / mosik ora kandheg sanalika / siyang dalu lumampah nenggih / yen rusak jagat nenggih//

11. //Kang amuji siyang dalu / angin kang sampurna iki / lir toya mili kang lampah / sajatine angin neki / iya iku angin napas / kang misesa maring jisim//

12. //Tatalineng urip (pun)iku / kathahe patang prakawis / ingkang karihin (a)napas / tanapas ping kalih neki / kaping tigane anapas / sekawan pupus sireki//

13. //Kang aneng ketetg iku / napas kang medaling kuping / kang medal ngirung tanapas / napas miyos cangkem nenggih / anapas akuning warnanya / kanga bang tanapas iki//

14. //Kang putih iku pupus / ingkang ijo napas nenggih / pujineng napas punika / inahurabna (pun)iki / ilallah pujineng (a)napas / pujineng tanapas iki//

15. //Lailahaillallah iku / pujineng napas iki / anenggih yahu Allah / sampurna kayapa (sira) yayi / iku pamanggih manira / Nyi Mutmainah ature inggih//

16. //Sampun tanggung awakipun / tuwan babarana malih / asale sujud punapa / Seh Jabar ngadika aris / iku pamanggih manira / kang sujud asaleng wari//

17. //Dudu toya asat agung / dudu toya (kang) kinardi / pan dede toya samara / dudu toya manis pait / pan dudu toya mujijat / miwah toya owah gingsir//

18. //Dede banyu keneng surud / sajtine toya nenggih / lam akir nuru bubiyah / iya nyawa jati neki / siyang dalu ora samar / saking nurullah madhangi//

19. // Sejatine wari iku / aneng patang prakawis / banyu wadi kang karuhun (ika) / maningkem sakawan neki//

20. //Paran karsa nira iku / Mutmainah awot sari / inggih nedha wejang tuwan / kadi pundi ingkang inggih / Seh Jabar mangke ngandika / alinggih asaleng bumi//

21. //Dudu bumi pulo gunung / dudu bumi owah gingsir / dudu wadhas karakal / dudu bumi nglebu wedhi / pan dudu mimujijat / dudu bumi putih kuning//

22. //Dudu bumi bata watu / dede guwa curang wurig / sajatine bumi ika / jisim nakirah aran nenggih / saking sepi epi nang kanya / nyawa sukma iku yayi//

23. //Jatine bumi (kang) luhung / kang lamon neraka lan swargi / yayi pan karsa nira / (pun)iku pamanggih mami / kang rayi matura nembah / anedha kawula gusti//

24. //Kawula estu aguru / maring tuwan isun gusti / andika kang madhangana / pundi asihe estu alaki / andika kang tudhuh marga / sarta nembang layon keli//

® Pupuh 10 ®
YON KELI

01. //Yayi muradipun malih / sejatine api ika / iya roh ilapi mangka / ratuneng nyawa sadaya / wenang aran datullah / langgeng pamisesanipun / iku kersandhaning Allah//

02. //Yayi sajatineng angin / rokhani ingangked taya / kang mimbuhi kahanane / kang pinung rasa surasa / wenang aran sirullah / kahanane asung wibuh / trasandane rasulullah//

03. //Yayi sajatineng wari / roh rabani (pun)ika / kanga gung purbane reko / rasa kang luwih sampurna / cahya ingkang apadhang / cahya (kang) purba nugrahan agung / wenang (kang) aran datullah//

04. //Yayi sajatineng bumi / iya roh jasmani ika / mapan kawi tuwan mangka / kalbu mumin bae tullah / kang tan pegat elingnya / kawisesa maring yahu / wenang (kang) aran wudullah//

05. //Murade kang asal lapsi / uripe (pu)iku sadaya / ingkang angin iku mangka / uripe napas kewala / kang asal toya ika / uripe pan dalu / langgeng ing paningal ira//

06. //Murade kang asal bumi / pasthi uripipun rasa / lan murade malih mako / asal api punika / he hidayatullah / lir komala cahyanipun / medal ati putih ika//

07. //Kang tetep tingali reki / kang asal angin punika / masum imane mangka / warnane limarcu ika / kadi wulan purnama / metu saking ati danu/ punika dipun waspada//

08. //Ingkang asal wari yayi / pasthi makbul imane ika / ing ngati puad margane / ijo warnane punika / kanga salami ika / imane rekeh puniku / sadrah (pun)iku aranya//

09. //Ya endah warnane singgih / lir dammar kurungan toya / ing ngati putih asale / murade api punika / langgeng tan kena owah / cahyane urip puniku / iya yayi lautan//

10. //Murade kang asal angin / iya madhep ing sarullah / kadi lintang ing cahyane / gumilang gilang apdhang / kadi sasi purnama / murade kang asal banyu / madhep maring rasa mulia//

12. //Datan kena owah gingsir / kang caya kadi purnama / ingkang asal api mangka / angaturaken caya / nur mani ingkang nama / kang asal banyu puniku / burhan kang katur (pun)ika//

13. //Murade kang asal bumi / roh rahmani kang atur ika / wus tekeng sang nata mangka / pangeraning wong sajagat / iku pamanggih ing wang / kang garwa nyungkemi suku / asruh denira karuna//

® Pupuh 11 ®
ASMARADHANA

01. //Dhuh laki nisun gusti / pangeran dunya akerat / kang estu asrih ngabdine / among tuwan guru amba / apa kang sun walesena / dating sampeyan pukulun / ngabdine tekeng (kang) sampurna//

02. //Kapundhi ingasta kali / katantebna ing rema / gumarit werdayaning ngong / wuruk sampeyan kakang / kalangkung Katarina / Seh Jabar mangke amuwus / yayi midela karuna//

03. //Ana muradipun malih / anenggih patang prakara / wujude kanga pi ing reko / ingkang dhingin dadi rupa / lawan jajantung ika / dadi utek kaping telu / kaping sakawane dat//

04. //Anenggih wujuding angin / limang prakara wujudnya / asma lan apngal mangkong / jinem (ka)lawan lilimsa / anenggih kaping lima / iya ingaranan paru / punika dununging sukma//

05. //Anenggih wujuding wari / patang parka wu(ju)dnya / getih sungsum lawan otot / karinget lan pancadriya / ati lawan wisesa / iya atipu wadiku / dununge rasa sakawan//

06. //Anenggih wujude malih / (pun)iku patang prakara / kang bumi iku wujude / kahanan kalawan sipat / daging babalung iku / ingkang karep maring kabalt//

07. //Dhadha tinapi gagir / tangan lawan pupu nira / lambung kiwa lan tengene / irung lawan kuping ira / cangkem kalawan sirah / sakehe kang kena lebur / iya iku aran kahanan//

08. //Aworing tekad puniki / sedating galling polah / takbir usali namane / kawruh ana denira / tan weruh pagurokenan / ing salate wong (kang) luhung / datan kena tiniruwa//

09. //Aja ningali kang wajib / lampahana kang rumaksa / waktu lilima kathahe / iku panggawening sukma / nyatane Rasulullah / iya salat limang waktu / iku laku kang siniyan//

10. //Kasrah nabi sinemir / mulane kinen asalat / anglairakan muliane / pepek anggaotan nira / saking waktu lilima / miharsa l(aw)an pandulu / waktu luhur gene nyata//

11. //Patang rakangat puniki / pamiharsa rong prakara / kalawan paningal mangkong / anenggih kang waktu ngasar / patang rakangat ika / gigir lawan dhawa iku / lambung tengen lawan kiwa//

12. //Anenggih (wa)waktu magrib / tigang rakangat salat(e) / ing nabidulah tandhane / grana kalih lawan muka / waktu ngisa punika sakawan rakangatipun / anenggih pupulan asta//

13. //Ing sarira Nabisinggih / waktu subuh rong rakangat / punika kanyataan / roh kalawan jasad / mulane asembayang / waktu lilima puniku / pepek aneng sarira//

14. //Nyatane Nabi kakasih / salat limang waktu ika / pan rumaksa ing ngumate / kang anukma ing sarengat / madhep ing Yang tan pegat / anglampahi limang waktu / iya lampah (ing)kang mulia//

15. //Kang ray amuwus aris / ataken dhateng ing priya / andika rabi maring (ing) ngong / kawula kinarya paran / lan ing ngaku punapa / yen patemon lawan isun / ing pundi yen kapanggiya//

16. //Lamon andika kapanggih / punapa andika aras / punapa dinulu mangka / andika cekel punapa / kawula dika wejang / kiyai panutan isun / inggih tuwan guru hamba//

17. //Seh Jabar (a)muwus aris / (ing)kang sunakua nira / asihe suncekel mangka / date sun tingali ika / lan sipat (ing)kang mulia / sukmane sun aras iku / kapanggih ing rakmatulah//

18. //Isun gawe sira singgih / kanyataan rasa mulia / isun lawan sira mangka / wedalan pasiyanulah / punapa karsa nira / punika pamanggih ingsun / (pun)iku jatine karma//

19. //Kang rayai (u)matur malih / wonten kari atur ingwang / sampun salah tampa mangka / kawula Tanya andika / tuhu estu ing tuwan / wus asare lawan isun / mulane andika siram//

20. //Punapa kawula najis / atawa makruh lan mubah / punapa khukume mangka / manira parlu dinupsan / mapan (a)wujud tunggal / alumuh manira iku / asare kalawan tuwan//

21. //Lan paran jinabat singgih / pira kehe mukaranah / pira ta kathahe mangka ingkang aran tukaranah / kiyai dika wejang / kadi pundi tingkahipun / Seh Jabar mangke ingucap//

22. //Krana isun adus yayi / ngestokaken turning johar / kang ingaranan johar mangka / banyu urip pinangkanya / tiba ing bumi rakmat / ing kiten roro puniku / mulane parlu dinusan//

23. //Kang milu dinusan singgih / sipatulah ingkang mulia / kalawan edate mangka / lan sipating prakara / kalawan wujud tunggal / nora ana liyanipun / ningyung jati (a)wisesa//

24. //Kang rayi asruh anangis / adhuh guru amba tuwan / sarwi guru amba tuwan / sarwi (a)nungkemi padane / among lakiku pangeran / ingkang asung sawarga / sampeyan karma rong puluh / kawula dadi pawongan//

25. //Pinembut wau kang rayi / kang nama Nyai Mutmainah / Seh Jabar lingnya (a)lon / among sira rabi ningwang / tekeng dunya akerat / den tan bakti maring isun / Allah megataken rakmat//

® Pupuh 12 ®
M E G A T R U H

01. //Ki Seh Jabar garjita denira muwus / guru ningsun yayi / (a)muruk mangke maring isun / den seru tanget ireki / angawula yang manon//

02. //Amangun kal siyang latri (pun)iku / aja pegat murakabah (iki) / maring pangeran kanga gung / anyirnakaken ing sirik / kang abarsa roro mangka//

03. //Kang abang saroro den uculi iku / cengeng madheping (kang) tunggil / kang nora roro (pun)iku / dat sipat mani (si)reki / apngal jumeneng mangka//

04. //Miwah panglipt ira inf asya iku / lir angganing karta iki / (ka)lawan puputihipun / tan ana ing jro ing jawi / datan kena ngucap karo//

05. //Datan kena ing ngucap kakalih iku / tunggal tunggal (da)tan tunggil / (rasa)ning wong kang sampun rawuh / tingale wong tekeng jati / den tingali kabeh mangka//

06. //Den tingali sakehe mojudat iku / den tingali pangeran neki / sakehe suwara kang karungu / kang mona moni (pun)iki / anudhuhaken (ing) yang manon//

07. //Pujining yang anebut maring yang agung / (a)nebuting dhewek ireki / anyatakaken asmanipun / lamon nama Allah iki / sampurna maripat kang wong//

08. //Sampurnaning mripat kakiki aku / iku ora aningali / iya maring dhewekipun / kanga ran liyan (pun)iki / sirna lebur adam tinon//

09. //Adam kakiki kaya lagi duk ora (iku) / ing gaibul guyub iki / aja kasamaran iku / pan ing mangka (pun)iku / kaya lagi kuna kang wong//

10. //Awas ira kawruh ana malih iku / dudu awas ira pribadi / saking arah khaketipun / dening abaran neki / ling miyangga warmin mangka//

11. //Paningaling miyangga maring sakibipun / tuhu kinarya wangsulan (iki) / (a)nyatakaken asmanipun / (a)nglairaken sipat neki / kinarya kalakuwan yang manon//

12. //Kalakuwan lahir batin (pun)iku / aja nyana sira iki / (ka)lawan kahananipun / sadrah asya (da)tan sepi / saking tajalining yang manon//

13. //Allah kang ngalah wisesa sang purba agung / poma tingalana iki / dipunawas ira iku / aja sira ora ningali / sampurna tingale punang wong//

14. //Sapa arep weruh(a) ing sajati iku / kawruhana sarira neki / kanga ran awak (pun)iku / dudu johar lawan jisim / pan kakekatepun ningwang//

15. //Mapan kakekat ika / kang tetep ana ing ngilmu / (ing)kanga ran ayan sabit / maluming pangeran iku / puniku kadim tabingi / langgeng tan rusak punang wong//

16. //Ana nira ing mangke sira den weruh / aja nyana sira iki / salaya lan kakekatipun / kang tetepana ing ngilmi / kang aran malum yang manon//

17. //Malum kakiki kalairan sipat yang ngagung / kanga ran jalalan tamil / egoning lair nama iku / lair ing isim ngalami / aja kasamaran kang wong//

18. //Sapa (kang) weruh wirasaning urip iku / satuhune kanga ran mumin / jenenge wong iku / kawruh ana den sayakti / jejuluk pangeran kanga gung / kang wajibul wujud ika / asipat kadim baka iku / langgeng sinom maijo//

® Pupuh 13 ®
S  I   N  O  M

01. //Lan malih kawula Tanya / anembang sinom pangrawit / amba nedha barkah tuwan / pundi roh ing salat nenggih / lawan tegese malih / napsu neng salat puniku / pundi ngilmuning salat / lawanipun Tanya malih / kaya paran kanga ran jasading salat//

02. //Lan malih isun atanya / kuripaning salat singgih / (men)apa badaning salat / sukuning salat (a)nenggih / lan atanya malih / astaning salat puniku / apa sira eng salat / kawula atanya malih / kaya paran bebalung suteking salat //

03. //Mangke padhangena tuwan / aja kaliru ing tangwal / amiyat napsuning salat / roh ing salat atakbir / ana coreke malih / sampurnaning takbir iku / atudhuh maring nala / kang angucapaken nenggih / angging tuwan (ing)kang maha luhur sampun//

04. //Dene ingkang aran niyat anenguhaken ning ngati / madhep maring arah ira / lan madhep ing wujud dakim / lan sipat kita iki / madhep maring ing yang ngagung / kalawan pingil kita / madhep ing pingil kakiki//

05. //Ngilmuning salat punika / nyataaken awal akir / anapon sirah ing salat / amaca patekah singgih / anenggih rukuk (pu)iki / bebalunging salat iku / lungguh jasading salat / kuripaning salat singgih / iya iku asujud kali perkara//

06. //Anapon badaneng salat / amaca takyat kang akir / anapon suku neng salat aweh salam kaping kalih / uteking salat singgih / nenggih astaning salat / amaca puji lan wirid / sampun jangkep kabeh sawelas parkara//

07. //Anapon maca patekah / atuduh ing wujud singgih / sampurnaha ing manusa / tegese ruku (kang) singgih / iku aselang angin / (a)ngilangaken ka king wujud / yane sujud punika / aja sira aningali / sakathahe labet (ing)kang bangsa riyah//

08. //Kaol pandhita stengah / salat limang waktu singgih / lapan nabine lilima / iku ingkang anderbeni / caya nira aputih / punika salat subuh / batas Nabi Adam ika / iku ingkang andarbeni / waktu subuh iya iku wijiling rasa//

09. //Waktu luhur kang kawarna / atas Nabi Ibrahim / akuning cayane ika / wijiling caya awarni / kang waktu ngasar nenggih / atas Nabi Yunus / iya ijo caya nira / Nabi Yunung kang darbeni / iya iku wijiling napas sadaya//

10. //(ing)Kang waktu magrib ika / atas Nabi Musa iki / cayane dadu punika / wijiling caya awarni / salat ngisa kawarni / atas Nabi Ngisa iku / iya abang caya nira / Nabi Ngisa kang darbeni / iya iku wijiling badan lan sipat//

11. //Yayi paran karsa nira / (pu)iku manira manggih / umatur Nyai Mutmainah / nyungkemi padaning laki / anging tuwan puniki / pangeran isun kang tuhu / tekeng dunya akerat / mojar Seh Jabar yayi / isun wejang anembang nglanglangi nala//

® Pupuh 14 ®
NGLANGLANGI NALA

01. //Sakehe urip puniki / kawruhana mulanira / mulane kang ngilmu reko / endi ta pinangkanira / sembahira duk nora / den awas sira ing surup / kang ngilmu pagurokena//

02. //Kang ngilmu mulane dadi / pundi ngilmu punika / dudu nyawa sukma mangka / pan dudu urip ira / iku lah takokkena / den awas sira ing ngilmu / (ing)kang ingaranan sahadat//

03. //Pagurokena den yakti / lagi sira tanpa bapa / miwah tanpa babureko / sing ngendi pinangkanira / duk lagi ora ana / lawan nglapas ing pangawruh / iku ingaranan sahadat//

04. //Miwah ugi nira uning / den nyata pagurokena / tan beda iku surupe / waktu mulanira ika / awasena den nyata / punika pangawruh ingsun / pamuruk(ing) sukma ring sira//

05. //Iku gaib ingkang singgih / ujar (pun)iku linarang bapa anak isun reko / iku yayi dipunawas / pan gaibing pandhita / tan kena winakrang kalbu / tampanira dipunwikan//

06. //Aja sira milang jisim / aja katungkul ing sastra / miwah sipating Yang reko / aja sira angucap / iman tokid maripat / iku pan katungkul angung / aja tungkuling dat sipat//

07. //Lagi sira tanpa jisim / den awas sira tumingal / nyatakena padha mengko / (pun)iku prapta manggesang / sampurnanen kasidan / kang singaran jasad iku / pagurokena den awas//

08. //Iku gaib ingkang singgih / yayi den awas ing pejah / bilih tekeng urip reko / kaping kalih dipunnyata / poma pagurokena / jatining awasing ngingilmu / ingaranan sadat sakarat//

09. //Iku den weruh sira yayi / ulihena tingal ira / du kana (ing) dalem kalbune / ingwang atuwanira punika / pujinira ing manah / ingaranan sadat sireku / tanpa sandhang pangan nira//

10. //Endi delanira uni / duk tumraping wong atuwa / sapa rong wongira reka / endi sembah pujinira / lawan sampurnaning kawruh / iku sadatira pejah//

11. //Pagurokena den yakti / sasmitaning anurat / kanga ran dadalan reko / duk tumrap ingwang ngatuwa / duk dereng tumrap ika / kang ingaken duluripun / ing ngendi duk during ana//

12. //Yogya kawruhana yayi / pan sira duk during ana / ingaranan dadalan reko / sasmitaning kang anurat / yogya pagurokena / sasmita puniku laku / ingaranan isining sahadat//

13. //Punika ingaranan isi / sayogya(ne) kawruhana / napsu gaib ingarane / den awas aja pepeksa / sasmita kang utama / yen sampun awas puniku / sapolahe dadi salat//

14. //Yen awas ing tudhuh singgih / pan sakehe iku salat / miwah sadat sakarate / nora uninga sembayang / sira duk lagi nora / den awas sira ing surup / mulia duk tanpa bapa//

15. //Singgihena marga sirik / edohena (ing) marga sasar / tudhuhena marga reka / den awas ing paran nira / sira duk lagi nora / sapa (ing)kang sira dulu / duk during badan lan nyawa//

16. //Iku gaib ingkang singgih / yayi den awas ing pejah / pilih tekeng urip reko / kaping kalih dipun nyata / poma pagurokena / Siti Mutmainah (a)matur / sasambat eku dhangdhangan//

® Pupuh 15 ®
DHANGDHANGGULA

01. //Ki Seh Jabar mangke wuwus aris / tarimanen yayi wuruk ingwang / maring sira iku mangke / aja ing ngrasa luhung / aja ngrasa bisa sakalir / aja ta ujub riya / s(um)uwah sira iku / aja kibir aja riya / drengki jail / aja kaduk sabdaneki / aja paksa bumisa//

02. //Aja lali ingkang sampun singgih / aja suwung aja ambubungah / puputan sira mangke / duk cipta nira iku / aja kadariyah sira iki / aja kabajariyah / aja kaduk iku / aja mbrasta ing ling tuwan / aja samar / yen sira reketan yakti / tan tulus adhepira//

03. //Ki Seh Jabar angandika aris / miwah ingsun dewata ing tilam / inten ing sawargi mangke / sadalu ora turu / rabi nira den wawarahi / pratingkang ing ngagesang//

04. //Bayanipun angrawuhi dhiri / sayaktine akeh wong kasasar / dening akeh rencunane / aja kaya sireku / sira malih ta yayi mami / dening dereng tumingal / jatineng kawruh / prayoga atatakona / aari ningsun / ing tingal kang nyata iki / iku den tekokena//

05. //Prandene anang j(e)roh sawargi / pan kagodha dening belis lanat / wong luhung akeh godhane / (ing)kang kaya sireku / sira malih ta yayi mari / dening derng atanya / jatineng kawruh / prayoga atatakona / ariningsun / (ing) tingal kang nyata ing dhiri / iku pagurokena//

06. //Nyi Mutmainah anuhun aris / singgih nuhun pangandika tuwan / muga mulasena asihe / saking bodho katengsun / sapa sinten ingkang madhangi / yen boten karsa tuwan / atulung margayu / Ki Seh Jabar angucap / pirang bara yen nansih ing Yang Widi / atulung maring sira//

07. //Pitutur ingsun ing sira yayi / lamon bejang / yayi asun pejah / andika den pened mangke / (a)krama antuk wong agung / ing wong luhung pandhita lami / andika ngabaktiya ing kakung / (pun)ika ana sambrana / ing pakone / iku yayi den astiti / aja langgane karsa//

08. //Aja watek sira andhingini / kang karsane babu laki nira / tuten saparentahe / bab ing najis asu / den ekon sira bukti / annuli lampah ana / iku parentah (ing) kakung / iku angger ora karam / sapa kang wong pawestri anuting laki / ngalammat manjing s(a)warga//

09. //Lamon sira asare lan laki / aja wani rayi tunggal bantal / den (ka)ping sor enggene sare / aja kaping dhuwur / aja padha genira muling / yen ora mawi karsa / iku dosa (a)gung / balik yen wus sawombana / laki nira sungana bukti / poma den kalampahan//

10. //Aja mawas wedanan neng laki / kenang dosa / babu ariningwang / den wedi gumati angger / sakawan parlu nisun / wong alaki tadi pun eling / abersih ana / sinjang kelambi lan kampuh / (ka)lawan gene sembayang / den karaksa / lan pernahe ta (a)guling / kelawan yen adhahar//

11. //Ambeg ira / nyawa den aresik / sega jangan ira (yayi) dipunpelag / pinggan pirange kabeh / kumbahen lawan banyu / ulam rada pun aresik / sadayanipun pelag / rakiten den bagus / nadyan tan ngangge ya ulam / den apura yen rakit ira abecik / iku wuruk manira//

12. //Poma iku wuruk mami / wuruk kena ing atmaja nira / sakehe (kang) wuruk iya / aja pepek(a) sireku / den astiti (a)ngawula Nini / lamon aduwe kaya / den yatna sireku / aja sira sumembrana / (ing) kayane lamon tinakonan ing laki / aja maringaken wong lanang//

13. //Lan raksanen wiwiranging laki / lamon sira adhedhayoan / ing sanak lan persanake / den becik sabdinipun / ulatira dipunaris / akengken rewngira / poma aja rengu / aja sira paendhalan / im bature akonen lan sabda manis//

14. //Poma poma sira Nini / lamon laki nira dhedhaharan / ajao doh sing pernahe / jagong ngasandhingipun / aja kesah karsa pribadi / yen maksih dhadhaharan / yen ora ing ngutus / mapan tilari ing priya kang maksih bukti//

15.//ana maning waktas isun iki / lamon kinamaru dewene sikaki / den amot sira angger / lamun anemu maru / angrasaha yen sira kari / akunen yaya rena / mara tuwa iku / den adhep sapolah ira / asprane maru nira priyen asih / den kalili ing sira//

16. //Andhapane den kadi siti /polahira maring biyang / lamon simicara dhewek / nadyan sampun weruh / apiapiya sira rumihin / priyen mamarahana / maring sira iku / yen dangu ora micara / marunira anulya sira pribadi / den enggal tatakona//

17. //Sira takon luwanging laki / bubudene maring marunira / wateke lan ringane / takona den putus / dhedhemene laki nira iki / lan doyane pisan / takokkena ing maru / ajana kang kaliwatan / marunira samba andhapana Nini / sangkane popoyana//

18. //Lamon sira nyawa sida (a)krami / lamon dadi rabi tuwa pisan / den amomot sira angger / iku sakarsaneng kagung / lah wengkunen denira nini / aja sira sebrana / (te)tetguhana ing kalbu / iku nyawa wuruk ingwang / angrasaha sira kinarya uwit / kinarya gugunangan//

19. //Sakathahe maru nira nini / ingkang panengah panggulu ika / wuragil miwah selira / lan dhedhemeneng kakung / padha kena putra wuragil / aja sira beda iki / sih ira den tulus / miwah yen anemu raka / maru nira maring sira iku gusti / poma teka menenga//

20. //Poma poma aja sira padhani maru nira kang wani ing sira / teka enengana bae / den amot sira ing kalbu / aja sira mona lan wani / aja ebot ulat ira / daserah ing guyu / yen darbe wewehana / ing karepe maru nira iku nini / yen teka pituturana//

21. //(Ing) karsane pituturana nini / parandene yen katutugan / iku teka kalah dhewek / poma ujar ingsun / lamon sira marusira tampi giliran / poma aja rengu / den abening ulat ira / balik lamon maru niratuwa iki / den tinggal wewehana//

22. //Atenapi yen ayun den gitik / maru nira dening priya nira / adhangana age age / dipunawani ngrabut / amadhani napsuneng laki / takoning marunira / den asih lulut / asruh n(a)rima becik ira / tur gumanti marunira wedi asih / sabab ing becik ira//

23. //Kakangira asruh ngengraming ati / maring sira katon mulat ira / maring maru k(a)liwat mule / katon atut memaru / asruh bungah kakung ireki / dadi sihe tumeka / (ma)ring sira tan surud / iku poma lakonana / wekas ingsun yen arep kanggo alaki /poma poma wuruk ingwang//

24. //Sira nyawa aja krana rahi / yen aweweh maring marunira / barang sira weweh akeh / aja ngareping kakung / lamn sira nyawa paparing / raksanen maru nira / wiwirange iku / wewe ya sisingidan / ing cupete marunira iku yayi / aja ngarep(ing) wong lanang//

25. //Maru nira dadi wedi / maring sira roh sira atuwa / anyampeni karsane / yen maru nira ngangluh / den gumatiya sira nini / angulati usada / dipun gupuh gupuh / yen tan warang dening sira / age age popoyanana maring laki / sira atetarene//

26. //Tarekena enggene sakit / marunira maring priyanira / nedha aparentahe / lamon kakangira muwus / (a)marentah maring sira nini / age age lakonana / sakarsaning kakung / yen maru nira sirna / ing sakite pan asruh gene ngabekti / tur sanget asih ira//

27. //Laki nira asruh ngeleming ati / maring sira tur piniti pinta / asihe tan ana sudane / nadyan botene purun / maru nira (ma)ring sira nini / kakangira tan suka / asruh enggene bendul / padha kinon angidhepa / maring sira sabab genira gumanti / maring maru maring wong lani//

28. //Yen laki nira duwe kekasih / sira uga age miluwa / maring dhedhemene / miwah asih ing maru / atanapi asih ing selir / teka sira miluwa / den asih kalulut / pasti miwah ganjaran / ing pangeran wong wadon bakti ing laki / ngalamat manjing s(a)warga//

29. //Kaping kalihe wong estri / angrabekaken maring wong lanang / manjing sawarga jangjine / (ka)ping tigane wong iku / wong estri bakti ing laki / anut ujareng priya / tan malang ing kadhum / (da)tan sumangga ing karsa / iku dudu wong wadon linuwih / kang kantuk sih nugrahan//

30. //Poma poma ujar isun yayi / lamon sira arsa anendrah / aja andhingini sare / balik kakang ngireku / lamon arsa munggah aguling / anulya wasuhana / padaneng kakung / lamon sira kurang toya / rema nira karya nem ngusapi sikil / mala ring ngapuraha//

31. //Sajenenge wong wadon puniki / raina wengi iku kenang dosa / sira den weruh ta angger / yen sira sare karihin / yen arip netra nira / aja sare ing kasur / (a)turuwa ana tundhangan / parandene yen kakangira aguling / munggah ing pasareyan//

32. //Prandene sira den timbale / marang kakang ira awas tuminga / nuli sira age age / tumurut (pun)iku / anedhaha apura iki / teka sira miluwa / nendreh aja kaping dhuwur / lawan sira ngabaktiya / pangapura si englaki / mala ring ngapuraha//

33. //Lamon sira ing ngajak aguling / dipun undang dening laki nira / nuli den bebata angger / lamon sasampunipun / sawombana kelawan laki / nadhaha pangapura / maring laki asruh / nadyan tan darbe ya dosa / sampun towong atobata saben wengi / muga ing ngapuraha//

34. //Satemene ing ngurip puniki / nora kena uwis ing panyana / yen ora sareh wuwuse / sarta lawan pitudhuh / ngulatana guru kang jati / ing sampun alungguh / kang patang prakara ika / ngulatana lamon sira tataki / wong kang patang parkara//

35. //Kang rumihin sareh wuwus neki / kaping kalih kelemang lampah / lan akeh pamujine / kaping pate wong iku / kang tan pegat amangun teki / atawa sih yen ana / ajangkeping pitu / wong kang adil pala marta / kaping neme ingkang anekani / sakarsaning atanya//

36. //Kaping patune wong kang pinilih / yen wong kang wus tan arsa engkaulyan / ana papa lalakone / yen ana kang kayeku / aja semang sira sing bakti / anedhaha sapangat / saujare tuhu / (a)sih ing jalma utama / (ing)kang mengkana iku wong kang priyatin / tandhane wong tumeka//

37. //(Sang) Pandhita boja kirana iki / datan pegat sira mangun tapa / amadhangi sarirane / anyegah napsunipun / datan pegat amangun teki / paciptane wus nyata / tan ana kang dudu / sampun waluya sadaya / pangesthine tan ana kawula gusti / wus karem maring ora//

38. //Kang aja sira guroni iki / sang pandhita sipat kang mikana / kang patang parkara mangke / pandhita sipatipun / anglampahi laku tan yakti / ping kalih marga cacah / kaping tiganipun / anggentong umes budinya / sakawane kata wang brana puniki / iku isun (a)miharsa//

39. //Pan tegese sawiji wiji / sang pnadhita sipat marga cacah / soko dayan sanja gawene / (a)ngumpet tatangganipun / doyan mangan wawatek neki / pangucaping wong doyan / marga cacah iku / gawene doyana utang / genthong umes gawene sok angrasani / tur jail tetangga//

40. //Kang aja sira guroni / iya iku cacadeng pandhita / drengken iren pepadhane / nyanane sugih ngilmu / kang mengkono dudu wong singgih / iku wong pakematan / tur duwe wong iku / panggawene ora ana / ngilmunipun den urupaken ing bukti / kinarya pangasilan//

41. //Saban dina lunga angulinthing / saking santri nira / ngilmune den gelar kabeh / nyanane apitutur / kitabipun den wolak walik / usul pekih lan sarap / miwah nakwunipun / den gelar ing wong kathah / nyamna nira sarira bisa ngaji / ujare nyana nira//

42. //Janma mangkin akeh ngimu wani / wong aguru akeh kang sambitan / dening akeh lelewane / sing akaton den jaluk / arep mundar wus ora olih / akeh wong ana lingsa / ing pangrungu nisun / (puN0iku wong sambewara / aguru anut brung tawon angalih / boya ketang ing temah//

43. //La(w)an ana pangandikaneng nabi / aja sira guru wong ampiran / lan wong linyok pangucape / yayi sayogyanipun / iya iku wong kang tinampik / sapa yogya miliya / kang waluyo tuhu / aja micara ngajiya / den enteg kitabe samasjid / iku wong pangambilan//

44. //Kang saweneh manira ningali / akeh ngagungaken kawibawan / akeh anggugung lakune / pan sami luhung / sesemone saparti nabi / kang ahlul asembayang / salate kang kaya mengkana / santri besar isun ing wong dunya suci / pan isun guronana//

45. //Kitab isun ana rong pethi / (pun)iku kabeh seseliran / padha guruwa marene / lamon teka maring isun / poma sira mikula pari / lawan ayam dhadhara / picise sasuku / sun wuruk ngilmu sampurna / yen ujare besuk manggah ing sawargi / luput ing kira kira//

46. //Kang mangkana lampahing mangkin / kang ingaran ngilmu pangambilan / kaprahing mangke lakune / yen ing pangrungu nisun / ingkang aran santri sajati / bahasa iku tunggal / tri iku tetelu / kawruh ing patang prakara / ing lakune kang papat wus den kawruhi / lungguwe kadi sira//

47. //Kadang dawan manira iki / angling nutur lampahing ngutama / lawan wong ina lakune / lan angling dhiri nisun / tan angrasa yen naurip / datan wruh sarira / angin tumuwuh / ngagungaken ing engkaulyan / iya iku kang utama iki / poma kawruh ana//

® Pupuh 16 ®
MASKUMAMBANG

01. //Ki Seh Jabar ngandika dhateng kang rayi / kang wolung prakara (ika) / patemoneng rasa jati / (ing)kang anang jasad ira//

02. //Nyi Mutmainah sumungkem  (a)ngabakti / sarwi ngusap padanira / kang rayi ngandika aris / lah tuwan tetelaken//

03. //Pratelane anang raga bira iki / nyata badan nira / urip nyawa iku singgih / patemon lahir batin (nira)//

04. //Ingkang dhingin mas kawineng Allah iki / lawan Mukamad ika / miwah ngaras lawan / kursi iku (lah) takokena//

05. //Kaping tiga mas kawin raina wengi / (ping) sakawane ika / ngalam lawan lintang nenggih / (pun)iku lah takok kena//

06. //Kaping lima mas kawin jalu lan estri / den takokena / ping neme puniku singgih / mas kawin serngenge lan wulan//

07. //Bumi lan langit takokena ugi / mas kawine ika / ping wolu mas kawin neki / sawarga lan naraka//

08. //Rakokena den tetela iku nenggih / lungguwe sanunggal nunggal / ujar iku tan den kawruhi / yayi pagurokena//

09. //Sapungkur isun takokena iku yayi / kang rayi ngandika / inggih nuhun kula gusti / andika kang madhangana//

10. //Kados pundi padhange ujar puniki / mas kawin nang Allah / lawan Mukamah (pun)iki / lintang lan ngilmu (pun)ika//

11. //Padhengena mas kawin ngaras lan kursi / lungguwe sanunggal nunggal / mas kawin rahina wengi / (pun)iku tetelaken//

12. //Ki Seh Jabar mangke (a)ngandika aris / lah iya pangeran / mas kawin Allah (pun)iki / kelawan Mukamad ika//

13. //Patemone nurullah lan urip iki / tunggal rasa nira / Mukamad lan Allah iki / patemone ing nurullah//

14. //Ana dening mas kawin jalu lan estri / patemoning jasad / lawan nyawa iku nenggih / iya iku panunggal ira//

15. //Ana dening mas kawin ngaras lan kursi / patemone ika / sungsum balung ira iki / tunggale nur ngaras ika//

16. //Ana dening mas kawin lintang singgih / lan ngilmu (pun)ika / muka garib mata garib / bakrm arane (pun)ika//

17. //Patemone getih lawan daging nenggih / tegese punika / osik ira iku yayi / ing jajantung ira ika//

18. //Ana dening mas kawin bumi lan langit / mas kawine ika / ati lawas esi nenggih / (ingkang) ingaranan sirullah//

19. //Ana dening mas kawin raina wengi / patemone ika / netra putih lan irenge nenggih / roh kiyat tegese ika//

20. //Patemone kawula kelawan gusti / iku campuh ing rasa / ing misarane iku nenggih / iku pamanggih manira//

21. //Wonten (dening) mas kawin neraka lan sawargi / patemone ika / napsu lawan budi neki / panunggale ing dhiri nira//

22. //Ing anane becik angtep ira urip / sangkono wetune / yen wus awas ira iki / prabedane la(wa)n tunggal//

23. //Tang bangsa manira angrungu iki / kang rayi ngandika / srengenge kalawan sasi / kawula dereng uninga//

24. //Ana dening mas kawin puniki / derngenge lawan wulan / ngarabiyahi iku yayi / patemone netra ika//

25. //Netra kalih kaliye samya ningali / ming kelokan nira / iku kawruhana malih / beda tunggale (pun)ika//

26. //Allah tangalah jisim nira (pun)iki / milane ana kahanan / angjisim puniki / mas kawin (ing)kanga tama//

27. //Sampun nyata (kang) jasad katrapan mas kawin / lan sipat sampun mukdis  / kang akeh tinemu ika//

28. //Sembah puji puniku sami duweni / asma hapngal ika / kabeh padha mojud iki / dening ta sampun sampurna//

29. //Pan jumeneng ana kakekating urip / sarta polahing nyawa / sakira polah ngabakti / iya nyawa kang darbe polah//

30. //Ora liyan puniku ingkang darbeni / mangka winuwuhan / ingkang aran nyawa malih / minangka sakawan//

31. //Kang kaetang tiga welas nyawa nenggih / kabeh iku nyawa / tedhak saking roh ilapi / minangka ta leleberan//

32. //Pan sakehe kang ana ing makluk dadi / gumelar ing ngalam dunya / iya saking rok ilapi / minangka asaleng jagat//

33. //Alam iku tan ucul saking puniki / pan sakehe kang dadi / (ing)kang gumelar agung alit / minangka sipat ira//

34. //Mulane ingaran baka nenggih / langgeng tan kenang owah / nora ana kang momori / mung Allah (ing)kang kuwasa//

35. //Satedhahe Mukamad iku kang singgih / dadi amandhita / wawayanganing dat sipat nenggih / tunggal anane (pu)ika//

36. //Anging akeh kalurung tekad sami / anging Allah kewala / kang wajibul wujud iki / Mukamad tan kaunangan//

37. //Dening tunggal anane ingkang den esti / kadi (ra)rasa nira / kang rayi amatur malih / ingkang raka masala eku dhangdhangan//

® Pupuh 17 ®
DHANGDHANGGULA

01. //Ulatana bumi pitung langit / miwah lapis ingkang pitung ngesap / endi sihana liyane / lah ora ana iku / dening jalma ingkang utami / sarta lawan kang wikan / ing wong bodho iku / tan weruh lampah putusan / apuwasa arang ingkang den lakoni / dening doraka nira//

02. //Nanging yayi pamiharsa mami / wong kang sampun sasmitaning sembah / ora ana ing sembahe / miwah ing lampahipun / ora ngrasa lamon duweni / miwah tingkah lawan polah / ing pangrungu nisun / yen sampun w(e)ruh selam ira / najan amor mudajil lawan si kapir / iku tanpa gepokan//

03. //Gawok isun ing jaman mangka iki / wong kang ahlul panembah punika / dening akeh lalawane / dhikire muluk muluk / tur den patut kalawan suling / sarta bedhuge pisan / awor lan keketuk / nyanane sira sah ing nala / dudu sembah maring pangen (ing)kang jati / kaya wong mendem waragang//

04. //Pan sakehe ing para utami / nabi wali muga kang utama / nora mengkono lakune / tansah meneng kalangkung / pamujine osiking ngati / suju ira tan pegat / waktune tan surud / nanging yayi kawruhana / jaman akir den kukuh sira pribadi / pacuwan aja gawokan//

05. //Kang rayi (u)matur angabekti / inggih nuhun saking (a)sih tuwan / pangeran kawula angger / tan wonten kang atulung / among tuwan ingkang madhangi / dating kawula / reh bodho kalangkung / kados pundit a ing karsa / wong angucap Allah kaesti / pundi nyataning Allah//

06. //Lawan pundi (ing)kang laki rihin / lan Mukamad Allah ta punika / kawula ayun w(e)ruh mangke / maksih bodho kalangkung / milu anut ujaring pawarti / dereng wikan (ing)kang nyata / ing basa puniku / lah tuwan tetela kena / ing nyatane aja nut marang pawarti / kawula nuun barkah//

07. //Ki Seh Jabar amuwus aris / ari ningsun mirahe pun kakang / dununge enggon kangenger / andika dipuntulus / bayandika juwita sari / atemu lan kusuma / guruning wong ayu / lamon yayi during wikan / ingkang aran Allah sejati / iya (e)dating Mukamad//

08. //Tatkalane Mukamad kang singgih / iya Allah kang den ucap ucap / endi si ana liyane / lamon Aallah (pun)iku / dadi nyata Mukamad iki / ing wenange iya Mukamad / Allah datan ketung / yen Allah anang jaba / sayaktine Mukamad ing j(e)ro yayi / tunggal wujud saana//

09. //Kagungane pangeran kang jati / kabeh yayi pan ana ing sira / malekat tunggal jatine / kang mukarabah rumuhun / maring Allah ingkang sajati / kabeh yayi wus ana / ora kena ucul / dadi kalampahan nira / kang malekat tan kena pisah sawiji / iku kagunganing pangeran//

10. //Kang Rayi (u)matur angabakti / inggih nuhun saking (a)sih tuwan / malekat endi nyatane / kang murakabah rumuhun / lawan tuwan ingkang sajati / kawula ayun wikan / ing sajatinipun / malekat kang murakabah / minangka potusan nira Yang Widi / kang tansah ingaranan//

11. //Ki Seh Jabar amuwus aris / ari ningsun mirah sun wawarta / malekat iku duwene / nenggih jarail iku / lan minkail israil iki / (a)nenggih ngijrail ika / kabeh nyatanipun / (a)nenggih Jabarail ika / wewayanganing datulah iki / Ngijrail papasangan//

12. //Ana dene Israil puniki /kakekate rasaning datulah / Minkail iku nyatane / rasaning datulah iku / lamon yayi dereng ngudani / yayi ingkang malekat / wau kang cinatur / kabeh wus ana ing sira / ing sakehe jir sira padha duweni / salah yen ana liyan//

13. //Pan kang rayi sumungkem ngabakti / sarwi mekul padane kang raka / langkung ajrih sanyatane / alon denira matur / inggih nuhun kula gusti / langkung dening kawuryan sabda dika iku / kawula matur pangeran / kados pundi kawula miharsa warti / ana wong ngucap mangkana//

14. //Kados pundi nyatane kang gaib / wong angucap jatineng Pangeran / kawula yun w(e)ruh nyatane / iradating Yang Ngagung / lawan mukdas puniki / paran gene nyata / pundi trapipun / kang ora pisah lan kula / pan kahanan nira puniki / nedha tetela kena//

15. / Ki Seh Jabar amuwus aris / ari ningsun dununge pun kakang / andika enggonku ngenger / yen paran dereng weruh / kudrating Yang kang anang dhiri / iku (pu)putihing netra / iradat puniku / iya irenging netra / sayaktine iku yayi / kang anang sira//

16. //Kudrating Yang (da)tan kena gingsir / ing aksara bismilah (pun)ika / cinangcang yayi ibarate / kaya aksara iku / ing bismilah aja kasilib / ayun wikan ing pinangka / mulane tan ucul / lan kanthete ing aksara / ora pisah den w(e)ruh kang den samitani / pacuwan aja samar//

17. //Kang rayi asruh ngabakti / inggih bnuhun saking (a)sih tuwan / kados pundi nyatane / kawula dereng weruh / ing bismilah cangcangan muni / iku wiyos ing aksara / pundi jatinipun kang den sasmitani / kawula (a)yun wikan//

18. //Ki Seh Jabar amuwus aris / ari ningsun dewata ing tilam / iku yayi sasmitane / keketeg ira iku / lan ambekan kang den semoni / iku jatining bismilah / ora kena ucul / kanthete ing urip ira / ora pegat yen ucul salah sawiji / gempal kudrating Allah//

19. //Pan tunggale angawruhi dhiri / ing nganane becik anggep ira / iku sing kono wetune / yen wus awas sira iku / prabedane lan tunggil neki / iku den kawruh ana / ing ujar puniku / garwane aris angucap / kadi pundi tunggale dadi sawiji / rarasan kang mengkana//

20. //(ing)Kang ingaran iman puniki / nyatane lan tokid (pun)ika / murakabah tegese / padhangena kateng sun / l(aw)an Islam panunggale iki / amba weruhena / wuwus kang kayeku / Seh Jabar mangke ngandika / insa Allah lamun binuka Yang Widi / lan barkaheng panuktan//

21. //(ing)Kang garwa (u)matur malih / kados pundi Pangeraning jagat / wonten wiraos mangke / duk lagi lara iku / pan siniyan dening Yang Widi / alam apa samana / paran imanipun / Seh Jabar mangke angucap / emas madu juwita puspita sari / (e)mas mustikaning nyawa//

22. //Yayi atma sira soca adi / inten widuri saneng sawarga / amung andika isine ayun nira atulus / bayandika wadon linuwih / emas pangeraningwang / wong wadon (kang)ayu / alam arwah wastane mangke puniki / tan langgana ing karsa//

23. //Kadi pundi duk lagi lara iki / pongah Pangeran alam apa punika / kawula dereng wruh mangke / punapa imanipun / miwah reke duk tengeng iki / alam apa samana / kawula yun w(e)ruh / sampun liwat (pun)ika / saking kono iki / annuli alam (pun)apa//

24. //Lawan wonten wong (a)ngucap singgih / kang mangkana pangucape ika / duk nyawa ing ngambil mangke / saking badan punika dadalan neki / duk si nyawa ing ngalam / miwah pecatipun / yen ora kadi punapa / nyawa ika ing pundi dadalan neki / apa rupaneng nyawa//

25. //Ki Seh Jabar amuwus aris / emas madu inten ingkang mulia / retna kencana widurane / ayun nira atulus / bayandika wadon linuwih / andika isineng sawarga / ganjaraning kakung / duk lagi pongah pangehan / alam barjah imane sadrah puniki / mirah iman andika//

26. //Duk lagine sira cengeng iki / alam laut sira duk samana / iman idayat wastane / sampun nglepas ing riku / nyawa nira ing  ngalap singgih / sekang jeriji nira / jempol suku iku / seksana nulya binakta / nyawa nira munggah ing segara kadim / pecat segara leka//

27. //Sasampune segara kadim iki / miwah mangke ing segara leka / segara playa rowange / sampun liwat sing riku / nulya mancad segara malih / segara istigna kang / kocap puniku / (ing) kono enggon pasenetan / nyawa iku kandheg ing segara urip / angenteni parentah//

28. //Rabinipun atur ira aris / he pangeran mustikaneng jagat / kadi punapa tegese / segara leka iku / lawan malih segara kadim / kawula dereng wikan / saking kawula bingung / Ki Seh Jabar angucap / emas madu juwita puspita sari / inten retna komala//

29. //Baya andika wadon linuwih / pan tan ana wadon kayandika / segara kadim tegese / wawanglu nira iku / gih puniku segara kadim / segara playa ika / dhengkul ira iku / kanga ran segara pana / sikut ira segara urip puniki / kang wasta pupu nira//

30. //Kang ingaran segara puniki / Istigna (pun)iku dhadha nira / segara winon ta mangka / weteng (an)dika aku / pan saka lir kawot puniki / sawarnaning rarasa / kabeh kawot iku / apa sikang ora ana / saniskara segara rante puniki / (pun)iku usus ira//

31. //Bayandika wong wadon utami / kang manang (ing) kaustikaning jagat / pun kakang asih ing tembe / sira sosotya nisun / pan kawula ing ngangken gusti / sira minangka lanang / wadone katengsun / rabine alon angucap / inggih nuhun Pangeraning ngalam kawir / tuwan retuning jagat//

32. //Kadi pundi padhange puniki / ingaranan dhingdhing jalal ika / muwah ngaras kursi mangka / kawula yun w(e)ruh / padhangena jisim puniki / Ki Seh Jabar angucap / dhingdhing jalal iku / kakekate anggan nira / jalan iku kakekate iku daging / iku kanga ran jalal//

33. //Ana dene kang kalam puniki / atinira eloh iku ilat / kuri uwang ngira mangka / ngaras pangambu nira iku / ingkang aran gunung medayin / punika cungur ira / kanga ran (pu)iku / sipat jalal kamal ika / sipat kahar estune puniku daging / jalal tur ula ula//

34. //Ana dene sipat kamal ika / kakekate yayi iku kulit ira / telaga iku tegese / kalkaosar puniku / tegese jantung ireki / kaliwat bening ira / enggone nyawa turu / juwita nira angucap / kadi pundi rupane nyawa puniki / kawula dereng wikan//

35. //Ki Seh Jabar amuwus aris / yen warnane si nyawa punika / kayandika lelewane / tan wonten bedanipun / mung seri kagedhe lan cilik / kadi umpaneng kembang / megar kudhup / kang kudhup puniku nyawa / ingkang megar puniku badan puniki / supaya jro lan jaba//

36. //Wetarane nyawa puniki / pan satawon gedhene (pun)ika / mung ta kayandika mangka / rabinipun amuwus / inggih nuhun kawula gusti / gustine wong sajagat / kadi pundi iku / mulane atinggal jasad / mapan iku Seh Jabar mangke nahuri / pan sampun jangji ningwang//

37. //Duk lagi Allah anabda iki / alam kawas tumuruning arwah / punya gumelar sakabeh / para nyawa puniku / ingkang dadi dhinginm puniki / saking getih punika / enggone nyawa iku / baya yen dereng wruh sira / kang rayi angucap yen kawula sampun mati / (ing) pundi enggoneng nyawa//

38. //Lan ing pundi dadalane dhingin / nyawa iku yen metuwa jaba / saking pundi dadalane / Seh Jabar amuwus / mapan ana nyawa puniki / bangsa alus punika / garwane (u)matur / yen angin angin punapa / dipun pasti Seh Jabar aris nahuri / angin antara mangsa//

39. //Wiwitane abang warna neki / angin iku kang teka wiwitan / mapan duk kuning kilate / ping tiga putih iku / kaping pat ijo puniki / (pun)iku angin kasan / garwane amatur / kadi punapa ing karsa / (ing)kanga bang bangsane Jabarail iki / kuning Minkail ika//

40. //Ingkang ijo Ngijroil puniki / ingkang abang Jabaraik ika / kuning warnane mangka / Minkail wastanipun / ingkang putih Isropil iki / iya iku dhiri nira / garwane umatur / kadi punapa tegesnya / nyawa iku Ngijroil lan Jabarail / Minkail Isropil ika//

41. //Tan adane Minkail puniki / kakekate rarasan punika / kang tan owah iku mangke / sampun prapta puniku / nyawa (an)dika nulya ingambil / pinecat saking jasad / nuli mancad iku / ing ngalam sakangti ika / ngalam kiyal ing kono enggone malih / malekat sampun prapta//

42. //Dadalane nyawa puniki / pan sakawan kathahe (pun)ika / (da)dalan sing irung wedale / lan malih puniku / awor lawan wedaleng wari / tegese wari ika / grahana (kang) muntuk / yen sira dereng waspada / takokena kang munjuk ing cangkem iki / iku asaleng nyawa//

43. //Nulya ngambah ingwang sakangti / nyawa iku mancad lawang kiyal / gulu iring pasenetane / rabinipun amuwus / kadi pundi partingkah singgih / alam akait (pu)ika / padhangena ingsun / Seh Jabar mangke angucap / inten dewi sosotya sinara wedi / kusma miran ingwang//

44. //Emas madu puspita sari / mirah jenar mustikaning jagat / komala inten widuri(ne) / ayun ira atulus / bayandika wadon linuwih / pilih kados andika / alam kiyal iku / kakekate bathuk ira / alam kangti tegese puniku gusti / iya gigithok ira//

45. //Sampun liwat nyawa nira iki / (kang) tinampanan dening malekat / saking Ngijroil ta mangke / Ngijroil sira sampun / wonten malih (kang) malekari / Israpil wasta nira / pan ana (pun(iku / Ngijroil reke punika / nulya mancad munggah maring pitu langgit//

46. //Sampun prapta ing langit (pun)iki / langit iki mirah atatanya / malekat (a)Tanya mangka / nyawa apa puniku / kang anggawa aris nahuri / nyawane wong Islam ika / tetep baktinipun / liwat saking kono ika / nulya munggah ing langit kapindho iki / nulya anjaluk lawang//

47. //Kang atunggu lawang langit iki / malekat sarya uluk salam / sarta aris panjawabe / den takoni sira sampun / nyawa nira den titih titih / partingkah ing jinabad / yen sampun (pun)iku / nyawa nira nulya liwat / lamon dereng sira balika maning / binakta ing malekat//

48. / Sampun prapta ing langit puniki / kaping tiga sira tinakonan / pratingkah sembahyang mangka / yen sampurna puniku / sampun prapta langit sakawan (iki) / anulya tumeka sampun / sarta sira tinakonan / pertingkahing puwasa iki / yen sampurna liwata//

49. //Yen dereng sampurna balik singgih / sampun telas nulya liwat / ing langit ping lima reke / binakta sireku / ing partingkah wiladah gusti / lamon ora kajawab / sira baliya iku / yen sampurna nulya liwat / wus andungkap ing langit kaping nem iki / munggah pitung sapta ika//

50. //Ki Seh Jabar amuwus aris / kang kinarya kursi rasa ika / ngaras caya iku rehka / sampun kadi puniku / pun sakehe sarya kekalih / bumi langit punika / mas kawine iku / Allah lan Mukamad ika / mas kawine tekekena siji siji / miwah mas kawine lanang//

51. //Lanang wadon tekekena iki / mas kawine aras kursi (pun)ika / endi ta ing patemone / lan dhingdhing jalal iku / tekekena dipun sayakti / serngenge la(wa)n wulan / takokena iku / mas kawine panunggal nunggal / mas kawine raina kalawan wengi / lah iku den waspada//

52. //Dereng sampurna yayi ta gusti / pangawruhe maksih kumalamar / galurung adoh dungkape / yen sira sampun weruh / ing mas kawin sawiji wiji / iku yen dereng wikan / ujare kang luhung / bejang yen (an)dika pejah / temah suker dating ing sakarat iki / sampurna yen uninga//

53. //Mutmainah aris nahuri / inggih nuhun pangeraning jagat / kang asih ing ngakerate / mangke pangeran ingsun / luhung baya tuwan linuwih / emas pangeran ingwang / kang pundi puniku / kanga ran mas kawin (pu)nika / w(e)ruhena kanga ran mas kawin sadhidhik / malar duluren ingwang//

54. //Dene bakale langit bumi iki / pan kudrat bakale ika / bumi iradat bakale / ngaras kursi puniku / pan (pun)iku enur puniki / iku kang dadi ngaras / iku sun angrungu / dhingdhing jalal caya Allah / iya iku kang dadi aksara alip / iku isun (a)miharsa//

55. //ana dene Mukamad puniki / kang kinarya (pun)iku lan awal / Mukamad iku bakale / kalam la(wa)n mangsiku / pan bakale wadon puniki / k(e)rana ora mbawah / (kang) wadon (pun)iku / asale kang dadi ika / asalipun kang dadi wadon puniki / ireng irenging netra//

56. //Ingkang dadi eong lanang puniki / ing gaibe puputihing netra / iya iku wiwitane / krana lanang (pun)iku / sapolahe terus ing ngati / dening saking kapdhang / (kang) wadon puniku / kang dadi irenging netra / krana pon (da)tan kena ngimam ngimami / dening petenging ngimam //

® Pupuh 18 ®
ASMARADHANA

01. //Lamon sira nembah muji / pujine katuring sapa / yen katura Pangerane / mapan ora warna rupa / lamon ora katura / tanpa gawe sembahipun / amur aja amujiya//

02. //Lamon ngaturaken puji / maring Allah sementana / mapan dudu papadhane / pan Allah (ing)kang misesa / kang amurba ing sira / den weruh (ing) wiwitanipun / kang anembah ing sinembah//

03. //Puji sapa kang duweni / pan puji pujining Allah / kawula pan ora duwe / lawase nora / kuwasa / miwah panggawe nira / lawan badane sakojur / ing ngingsukma kang akarya//

04. //Pundi ingkang aran puji / tegese puji punika / kanugrahan sajatine / kang tumiba ing kawula / (kang) aran kanugrahan / iy urip tegesipun / pan urip sapa//

05. //Lamon uriping Yang Widi tan urip kalawan nyawa / tegese nya(wa) jatine / kang tumiba ing kawula / (kang) aran kanugrahan / iya urip tegesipun / iku urip ing manusa//

06. //(ing) Endi tegese urip / wong anom angawruhana / den (a)becik tarimane / angel jeneng ing ngagesang / tegese wong agesang / kang katetepan tetelu / iman tokid lan maripat//

07. //Lamon ora duweni / kang langgeng telung perkara / iman tokid maripate / pasti pegat ing ngagesang / yen uga (da)tan wruwa / iman lawan tokidipun / lawan jenenging maripat//

08. //Tegese iman lan tokid / kang iman pangestu nira / ngestoken Pangerane / kang sukma wajib kang esah / tan ana roro tetelu / amung sukma ingkang tunggal//

09. //Ingkang ingaranan tokid / mapan tunggal kajatiyan / pangleburan ing rorone / gusti kalawan kawula / yen tunggal kadya apa / lamon beda bedanipun / mapan ora pisah pisah//

10. //Salamet olih ngawruhi / tegese tokid punika / tunggal maring kawulane / kawula iku tan ana / mapan jeneng kawula / sajatine jatine suwung / tanpa polah tanpa tingkah//

11. //Tegese maripat singgih / wongkang awas ing Pangeran / iku kaya parupane / kanga was (pun)iku sapa / pan jeneng(e) kawula / wuta bisu tuli suwung / tan ana kawula nira//

12. //Katuring sembah lan puji / pan katuring dhewek ira / dhewek(e) sukma jatine / tan ana sembah senembah / endi kanga ran Allah / asmaning dat wajibul wujud / sajatine ingkang ana//

13. //Iya kang nembah amuji / kanyataan dating Allah / dudu ana ing dhewek(e) / mantep jenenging tarima / tegese panarima / tanpa polah tanpa wujud / lir sarah aneng segara//

14. //Jeneng sembah lawan puji / pan asrah ing panarima / pan kuningan kuwasane / dening Pangeran kang mulia / cilik tekang tuw / den becik tarimanipun / angel jenenging tarima//

® Pupuh 19 ®
DHANGDHANGGULA

01. //Mertabate sadat (ing)kang dhingin / mutawilah jenenging sahadat / angawruhi ing dheweke / (lan) mutawasitanipun / ingkang aran sadat ping kalih / la(wa)n mutakirah / sadat (ka)ping telu / mutawasita tegesnya / kanyataan sipate (ingkang) angawruhi / ing ngatase dheweknya//

02. //Tegese mutakirah (pun)iki / angawruhi jenenging Pangeran / wus nyata ing kawulane / mapan jenenging rasul / lan ing ngangken rasa sajati / iya rasa (kang) tunggal / kang ing ngangken wujud / dadine anang kalimah / kinawruhan dening wong sajagat bumi / anuting rasulullah//

03. //Retuning sadat wajib angawruhi / pan sakawan kathahe punika / tasdik talim kaliwate / kurmah sakawanipun / tegesipun ingkang karihin / tasdik angestokaken / Pangeran kanga gung / kalawan tegese kurmah / amumule sira maring ing Yang Widi / (ka)lawan tegese (ki) lawat//

04. //Tegese amumule (pu)iki / angutusan jeng Nabi Mukamad / ora (ro)ro Pangerane / kalawan talimipun / angagungaken maring (Yang) Wido / pan retuning sajagat / ananing Yang Luhur / tan ana amadhanana / ingkang liyan (da)tan anjeneng kekalih / anging Allah katunggal//

05. //Angandika Nabi sinelir / angrasani jenenging (a)salat / arep weruh Pangerane / yen sira ora weruh / siya siya denya lampahi / partingkah ing ngasalat / nenggih kang satuhu / w(e)ruhe kadi punapa / yen weruha sameloke dadi kapir / tudhuh werna rupa//

06. //Lamon ora weruh ing Yang Widi / yakti wuta besuk ing ngakerat / kudu weruh samengkone / yogya sami aguru / ingkang weruhing kang sajati / partingkah ing ngasalat / den weruh ing tudhuh / jenenging salat (kang)tunggal / tunggal wujud kawula kalawan gusti / dadi wujud (kang) tunggal//

07. //W(e)ruhipun ing kawula gusti / jeneng niyat kang tingang parkara / kasdu tarul lan tayine / wruwa ing bedanipun / jeneng niyat sawiji wiji / dudu basa suwara / niyat kang amengku / ing ngadeg rukuhe ika / iya niyat sujud lawan lungguh iki / iku kalawan niyat//

08. //Kaping kalih tarul kang gumanti / lungguhipun bedaning rakangat / tan kena kaliru mangke / tayin ping tiganipun / nyatakaken subuh lan magrib / miwah luhur punika / sarta ngasaripun / den sami abedakena / iya iku sunah lan pralu (pun)iki / wajib abeda kena//

09. //Waler sengker pocapane iki / (ing)kang satengah ora anduga / dening ewuh bebasane / kang satengah gumuyu / paksa bisa ngowah ngowahi / angucap rada bengak / padune wong bingung / kudu ngajak kekerengan / kang satengah ngagungaken bisa napsir / katungkul tetembangan//

10. //Atakona ingkang padha mumin / jeneng kawruh jatineng (a)salat / den idhep sira pisahe / pundi kang mumin tuhu / iya iku ingkang ngawruhi / kang wruh jatineng salat / pisah kumpulipun / dudu salat ing kawula / sajatine nugrahan nira Yang Widi / kang t(um)iba ing kawula//

11. //Sapa tinggal reke ing sajati / mapan luhur kang atinggal salat / kaya apa partingkahe / yen teka ora weruh / takokena dipun sayakti / angel jenenging salat / menawi kaliru / den (a)nenggih tinggal sisan / ambayani atinggal salat sajati / pan wajib linakonan//

12. //Sapa reke tinggal salat iki / ora kena mayite dinusan / wong mati Bangka kukume / kalawan malihipun / ora tunggal abukti / ingkang atinggal salat / iku jangjinipun / kaping tiga ora kena / nenembeleh rusak kalimahe kalih / mungguh (kang) atinggal salat//

® Pupuh 20 ®
S  I  N  O  M

01. //Kpire wong tinggal salat / sajege ora lakoni / tinggal temen sarya angas / amemadha ing wong mumin / miwah ing ngisin isin / persasat guguyu rasul / dadi ratuneng doraka / kaya kapir wong yahudi / pasti gempur lebur anang neraka//

02. //Luhure kang tinggal salat / kadi pundi olih ngawruhi / wajib wong atinggal salat / wajibe pan kadi pundi / lahir batin (pun)iki / tan ana liyan kang ketung / miwah panggenan ira / mapan ora anduweni / anging sukma polahe ingkang (a)salat//

03. //Ilang jenenging kawula / sirna maring ing Yang Widi / mapan jeneng kawula / norana anduweni / ing sadaya (pun)iki / pan saking Yang Ngagung / lir lintang karainan / kasenenan ing Yang rawit / lintang ilang kasorotan ing raditya//

04. //Wong kang tumeka ing salat / tinggal kasdu rulyatin / iku iya kang sampurna / angawruhana ing budi / iku kalawan ati / anang ngati tegesipun / arep amarengena / kasdutarul wantawin / parengena ing wiwitan lapal akbar//

05. //Aksara asta parengena / wekasan wiwitan alip / alip kakekateng niyat / lam awal (ka)la(wa)n akir / pareng ing niyat singgih / atiba ing niyatipun / Allah jenenging dat / tibane miyat sayakti / pan ing akbar jeneng sampurnaneng niyat//

06. //Jeneng niyat punika / paleburan roro neki / gusti kalawan kawula / yen maksih gusti / pan ta utami / kapriye salametipun / rorone dadi satunggal / tunggale dadi kakalih / ora ilang kawula kaya Pangeran//

07. //Pangawruhe ing kawula / pareng ing sih ing Yang Widi / lawan atinggal kawula / tan ana ingkang ngarani / ingkang anebut gusti / tan liyan kawulanipun / dadi nyataning Pangeran / kang anembah kang amuji / mapan iku kawula enggoning nyata//

08. //Ing ngangken kahanan Yang Sukma / ing ngangken wujud tunggil / la kakalih ira / tunggal tan ana kekalih / amung ing wong ngabakti / kakasih ira Yang Ngagung / amung jenenging manusa / kang dadi kala ning (a)sih / ora ana amung jenenging kawula//

09. //Endi kanga ran manusa / ingkang terus lahir batin / kang narima ing Yang Sukma / tan darbe polah pribadi / anging karsaning Widi / kanga sung marga kang luhur / mapan tan ana liyan / Pangran kang angasihi / den narima ing (a)sih nugrahaning Yang//

10. //Utawi jenenging salat / lilima kathah ireki / kang dhingin salat jumuwah / kang lahir waktu ing mangkin / pakumpulaning jalmi / salat jemuwah puniku / sing ngaden basa kena / (ing)kang lahir saking / iya iku asale salat jemuwah//

11. //Pan sing ngaden ucapena / maksih lahir lawan batin / aja tinggal ing panutan / kangjeng rasul kang kakalih / ingkang ana asuci / punika ing lakunipun / yogya angawruhena / basa lahir lawan batin / iya iku kanga ran salat jemuwah//

12. //kaping kalih salat wusta / (kang) den elingaken ing ati / tegese kang ora pegat / sapa ningali ing ati / sapa temoning Widi / kados paningaling kalbu / pan jenenging kawula / gusti ora ana napi / nora darbe mapan kaganti yang Sukma//

13. //Salat kaji kaping tiga / norana tingal kekalih / roh jasad tan kawicara / jasad roh kadi pundi / mapan dadi gegenti / iya iku ingkang agung / pan sajatineng tunggal / tinggale pan kadi pundi / mapan (pun)iku iya roh iya sukma//

14. //Iku pan dudu rarasan / pan ewuh olih ngawruhi / luput kenering wicara / lupute kadi pundi / lupute kadereng dugi / benere yen sampun weruh / yogya aguro kena / pan akeh jenenging ngilmi / kawruhana jenenging salat jumuwah//

15. //Waler sengker (ing)kang atengah / yen ana saben ngilmi / ora nadya mupakatan / sanget kang pating barekis / olihe paben ngilmi / tan ana gelem kasusur / (ing) ngagungaken yen bisa / tan kasusu ora ngarti / kaluputan pangawruhe dadi sasar//

16. //Dadine waler wong kuma bisa / angrasa bisa pribadi / tan angrasa yen kapurba / ujare ngilmi sajati / poma den ngati yati / sajati ngrasa (pun)iku / tingkah polah ira / pan iku saking Yang Widi / aja ngrasa yen sira bisa//

17. //Salat daim kang kaping pat / tegese ingkang ngawruhi / nyatane maring Pangeran / ora mango saking ngati / awase aningali / maring Pangeran kanga gung / jenenging maripat / tan ana gusti kakalih / kang kasebut ing ngati / amung Yang Sukma//

18. //Aja ngarepaken roro (ika) / ing ngawal kang during ana / jenenge kang kari akir / jenenging jisim (pun)iki / jeneng eroh akiripun / pan dadi kanyataan / minangka paesan jati / iya iku minangka tetunggalan//

19. //Tegese kang kaping lima / kinawruhan kang sayakti / salat ngismungalam ika / jenenging roh (la(wa)n jisim / yogya sami ngawruhi / tegese maring Yang Ngagung / agung namaning Allah / tan pegat denya ningali / dadi jagat nyatane ika langgengan//

//Tamat ing dina akad pon wula sura / tanggal pitu likur ing taun je / hijrah nabi 1694//

Punika wacan boten kenging nyang kang ningali kedah tyang kang bengah krana bok salah tamping tekade punika wasiyateng//

//guru guru poma//

Lailahailallah mukhamadun rasulullah ala huma salli ngala sayidina mukhamadin wangala ngali sayidina mukhamad.

@@@