SEJARAH TAPEL ADAM pupuh 46-55 tamat

۩۩۩ Pupuh 46 ۩۩۩
ASMARADANA

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Sangkala suka tan sipi, wus den ideni kang eyang, nanging sajroning galihe, sanadyan Sang Hyang Kesawa, kalamun maksih ana, kang ngungkuli sektinipun, tan arsa yen guronana.

2. Sigra denira ngabekti, ngaras padane kang eyang, wus mundur saking ngrasane, lajeng mesat mring ngawiyat, mring nguntara samudra, katon tejane sumunu, yayah sundhula ngakasa.

3. Jroning teja den tingali, nenggih swarga kayangan, pan sosotya cemeng kabeh, rarenganireng kayangan, miwah dhedhasarira, ting paluncar ting palancur, ting pancorot ting pancurat.

4. Winaneng sosotya wilis, lir mega ngemu sudarma, ting parelik ting parelok, sajroning swarga kayangan, katingal wonten lenggah, mungging palongka jumerut, Hyang Wisnu lawan kang garwa.

5. Kusuma retna Dewi Sri, Jaka Sengkala praptanya, sampun handuga galiye, yen iku Sang Hyang Kesawa, lajeng marek ing ngarsa, nembah ngraup padanipun, Bathara Wusnu tan samar.

6. Yen putreng mPu Hanggajali, alon denira ngandi-[386]ka, bageya pulunaning ngong, apa ta padha raharja, kulup kang sira tinggal, aneng ing Nrajan ibumu, miwah ta sudarmanira.

7. Apa dene yangireki, kang ing mengko lagi padha, hanglakoni ayahane, iya Hyang Jagadpratingkah, pandhe aneng  gagana, lan padha luhuring laut, karya gagamaning prang.

8. Sengkala eram tan sipi, dene sidiking paningal, dereng winarah wus weroh, nembah alon aturira, sing sapengker kawula, sadaya sami rahayu, Hyang Wisnu malih ngandika.

9. Heh kulup praptanereki, mring sun amung nedya, ing guna miwah kasekten, luput ing sasedyanira, endah apa kayangan, sarwa sonya sarwa suwung, angurta nuli muliya.

10. Marang ing Nrajan nagari, tan ana kang kukurangan, sakarsanta ana kabeh, den mungguh kasubdiyan, guna kaprawiraning prang, kurang apa wong tuwamu, apa dene eyangira,.

11. Mumpuni guna kasektin, Jaka Sengkala tur sembah, dhuh pukulun satuhune, sampun lami gen kawula, humiring kangjeng rama, miwah jeng eyang pukulun, wus tuwuk gen hulun miyat.

12. Ing guna kasektinireki, pang ing mangke tyas kawula, pejah gesang nedya nderek, hanglebur tapak paduka, satuduh tan lenggana, ajura den kumur-kumur, Hyang Wisnu mesem ngandika.

13. Heh ta iya apa maning, yen wus dhasar sira sedya, [387] nut laku jantraning ngong, lah payo sira meluwa, sun gawa nganglang jagad, Bathara Wisnu wus weruh, jroning tyas Jaka Sengkala.

14. Yen maksih ana ngungkuli, datan arsa puruita, marmanya linantur bae, wineruhken sektinira, binekta nganglang jagad, Jaka Sengkala tan kantun binekta sapurugira.

15. Nulya lumebeng jaladri, jajah sajroning samudra, binekta mring ajur-ajer, wusnya jajah jro samudra, manjing bumi kasapta, jinajah sadayanipun, anumung sakedhap kewala.

16. Sengkala eram tan sipi, wus nyipta yen ora ana, saisining jagad kabeh, kang dadya Sang Hyang Kesawa, ing guna sektinira, dadya lon denya humatur, pukulun kawula tanya.

17. Punapi isining bumi, wonten nimbangi paduka, ing guna myang kasektene, kadya supena kewala, raosing tyas kawula, atut wingking ing pukulun, nalikanya nganglang jagad.

18. Miwah manjing jro jaladri, namung sakedhap kewala, jajah jroning samudra rob, utawa manjing bantala, jajah bumi kasapta, mung sakedhap nunten butul, Hyang Wisnu mesem ngandika.

19. Kulup lamun tanah Ngindhi, ejim utawa manungsa, [388] Resi para ratu kabeh, sanajan para jawata, sawiji nora nana, kang nimbangi raganingsun, wus karsaneng Sang winenang.

20. Tinitah dewa prajurit, ananging kulup ya ana, dudu tanah Ngindhi kene, kang ngungkuli raganingwang, ing guna kasektinira, apan pawong mitraningsun, Ngusmanaji namanira.

21. Putraning Sri risang Ngajid, yeku kulup guruningwang, kasok wulange maring ngong, risang Ngajid ngambil putra, ingsun pan kinakadang, iya lan putrane jalu, Ngusmanaji  wus gumantya.

22. Panggedhening Banisrail, nut agama Nabi Ngisa, kareh ing rum karatone, Ngusmanaji wus dumadya, paguron para raja, Jaka Sengkala wot santus, pukulun yen makatena.

23. Kawula anuwun pamit, mugi tuwan lilanana, mring Banisrail samangke, yen sembada kawularsa, pukulun puruita, mring Pandhita kang dibya nung, kang nglangkungi ing paduka.

24. Ngusmanaji Banisrail, Bathara Wisnu ngandika, iya sun jumurung bae, sira nedya puruhita, yekti yen ora cuwa, Ngusmanaji wiku punjul, tumuli sira mangkata.

25. Jaka Sengkala wot sari, mangaras pada kalihnya, wus mundur saking ngarsane, mesat saking ing nguntara, neng marga tan winarna, cinendhak lampahira wus, ing Banisrail wus prapta.

26. Lajeng tumameng ngarsaning, Ngusmanaji lagya mu-[389]lang, marang ing para muride, kagyta praptane Sengkala, marang ing para muride, kagyat praptane Sengkala, lajeng marek ing ngarsa, ngaras pada kalihipun, sawusira kinen lenggah.

27. Ngusmanaji tatanya ris, heh kulup tigas kawuryan, dene tembe ingsun tumon, ing ngandi pinangkanira, miwah ta kang ayoga, prapta aneng ngarsaningsun, paran ingkang sedya.

28. Lan sama namanireki, Sengkala matur pasaja, saking Ngindhi pinangkane, mPu Hanggajali kang yoga, nama Jaka Sengkala, putri Nrajan ibunipun, Ibnu Sarkil sang dyah Sakka.

29. Mila ngong prapta sumiwi, ing ngarsa Maha Pandhita, saking tyas dahat mudhane, pan sumedya puruhita, anglebur tapak tuwan, anglampahi ing satuduh, Ngusmanaji ngandika.

30. Yen mangkono sira kaki, bapa jim ibu manungsa, nging seje agama, tanah Ngindhi nama Ngindhu, kabeh-kabeh nebut dewa.

31. Nagara ing Banisrail, nut agama Nabi Ngisa, yen sira nunggal maring ngong, yekti kudu manut sira, agama Nabi Ngisa, Jaka Sengkala wot santun, yekti yen anut kawula.

32. Resep ing tyas Ngusmanaji, mring sira Jaka Sengka-[390]la, dene jim luhur bangsane, sembada pekik warnanya, pasang limpat grahita, wiweka pratameng tanduk, cinatur Jaka sengkala.

33. Siyang dalu tansah mungging, neng ngrasa Maha Pandhita, barangkang den wulangake, sami sakala sagednya, kitab gung agung samya kacandhak samuradipun, dhasare duk aneng Nrajan.

34. Pangraosira wus inggil, mangkya nyengkaken kewala, tumpalk ngelmunira kabeh, Ngusmanaji mring Sengkala, samana duk miyarsa, kitab lalampahanipun, nenggih Kanjeng Nabi Ngisa.

35. Kawit duk babarireki, Jeng Nabi prapteng akeratnya, Jaka Sengkala turnya lon, pukulun titahing suksma, punapa ta wontena, nimbangi panutan ingsun, Jeng Nabi Ngisa Rohullah.

36. Ngusmanaji mesem angling, kang ngungkuli iya ana, muni kitab jus halgubes, Nuringrat lahir ring Mekah, Nabi Nayakeng jagad, Mustapa ingkang rinasul, iya Jeng Nabi Mukamad.

37. Pun Nabi Kabibullahi, besuk jaman akhir padha agama loro rasane, umate Nabi Mukamad, lan umat Nabi Ngisa, nora nana endhek dhuwur, apan timbangan kewala.

38. Jaka Sengkala turnya ris, yen makaten nuwun te-[391]dah, panggenanipun samangke, Jeng Nabi Nayakeng jagad, inggih ta kang tumibeng, ing Nabi panutan hulun, destun arsa huninga.

39. Sru gumujeng Ngusmanaji, durung ana ngalam dunya, Nuringrat besuk lahire, kurang limang atus warsa, ananging jroning kitab, jus halgubes wus amuwus, lamun kongsi sira nyebad.

40. Hiya marang Kangjeng Nabi, Mukamaddinilmustapa, hananging ana sarate, kudu sira marang Lulmat, anginum banyu gesang, ya wus bener sira iku, jinis jim tan keneng pejah.

41. Hananging kitab wus muni, yen sira weruh ing Lulmat, adus lan nginum banyune, ingkang muni jroning kitab, iya luhurira, Sayidin Anwar rumuhun, kang miwiti wruh ing Lulmat.

42. Kongsi nginum banyu urip, anulya Sultan Iskandar, lan Nabi Kilir rowange, nanging Jeng Sultan Iskandar, tan kongsi nginum toya, mung Nabi Kilir kang nginum, anuli Jeng Nabi Ilyas.

43. Ingkang kongsi nginum warih, pungkasane apan sira, kongsi nginum banyune, besuk jaman akhir ana, ing Sam Sultan Mashuran, prapteng Lulmat nora nginum, ing banyu mundur kewala.

۩۩۩ Pupuh 47 ۩۩۩
D U R M A

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Duk miyarsa Jaka Sengkala turira, sandika ha-[392]nglampahi, ing reh jeng paduka, kawula nuwun tedah, ing Lulmat gen toya urip, pundi prenahnya, Ngusmanaji lingnya ris.

2. Keblat papat lor kidul kulon myang wetan, kabeh iku sayekti, iya ana Lulmat, tegese apan tanah, kang tan pisan-pisan kaki, kasongan surya, marma peteng tan sipi.

3. Lawan adhem angluwihi sabuwana, kongsi kenthel kang warih, lir watu atosnya, yen nora lan nugraha, sayehti tan bisa prapti, tanah ing Lulmat, saking peteng lan atis.

4. Nanging ana sarate yen parpateng Lulmat, ana burone kaki, singa barong seta, iku sira cekela, bathuke nganggo ciuci, sira bedhela, paten lengane kaki.

5. Gonen boreh lan sipatena ing netra, yekti yen luput ngatis, lan sira angambah, ing peteng kotan padhang, dene gonne banyu urip, yen sira mulat, papeteng kang nglimputi.

6. Kaya mendhung ireng ngendanu limengan, pating parentul mili, wetune kang tirta, saking sagara rakhmat, iya iku banyu urip, sira nginuma, lah ta wis mangkata aglis.

7. Ingsun jurung pandonga ing lakunira, rahayunireng margi, prapteng paran pisan, gupuh Jaka Sengkala, ngaras pada mundur aglis, saking ngarsanya, lajeng mesat wiyatti.

8. Ngaler leres sineru kras iberira, cinendhak sam-[393]pun prapti, nenggih tanah Lulmat, mendhung cemeng limengan, peteng dhedhet hanglimputi, tanpa watesan, sarta adhem tan sipil.

9. Mangu ing tyas dadya kendel lampahira, de maksih sajatining, pepetenging Lulmat, sarira wus karasa, kekes asrepe tan sipi, enget ing driya, welinge Ngusmanaji.

10. Kinen ngambil sarat singa barong seta, tan antara ningali, singa barong seta, medal saking ing Lulmat, rembyak wulu mawar putih, angangah-angah, solahira ngajrihi.

11. Nander nubruk binarengan gya cinandhak, jilingira pinuntir, gumrebrug gro rebah, bathuke tiningalan, menthol mawi uci-uci, binedhel sigra, lisahira ingngambil.

12. Sinipatken ing netrane kalih pisan, sakantune kinardi, boreh ing sarira, weradin sadayanya, sawusira sigra manjing, sajroning Lulmat, sampun tan ngrasa atis.

13. Myang peteng pan sampun katingal padhang, sadaya pan kaeksi, salebeting Lulmat, lampahnya saya nengah, Jaka sengkala wus prapti, telenging Lulmat, genne kang toya urip.

14. Kadya mendhung ngedanu dhedhet limengan, pating [394] parentul sami, kang medal warihnya, Sengkala wus handuga, lamun iku banyu urip, sigra denira, adus lan banyu urip.

15. Srirane ngrasa yen nikmat manpangat, Sengkala darbe osik, pan arsa weruha, pungkasane ing Lulmat, watese kang ler pribadi, isine apa, sigra dennya lumaris.

16. Pan sinerang ngaler leres lampahira, lamine tan winarni, lampahe neng marga, cinendhak pan meh prapta, watese kang ler pribadi, pungkasing Lulmat, kaelokaning Widdhi.

17. Ngaler leres lampahe Jaka Sengkala, saking ngarsa udani, watese ing Lulmat, wekasan lampahira, prapteng Banisrail malih, katingal lenggah, gurune Ngusmanaji.

18. Langkung ngungun tyasira Jaka Sengkala, ljeng marak ngarsi, nembah ngaras pada, sawusnya kinen lenggah Ngusmanaji ngandika ris, kulup bageya, dene ta age parapti.

19. Lah ta paran lakunira marang Lulmat, apa ta bisa prapti, goning toya gesang, lan apa kongsi sira, adus nginum banyu urip, Jaka Sengkala, nembah humatur aris.

20. Hinggih angsal hulun pangestu padyka, kawula saged prapti, inggih tanah Lulmat, kantos nginum toyanya, miwah adus toya urip, saged kawula, pukulun kantos manjing.

21. Jroning Lulmat ngestokken weling paduka, lisah-[395]ing uci-uci, singa barong seta, ingkang kawula karya, sipat lan kawula kardi, boreh sarira, dadya tan ngraos atis.

22. Miwah mulat papeteng katingal padhang, sadaya pan kaeksi, salebeting Lulmat, sasampuning kawula, adus nginum toya urip, gadhahi cipta, pan kapencut udani.

23. Pungkase ing Lulmat ingkang ler pisan, lumampah hulun prapta, papantese ler medal, saking pepeteng ningali, paduka lenggah, mila ngungun tan sipi.

24. Dene Banisrail kidul prenahira, lampah kawula nguni, angaler kewala, inggih saking ing Lulmat, mangkat ngaler leres malih, prapteng watesnya, temah ing Banisrail.

25. Ngusmanaji ngungun miyarsa turira, pangandikanira ris, kulup nora kena, kaelokaning Hyang Suksma, yen ginayuha ing budi, wong kaya sira, miwah wong kaya mami.

26. Pan wus lepas saking watara duduga, kaelokaning Widdhi, bisane kawula, saking pamolahing Hyang, heh Sengkala sira mangkin, pan ingsun karya, dadya sor-soran mami.

27. Paparab sira Sang Pandhita Isak, nagara Banisrail, pipitu kehira, kang wus nama Pandhita, ing samengko ngong genepi, wolu lan sira, lungguh sarsoran mami.

28. Duk miyarsa Sengkala nekem sirahnya, dahat den-[396]nya nuwun sih, kasapta Pandhita, suka jumurung samya, ing karsa sang Ngusmanaji, marang Sengkala, sadaya pra samya sih.

29. Dennya maksih taruna wus wicaksana, ing kawruh sarasaning, kitab sadayanya, pasang limpat grahita, sembada warnanya pekik, sudireng tapa, nimpuneng guna sekti.

30. Kuneng Banisrail gantya winursita, nenggih Sang Kesarumi, Sulta Rum paparab, Ibnu Ayar Iskandar, Kistabul kithanireki, maksih taruna, hambeg lir wali mukmin.

31. Prenah buyutira jeng Sultan Iskandar, Iskandar Dilkarmaheni, ratu gung wisesa, tanah ing Rum sadaya, sinembah samining aji, semana lagya, nimbali mring ngapatih.

32. Prapteng ngarsa sultan Rum alon ngandika, heh paran bapa patih, ing nguni jeng rama, dennira darbe karsa, ngiseni wpng pulo Jawi, saleksa somah, tumpes tan ana kari.

33. Kongsi prapteng sedane, sun arsa nutugena, ngiseni manungsa, mring pulo Jawa, patih matur wot sari.

34. Pan kawula ndherek ing karsa paduka, langkung oweling Gusti, pulo tanah Jawa, yen tan kisen manungsa, kathah wukiripun Gusti, kang medal toya, dados sumber myang kali.

35. Nanging sahenipun paduka nglampahana, Pandhita [397] kang angirit, wongsaleksa somah, sami bekta sarat, tutumbal amrih sirnaning, kang brekasakan, dhadhemit tanah Jawi.

36. Jeng Sultan Rum karemaning tyas miyarsa, ing ature kya patih, iya wus prayoga, tumuli kongkonana, animbali Ngusmanaji, lan pra Pandhita, kabeh ing Banisrail.

37. Lan saosa sira wong saleksa somah, sandika kya patih, medal saking pura, lajeng sennya utusan, marang nagri Banisrail, lan parentah, mring sagung pra Dipati.

38. Kinen sami saos wong saleksa somah, wauta lampahneki, duta ingkang marang, Banisrail wus prapta, animbali Ngusmanaji, sakancanira, sadaya sampun kerid.

39. Praptaning Rus Ngusmanaji dhinawuhan, timbalan Sri Bupati, kinen hangiridda, wong Rum saleksa somah, den isekna pulo Jawi, lawan masanga, jimat tutumbal sami.

40. Hamrih sirnanira dhemit tanah Jawa, sandika Ngusmanaji, bekta rerehannya, Pandhita kawan dasa, ingkang saking Banisrail, lan winewahan, Pandhiteng Rum nagari.

41. Kawan dasa miwah Pandhita urunan, kang saking pra Narpati, nenggih kalih dasa, kalempaking Pandhita, kang bedha mring tanah Jawi, satus sadaya, bekta tutumbal sami.

42. Miwah wong saleksa wus bekta, sasanguni-[398]ra sami, winot ing baita, sadaya sampun numpak, ing palwa wus layar sami, saking Rum mencal, palwa gung sangsal angin.

43. Tan winarna lamine layar samudra, cinendhak sampun prapti, ing pulo Semontra, wong Rum saleksa somah, pra Pandhita rembag sami, adum ing lampah, denira numbali.

44. Miwah dennya badhe hamrenahken samya, tanah kang den iseni, lajeng dennya layar, marang Nungsa Kambangan, Pandhita ingkang umiring, pan kalih dasa, manungsa badhe isi.

45. Dening Nungsa Kambangan rong ewu somah, pandhitane pendhemi, ing jimat tutumbul, banten  kawitnya, nenggih kang den pendhemi.

46. Sapangetan prapteng wates Balambangan, kang sami den pendhemi, ing jimat tutumbal, panggusah brekasakan, pamburak setan dhedhemit, para Pandhita, tan ana tolih wuri.

۩۩۩ Pupuh 48 ۩۩۩
P U C U N G

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Palembang Nungsakambangan, myang ing tanah Jawa [399] sampun waradin, pinasangan tumbalipun, tan wonten kalangkung, alas-alas guwa-guwa gunung-gunung, kali pereng jurang-jurang, kang angker kang singit-singit.

2. Sadaya wus pinendheman, ing jijimat sarat panggusah iblis, kabul ing istijratipun, tumbaling pra Pandhita, gunung-gunung pereng muni gumaludhug, rug rugrug harganing harga, hareg lindhu gonjang ganjing.

3. Sadaya kang pinendheman, ing tutumbal jurang myang kali-kali, guwa-guwa medal kukus, kumelun ngamak-ampak, peteng dhedhet nulya na swara gumuruh, kadya sambating karuna, tangising setan dhadhemit.

4. Tan ana kuwawa nandhang, ing panase jimat pendheman sami, tutumbaling Pandhita mpuh, geger sagung lalembut, pan gumriwis ngungsi mring sagara kidul, miwah lalembat Palembang, sadaya ngungsi jaladri.

5. Nungsakambangan tan beda, Sang Bathara Kala kalulun ajrih, lan sadaya balanipun, sagung jim brekasakan, samya ngungsi marang ing sagara kidul, saking tan kuwawa nandhang, panasing tutumbal sami.

6. Lir den obong pangrasanya, sasampuning sirep datan kapyarsi, nenggih swara kang gumuruh, tangise kang lalembat, pra Pandhita sadaya mrenahken sampun, panggenanipun manungsa, tanah ingkang den babadi.

7. Sangkep sabekakasira, Pandhitane maksih samya [400] nenggani, parentahira Sulta Rum, kinen ngantarakkena, tigang wulan nenggih denira atunggu, yen wus nora nana pejah, yeku den tinggala malih.

8. Semana Pandhita Isak, aneng gunung kendheng panggenaneki, manungsa ingkang tinunggu, apan rong ewu somah, sinengkelan kunirawuk tanpa jalu, wong Rum kawitira babad, nenggih aneng kendheng wukir.

9. Cinatur pan sampun kathah, isen isen saking Rum kang ngemasi, pan ora sakit tineluh, ing dhemit brekasakan, saking tanah adhem sanget nagri ing Rum, dineken ing tanah panas, marmanya datan kuwawi.

10. Sanadyan Pandhitanira, ingkang tengga iya kathah ngemasi, sapraptaning tigang tengsu, wong kang saleksa somah, ingkang gesang namung kantun kalih atus, Pandhita satus kang tengga, mung kalih dasa kang kari.

11. Sakantunipun kang pejah, pan sadaya mantuk marang Rum malih, cinarita angkatipun, mantuk Pandhita Isak, saking wukir kendheng nyengkalani sampun, jalma sirna mati sunya, lan kaliwat babad nguni.

12. Apan maksih tunggil warsa, kawarnawa wong Rum [401] kang wangsul malih, lamine datan winuwus, dennira neng lautan, pan cinendhak wus prapta nagari ing Rum, Ngusmanaji sarewangnya, jujug ing rakyana patih.

13. Onadhita kang kalih dasa, apan lajeng binekta mring jro puri, parpta ngarsanira Prabu, Ngusmanaji tur sembah, dhuh Gustiku Sultan Rum ingkang pinunjul, saking para raja-raja, atur tiwas ingkang abdi.

14. Nlampahi karya Narendra, angiseni manungsa pulo Jawi, abdi paduka saking Rum, ingkang saleksa somah, pejah ingkang sangang ewu wolung atus, mung kalih atus kang gesang, Pandhita kang numbali.

15. Satus kantun kalih dasa, dene jimat tutumbalpanggusah iblis, awit Somantra pukulun, dugi Nungsakambangan, alas-alas jurang-jurang gunung-gunung, tan wonten kang kalangkung, sadaya dipun pendhemi.

16. Kados lamun katarima, ingkang sarat jimat tutumbal Gusti, alas-alas gunung-gunung, kang sami pinendheman, pan sadaya sareng mungel gumaludhug, rug-rugrug swaraning ngarga, lindhu ingkang bumi gonjing.

17. Samudra prakempa, sadayane tanah kang den pendhemi, medal kukuse kumelun, dhedhet sapulo Jawa, nunten wonten swara kapyarsa gumuruh, kadya sambating karuna, gumuruh mangidul sami.

18. Aturing badi paduka, pun Pandhita Isak ingkang [402] udani, dhateng swara kang gumuruh, pan tangising lalembat, samya ngungsi dhateng ing saganten kidul, marma pun Isak uninga, punika apan jinis jim.

19. Amung ibune manungsa, putri Nrajan bapa ejim sayekti, apan tunggil jinisipun, lawan Hyang Jagadnata, ing Tengguru kang ngaken Hyang Maha Luhur, ingkang samya Pinangeran, dhateng para ratu Ngindhi.

20. Pan sampun lami pun Isak, dennya ngaos wonten ing Banisrail, tyasipun pan sampun teguh, anut agama Ngisa, murtat tilar saking agamaning Ngindhu, marma nunten ulun karya, Pandhita ing Banisrail.

21. Taruna wus wicaksana, ing pangawruh ngelmu kang gaib-gaib, kitab agung-agung wus putus, lan sampun wruh ing Lulmat, ngantos nginum toya gesang pukulun, abdi paduka pun Isak, dhedhasaripun Jinis jim.

22. Imbuh nginum toya gesang, kaceta ing kitab apan meningi, Nuringrat tumurunipun, inggih ing ngalam dunya, babaripun nenggih Jeng Nabi panutup, Mukamaddinil Mustapa, kirang gangsal atus warsi.

23. Babare bumi Mekah, abdi tuwan pun Isak kantos manjing, sakabat mring Kangjeng Rasul, Sultan Rum duk miyarsa, ngungun ing tyas wasana ngandika arum, ngendi kang ngaran Isak, konnen maju ngarsa mami.

24. Ngusmanaji ngawe sigra, nembah majeng Isak ma-[403]rang ngarsaji, Sultan Rum reseb ing kalbu, marang Pandhita Isak, risang Ibnu Ayar Iskandar lingnya rum, heh Isak kayapa paran, tuturmu mring Ngusmanaji.

25. Lalembut ing tanah Jawa, brekasakan miwah ingkang dhadhemit, ngungsi mring sagara kidul, lah ta pinangan ngapa, bocak ingsun ing Rum kabeh padha lampus, tur sembah Pandhita Isak, satuhu atur ngong Gusti.

26. Lalembat ing tanah Jawa, brekasakan setan miwah dhadhemit, giusis mring saganten kidul, nadyan Bathara Kala, kang ngratoni lalembat sadayanipun, kayangan Nungsakambangan, pan Bathara Kala Gusti.

27. Sutaning Hyang Jagadnata, ingkang pinangeran dhateng wong Ngindhi, tutumbal pra Pandhita tampuh, pasah tumameng Kala, gumdam-gumdam ngungsi mring saganten kidul, tan kuwawi panasira, dede tumpesipun Gusti.

28. Wong ing Rum saleksa somah, boetn saking binadhog dhadhemit, tanah asrep sanget ing Rum, dineken pulo Jawa, tanah panas mila kathah ingkang lampus, wong Rum boten tahan panas, sanes lawan tanah Ngindhi.

29. Wonge samya tahan panas, duk miyarsa anglengger Sri Bupati, kya patih nambungi wuwus, heh Isak kaya paran, ing bisane lestari karsa Sang Prabu, Pandhita Isak turira, kajawine den iseni.

30. Wong kang sami tanah panas, ingkang tahan pu-[404]nika pan wong Ngindhi, sami panas tanahipun, ing Persi sapangetan, lamun wonten inggih ing karsa Sang Prabu, kula kadugi ngupaya, wong Ngindhi sadasa jinis.

31. Ingkang sami tanah panas, kang kuwawi wonten ing pulo Jawi, duk miyarsa sang aprabu, linge Pandhita Isak, mring apatih suka ngandika Sang Prabu, iya yen mangkono Isak, ongsa bodhowa sireki.

32. Bisane kisen manungsa, pulo Jawa ya wong sapuluh jinis, kang kaya aturmu mau, haywa ge mulih sira, marang ing Rum lamun pulo Jawa durung, bisa kausen manungsa, Isak sandika turneki.

33. Wus medal saking jro pura, pra Pandhita lawan rakyan patih, Isak lajeng lampahipun, saking ing Rum kewala, sigra mesat marang ing gagana ngayuh, anapak ing dirgantara, ing marga datan kawarni.

34. Cinadhak pan sampun prapta, lampahira nenggih ing tanah Ngindhi, jujug ing sudarmanipun, lajeng nungkemi pada, ngaturaken ing sasolah tingkahipun, unduring saking nguntara, lajeng marang Banisrail.

35. Puruhita marang Ngusman, Aji pangageng ing Bani-[405]srail, lajeng mring Lulmat anginum, nenggih kang toya gesang, sahantuke saking Lulmat pan jinunjung, kinarya Pandhita Isak, sosorane Ngusmanaji.

36. Nulya humiring gurunya, Ngusmanaji dhateng ing pulo Jawi, dinuta mring Sultan ing Rum, hangiseni manungsa, binaktanan mring Sultan wong saking ing Rum, katahe saleksa somah, lawan malih den bektani.

37. Satus kathahing Pandhita, ingkang badhe mendhem tutumbal sami, amrih sirnaning lalembut, praptaning pulo Jawa, kawit kilen Palembang sapengetanipun, dumugi Nungsakambangan, sadayane den pendhemi.

38. Sarat tumbaling Pandhita, alas gunung guwa kang singit, tutumbaling Pandhitampu, sagunging kang lalembat, samya ajrih ngungsi seganten kidul, sanadyan Bathara Kala, inggih ajrih tumut ngungsi.

39. Antawising tiganf candra, wongsaleksa somah telas ngemasi, namung kantun kalih atus, satus Pandhitanira, namung kantun kalih dasa lajeng mantuk, wangsul dhateng Rum sadaya, sapraptaning nagari.

40. Sultan Rum ndangu kang kadya, sababipun dene wus den tumbali, teka maksih wingitipun, wong Rum saleksa somah, ingkang gesang namung kantun kalih atus, lan satu Pandhitanira, mung kalih dasa kang wuri.

41. Kawula matur pasaja, lamun boten saking binadhog [406] dhemit, tanah asrep nagri ing Rum, dineke pulo Jawa, tanah panas marma kathah ingkang lampus, saking tan kuwawi panas, kajawine tiyang Ngindhi.

42. Den isekna pulo Jawa, sami tanah panas yekti kuwawi, karenan tyasnya Sultan Rum, miyaran tur kawula, ing wekasan kawula ingkang tinuduh, ngupaya titiyangira, ingkang sami tanah Ngindhi.

43. Inggih kalih leksa sami, lajeng kinen ngisekna pulo Jawi, marmanya kawula saguh, lamun kalampahana, mung lahira kewala jeng Sultan ing Rum, ingkang ngiseni manungsa, ing batin kang dhandhang gendis.

۩۩۩ Pupuh 49 ۩۩۩
DHANDHANGGULA

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Inggih Sang Hyang Jagadnata ngriki, kang ngiseni wong ing pulo Jawa, hanggadhahi salajenge, ing Rum tebih kalangkung, mongsa dadak saged ngawruhi, isining pulo Jawa, saben-saben tahun, saking ngriki pan celak, ing sadintenipun saged hangawruhi, marma kawula sagah.

2. Duk miyarsa Empu Hanggajali, nenggih marang hature kang putra, rinasa ana benere, lamun mangkono kulup, payo seba ngeyangireki, pantes iku banjura, matur ing Hyang Guru, saksana sareng lumampah, sampun prapta ing ngarsa Empu Ramadi, Isak ngaras pada.

3. Nembah matur Empu Hanggajali, ngaturaken hatu-[407]re kang putra, purwa madya wasanane,  sadaya sampun katur, duk miyarsa Empu Ramadi, ing ature kang wayah, angandika arum, lah payo sun irid padha, becik banjur katur mring Hyang Pramesthi, sigra sareng lumampah.

4. Katur minggah marang ing suwargi, pan jumujug mring Kanekaputra, sawusnya katur ature,  katri ingirit laju, mring ngarsane Sang Hyang Pramesthi, Resi Kanekaputra, nenggih kang umatur, ngaturken ature Ngisak, purwa madya wasana wus katur sami, kang dadya panuwunnya.

5. Sang Hyang Jagadnata ngandika ris, kaya paran mangkono aturnya, kakang pikiren becike, Kanekaputra matur, inggih sae dipun turuti, inggih ing pulo Jawa, sae papanipun, pantes kaisen manungsa, kathah wukir ingkang sami medal warih, owel lamun suwunga.

6. Mongsa dadak Sultan Rum ngawruhi, saisenipun ing tanah Jawa, ing sadinten sadalune, saking tebih kalangkung, apan celak saking ing ngriki, pantes yen kawengkuwa, dhateng yayai Guru, ngandika Hyang Jagadnata, iya kakang sun turut pikrneki, anuli parentaha.

7. Ingsun mundhut wong sapuluh jinis, sajinise wong [408] ngrong ewu somah, yen wus pasrahena kabeh, marang si Isak iku, kang ngisekna mring ulo Jawi, Resi Kanekaputra, sandika turipun, sadaya wus mudhun samya, saking swarga sapraptanira ing Jawi, lajeng dennya parentah.

8. Marang ratu sapuluh nagari, pinundhutan wong ngrong ewu somah, sapalwa lawan sangune, sarta bekakasipun, gegamane babad wana dri, sadaya wus samekta, wong jinis sapuluh, wong Siyem lawan wong Cina, wong Lumayu wong Ngindhu lawan wong Keling, Selong lan wong Kamboja.

9. Wong Borneo gedhah lan wong Persi, pan wus jangkep kalih leksa somah, sapalwa lawan sangune, lan sabekakasipun, wus sinrahken sadaya sami, marang Pandhita Isak, lajeng layaripun, ingmarga tan winursita, laminira layar aneng ing jaladri, prapteng pulo Bawean.

10. Samya kendel tata-tata sami, dennya badhe ambage manungsa, tanah Jawa waradine, Pandhita Isak sampun, nyengkalani nalika prapti, aneng pulo Bawean, nenggih celeng lampus, sawusira tata-tata, lajeng layar sapraptaneng pulo Jawi, wong kalih leksa somah.

11. Apan lajeng pinernahkan sami, panggonane dennya babad wana, lan malih wonten arine, Sang Isak sanes ibu, pan titiga samya humiring, sami guna prawira, Bratandang ranipun, Brarunting lawan Braradya, puniku kang kinen amrenahna sami, panggenaning manungsa.

12. Marang tanah kang dipun babadi, kawita tengahing [409] tanah Jawa, dennya bagi manungsane, saleksa somah, sampun, mangetane apan weradin, prapteng Nungsakambangan, nenggih telasipun, kantun kang saleksa somah, pinernahken mangilen sampun weradin, dugi pulo Palembang.

13. Duk semana maksih tepung bumi, pulo Jawa lan pula Somantra, miwah Nungsakambangane, cinatur sawusipun, wong rong leksa somah weradin, dennya mrenahken samya, ing panggenanipun, dennya sami babad wana, Sang Pandhita Isak pan maksih ngantosi, neng pulo pawinihan.

14. Pawinihan ya Nungsa Tembini, pulo Krimun arane samangkya, Isak nalika praptane, neng Pawinihanipun apan lajeng dipun cireni, sengkalannya nir jalma, palwa sadaya wus, mantuk marang prajanira, myang Bratandang Braradya lawan Brarunting, wus kinen wangsul samya.

15. Tur uninga maring Hyang Pramesthi, namung kantun Sang Pandhita Isak, neng pulo pawinihane, prapta duta saking Rum, pangiride Sang Ngusmanaji, kang dinuta nalika, Isak sagahipun, yen satuhu pulo Jawa, saged lulus sadaya jalmi, Isak pan tinimbalan.

16. Langkung sukanya Sang Ngusmanaji. Panggalihira [410] lan Pandhita Isak, dene tetep pasagahe, ing pulo Jawa sampun, sadayane kaisen jalmi, lulus bae tan ana, wonge ingkang lampus, Isak sampun dhinawuhan, tinimbalan mantuk marang Banisrail, aturira sandika.

17. Wus mangkana risang Ngusmanaji, sigra mancal saking tanah Jawa, lan sarowangira kabeh, risang Isak tan kantun, tan winanrna lamining margi, cinendhak sampun prapta, ing nagari Ngerum, jujug marang kyana patya, apan lajeng ingirid manjing jro puri, prapteng ngarsa jeng Sultan.

18. Ngusmanaji humatur wot sari, ngaturaken lampahing dinuta, yen Isak tuhu lampahe, ing pulo Jawi sampun, sadaya kaisen jalmi, kathahe kalih leksa, somah apan lulus, boten wonten ingkang pejah, duk miyarsa Sultan Rum suka tan sipi, risang Isak ginanjar.

19. Pira-pira kang raja branadi, miwah Ngusmanaji sarewngnya, wus tampi ganjaran kabeh, linilan wedalipun, lajeng mantuk mring Banisrail, tan lami antaranya, Ngusmanaji lampus, sampun ngaturi uninga, mring Sultan Rum pejahira Ngusmanaji, kang kinarsakken dadya.

20. Pangagenge nagri Banisrail, mring Sultan Rum Sang Pandhita Isak, gumantya ing satabone, Ngusmanaji kang lampus, sinung nama Sang Kusumaji, nglurahi pra Pandhita, sadaya jumurung, sakarsanira jeng Sultan, risang Isak gumantya neng Banisrail, sarta pinaring nama.

21. Kusumaji Raja Pandhita di, nama sembada lan wan-[411]danira, pekik sumunu cahyane, kuneng gantya cinatur, ingkang sampun amanggih singgih, antuk sihing Narendra, gantya kang winuwus, nenggih Sang Hyang Jagadnata, apan sareng lampahe lan tanah Jawi, duk kaisen manungsa.

22. Nanging carita kinarya genti, duk semana Sang Hyang Jagadnata, pan sampun netepi kabeh, dennya nama Hyang Agung, putra nenem kinarya wakil, dennya ngratoni marang, sagunging tumuwuh, minongka weranira, putra sepuh Bathara Sambu ngratoni, sagung manuk sadaya.

23. Bathara Brama ingkang ngratoni, sakathahe kang jalma manungsa, Batharendra tetep bae, dadya werananipun, hangratoni ing dewa sami, Bathara Bayu ingkang, dadya ratunipun, sagunging kang buron wana, Sang Bathara wisnu ingkang hangratoni, sagunging jim lalembat.

24. Bathara Kala ingkang ngratoni, sagung jim diyu berkasakan, mring Kala pangidhepane, semana Sang Hyang Guru, lagya lenggah jroning swargadi, siniweng pra jawata, kang tansah neng ngayun, Bathara Kanekaputra, Sang Hyang Guru pangandikanira aris, heh kakang kaya ngapa.

25. Dene tanganira ingkang siji, salawase nora megar-megar, kang tengen ginegem bae, apa wadine iku, dene betah kukuh tan sipi, kakang panggegemira, apa dhasar iku, iya tangan salaina, Hyang kanekaputra gumujeng tur neki, tan darbe calaina.

26. Mila sanget gen ulun gegemi, salamine boten me-[412]gar-megar, ing labet wonten isine, pusaka ngong satuhu, pan ratune sosotyadi, nama Retna Dumilah, ngandika Hyang Guru, yen mangkono egarena, tanganira kakang sun arsa udani, ratune kang sosotya.

27. Hyang Kanekaputra humatur aris, inggih sumongga nanging den yitna, gen tuwan nampeni mangke, pan sanget luyunipun, bok manawi marucut mangkin, tan kenging tinututan, ngandika Hyang Guru, haywa sira walang driya, sayektine kakang yen sun ati-ati, anuli ulengena.

28. Hyang Kanekaputra nolih wuri, mangsit marang kang para jawata, kono den prayitna kabeh, bok manawa marucut, yayi Guru dennya nampani, ing kono tampanana, ing parucutipun, sandika kang para dewa, mapan urut mangandhap prayitna sami, nulya Kanekaputra.

29. Majeng ngarsanira Hyang Pramesthi, ngaturaken kang retna dumilah, Hyang Guru nampani age, aneng ngarsa marucut, pra jawata sigra nadhahi, gantya-gantya anyandhak, sadaya marucut, lajeng kang retna dumilah, tibeng bumi prayitna Dewi Pratiwi, sinongga datan kena.

30. Lajeng amblas ing bumi kalih, tinadhahan [413] mring Hyang Kusika, tan kena marucut bae, manjing bumi ping telu, Sang Hyang Gangga gupuh nadhahi, marucut datan kena, kang sosotya laju, manjing bumi kang kaping pat, Hyang Sindhula prayitna gupuh nadhahi, sinongga ngastanira.

31. Pan Marucut lajeng Manjing bumi, kaping lima Sang Hyang Dherampalan, gupuh wau payanggane, aneng asta marucut, lajeng manjing kaping nem bumi, gupuh Hyang Manik Ara, nyongga tibanipun, maksih marucut kewala, lajeng dhawah Retna Dumilah pan manjing bumi kasapta.

32. Sang Hyang Onbaboga mangap aglis, anadhahi kang Retna Dumilah, sampun katampen tibane, ing tutukira laju, manjing guwa garbanireki, ingkang retna dumilah, lajeng lebetipun, aneng cupu astagina, Sang Hyang Ontaboga gupuh hangingkemi, nalika angapira.

33. Gandaning tutuk dennya asru amrik, anglangkungi wewangining dunya, anrus ing swarga ngambare, wau ta Sang Hyang Guru, langkung saking cuwaning galih, Resi Kanekaputra, dhinawuhan sampun, lan sagung para jawata, kinen sami nututi tibanereki, ingkang Retna Dumilah.

34. Saenggone poma den kapanggih, tur sandika kang [414] para jawata, sareng wau tumurune, prapteng madya pan wus, manjing bumi panggih lan Dewi, Pratiwi tinakonan, ature manjing ing, bumi ping kalih, lajeng para jawata.

35. Manjing bumi ping kalih kaping tri, bumi ping sakawan kaping lima, kaping nem sami ature, sadaya pan marucut, nenggih dennya sami nadhahi, ingkang Retna Dumilah, lajeng tibanipun, manjing ing bumi kasapta, pra jawata ajeng lampahnya wus panggih, lan Sang Hyang Ontaboga.

36. Hyang Kanekaputra lingira ris, yayi Ontaboga wruhanira, lakuningsun iki kabeh, dinuta ing Hyang Guru, anututi kagunganeki, ya kang Retna Dumilah, den asta marucut, tumiba aneng bantala, banjur manjing jro bumi sun tututi, ingsun pan wus tatanya.

37. Marang ari-ari nira sami, ngaku bae yen nadhahi padha, Retna Dumilah tibane, nanging kabeh marucut, ingkang Retna Dumilah manjing, mring bumi kaping sapta, yekti yen sireki, mustikaning srinata.

 ۩۩۩ Pupuh 50 ۩۩۩
S I N O M

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Lamun wus ana ing sira, kang Retan Dumilah yayi, sun jaluk age ulungna, timbalane Hyang Pramesthi, banget-banget mring mami, satibane aywa luput, ingkang Retna Dumilah, kagawa ing laku mami, duk miyarsa mesem ing tyas Ontaboga.

2. Osiking driya mangkana, jajal sun cobane dhingin, [415] sektine dewa sadaya, ingsun pan arsa udani, dadya saurira ris, kakang pan ingsun satuhu, ingkang Retna Dumilah, kagungane Hyang Pramesthi, sampun wonten guwa garbaning wang.

3. Manjing jroning astagina, karaket lan jantung mami, paran yen kula medalna, yen adreng karsanireki, usungen awak mami, marang ngarsaning Hyang Guru, upamine kawula, inggih marega pribadi, boten saged kakang minggah mring sawarga.

4. Nglingnya sru Kanekaputra, nora kadadeyan yayi, kang mangkono wuwusira, akon ngusung mring swargadi, samono gengireki, sapa kang kelara ngusung, prasasat ngusung jagad, bok aja sembrana yayi, yen kasuwen yekti dadi duduka.

5. Anuli sira ulungena, Ontaboga tan nahuri, gya lineker buntutira, mesem api-api guling, pra jawata ningali, sadaya anjetung, samya kewran ing driya, Bathara Wisnu lingnya ris, gone api-api tur Ontaboga.

6. Sejatine iku nyoba, ing guna sektinireki, sagung ingkang para dewa, iya ingkang den ayoni, marma tinilar guling, Kanekaputra lingnya sru, ya bener wuwusira, iku ingkang den ayoni, guna sektinira kabeh kang tinandha.Aja pijer meneng padha, lah payo den osak-asik, [416] ing sajroning guwa garba, yekti yen nuli kapanggih, Ontaboga kang guling, ageng panjanging cinatur, muket ing ngalam dunya, temu gelang lawan mulih, leng irunge kathahe pan sangang dasa.

7. Leng irunge kang satunggal, lalempahan kalih sasi, punika kandhaning kina, dhene kang namung nulat ing catur, wau kang para dewa, sadaya wus samya manjing, guwa garbanira Sang Hyang Ontaboga.

8. Prapteng jro guwa garbanya, sadaya den osak-asik, tan wonten kang kalangkungan, kang samar kang lukik-likik,wus tita tan kapanggih, pra jawata mijil sampun, saking ing guwa garba, sadaya sungkaweng galih, dene retna dumilha dereng kepanggya.

9. Kanekaputra sru mojar, ragane norana sekti, iya mung si Ontaboga, liwat saking mejanani, aja kakeyan pikir, lah payo padha den usung, ginawa mring sawarga, ing ngarsane Hyang Pramesthi, apan ora kurang guna sektinira.

10. Si Brama kang dadya solang, si Hendra kang dadya tali, si Bayu dadi pikulan, si Wisnu ingkang angungkil, dewa sakawan sami, mangun tiwikramanipun, Brama wus dadya salang, Hendra wus dadya tetali, Sang Bathara Bayu wus dadya pikulan.

11. Ontaboga wus ingangkat, mring Wisnu pada saw-[417]ji, tinrapaken neng sasalang, titiga sampun miranti, aneng pikulaneki, dewa kabeh kang ngangusung, ingangkat sampun kangkat, saking ing kasapta bumi, sampun prapta aneng ngalam madyeng pada.

12. Pinikul ing para dewa, binakta mawan wiyati, dangu-dangu Ontaboga, neng pikulan sangsaya lit, namung saula kisi, nulya tan kadulu, resi Kanekaputra, langkung runtik jroning galih, marang Sang Hyang Ontaboga wus angrasa.

13. Yen kinarya gagujengan, winirangaken tan sipi, rembag kang para dewata, samya lajeng tur hudani, marang ing Hyang Pramesthi, Ontaboga tingkahipun, wus lajeng lampahira, kang para jawata sami, sampun prapta ngarsaning Hyang Jagadnata.

14. Sang resi Kanekaputra, lagyarsa matur ningali, yen Bathara Ontaboga, wus aneng ngarsanireki, sirahe den lenggahi, maring Hyang Bathara Guru, Sang Hyang Kaneka, sru ningali angling sarya nudingi, heh mangkono tingkahira Ontaboga.

15. Apata isining jagad, mung sira dhewe sinekti, liwat dennira mejana, mimirang-mirang tan sipi, Sang Hyang Guru lingnya ris, apanta sarya ngrarapu, kakang Kaenkaputra, aja dadi tyasireki, ingsun kakang banget jalukken apura.

16. Lupute si Ontaboga, miwah dewa kabeh sami, iya [418] den padha ngapura, para jawata miyarsi, kendel sadaya jrih, Hyang Girinata lingnya rum, lah mara Ontaboga, sira wetokna den aglis, saking garbanira kang retna dumilah.

17. Sigra mangap Ontaboga, retna dumilah wus mijil, saking tutuk Ontaboga, tinampen ing Hyang Pramesthi, binuka datan keni, astagina tutupipun, seretipun kalintang, winengkang-wengkang tan keni, pinaringaken mring resi Kanekaputra.

18. Tinapen lajeng binuka, winengkang-wengkang tan keni, saya rapet astagina, pra jawata ganti-ganti, buka meksa tan keni, Hyang Kanekaputra matur, prayogi pinaringna, Ontaboga kang darbeni, astagina genne kang retna dumilah.

19. Mesem Sang Hyang Girinata. Lah iya Ontaboga glis, cupunira astagina, iya bukanen tumuli, Ontaboga turnya ris, kawula anuwun bendu, darmi gadhuh kewala, yen bukaha tan kadugi, Sang Hyang Girinata legeg tan ngandika.

20. Manekung jroning wardaya, maladi semedi hening, maneges karsanira Sang, Hyang Wisesa kang pinusthi, cupu nulya binanting, ingkang astagina sumyur, ingkang retna dumilah, apan dadya rare estri, luwih endah wayahe mangrusak taman.

21. Sasirnaning astagina, ing swarga wonten dumadi, [419] ran bale si marakata, sang retna sinung kakasih, marang ing Hyang Pramesthi, Ken Tisnawati ranipun, karem sadina-dina, sang retna tan liyan saking, neng sajroning kang bale si marakata.

22. Kuneng ta datan winarna, Niken Retna Tisnawati, mangkana Hyang Jagadnata, apanta sampun udani, yen pulo tanah Jawi, mangkya manungsanya sampun, samya tangkar-tumangkar, dereng wonten kang ngratoni, tatanipun maksih lir manuk kewala.

23. Marma nalika semana, jamanipun den wastani, anenggih jaman kukila, dene manungsanireki, maksih  resah lir peksi, mangkana Bathara Guru, sigra dennya parentah, mamatah dewa kang sami, kinen ngejawantah marang tanah Jawa.

24. Dene ta ingkang pinatah, ngeja wantah maradini, marang pulo tanah Jawa, ana putra wayahneki, kang paman Sang Hyang Ening, ana putra wayahipun, nenggih Hyang Darmajaka, myang para putranireki, ingkang raka sakawan kweh ngeja wantah.

25. Dene ingkang kinarya, ratu aneng tanah Jawi, putraning Bathara Rodra, punika ingkang pinilih, marang Hyang Pramesthi, jujulukira ing ratu, Sang Prabu Mangukuhan, maksih taruna tur pekik, akukutha aneng ing Mendhang Kamulan.

26. Pra samya sujud sadaya, manungsa kang den rato-[420]ni, mring Sang Prabu Mangukuhan, tan ana mangkelang budi, sadaya ajrih asih, anggepe mring ratunipun, sampun macak punggawa, dene kang kinarya patih, arinipun Jakapuring namanira.

27. Kang dadya timbanganira, ran Dewi Darmanastiti, putrinira Sang Hyang Maya, panggih nak-sanak sang dewi, lan kang raka Narpati, langkung endah warnanipun, kuneng Mendhang Kamulan, gantya kang winarna malih, sasengkeranira Sang Hyang Jagadnata.

28. Antara ing lama-lama, sang dyah ayu Tisnawati, pan sampun birahi sandhang, citrane saya kaheksi, tuhu yen ayu luwih, wedana sawang sitangsu, dening hapsari swarga, ratih-ratih rarasati, lawan Tisnawati sor rebuta cahya.

29. Wus yuswa patbelas warsa, Hyang Guru tyasnya kagimir, supe marang Dewi Uma, tan lyan niken Tisnawati, kang dados rosing ati, gumantung tuntung jejantung, sampun saketha garwa, taruna Ken Tisnawati, duk semana Sang Dyah arsa cinengkraman.

30. Pangandikanya sor kilang, Sang Retna ingarih-arih, dhuh masmirah pun kakang, bisa temen karya brangti, sang retna atur bekti, ing pada jeng Sangahulun, nunuwun sih paduka, yen estu sih marang dasih, ing kaswasih wonten panuwun kawula.

31. Dhuh masmirah jiwaningsun, apa kang sira karsa-[421]ni, sang retna humatur nembah, tan nyuwun kang adiluwih, kang ulun suwun Gusti, sandhang kang tan keneng kusud, panganan kang tinedha, sapisan tuwuk saurip, lawan malih nuwun gamelan kathoprak.

32. Ngandika Hyang Jagadnata, iya nimas sun tekani, kabeh panjalukira, anging antinen ta dhingin, Hyang Guru prentah aglis, Hyang Citragotra ingutus, marang Nungsakambangan, ririkatan animbali, mring Bathara Kala lawan sutanira.

33. Anama Kalagumarang, lan Durga pututireki, cinatur Bathara Kala, tanah Jawa sasampuning, kisen manungsa sami, mantuk saking tasik kidul, wangsul Nungsakambangan, mangkana lampahireki, Sang Bathara Citrgotra sampun prapta.

34. Nenggih ing Nungsakambangan, lan Bathara Kala panggih, dhinawuhaken saksana, kang timbalan Hyang Pramesthi, kalamun den timbali, Kala lawan sutanipun, nenggih Kalagumarang, sandika aturireki, sampun kerid mring Bathara Citrogatra.

35. Neng marga datan winarna, cinadhak pan sampun prapti, ing swarga Jongringsalaka, ngarsanira Hyang Pramesthi, Hyang Guru ngandika ris, heh Kala sutanireku, ya si Kalagumarang, sun pundhut karyanireki, ingkang patut pan amung atmajanira.

36. Mudhun marang marcapada, ngupaya pundhutan mami, [422] Bathara Kala tur sembah, sumongga ing asta kalih, Hyang Guru angling malih, heh Kalagumarang gupuh, mudhuna marcapada, sira sun duta ngulati, sesandhangan ingkang den anggo sapisan.

37. Iya kan tan kena luwas, den angge sajege urip, kapindho lan pepanganan, ingkang sapisan binukti, wareg sajege urip, ping tri goleka sireku, ya gamelan kathoprak, haywa sira age muluh, lamun durung olih gonira ngupaya.

38. Hiya kang telung prakara, kang den pundhutan mami, lan sun wenangaken sira, apa sasolahireki, aneng ing ngendi-endi, sakarepira sun ugung, ngong karya dhudhugalan, haywana sira keringi, tur sandika kalih mundur saking ngarsa.

39. Kala lajeng antukira, mring Nungsakambangan malih, wau sang Kalagumarang, praptaning jawi hanjungkir, nungsang lampahireki, suka latak dennya muwus, heh dewa Suralaya, aja na wani ing mami, ngong samengko pan kinarya dhudhugalan.

40. Dewa kang samya kapapag, dinugang dipun jaguri, ana bojone sinuwak, kang saweneh den idoni, dewa pra samya runtik, anepata wuwusipun, heh ta Kalagumarang, ingsun tetedha sireki, aja bisa sira mulih mring swarga.

41. Harupawa satokewan, geter pater nanhuri, yayah [423] kadya neksenana, ya ta wau kang lumaris, Kalagumarang prapti, neng wukir  nguntara nuju, Retna Dewi Sri siram, neng talaga Nilawening, katingalan dening sang Kalagumarang.

42. Kalangkung dennya kasmaran, Kalagumarang nulya glis, mrepeki kang lagya siram, Dewi Sri kagyat ningali, mentas lumajeng aglis, prapta ngarsanireng kakung, lajeng nungkemi pada, Bathara Wisnu tanya ris, ana paran lumayu nimas matura.

43. Kang garwa matur wot sekar, kawula mring taman sari, siram telaga nila, pun Kalagumarang prapti, kawula den purugi, nunten lumajeng langkung dennya jrih, Kalagumarang wus prapta, ing ngarsa Hyang Wisnumurti, asru denira angling, sapa duwe bojo wau, kang adus aneng taman, Bathara Wisnu nauri, iya ingsun ngling malih Kalagumarang.

44. Heh Wisnu ingsun kasmaran, mring garwanira Dewi Sri, aweya nora aweya, sun jaluk garwanireki, apan sun karya rabi, nahuri dhingin, lah iya sok gelema, sarat sun turine dhingin, lah den age nimas sira mareneya.

45. Sang Dyah harsa nglenggana, sanget ajrih marang [424] laki, nulya lenggah wurinira, Bathara Wisnu lingnya ris, nimas wruhanireki, apanta sira jinaluk, mring Kalagumarang, keringan tan ana wani, pan kinarya dhugalan Hyang Jagadnata.

46. Dewi Sri seret turira, leng pejahana rumiyin, lamun kawula wus pejah, sumangga karsa ing wuri, Hyang Wisnu lingira ris, iku sun tari tan purun, kalapa marang sira, Kalagumarang sru ngling, pilih wonge tinari gelem sarkara.

۩۩۩ Pupuh 51 ۩۩۩
DHANDHANGGULA

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Yekti akeh pepanggiling estri, heh ta gelema nora gelema, sayekti sun peksa bae, nolih Bathara Wisnu, mangsit marang garwa kabisik, lamun sira lenggana, lumayuwa gupuh, mring nagri Mendhang Kamulan, anuksmaha mring garwanira Sang aji, Sang Prabu Mangukuhan.

2. Sang kusuma mituhu ing laki, sigra medal ing jawi lumajar, Hyang Wisnu sareng musnane, Kalagumarang dulu, langkung kroda sigra nututi, marang Sri lumajar, manjing ing wanagung, binujung saparanira, kalingan mung sakedhap nulya kaeksi, binujung saparannya.

3. Palajenge pan sayah Dewi Sri, aneng wana apan [425] mek kacandhak, Bathara Wisnu nulyage,musthi sanjatanipun, apan dadya oyod panjalin, tibeng ngarsane Kala, gumarang kasrimpung, tiba kalumah rumangkang, sang Dewi Sri nolih muwus nepatani, kaya celeng solahnya, Nulya keneng sotira Dewi Sri, pan sakala salin warnanira, gumarang arupa celeng, angadeg-ngadeg rubuh, nulya ngilo toya ningali, warna sipat weraha, gumarang angadhuh, wus mangkene raganingwang, rupa celeng mongsa mundura wak mami, nadyan silih ngungsiya.

4. Lak-lakan naga maksih sun ungsir, marang ngendi ingsun tut kewala, Dewi Sri lumajeng age, Mendhang Kamulan rawuh, lajeng nuksma garwaniraji, wau Kalagumarang, kaliban tan weruh, siyang dalu angupaya, Sng Hyang Wisnu sigra manitis, ing Prabu Mangukuhan.

5. Kuneng ingkang wus dumunung sami, panukmane neng Mendhangkamulan, ing swarga Hyang Pramesthi, wus nora kasamaran, lamun dutanipun, keneng soting para dewa, lawan keneng upatanira Dewi Sri, nandhang mala cintraka.

6. Rupa celeng wus tan nedya mulih, Sang Hyang Guru tyasira kasesa, dennya honeng garwane, Tisnawati sinambut, pan rinungrum ingarih-arih, Sang Hyang Guru karsanya, nekani salulut, Tisnawati sru lenggana, neng ngembanan humatur angasih-asih, yen dereng kadhatengan.

7. Ingkang dados panuwunereki, sasandhangan kang [426] tan keneng luwas, kangge salami-lamine, sapisan tuwukira, sajege tumuwuh, lawan gamelan kathoprak, Tisnawati suka pejah tan ngladosi, pinurwa ing ngasmara.

8. Sang Hyang Guru meksa denira mrih, marang garwa nekani sajiwa, winasesa ing karsane, Tisnawati gya lampus, pejah aneng embanan maksih, ngungun Hyang Jagadnata, nalongsa ing kalbu, miyat ing garwa palastra, sigra mundhut nenggih kang tirta pangurip, wonten swara kapyarsa.

9. Heh ta yoganingsun Hyang Pramesthi, wus mupusa yen wus karsaning Hyang, garwanta iku layone, nuli petaken gupuh, alas nagri ing Mendhang kawit, kagyat Hyang Jagadnata, animbali gupuh, Bathara Kanekaputra, prapteng ngarsa Hyang Guru ngandika aris, heh kakang arinira.

10. Si Tisnawati mengko ngemasi, layone iki sigra gawaa, mring Mendhang Kamulan age, pasrahana kaki Prabu, Mangukuhan ing Mendhang kawit, layone den pendhema, aneng ing wanagung, alas kentring Krendhayana, den bubuka papane mendhem den becik, miwah pangreksanira.

11. Sira kakang nunggonana dhingin, lah ta apa thukulane benjang, si Tisnawati layone, pinencara den gupuh, barang thukulane ing benjing, neng kentring Krendhayana, sasengkeraningsun, Kanikaputra sandika, layon Tisnawati sampun den tampeni, binekta mudhun sigra.

12. Mring marcapada pan sampun parpti, panggih lan [427] Sang Prabu Mangukuhan, layon wus pinaringake, satimbalan Hyang Guru, wus dhinawuhaken pra sami, Sang Prabu Mangukuhan, peparentah gupuh, mring wadya Mendhang Kamulan, pra dipati kinen bubuka den aglis, alas ing Krendhayana.

13. Titindhihe patih Jakapuring, sawusira samya binabadan, nulya ingobongan kabeh, lajeng pambubakipun, sawusira gadhangan dadi, layon nulya pinarnah, ing pametakipun, sinungan gubug kang tengga, titidhihe maksih raden Jakapuring, tugur aneng ing wana.

14. Sapraptane mongsa ingkang wiji, Niken Tisnawati layonira, apan thukul sadayane, wajane thukul jagung, gen prejine pan thukul pari, sirah thukul kalapa, aren puseripun, kathah lamun cinatura, thuthukulan ing layon mawarni-warni, nulya sami pinencar.

15. Ingkang dadya juru sawah nenggih, pangajenge apan wong titiga, ke empu Cakul namane, ki Tuwa lan ki Buyut, Jakapuring ingkang nindhihi, wiji nulya pinencar, pari miwah jagung, sadaya wiyar tebanya, kawuwusa jawat ingkang nenggani, aneng jagad lor  wetan.

16. Darbe osik salebeting galih, sira Sang Bathara [428] Prit Tanjala, dene wus lami suwunge, nenggih Bathara Wisnu, myang raka Sang Kanekasiwi, lami datan katingal, Pritanjata gupuh, mesat saking kayangannya, jagad ingkang ler wetan nedya ngulati, mring Hyang Kanekaputra.

17. Mayeng aneng gagana ngungkuli, nenggih alas Krendhayana, Pritanjala ing iberi, miyat ngandhapipun, thuthukulan mawarni-warni, sarta kongas gandanya, ngambar marbuk arum, langkung denira kacaryan, Pritanjala gya malih peksi prit, niyup maring mangandhap.

18. Prapta mencok neng pari nisil, Pritanjala kalangkung kacaryan, ngraosaken pari esane, sarta mawi ganda rum, kawuwusa wau Dewi Sri, ingkang sampun anukma, ing garwa Sang Prabu, cinatur sasampunira, thuthukulan  Tisnawati mencar sami, Dewi Sri ngalih sigra.

19. Pan angalih nukma marang pari, tunggil Tisnawati wus rakitan, wau ta kang warni celeng, Kalagumarang weruh, yen Dewi Sri nukmeng garwaji, Mendhang Kamulan mangkya, ngalih nukmeng pantun, gya wau kalagumarang, lajeng manijing sabin pari den gulungi, sinisih kinekemah.

20. Sang Hyang gya musthi jemparing, dadya [429] tunggak wuluh pan angrangap, Gumarang nujah solahe, katunggak jajanipun, sumamburat rahira dadi, wawereng gagadhingan, lelodhoh lan busung, puser menthek sangit walang, yitmanira Gumarang manjing sakwehing, suteng puthtut jantaka.

21. Yata Pritanjala kang winarni, saya kacaryan saba ing sawah, nisil tan ana kandhege, kawruhan kang atungu, gya sinawat ampungan munggwing, dangu aren tan kena, sigra kyai buyut, lan ki tuwa matur radyan, Jakapuring yen kagungandalem pari, wonten kang purun mangsa.

22. Warni peksi alit ulese langking, Jakapuring kagyat duk miyarsa, payo sun arsa wruh dhewe, sareng mangkat katelu, prapteng sabin kagyat ningali, peksi sangsaya kathah, samya nisil pantun, ki buyut sigra anyawat, peksi emprit miber mencok kolang kaling, ki buyut aturira.

23. Sampun adat punika kang peksi, yen sinawat miber gya ampungan, dangu kinarya pangungsen, Jakapuring sru wuwuse, lamun tansah dadya aling-aling, kayu sun wehi aran, aren lawan nanggung, aren dadya palerenan, yen binalang dangune anenanggungi, ngalingi ing bebalang.

24. Becik sira pagasa tumuli, dangu tansah dadya apungannya, kang memangsa ngleburake, nulya hingandhan gupuh, dangunipun pinagas mijil, toya nulya dinilat, manis raosipun, nulya kinen madhahana, kaki tuwa terampil gya mecok epring, tambelang tinadhahan.

25. Kinendelken tambelang sawengi, enjing den un-[430]dhuh tambelang muncar, anulya den aturake, Jakapuring lingnya rum, endi kakang sun arsa uning, tutupe gya binuka, kongas gandanya rum, dyan Jakapuring lingira, iki pantes katur marang Sri Bupati, dudu sira kang mangan.

26. Nulya mantuk patih Jakapuring, datan kantun waragang binekta, wus prapteng prajala lampahe, marek ing ngarsa Prabu, Jakapuring matur wot sari, pukulun tur uninga, nenggih wedalipun, kagungandalem deresan, kajeng nanggung katura ing paduka ji, tambelang tinampanan.

27. Wus binuka bumbung sumpelneki, kongas gandanya ingkang waragang, Sang Nata aris ature, mring Hyang Kaneka sunu, tuwan bekta minggah swargadi, katura Sang Winenang, paran dhawuhipun, Sang Resi Kanekaputra, sigra mesat lampahen saengga thathit, ing marga tan winarna.

28. Prapteng Jonggring Salaka ngarsaning, sang Hyang Guru aris angandika, heh kakang apa na gawe, kang dinangu umatur, marma ulun prapta sumiwi, ing ngarsanta dinuta, ing putra pukulun, Sang Ngaprabu Mangukuhan, hangaturaken ponang toya medal saking, dangu kagungan tuwan.

29. Sang Hyang Guru mesem lingira ris, mara bukanen kakang kayapa, nulya binuka tutupe, mancurat toyanipun, anyiprati lathinireki, Resi Kanekaputra, dilat sarya guguk, nyata manis tetemenan, Sang Hyang Guru ngandikesmu runtik nanging, sinamur pagujengan.

30. Ya wong ala warnane tan becik, pan sakala Hyang [431] Kanekaputra, nulya asalin sipate, lathi nyameh tur gingsul, dedeg cebol bokonge canthik, sartane salin swara, kagyat jroning kalbu, Sang Resi Kanekaputra, nulya ngilo paesan warnanya salin, sigra matur ngrarepa.

31. Kanging punapa hulun puniki, asalin warna awon kalintang, Hyang Guru mesem wuwuse, mongsa kena winangsul, karsaning Hyang kang murbeng pasthi, dadi dewa kebayan, lan sinung jujuluk parab Bathara Narada, dene rada sembrana lawan pinaring, rikat miber lir barat.

32. Kuneng wau kang winarneng kawi, garwanira Sang Hyang Jagadnata Dewi Uma nalikane, duk maksih gesangipun, Tisnawati apan kalindhih, denira rebat tresna, mangkya pejahipun, Dewi Uma kalangkung suka, Tisnawati wedana dadya rejeki, dhinahar Hyang Narendra.

33. Dewi Uma meri jroning galih, tansah dennya nutuh sarira, raganingsun katuwane, dene Dewi Sri iku, dadya ketan, lan Tisnawati, dadya Pari samangkya, Dewi Uma sampun, moring sabin panedhanya, dhinahara mring kang gedhe-gedhe sami, dadya suket jawahan.

34. Kuneng mangsuli cariteng nguni, Rembu Culung a-[432]nak putunira, pan kawandasa kathahe, dadya werining  luhur, sang Hyang Guru parentah aglis, mring Hyang Wisnu lan Brama, anak Rembu Culung, sadaya kinen numpesa, gya tinumpesan among mrojol satunggil, agungsi mring marcapada.

35. Ngungsi guwa tapanya pinati, puthut Jataka wus pirang warsa, cinatur sanga sutane, pambajeng warni tikus, ules putih den peparabi, nenggih tikus jinada, gengira sawdhus, balane tanpa wilangan, kang panggulu atmajanya warni babi, tembalung namanira.

36. Balanipun iya tanpa wilis, arinipun awarni kukila, tanpa wilangan balane, nunten maesa danu, pan anama sang Kalamurti, kala srenggi arinya, warni bantheng lawung, jaruju awarna kidang, kang awarna menjangan anama randhi, pas bulus grages kura.

37. Sabalane samya kuru aking, sanget dennya kekirangan pangan, sadaya mungging ngarsane, karuna siyang dalu, mothah marang ramanireki, ditya puthut Jataka, welasnya ke;angkung, mulat ing atmajanira, siyang dalu tansah neng ngarsanireki, sami lara karuna.

38. Ditya Puthut Jataka lingnya ris, aja nangis babo sutaningwang, sun tuturi sira mangke, kena ana praja gung, aran Mendhang Kamulan kaki, murah sandhang pan pangan, ing kene nak ingsun, kena den ungsi kawula, nanging padha jaluka krananing becik, den nganggo krana lila.

39. Sakathahing sato suka sami, putra kang titiga [433] pamit sigra, mangkat lawan sabalane, neng marga tan winuwus, nagri Mendhang Kamulan prapti, kang tengga samya nendra, wanci tengah dalu, pan wus wantun ing drubiksa, dhasar ngelih ting kurangsang rebut dhingin, samya lumebeng sawah.

40. Saka ngrenjah nubruk hanggulangi, angemah nisil ingkang kukila, jinada rampak lebune, kumrasak kumarusuk, swaranira hanggegirisi, mawor lawan prahara, ruhara gumuruh, kang tengga kapati nendra, samya kagyat kumrusuk satengah sabin, swara sru kumarasak.

41. Kyai tuwa ingkang tangi dhingin, amiyarsa swara jroning sawah, gumuruh dudu wedine, kituwa gupuh-gupuh, nyangking kudhi, celeng tembalung nerajang, saking ngarsa ki tuwa kgyat anjelih, angangar kudhinira.

42. Lumumpat ngiwa sinerot wani, kinudhi dhase celeng tan pasah, kudhi wus putung pesine, ki tuwa jaluk tulung, langkung kagyat dyan Jakapuring, ki buyut samya medal, lan ki empu Cakut, sarowange samya medal, canggah renteng geranggang penthung suligi, obor kadi rahina.

43. Celeng kethen gya nerajang wani, sinabet penthung [434] lan arit bapang, kuthila kebat lumpate, kathah wong ingkang tatu, sinahut kuthila pra sami, dhinodhos ing weraha, niba samya rubuh, pinerang kudhi tan kena, ingkang bener kudhi tan kena, ingkang bener pamarange tan nedhasi, dadya giris lumajar.

44. Ki buyut matur mring Jakapuring, dhaweg lumajeng atur uninga, mring raka paduka raden, pan dene wadosipun, pirang-pirang sato kaeksi, yen sadasa tri dasa, kenging yen pinagut, dene puniku awendran, dadya-dadya kelu ing tyase ki Jakapuring, mantuk sarowangira.

45. Tan winarna ing marga wus prapti, Jakapuring laju mring ngayunan, mring raka katur tiwase, dennya pinatah tunggu, ing kagungan Sri Narapati, sadaya kang taneman, samya lebur, minongsa ing sato kewan, warni tiga buburon kang mongsa pari, kang ageng sabregada.

46. Ules cemeng cocotipun jubir, jebres-jebres wulune awadhag, lir ki singa cung buntute, akathah tunggilpun, sabregada asipat jalmi, mawi buntut apanjang, ulese kaluwuk, kebat cukat tur waspada, inggih kathah tunggile kang asipat jalmi, solahipun gigila.

47. Ingkang sabregadanipun alit, pusuh binuntutan tampar, lir saged miber solahe, tanpa wilis pukulun, pangagenge maletuk putih, tan pasah dening braja, samya teguh timbul, Sangprabu Mangukuhan, ngungun ing tyas pangandikanira aris, yen mangkono yayimas.

48. Udhangana sawadya nireki, den samakta sagagamanira, wong Mendhang Kamulan kabeh, aja ana kang kantun, tur sandika dyan Jakapuring, medal jawi parentah, wong Mendhang wus kumpul, sarta sagagamanira, mya tengara budhal saking ing nagari, Sang Prabu Mangukuhan.

49. Ginarebeg ing wadyanireki, sampun prapta kentring krendhayana, gen sabin pategilane, sareng surak gumuruh, kagyat buron wana miyarsi, sareng medal nerajang, ngamuk nunjang nempuh, tan ana braja tumama, wadya Mendhang Kamulan ingkang nadhahi, akathah kang kacurnan.

50. Sikil karowak weneh jariji, rantas sinaut marang kuthila, ana kang putung sikile, sinaut ing tembalung, myang dhinodhos den rarangkangi, nanging tan ana pejah, sanget kawusipun, Sang Prabu Mendhang Kamulan, enget marang wirayat kondur tumuli, bodol sabalanira.

51. Celeng kuthila nututi, kang kacandhak gigire karowak, saya sanget palayune, tunjangan rebut dhucung, sampun tebih prapteng nagari, kendel neng pagelaran, pra dipati ngayun, Sangprabu Mangukuhan, agandika mring rayi dyan Jakapuring, yayimas lumakuwa.

52. Marang Mendhangagung ing saiki, marekka kakang [436] Andhong dhadhapan, lan iki Gadhing mangukira, sira nyuwuna tulung, yen kagungan Sang Hyang Pramesthi, pari jagung minongsa, ing buburon iku, warna tri tanpa wilangan, balaningsun Mendhang Kamulan keh kanin, sun adu tan kuwawa.

53. Bektiningsun aturna yayi, mring si kakang tumuli mangkata, kang yayi tur sembah lengser, lampahira sineru, kuneng ingkang lagya lumaris, gantya ingkang winarna, dhukuh Mendhangagung, nenggih Ki Andhong Dhadhapan, lagya lenggah lawan Ki Gadhing Mangukir, putra kalih neng ngrasa.

54. Raden Sengkan dyan Turunan nenggih, pan kasaru kang rayi prapta, dya patih Jakapuring, lajeng dennya tumunduk, prapteng ngarsa raden ngabekti, mring kang raka kalihnya, ngaras padanipun, sira dya Sengkan Turunan angabekti marang radyan Jakapuring, sawusnya tata lenggah.

55. Angandika Sang Pandhita kali, yayi patih apata dinuta, mring rakanira sang rajeng, dene gupuh lakumu, nora nganggo aweh udani, jakapuring tur sembah, pan ninggih ingutus, ing arinta Sri Narendra, kang rumiyin ngaturken kang pangabekti, ing kalih tur uninga.

56. Rareksane arinta Sang aji, kagunanipun Hyang Jagadnata, tetaneman sadayane, ing mangke kathah lebur, pan minongsa sato wana dri, warni tigang bregada, kang ngrisak puniku, kang sipat jalma manungsa, buntut panjang puniku ules kulawus ping kalih, andhap wulune wadhag.

57. Ules cemeng cocotipun jubir, ping tigane alit [437] ules pethak, angelacar bubuntute, sadaya teguh timbul, rimpaduka sampun nindaki, kinerik wadya Mendhang, sagagamanipun, nanging ta datan kawawa, mengsah lawan sato ingkang tigang warni, wadyane kweh kacurnan.

58. Marma age kawula tinuding, tur uninga sarta nuwun tandang, paduka ngaturan age, sareng ing lampah ulun, ri paduka sanget kang weling, sampun ta tan katuran, ngandika sang wiku, yayi patih nora susah, ingsun dhewe tutulung mring yayi aji, sigra nolih ing wuntat.

۩۩۩ Pupuh 52 ۩۩۩
PANGKUR

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Gya Raden Sengkan Turunan, mesat marang babadira wus panggih, lawan meng amenganipun, kakalih wus binekta, prapteng ngarsaning rama kalih wot santun, Sang Rsei Andhong Dhadhapan, meng amengane satunggil.

2. Nama pun kaewayuyang, mengamenganira gadhing mangukir, candramawa namanipun, dene kaewayuyang, dedeg kakkeng brojol wetengipun nyempluk, sarta pawakane gempal, gulu keren kuping cipir.

3. Kopekipun daleweran, bathuk banyak netrane jeleh nenggih, apan cemeng ulesipun, kukuncunge apanjang, irung sunthi raine anjeruk purut, dene kae candramawa, dedegipuin andhap alit.

4. Iya kokkong gulu panjang, sirah cilik karemira [438] panarit, sinengkelang gigiripun, malah kalingan cerma, yen nyepuhi neng pawirungan merkungkung, ngasah lumarah neng wungkal, ngandika sang resi kalih.

5. Iki yayi tampanana, bocahira karo iku sun kardi, tutulung mring yayi prabu, wus samya winangsitan, kalihipun ngandika malih sang wiku, lawan sun gawani sira, talumpak tateken mami.

6. Dhapur myang landhehanira, gegodhine myang sarungane yayi, kabeh iku kanggo semu, ajana mung winastan, ing arane werdine ingkang pinangguh, raden tur sembah sandika, talempak wus den tampani.

7. Winangsit yen ana karya, werangakne kinen mocota aglis, aneng ngarepe kang mungsuh, raden Sengkan Tueunan, anambungi mring kang paman aturipun, kula ngaturi punika, bumbung saeros kinardi.

8. Yen karya awrat sambetna, ing bantala yekti yen ulun prapti, wusnya telas welingipun, Jakapuring tur sembah, mundur saking ngarsa rikat lampahipun, wus prapteng Mendhang Kamulan, lajeng tumameng ngarsaji.

9. Wus katur sawelingira, nenggih ingkang raka Sang Resi kalih, Sang Prabu suka handulu, bantu kalih warnanya, pants lamun iku ngentasana kewuh, ingadu aprang lan kewan, pinaringan segah sami.

10. Sawelingipun kang raka, Sang Wayuyang kareme leri putih, condramawa karemipun, apan toya dawegan, sampun kinen asowa mring pondhokipun, Sang Prabu ngundhangi sigra, ing bala keprabon jurit.

11. Wus amekta sigra budhal, parpta ing gen pakebonan ing sabin, sreng suraknya gumuruh, kagyat sato tumingal, ing manungsa gya nander nerajang nempuh, wadya ing Mendhang Kamulan, sadaya samya nedhahi.

12. Sinosog ing ganjur watang, sato kewan ana tedhas siji, sadaya pan teguh timbul, kuneng kang maksih aprang, kawuwusa kang maksih neng pondhok kantun, wayuyang lan condramawa, suka nginum-ngunum sami.

13. Leri lan banyu dawegan, kapiyarsa marang garwa niraji, yen bebantu kalihipun, wayuyang condramawa, tan humiring tedhakira Sang Prabu, maksih neng pondhok kalihnya, gya Dewi Darmanastiti.

14. Tedhak mring pondhokanira, condramawa lan wayuyang wus panggih, maksih samya suka nginum, leri lan banyu degan, Dewi Darmanastiti ngandika rengu, heh wayuytang condramawa, mangkonp solahireki.

15. Dene teka ngenak-enak, nora melu humiring Sri Bupati, bebantu apa gunamu, wedi prang lawan kewan, anggur karo padha muliya sireku, matur raka kang kalihnya, pimilala tanpa kardi.

16. Wedi prang lan sato kewan, ingsun dhewe kang [440] nusul Sr Bupati, condramawa duk hangrungu, miwah kae wayuyang, Dewi Darmanastiti dudukanipun, ngrasa yen kadudonira, kaliye pra samya nangis.

17. Tur sembah sigra umesat, nusul marang tedhake Sri Bupati, kadya kilat lampahipun, sakedhap sampun prapta, ing paprangan kagyat denira handulu, yen wadya Mendhang Kamulan, kamuk ing buron wus ngisis.

18. Agupuh kae wayuyang, sirahira siniram toya leri, teles awakira nurut, ing suku kinalalar, nulya medal segawon ulese jamus, dalir sirahipun pethak, ing gigir buntut myang sikil.

19. Tekeng gulu wetengira, trusing cocot nenggih dipun wastani, belang wayuyang sighra wus, condramawa gya nyandhak, toya degan siniramken sirahipun, warata mring awakira, kinelalar nulya mijil.

20. Kucing ulesipun pethak, dalir cemeng sirah tumekeng gigir, nerus marang buntutipun, lajeng trus sikil pisan, lajeng marang gulune malih atepung, wasta kucing candramawa, kalih sami den abani.

21. Mring sira kae wayuyang, condramawa asu kalawan [441] kucing, pareng nander kalih mungsuh, celeng tembalung mulat, marang asu dhasare wus antuk buru, marma datan mawi taha, nander papag tempuh kalih.

22. Celeng sinaut wus pejah, wuri prapta celeng samya nyembuli, sinaut ing ngarsa pungkur, sona kesit tan kena, lamun males naut namung bucek lampus, ampuh kadi dumung sarpa, saweneh celeng tang kongsi.

23. Sinaut ingpejahira, mung jinegug kewala hanggulinting, papati tumpang asungsun, bebathange weraha, katingalan dening kang celeng tembalung, yen balanya kathah pejah, mangsah krodhanya tan sipi.

24. Gya nempuh saking ngiring, dhadhos nyaut sona rikat ngindhani, tembalung nututi nubruk, sona rebah katunjang, kinakahan kang sona males naut, congore ingkang watgota, celeng tembalung gulinting.

25. Sawadyanira suh sirna, sang kuthila mulat krodha tan sipi, sabalane pereng nempuh, kang sona ginagila, datan kewran belang wayuyang anaut, jugug marang ing kuthila, panggedhene wus ngemasi.

26. Balane pupulih samya, nanging datan antuk kiwul ing jurit, sonampuh panautipun, kang aneng pepenekan, mung jinujug tibeng siti lajeng lampus, jinada uleng-ulengan, ruket ing prang lawan kucing.

27. Sagendhingipun kasoran, ingkang ules putih sam-[442]pun ngemasi, balane mawur maledug, lumayu tinututan,  tumpes kabeh pranging tikus tanpa kiwul, surak wong Mendhang Kamulan, saking sukanya ningali.

28. Sirnane kang buron wana, Sr Narendra seseban aneng sabin, kae wayuyang neng ngayun, kalawan condramawa, Sri Narendra ngandika arum, yayi patih drawana, si kakang gadhing mangukir.

29. Wekase marang ing sira, dhapur apa iya tumbake iki, Jakapuring nembah matur, tan mawi winastanan, binorongaken ing Jeng paduka pukulun, mesem Sang Prabu ngandika, iya ingsun kang ngarani.

30. Talempak iki yayimas, dhapur pencok sahang deder pring gadhing, sinulam gogodhinipun, warongka kayu sawa, sawadine kang kikirim mawa semu, pasemone pencok sahang, abot sinongga ing wuri.

31. Ujare sun pinrih awas, siji-siji landheyane pring gadhing, suwarnane gadhing iku, putih asemu jenar, pasemone manungsa iku yen durung, buwang sahat lan luamah, satemahan dadi kuning.

32. Kuneng lagya guneman, ditya Puthut Jataka kang winarni, ginubel atmajanipun, lembu lawan maesa, pan awasta pun Kalamurti kang sepuh, kala srenggi ingkang taruna, pagubele nuwun pamit.

33. Nusul mring Mendhang Kamulan, miyarsa yen kada-[443]nge tumpes tapis, sumedya bela tumutur, Puthut Jataka lingnya, iya kaki nanging den prayitneng kewuh, kupinge wus tinutupan, nenggih wutanipun kalih.

34. Pamriye ywa kongsi, mring srenggala benjang panjugugneki, kalih sareng angkatipun, krodha samarga-marga, lamun manggih sela geng tinubruk sumyur, kaliye langkung prakosa, pra samya bebalung wesi.

35. Balitung otote kawat, wulu edon kulit tembaga abrit, netra kumala kang sungu, purasani tracaknya, waja sepuh bol karah aggetih pulut, kruranya samarga-marga, sato kakalih ngajrihi.

36. Gung ngambul ngundha kakayan, kang samarga wana lir den babadi, saengga angin tateli, lampahira sang kala, marti arenggani datan winuwus, marga pan sampun andungkap pasabinan aningali.

37. Sang Prabu lagya seseban, aneng tegil kagyat denya ningali, buron gengira kelangkung, kalih sungunya panjang, Sr Narendra gya ngatag mring kalihipun, ayuyang lan condramawa, pareng denira ngabani.

38. Mring suta kinen tumandang, asu belang wayuyang lawan kucing, pareng nander kalihipun, sampun ayun-ayunan, nora taha srenggala nulya anaut, kupingira ingkang kena, ginebegken mesat tebih.

39. Wangsul anaut gagondhang, gya tinajuh tibeng siti cinukit, ingundha kombul mandhuwur, tibanira sinongga, mring sang kalamurti gya ingundha muluk, kang siningat timbal-timbal, marang ing kala srenggini.

40. Tibaning siti kalihnya, gya den iles kelesden uli-uli, asu lan kucing ngalumpruk, tangi-tangi tan bisa, condramawa lan wayuyang kagyat dulu, sutanya kalih sor ing prang, sigra mesat ing wiyatti.

41. Kalih lir lumarap lir kilat, candramawa anander marang kucing, wayuyang nander ing asu, mudhun nulya siniram, toya leri ki condramawa anambut, dawegan kucing siniram, kalih samya den koseki.

42. Nenggih roning wuluh pugag, nulya tangi kalih samya kikirig, wulu rontog dadya asu, kathah awarna-warna, belang cemeng putih loreng pirang atus, kucing iya tan prabeda, ulese mawarni-warni.

43. Sadaya mangsah kumerab, Kalamurti lawan Kala Srenggini, bingung kalih ginarumung, dening asu lan sona, krodhanira ngobrak-abrik bijig nubruk sinaut datan tumawa, kadya ypa aneng lathi.

44. Tinon kadi semut canthang, lan cecathak minggah aneng wukiring, ki Jakapuring handulu, yen tan wus ing ngaprang, sigra nyandhak pring sak ros binanting seru, dyan Sengkan lawan Turunan, kagyat denira miyarsi.

45. Gya mesat sakedhap prapta, ing ngarsane kang pa-[445]man Jakapuring, mesem suka wuwusipun, kulup sira bageya, raden Sengkan Turunan umatur nuwun, lajeng marek ngarsaneng Nata, dyan kalih  samya ngabekti.

46. Sang Prabu suka tumingal, ing wangune nenggih kang putra kalih, semune sudireng kewuh, Sang Nata hangandika, kulup sira sun jaluk karyanireki, sirnakna kalilip ingwang, sato ingkang wani-wani.

47. Angrusak rareksaningwang, tetanduran kagungan Hyang Pramesthi, raden kalih nembah matur, patikbra nuwun duka, lumangkunga saking ing ngarsa Sang Prabu, saged tumindak yen sarta, tuduh tuwan kang kapundhi.

48. Mesem Prabu Mangukuhan, iya kulup sira sun karya wakil, sabisa-bisanireku, ing prang payo den enggal, tur sandika raden kalih nembah mundur, ngadeg madyaning payudan, ngusap dakaripun kalih.

49. Mijil oyod panjangira, pitung dhepa langkunge tigang nyari, warnanira gilig lurus, alus kadya ngongotan, yen wong kuna hangarani oyod iku, pan iya oyod dedawa, wong mangke samya ngarani.

50. Agawe lemese basa, pan katular-tular dalasan mangkin, ingaran panjalin wuruk, saking wuruk wong kuna, gya amangsah raden kalih pecutipun, samya pinandhi neng asta, eram sagung kang ningali.

51. Ing pecut raden kalihnya, lamun ngadeg kadya te-[446]ja kaeksi, yen malengkung lir kakuwung, yen kumelab lir kilat, lamun mobat mabit lir thathit kang pecut, yen sumelet kadya gelap, kalamurti aningali.

52. Sujalma ngadeg neng papan, kalamurti krodha anander aglis, kala srenggini tan kantun, kalih hambeg sudira, kalamurti narajang nedya anubruk, mring raden Sengkan pinapag, sru pinecut dhas ireki.

53. Kalasrenggini nerajang, marang raden Turunan anulya glis, pinecut pepathakipun, sato kakalih rebah, sanget dennya kantaka neng siti dangu, condramawa lan wayuyang, gupuh denira ngeluhi.Leng irunge kalih pisan, tinangsulan tampar kekah anuli, cinancang ing kayu agung, kalih samya karuna, kuneng puthut jataka ingkang winuwus, apan ta wus nora samar, kalamun sutanireki.

54. Kalamurti lawan kala, srenggini kang sumusul mring pupulih, ing mangke sampun kapikut, aprang lan raden Sengkan, lan Turunan kang mapag ing pamukipun, tinalen tan bisa solah, irung kineluhan sami.

55. Puthut Jataka karuna, anelangsa luputira ngideni, mring suta sedayanipun, denira mrih memangsan, bingung tyase puthut jataka angadhuh, kagagas tumpesing suta, madeg krodhaning ngajurit.

56. Gya mangkat saking pratapan, sutanira Ujungran-[447]dhing tan keri, samarga ngrik ngadhuh-adhuh, prapta gen pasabinan, geger wadya mendhang Kamulan handulu, mring ditya puthut jataka, warnanya hanggigilani.

57. Katuring Sri Naranata, datan obah sawdyanira maksih, Jakapuring kang tinuduh, methukaken ing yuda, sigra nyandhak talempakira ingunus, sarungannya kajeng sawa, sinuntak brangtannya prapti.

۩۩۩ Pupuh 53 ۩۩۩
ASMARADANA

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Teksaka endah warni, ulese amanca warna, pan kadya coraking cindhe, lajeng manjing pasabinan, sirna tanpa karana, puthut jataka ngrik laju, nander mring ngarsa sang Nata.

2. Kang munggeng ngarsa Sangaji, maledug sadaya bubar, kekes ajrih sadayane, tan ana kang lumawana, ngunsi wuri Narendra, puthut jataka handulu, mring Prabu mendhang Kamulan.

3. Cahyanira anelahi, winawas saking mandrawa, wus ilang Mangukuhane, Bathara Wisnu kang ana, angagem rudaksana, puthut jataka lumayu, ngunsi manjing wana pringga.

4. Sri Narenda anututi, lan sawadya balanira, sarta gumuruh surake, anut ing salasahira, puthut jataka nilap, nebih palayune nikung, nulak wangsul tan karuwan.

5. Wangsul marang sabin malih, dhelik neng mindining [448] sawah, puthut jataka sektine, ing ajur-ajer tan kewran, nadyan aling-alingana, sada sak ler tan kadulu, pan ditya bangsa lalembat.

6. Wau ta ingkang nututi, Sang ngaprabu Mangukuhan, lawan sawadya balane, ngosak asik jroning wana, wus tita tan kapangya, Sri Bupati nulya kundur, wangsul marang pagubugan.

7. Sawadyanira tan kari, kaki tuwa lonthang-lanthung, lumaku sarya sisindhen, dhuh nyata yen edan beryan, buta pathut jataka, dilecek wedi maring sun, lumayu agungsi wana.

8. Iya cobak jangan lari, kalu sudhah saya gusar, amungsuh buta mecothot, jangan satu jangan duwa, sun makan lan sega wedhang.

9. Ki buyut wuwuse bengis, bisa temen adol umbak, mau sapa rep madodong, malah dadi pipikulan, ki tuwa sru anyentak, singa wonge lamun durung, katemu sapisan-pisan.

10. yen sudah campur sekali, rong kali takut mangapa, mapan sudah tate, saya kali saya tidhak, betane pangi buta, kendhati dhadhah sarebu, sapa laki takut ngapa.

11. Dennya lumampah angari, andulu wewedi sawah, tan wruh yen ana isine, sinendhal sarwi lumampah, nyeret turut galengan, puthut jataka ngruruntuh, kipu cakut gudandapan.

12. Ki tuwa noleya aglis, wurimu iku anapa, ki tuwa [449] sugal saure, mongsa baya lumayuwa, ki buyut asru mojar, ki tuwa tan wurung lampus, endhase cinaplok buta.

13. Ki tuwa dupi anolih, niba jrit lajeng kantaka, kang mulat sadaya kaget, nyana ki tuwa wus pejah, sinaut ing jakapuring, katur mring Prabu Mangukuhan, gya wangsul sabalanira.

14. Puthut jataka ningali, yen Sang nata sanget duka, gumeter lajeng handheprok, harsa lumayu tan bisa, keneng pangaribawa, pratanira Sangprabu, ki tuwa sampun rinebat.

15. Dinalih yen nandhang kanin, ki tuwa pan binayang, puthut jataka ngelosot, Sang Nata asru ngandika, ditya puthut jataka, yen maksiha wani iku, pasthi yen duwe tenaga.

16. Den iki becak-becik, ki tuwa nora karowak, kalenger karepe dhewe, puthut jataka ngrarepa, nuhun patik Bathara, anjalmawa kaping pitu, dadosa abdi paduka.

17. Kami puruna ing Gusti, milane ulun tan nedya, lumajeng tebih lan rajeng, sakarsa paduka Nata, sung tedha ing ngapura, ngandika Prabu Mangukuh, yen mengkono karepira.

18. Sumedya ngabdi ing mami, iy ausn prenahken sira, manggana nglumbung longane, yen ana wong ngumpet karya, yeku bageyanira, wong duwe pari rong atus, mung ngakoni karobelah.

19. Kang seket sira duweni, lan sanak putunira, [450] neng lesung panjaka pawon, neng latar myang taretepan, dalan gedhe pawuhan, enggone anak putumu, sandika puthut jataka.

20. Sang Nata ngandika malih, mring sagunging wadya bala, poma kabeh wekas ingong, pawestri kalamun adang, ywa lali tinggal sega, neng tumang utawa nutu, neng lesung tinggala beras.

21. Sajimpit miwah mususi, sabangon tinggala beras lan yen angi aja supe, tinggala sega aneng iyan, kineng linge Sang Nata, warnanen wau kang pantun., kang lebur pinangan ngama.

22. Sinasah dipun ideri, nenggih marang ula sawa, gesang pari purna kabeh, tan kalong wuwulenira, tiningalan anglayap, ula sawa sawusipun, mider sawiyaring sawah.

23. Angleker lajeng ngemasi, aneng satengah galengan, katingalan ing Sang Katong, yen ula sawa palastra, ngungun Sri Mangukuhan, purwanira ana lumbung, dene walangsungsan ula.

24. Sasampuning ula mati, wonten pawestri katingal, lan gene ula tan adoh, kadya widadari kendran, parabe luwih endah, cahyanya sumunar mancur, kadya banguning kartika.

25. Wayah duk rumaja putri, sembada dedeg pideksa, [451] sekar sungsang jejamange, maketha buka dri mubyar, akalung sri winulat, nanging sang dyah maksih pinjung, wastra di manca warna.

26. Maharja dhinandhang gendhis, susupene mamanisan, asengkang bapang kaniten, anting-anting gelang kana, kancana sinasotya, Sang Prabu tyasira kenyut, marang niken luwih endah.

27. Arsi denira marpeki, sarya rum dennya ngandika, dhuh atma jiwa ngong hangger, mirah intene pun kakang, ingkang sawang kumala, asiha mring dasihipun, eman temen neng pagagan.

28. Wong kuning anemu giring, emen sarira kataman, ing surya asru bentere, suwawi kawula bekta, marang Mendhang Kamulan, muktiya neng jro kadhatun, pun kakang srah jiwa raga.

29. Sang retna matur wot sari, kapundhi wonten mustaka, sih paduka mring dasihe, kawula anuwun duka, langkung dahat lenggana, yen kantos binekta kundur, mring pura Mendhang Kamulan.

30. Lamun estu Sri Bupati, sih ing dasih kawlasarya, anrus ing lahir batine, kang abdi kinarya garwa, wonten panuwun kula, enjing sonten sangprabu, tedhaka mring pasabinan.

31. Meng-ameng ngideri sabin, pratondha lamun sang Nata, satuhu sih ing dasihe, ken endah luwih sawusnya, umatur nulya musna, Sang Prabu kalangkung ngungun, jetung dangu tan ngandika.

32. Nulya kundur Sri Bupati, saking kentring Krendha-[452]yana, gen kebon pasabinane, budhalan sawadya nira, sapraptanireng praja, Sang Prabu lajeng ngedhatun, para dipati sowang-sowang.

33. Mantuk mring wismane sami, cinatur mendhang Kamulan, sangsaya gemah harjane, madya samya bubak wana, sawiyaring tebanya, pencaring pari lan jagung, miwah wiji sadayanya.

34. Pinaringken ing wadya lit, bawah ing medhang Kamulan, dhusun-dhusun sadayane, tan wonten kang kalangkung, kinen nanem sadaya, satibane wiji tulus, tan ana pinangan ama.

35. Sri Narendra sampun kardi, sabin myang tegal daleman, nglestarekaken welinge, inguni ken luwih endah, ya kang musneng galengan, enjing sonten sangaprabu, sarta kalwan kang garwa.

36. Meng-ameng ngideri sabin, tinut ing wadya kang samya, ananem sadayane, enjing sonten tan na pegat, ngideri sabinira, sagen-engen samya tulus, wedaling tanemanira.

37. Lami-lami meradini, ing sapulo tanah Jawa, Tisnawati thukulane, kang sampun kisen manungsa, sadaya samya prapta, sowan marang ing Sang Prabu, nuwun nular wiji samya.

38. Sadayane den paringi, tinanem neng tanah Jawa, pra samya tulus wedale, tular-tinular sangsaya, wiyaring tebanira, satibane wiji tulus, tan wonten peksi kang mongsa.

۩۩۩ Pupuh 54 ۩۩۩
DHANDHANGGULA

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Sampun katur mring Hyang Pramesthi, lamun wiji-[453]wiji sadayanya, Tisnawati thukulane, pinencar-pencar sampun, pananeme ing wiji-wiji, Sang Prabu Mangukuhan, langkung tulusipun, tan wonten pinangan ama, anak putu putu jataka kang ngrusuhi, sampun sirna sadaya.

2. Pan ing mangkya pulo tanah Jawi, ingkang sampun kaisen manungsa, samya nular sadayane, marang Prabu Mangukuh, binaktanan sadaya sami, tinanem tanahira, inggih samya tulus, tan wonten pinangan ngama, Sang Hyang Guru miyarsa suka tan sipi, Hyang Nrada gya dinuta.

3. Marang Mendhang Kamulan dhawuhi, Prabu Mangukuh sinung paparab, Raja Kano jujuluke, paparab Sri Mapunggung, miwah Dewi Darmanastiti, sinalin namanira, paparab Dewi Tulus, lan pinaringan malih garwa, Dewi Subur runtut datan walamg ati, dennya memaru samya.

4. Wus mangkana prameswari aji, kalih pisan pan sampun puputra, samya satunggal putute, kang saking Dewi Tulus, pan wanodya nama Dewi Si, langkung endah warnanya, kang cahya sumunu, kang saking garwa taruna, Dewi Subur  jalu warnanya apekik, nama raden Sedana.

5. Putra kalih wus diwasa sami, nanging dahat tebih marang krama, lamun tinantun kaliye, mring kang rama Sang Prabu, aturipun retna Dewi Sri, datan arsa akrama, lamun datan antuk, kadya rayi Sedana, ingkang rayi lamun tinari pan sami, ature yen tan angsal.

6. Ingkang kadi kang raka Dewi Sri, suka wahdat sa-[454]lama tan krama, Sang Prabu langkung dukane, kang putra gya tinundhung, kinen kesah saking nagari, panarkane kang rama, marang putranipun, dennya sami lumuh krama, jalu estri minalih dhasar wus lami, wor jiwa nunggal karsa.

7. Marma dahat dukanya Narpati, maring kang putra raden Sadana, ing dhingin kesahe, ing wuri gya sumusul, ingkang raka retna Dewi Sri, ing dalu kesahira, saking jro kedhatun, horeg wadya sanagara, mendhang awit kesahe putra lan putri, myang kang ibu kalihnya.

8. Langkung sami sungkawaning galih, nanging ajrih matura mring raka, de maksih sanget dukane, kuneng gantya winuwus, nenggih wonten ratu raseksi, denira kukutha, neng Mendhang Kamuwung, nama Prabu Ujung kala, ananira tanah Jawa, hanyarengi, duk kaisenan manungsa.

9. Sang Hyang Guru nulya amewahi, dewa samya kinen ngeja wantah, aneng tanah Jawane, Sri Bupati Mangukuh, kang jinenengaken Narpati, ana nama Pandhita, Umbul miwah buyut, anulya diyu raksasa, trahing Ngandojali, kweh tumutur sami, marang ing tanah Jawa.

10. Prabu Ujungkala hamiyarsi, lamun ratu ing Men-[455]dhang kamulan, Sang Prabu Mangukuhane, jujuluk Sri Mapunggung, darbe putra sajuga estri, langkung endah warnanya, kang cahya sumunu, diwasa dereng akrama, apeparab kusuma retna Dewi Sri, Yaksendra gya utusan.

11. Papatih nenggih kang tinuding, mawi surat mring Mendhangkamulan, pan anglamar ing lampahe, parentahnya Sang Prabu, panglamare lamun tinampik, kya patih tan linilan, yen mangsula mantuk, sakancane yen tan bekta, putri Mendhang Kamulan retna Dewi Sri, lebura ing ngayuda.

12. Tur sandika kya patih wus mijil, saking pura sapraptaning jaba, parentah marang kancane, kya patih Ujung Kuwung, namung bekta kalih bupati, nama Wil Ujung Kawang, ksang satunggilipun, Wil Ujung Kawing namanya, namung bekta bala nyatus punggawa tri, samya wil pipilihan.

13. Wus samekta sakaprabon jurit, nulya budhal saking nagara, anasak wana lampahe, neng marga tan winuwus, pan gineru lampahnya prapti nagri Mendhang Kamulan, katur ing Sang Prabu, praptaning wil raja duta, Sri Mapunggung sigra miyos poncaniti, siniweng wadya bala.

14. Kyana patih kerit Jakapuring, prapteng ngarsa katur surat ira, mring Sang Prabu binuka ge, sinukma jroning kalbu, wus kadriya raosing tulis, Sang Prabu angandika, mring Ki Ujung Kuwung, heh ditya duta matura, mring ratumu gone nglamar nini putri, ingsun tutur pasaja.

15. Wus katrucut ing mengko ni putri, pan wus lunga [456] teka ing nagara, sun tundhung lawan adhine, panglamre ratumu, luwih adreng kang muni tulis, tan kena tinampika, lamun wus katrucut, laki kinen megatena, lamun lagi papacangan nini putri, sun kinen murungena.

16. Yen maksiha aneng tangan mami, nora ewuh sarehning wus lunga, apa ratumu karepe, yen maksih dreng ing kayun, ya den golekana pribadi, apan ingsun wus lila, kya patih turipun, pukulun yen makatena, boten susah kawula atur udani, ing putra Sang Yaksendra.

17. Pan kawula tan kalilan gusti, yen mantuka dhateng ing nagara, Sri Ujungkala dhawuhe, yen tan saged pukulun, bekta putra tuwan sang putri, leng lajeng ngupayaha, ing putra Sang Prabu, Sri Mapunggung angandika, iyaapa kang dadi karepireki, ariningsun wus lila.

18. Patih Ujung Kuwung  anulya mit, nembah mundur saking ngarsa Nata, lawan punggawa kaliye, Sang Prabu angedhatun, patih Ujung Kuwung, sapraptaning jawi kitha, saha bala pan lajeng nasak wanadri, ngupaya sang lir retna.

19. Kawuwusa kusuma Dewi Sri, sawdale nguni saking [457] pura, lajeng manjing alas gedhe, solahe kawlas ayun, lan kang rayi dereng panggih, mangkana lampahira, sang retna kapethuk, lan sagung bala rasaksa, ingkang samya nelsah nasak wanadri, samya giyak sadaya.

20. Wus anarka kalamun Dewi Sri, kyana patih lan kalih punggawa, marpeki arsa tetaken, sang dyah kagyat lumayu, wil tri atus sigra nututi, binujung saparannya, sang Dyah neng wan gung, ananging datan kacandhak, pelajenge kesit lir tan ngambah siti, ditya tebih kantunnya.

21. Medal saking wana sang retnadi, anon dhukuh duk lagya bebakal, nanging wus kathah wismane, ran dhukuk mendhang tamtu, sang dyah sayah nedya angungsi,  manjing jro padhukuhan, anjujug ing lesung, ki buyut wengkeng tumingal, yen lesunge wonten pawestri alinggih, langkung endah warnanya.

22. Mawa cahya sumunu nelahi, ki buyut wengkeng eram humiyat, marpeki harsa tetaken, wus prapta gening lesung, pan ki buyut marek tanyaris, hangger tigas kawuryan, ulun tembe dulu, punapa jim perayangan, lenggah lesung punapa si widadari, isining ngendraloka.

23. Tedhak marang dhekahe pun kaki, punapa ta hangger kang kinarsa, sang dyah pasaja sahure, kalamun putrinipun, Sang ngaprabu ing Mendhang Kawit, tinundhung mring kang rama, neng alas kapranggul, ing ditya kinuya-kuya, praptaningsun neng kene nedya angungsi, kaki yen saguh sira.

24. Angukuhi marang awak mami, angres ing tyas ki [458] buyut miyarsi, lamun makatena hangger, paduka gusti ningsun, putreng nata ing mendhang Kawit, kang angreh tanah Jawa, sampun walang kalbu, kawula kang ngekahana, sapintena kathahing mengsah raseksi, kang bujung paduka.

25. Kawula kang naggulangi jurit, hangger nunten manjinga ing wisma, angayemna sarirane, sampun wonten ing lesung, sang kusuma saurira ris, ya kaki resikana, wismamu karuhun, ingsun kaki datan arsa, manjing wisma yen ora kabeh wus resik, regede buwangana.

26. Buyut Wengkeng sigra manjing panti, kang rareged nulya binuwangean, wusnya resik sadayane, sang dyah ngaturan sampun, manjing wisma lenggah Dewi Sri, aneng ing papajangan, buyut wengkeng gupuh medal sawijining dhadhah, sabature wong rongpuluh sarya sami, lan sagagamanira.

27. yata wau ditaya kang nututi, anut sapurugira sang retna,ingkang den ambet gandane, marma sapurugipun, sang lir retna ditya udani, marma kang tilas kambah,  gandanya mrik arum, tinurut ganda wus medal, saking wana manjing dhukuh sang retnadi, gandanira angambar.

28. Ditya tigang atus kang nututi, anon tudhuih saja-[459]wining dhadhah, ana wong raki gamane, watara mung rong puluh, wil tri atus sareng krura ngrik, buyut wengkeng rowangnya, dereng kongsi methuk, ing aprang mawur sadaya, giris miyat solah tandanging raseksi, lawan karoban ing prang.

29. Wong rong puluh palayune gendring, manjing wana tan na tolih wisma, mung kari ki buyut dhewe, langkung ing krodhanipun, gya narajang mangsah lan kudhi, tinadhahan ing ditya, ki buyut ngamuk, kalangkung teguh wentala, datan ana gagaman ingkang nedhasi, kuwat pangamukira.

30. Buyut wengkeng pangamuknya ngukih, lan kudhine kweh ditya kang pejah, ing wuri nangkebi prange, kanan kering pan amyuk, pira kuwatira wong siji, ki buyut panagamukira, ing prang wus kapikut, binonda sasukunira, pan inguger aneng uwiting nongka nuli, ditya wus manjing dhadhah.

31. Nanging sira kusuma Dewi Sr, nalika prang wong rong puluh bubar, sigra-sigra ing wedale, sang dyah dennya lumayu, pan wus tebih manjing wanadri, ngaler nikung ngetan, langkung kawlas ayun, wau punggawa raseksa, padhukuhan wisma den osak-asik, sang dyah wus tan kapangya.

32. Lan ingambet gandanya wus mijil, punggawa ditya sabalanira, sigra nututi lampahe, anut sapurugipun, gonda ingkang tinurut sami, lajeng manjing ing wana, wau kang winuwus, Dewi Sri palajengira, neng satengah wana panggih lan kang rayi, nenggih raden Sadana.

33. Ingkang rayi gya rinangkul aglis, lara-lara den-[460]ira karuna, nuturken ing sasolahe, ing wit wekasanipun, sakesahe saking nagari, praptaning tengah wana, kapethuk ditya gung, binujung kinuya-kuya, ingkang rayi kalangkung ngungun miyarsi, awlas miyat ing raka.

34. Sarta langkung onengira kalih, Dewi Sri lan raden Sedana, kang rayi mesem ature, dhuh kang bok kadang ingsun, ingkang pinindha Ratig swargadi, sarining Ngendraloka, sampun sajembarireng wanadri, kawula tan suminggah.

35. Sang kusuma suka duk miyarsi, sarwi mesem denira ngandika, ginablogan pungkurane, andelna yen amuwus, bisa gawe rasaning ati, sang dyah sinambut sigra, mring raden pinangku, rirungrum hingarasan, tan winarna ing dalu denira sami, nekani ngasmara.

36. Dhasar sami kayunira kalih, rden Sedana marang kang raka, dennya nekani onenge, nutug dennya mong lulut, enjang luwar dennira saresmi, siram marang petirtan, soring nagasantun, sawusa pra samya lenggah, tana etang pringganira neng wanadri, mung ketang wurinira.

۩۩۩ Pupuh 55 ۩۩۩
PANGKUR

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Kuneng rahaden kang lagya, sih-sinihan lan kang raka Dewi Sr, kagyat wau praptanipun, wadya bala rasaksa, dyan Sedana wus duga yen ditya mungsuh, kang raka gya ingaturan, singidan kinen umanjing.

2. Kancing gelungira radyan, hru garudha sang dyah [461] wus tan kaheksi, wau patih Ujung Kuwung, marpeki sru tatanya, baya sira putrane Prabu mangukuh, aneng ngendi sang lir retna, mau neng ngarsanireki.

3. Iku bakal garwanira, rajeng Mendhang Kamuwung ratu mami, payo ulungena den gupuh, yen sira arep gesang, yen tan aweh pasthi bilahi sireku, raden Sedana lingira, iya iku kadang mami.

4. Putri ing Mendhang Kamulan, sira jaluk haya yen ora keni, lamun ingsun durung lampus, ki patih duk miyarsa, langkung krodha raden sedana tinubruk, prayitna mesat tan kena, tinubruk nengen angering.

5. Kya patih langkung bramantya, Ujung Kawang kalawan Ujung Kawing, ing ngawe sawadyanipun, sumahab sareng mangsah, mangembuli raden Sedana kinrubut, gya nyandhak sanjata dibya, linepasaken tumuli.

6. Ujung Kuwung Ujung Kawang, Ujung Kawing kaparas ing jemparing, tri ditya wus lampus, wadya tri atus ditya, miyat patih lan punggawa kalih lampus, krodha sareng dennya mangsah, ambyuk ngarubut ing jurit.

7. Raden Sedana tan kewran, ngiwa nengen anglepasi [462] jemparing, wadya rasaksa kweh lampus, miwah ingkang kabranan, sakarine kang ditya giris lumayu, mantuk marang prajanira, nedya tur tiwasing jurit.

8. Tinut ing saparanira, marang raden Sedana sampun tebih, prapteng dhukuh Mendhang tamtu, raden kendel lampahnya, aningali wong kathah pra samya rubung, sareng wau praptanira, raden Sedana tanya ris.

9. Heh sira iku wong apa, padha nangis lan iki kang ginodhi, aneng witing nangka iku, apa kang dadi purwa, buyut Andhong alon wau aturipun, puniku kadang kawula, buyut Wengkeng kang ginodhi.

10. Ing nguni sor prang lan ditya, mila aprang nanggulangi rasaksi, wit saking sang retnaningsru, putri Mendhang Kamulan, binajung ing ditya, haminta tulung, kasor prang lajeng binandha, aneng wit nongka ginodhi.

11. Prapta kawula pan nedya, kiwul ing prang nanging giris ningali, wil tigang dasa kang tunggu, ing gogodhen wit nongka, dereng dangu bubare pan kapiluyu, praptane ditya kang samya, lumajeng saking wandri.

12. Punika sarenge bibar, pan hanjujur mangilen purugneki, lampahe kadya kaburu, kuwur rebat ing ngarsa, gih punapa paduka ingkang bubujung, raden Sedana lingira, ya ingsun kaki kang ngungsir.

13. Raden ngunandika ing tyas, enget aturira Sang ret-[463]na nguni, raden angling heh kaki wruhanireku, sun putreng Mendhang Kamulan, ya raden Sedana mami.

14. Kang bok putrine kang tuwa, Dewi Sri samengko wus basuki, amarga saking sireku, nguni nanggulang lampah, prang lan ditya ya banget tarima ningsun, wis padha sira kariya, aja maras tyasireki.

15. Rsaksa kabeh wus sirna, ingsun banjur mring nagri Mendhang Kawit, dyan Sedana wusnya muwus, sigra lajeng lampahnya, ingkang kantun buyut Wengkengsuka ngungun, cipta nugrahaning dewa, lan ki buyut Andong wilis.

16. Kuneng kang wus samya suka, aneng Mendhang tamtu gantya winarni, dyan Sedana lampahipun, dalu kendel semana, neng Parbata kang raka ngaturan sampun, Dewi Sri wus mijil sigra, saking grudaning kang rayi.

17. Kaliye wus samya lenggah, dyan Sedana mesem aturireki, dhuh kang bok paran ing kayun, Sang retna angandika, iya apa yayi sakarsanireku, sun darma nurut kewala, anggere sarira mami.

18. Mati urip aja pisah, lawan sira wus dadya setya mami, kang rayi lon aturipun, dhuh kang bok yen kawula, maksih ajrih yen mangke lajenga mantuk, kados jeng rama paduka, dukane maksih dhatengi.

19. Kang bok kalamun sembada, kula harsa lajeng ngung-[464]sir rasaksi, prapta ing prajanipun, ratune ingsun tigas, nadyan mantuk mring Mendhang Kamulan lamun, kawula wus angsal karya, ngaturken murdanireki.

20. Ujung kala ditya mengsah, ratu Mendhang kamuwung kula cangking murda katur rama prabu, mendah sukaning driya, pasthi lamun kula benjang madeg ratu, mengku ing Mendhang Kamulan, nanging kang bok atur mami.

21. Paduka dipun narima, sakarsane jeng rama ngong lampahi, arining karsa pukulun, tuwin sasedya kula, sih siniyan lan kadang katekan sampun, nutugi bekti kawula, ing kadang tuwa karonsih.

22. Agampil kang bok ing benjang, yen kula antuk nugraha luwih, karsaning Jawata luhung, mengku Mendhang Kamulan, yakti boten kewran ing sasedya ulun, gen kawula sih kakadang kadi tan kacuwan sami.

23. Sang dyah anut ing arinya, sawusira kang raka kinen manjing, wangsul jroning kancing gelung, garudhanira radyan, sawusira raden Sedana agupuh, mesat lajeng lampahira, anut salasahireki.

24. Ditya kang samya lumajar, pan angilen anut ing kendheng wukir, semana lampahira wus, mendhang Kamuwung prapta, Prabu Ujungkala duk mijil manguntur, dangu ature kang prapta, ditya kang kaplajeng sami.

25. Wus katur saaturira, ing wiwitan prapteng weka-[465]sanneki, yen punggawa kalih lampus, katiga lan hapatya, aprang lawan Sedana aneng wanagung, putraning Mendhangkamulan, ingkang ngekahi sang putri.

26. Langkung prawiraning yuda, dyan Sedana kinembulan ing jurit, ditya tri atus ngarubut, kadya tan ngambah lemah, jemparinge ngiwa nengen kang tumanduk, tan pegat saking gandhewa, marma ditya tumpes tapis.

27. Kagyat Prabu Ujungkala, duk miyarsa krodhanira tan sipi, sigra ngundhangi wadya gung, kang punggawa rasaksa, harsa nglurug Mendhang Kamulan, ginempur, ing dalu samya siaga, samekta kaprabon jurit.

28. Wauta ing praptanira, dyan Sedana lajeng manjing jro puri, Sang Prabu Mendhang Kamuwung, kaondure manjing pura, lajeng nendra ing dalu tinigas sampun, Ujungkala wus palastra, kang murda lajeng cinangking.

29. Mring sira raden Sedana, sawusira mijil humesat aglis, saking ing Mendhang Kamuwung, ing wuri kagegeran, tanana wruh pejahe sang Yeksa Parbu, punggawa ditya pra samya, tambuh-tambuh solah neki.

30. Kuneng wau kang winarna, lampahira raden Sedana nenggih, ing marga datan winuwus, gancange kang carita, prapteng nagri Mendhang Kamulan nujwesuk, Sri Bupati Mangukuhan, neng paningrat duk siniwi.

31. Tan kathah kang mungging ngarsa, mung kang rayi [466] dyan patih Jakapuring, lan wadya pangarsa prabu, wuri cethi parekan, angandika sang Nata wartaning jawi.

32. Ing Mendhang tamtu rame prang, mungsuh ditya sapa lawan ing jurit, Jakapuring awot santun, inggih wartaning kathah, palajenge ditya saking Mendhang tamtu, wonten ing wana rame prang, wil tumpes kedik kang kari.

33. Kilap lawan ing ngayuda, ulun sampun nuduh punggawa kalih, nalika mring Mendhang tamtu, kados mangke praptanya, duk miyarsa sang Nata ngungun ing kalbu, kasaru geger ing jaba, praptane sang raja siwi.

34. Suka wong Mendhang Kamulan, katur marang Sang Nata den timbali, prapteng ngarsa awot santun, tumungkul dennya lenggah, sagung wadya kang sewaka sukeng kalbu, praptanira raja putra, myang sagung parekan cethi.

35. Sri Bupatu Mangukuhan, mesem ing tyas wesana ngandika ris, heh Sedana sutaningsun, prapta sira bageya, matur nuwun raden Sedana won santun, Sang Nata malih ngandika, selawasira mring ngendi.

36. Lunga tan nganggo wawarta, lan bakyunira mengko neng ngendi, dene sarenti praptamu, gawa mustaka ditya, ingkang putra raden Sedana wot santun, pukulun Sang Binathara, kang asih ing kawlas asih.

37. Mila ngong prapta sumiwa, ngarsang Nata mung nedya atur pati, yen marengi karsa Prabu, nuwun pangaksama, kalepatan kawula mring jeng pukulun, ing pejah gesang katura, sakarsanta anglampahi.

38. Ping kalih atur uninga, mila kesah ulun tan mawi pamit, jrih lamun kasereng bendu, duduka Sri Narendra, mila lami kawula neng wana gung, mung miminta pangaksama, sih ing Jawata kang luwih.

39. Anunten putra paduka, kakang mbok prapta kawelas asih, neng wana binujung diyu, kawula kang marwasa, inggih saking pangestu paduka Prabu, tan awrat linawan ing prang, wil tri atus kweh ngemasi.

40. Sakantune kang rasaksa, bibar mawur pra samya rebat urip, mantuk dhateng prajanipun, kawula nut lampahnya, Prabu Ujungkala ing Mendhang Kamuwung, krodharsa ngrebaseng yuda, Sang retna wus kinen mijil.

41. Lajeng marek ngarsa nata, nembah lajeng tumungkul dennya linggih, pan arsa nungkemi suku, Sang retna jrih kalintang, den ingkang rama tan ngawe asteku, dadya sumengkem pratala, Sang Nata rengu dennya ngling.

42. Ya banget tarimaningwang, marang sira Sedana de-[468]ne prapti, sartane bisa sireku, buwang kalilip ingwang, marga saking prang cidra lakunireku, sekti prang bisa ngambara, kesitmu lir manuk sriti.

43. Lan sira Sri Sutaningwang, saking bektinira maring sun nini, sapraptanira wot santun, lumungsur lungguhira, wus saengga ula sawa ingsun dulu, sabdaning Nata Pandhita, sakala putra kalih.

44. Keneng sotira kang rama, dyan Sedana pan dadya manuk sriti, mesat ing wiyat anglangut, Dewi Sri apan dadya ula sawa lajeng galeser mring pungkur, manjing marang pasabinan, kagyat kang samya ningali.

45. Jakapuring lawan sira, Prameswari kaliye marek aglis, nangis sungkemi suku, nunuwunken apura, dhuh Sang Nata paran karsanta pukulun, duka nora tulus duka, teka dadak nepatani.

46. Putra samya salah rupa, lah ta pinten putra paduka aji, leheng pejah awak ingsun, yen tan paring aksama, ing ruwate cintrakane kalihpun, Sang Nata mesem ngandika, wis padha mupusa yayi.

47. Yen wus pasthi sutanira, salah rupa karsaning Hyang linuwih, tan kena rinuwat iku, Sri dadya ula sawa, si Sedana dadya manuk sriti iku, pasthi crah lan ula sawa, karsaning dewa linuwih.

48. Nging padha sinunga karya, ula sawa pan kinen [469] ngreksa pari, singa kambah pari tulus, manuk sriti karyanya, endi wisma kang den ambah manuk iku, sinung rejeki kang sarta, akuwat sabarang kardi.

49. Mulane padha mupusa, pira-pira sutanta karo sami, sinung karyaning dewa gung, nadyan sariraningwang, kaya paran yen tan mupusa ing kalbu, pan darma bae kewala, badan iki anglakoni.

50. Apan saking karsaning Hyang Sang Winenang hiya kang murbeng pasthi, mung yayi karo sireku, den banget pujanira, nunuwuna nugraha puputra jalu, gonira ngandheg tri wulan, dadiya brangtaning nagri.

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

 T.a.m.a.T

==== @@k ====

SEJARAH TAPEL ADAM pupuh 38-45

 ۩۩۩ Pupuh 38 ۩۩۩
DHANDHANGGULA

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Duk miyarsa gya sujud saryajrit, ratuning mina [319] lara karuna, melas asih sesambate, dhuh lae Gustiningsun, kang satuhu pangeran mami, ingkang murba misesa, ing jagad sawegung, ingkang mboten kasamaran, ing saobah osik ing sagung dumadi, Gusti mugi tulusna.

2. Haparing sih ing dasih kaswasih, ruwatipun cintraka kawula, mulyawa kadya waune, prasetya ngong pukulun, tuwan jura panjingna kowi, ing reh datan lenggana, siyang dalunipun, tuwan Pangeran kawula, Sang Hyang Manik pangandikanira aris, iya ingsun tarima.

3. Hangsalira manungsa ing uni, ya muliya warnaning manungsa, mina raja sasampune, hantuk sabda gya larut, cintrakane byar mulih dadi, wanodya ayu endah, cahyanya sumunu, gupuh anungkemi pada, reroncene, ing tingkah datan kawarni, cinatur Dewi Uma.

4. Kinen manjing aneng salebeting, sosotya wungu wadah ing swarga, cinatur cendhake bae, raja Jirdasta sampun, hamiyarsa saking haturing, wadya kang juru rawa, yen pangeranipun, sang Tirbah ingmangkya sirna, nulya wonten jalma linuwih kaeksi, hanitih lembu pethak.

5. Saged manjing salebeting warih, inggih ngaken [320] pangeraning jagad, Sang Hyang Manik peparabe, mawa cahya sumunu, lir trenggana angikis ratri, tejanipun sumunar, wangkawa handaru, kadya ta dede manungsa, pantes lamun pinangeran ing sabumi, yen dulu wingitira.

6. Nanging raja Jirdasta ing Persi, maksih sandeya ing galihira, myarsa wong juru ature, ingkang kesthi ing kalbu, maksih pangeranira ing lami, dadya nagaranira, tinekan pageblug, marang Hyang Manik sekala, wong ing Persi gering esuk sore mati, gring sore esuk pejah.

7. Hawuyungan sapraja ing Persi, raja Jirdasta kacandhak gerah, sanget kalajeng sedane, sangsaya kekesipun, wong ing Persi kathah kang ngungsi, marang ing nagri liyan, wau kang winuwus, Sang Raja Muda Dastandar, sasedane kang rama darbeni osik, witing pegering prapta.

8. Marga saking tan manut tumuli, mring Hyang Manik denira mangeran, pra dipati sadayane, myang para wajir sampun, tinimbalan marang ngarsaji, sang juragan Ngumaran, pangarsaning rembag, raja Muda nut kewala, miwah sagung satriya kang pra dipati, sigra kinen sanega.

9. Sasarate dennyarsa mastuti, mring Hyang Manik [ 321] kang luwih kuwasa, dupa miwah sajen-sajen, sekar lan burat arum, wus samekta budhalira glis, sira raja Dastandar, sawadya bala gung, sapraptanira ing rawa, dupa sajen-sajen tinata ing pinggir, sekar myang ganda wida.

10. Nulya tata lenggahing semedi, sareng samya ngobar dupanira, lumekas mangsah pujane, sidhakep astanipun, ngaturaken sembahe sami, mring Hyang Manik Bathara, tetep ira sampun,mangeran sadayanira, nulya wonten cahya mijil saking warih, salebeting kang cahya.

11. Wonten jalma nitih lembu putih, jerum munggwing ngudayaning toya, gumilang-gilang cahyane, raja Dastandar dulu, sawadyane garjita sami, yen kang murbeng buwana, sigra dennya sujud, dhuh Sang Hyang  Maha Bathara, kang satuhu pangeraning wong sabumi, ingkang langkung kuwasa.

12. Kang anitah sagunging dumadi, ingkang murba misesang buwana, temen-temen ing samangke, hulun sadaya sampun, hangestokken ing tuwan sami, pangran hulun kang murba, miseseng tumuwuh, dhuh mugi tuwan paringa, ing mulyane praja ngong Persi samangkin, kalangkung karisakan.

13. Pageblug ageng kathah ngemasi, lyaning bala pan bapa kawula, kenging penyakit pejahe, wadya ing Persi sampun, kathah ngungsi liyan nagari, Hyang Manik mesem ing tyas, hangandika arum, heh rajeng Persi Dastandar, yen wus pada temen-temen sira sami, mari nembah ing mina.

14. Wus mangeran kabeh marang mami, sayektine yen [322] nagaranira, Persi mari pagebluge, lah duluwa sireku, jroning rawa kedadehaning, kang padha nembah Tirbah, yeku patinipun, raja Dastandar gya mulat, jroning rawa katingalan kang ramaji, siniwi jroning toya.

15. Mung sanginggiling puser kang maksih, katingalan sipating manungsa, sangandhaping puser kabeh, awarni ulam banyu, myang sadaya ingkang sumiwi, rajeng Persi Dastandar, jungkel arsa muwun, ngaturken ing tobatira, solah tingkahira kang lepat ing uni, dennya nembah ing Tirbah.

16. Sang Hyang Manik angandika aris, heh Ngumaran duwe anak sira, wanodya tatelu kehe, matur raden satuhu, sang Ngumaran matur ngastuti, dhuh Sang Maha Bathara, apanta saestu, atmaja hulun tatiga, sami estri, pambajeng nama Humari, kramantuk raden Turhan.

17. Kadang hulun sepuh kang sesiwi, raja Japparan narpati Ngima, ingkang wuragil namane, Ngumani akramantuk, raja muda Persi puniki, ingkang pamadya nama, Humayi pukulun, wahdat datan arsa krama, pratiknyane purun anglampahi laki, lamun dhaup lan Allah.

18. Nunten kesah ing dalu dennya nis, sampun lami gen [323] hulun ngupaya, dereng kendel prapteng mangke, tan wonten wartanipun, kados lamun sampun ngemasi, Hyang Manik mesem ing tyas, angandika arum, upama atmajanira, ana bisa nekakaken ing saiki, apata kaulira.

19. Sang Ngumaran sujud matur aris, inggih punaka sakarsanira, pukulun kang manggihake, atmaja hulun katur, Sang Hyang Manik gya dennya mangsit, nenggih mring Dewi Uma, kinen medal sampun, mijil saking jor sosotya, marek marang sudarmanira ngabekti, Ngumaran duk tumingal.

20. Nora samar mring sutanireki, gya rinangkul pan sarwi karuna, rajeng Persi sabalane, sadaya ngungun jetung, kagawokan dennya ningali, gaibing pratingkah, kaelokanipun, mring Hyang Manik kuwasanya, saciptane tan kena cinakreng budi, saciptanira dadi.

21. Tuhu lamun hyang kang murbeng bumi, bisa nganaken ingkang tan ana, kang wus nyirnakake, sadaya sami sujud, wadya Persi wewah dennya jrih, Hyang Manik kuwasanya, wus inggep tuhu, lamun kang murbeng buwana, angandika alon sang Bathara Manik, heh juragan Ngumaran.

22. Yeku sutanira si Umayi, duk lungane teka ing na-[324]gara, kaliwat luput ciptane, wahdat pratiknyanipun, nora laki lamun tan olih, Hyang Murbeng Bawana, lelana don nglangut, sanggane sru mati raga, saking matenging tapanira pinati, dadyantuk kaluwihan.

23. Hamumpuni ing guna kasektin, malah dadya manungsa kajiman, bisa manjing ajur ajer, rumasa ing tyasipun, wus tan ana ingkang madhani, kabeh isining jagad, mring kasektenipun, satemah anduwe cipta, pan kapencut iya badane pribadi, sinebuta ing jagad.

24. Yen Pangeran ingkang murbeng bumi, pan kasiku salin rupa Tirbah, tinibakaken rawa kene, iya banjur rinatu, marang sagung burun ing warih, ananging ta tyasira, pan durung kena wus, denira mrih pinangeran, sining jagad sadhela yen den turuti, rajeng Persi Jirdasta.

25. Sabalane amangeran sami, hebat dene kang basa jalma, mantepe ing panembahe, dene prasetyanipun, nora laki yen datan olih, lan Hyang kang murbeng jagad, pan uja jinurung, iyeku atmajanira, wus pinasthi yen dadya timbangan mami, den suka ing tyasira.

26. Sang Ngumaran wau duk miyarsi, Sang Hyang Manik [325] ing timbalira, myang rajeng Persi wus dene, kaliye bareng sujud, tur sumangga sakarsaneki, Hyang Manik wuwusira, lah wis pamit ingsun, padha kariya raharja, sabalamu muliha marang nagari, sun harsa nganglang jagad.

27. Dewi Uma sigra wangsul manjing jroning sotya Sang Hyang Manik sigra, wus musna saking ngenggene, sarta swara jumegur, sang Ngumaran sang rajeng Persi, samya kari hanggana, lan lamen ing kalbu, maring ing Pangeranira, kang wus musna kadya tumuruta sami, mangkana sampun budhal.

28. Saking rawa rajeng Persi, saha bala prapteng prajanira, jalwestri langkung sukane, dennya mantun pageblug, tentrem malih nagari Persi, bala kang ngili samya, wus kathah kang wangsul, mantuk marang wismanira, miwah para ratu ingkang tebih-twbih, ingkang sampun kabawah.

29. Marang raja Dastandar ing Persi, nadyan ratu kang dereng kabawah, samya kasengsem wartane, kathah kang samya manut, marang Persi mangeran sami, Hyang Manik sembahira, kuneng ta kang sampun, harja malih Hyang Manik lampahira.

30. Pan Hanitih ing lembu Handini, neng gagana pan arsa hanjajah, tanah Ngindhi, Selong Keling myang Cina, pirang-pirang ratu, tanah Tatar pangalernya, iya pira-pira kathing para ji, nanging agamanira.

31. Para ratu hapan warni-warni, ana maksih manut Nabi Nuh, ana manut [326]Nabi Ibrahim, myang manut Nabi Musa, kathah warnanipun, ana kang nembah brahala, ana ingkang mangeran marang ing geni, ana mangeran mega.

32. Ana ingkang mangeran ing angin, ana ingkang mangeran trenggana, ana mangeran srengenge, myang mangeran sitangsu, ana ingkang mangeran thathit, ana ingkang mangeran, ing kayu myang watu, ana kang mangeran harga, pangagenge sadaya kang den dhatengi, mung Sang Manik Bathara.

33. Kang datan manut sangkaning aris, kinasoraken barang kadibyannya, kinenan pangabarane, ingkang wus samya manut, saciptane tinekan sami, marma glis para raja, sengsem pra samya nut, warta winartanken samya, marang para ratu ingkang tebih-tebih, kapencut tyase samya.

34. Dadya tumut kang wus manut sami, amangeran mring Hyang Manik samya, tanah Ngindhi sadayane, samya wus nganggep tuhu, yen pangeran kang murbeng bumi, wusnya ngidhep sadaya, para ratu-ratu, sinalin pratingkahira, ing panembah panebutireng semedi, hong mangarcana maya.

35. Sang Hyang Manik sigra hong renggani, patilasan-[327]ira ingkang rama, Sang Hyang Tunggal kahyangane, neng wukir Tengguru, sedheng tengah-tengah geneki, lan prajaning pra raja, kang wus samya manut, sadaya samya hakarya, kaliyutan aneng ing Tengguru wukir, tepung imbanging ngarga.

36. Pamujane kang para Narpati, sasukane denira mrih papan, miwah ta ingkang ginawe, para ratu gung agung, pra samya mas ingkang kinardi, ana ingkang suwasa, kathah warnanipun, salaka miwah kuningan kang saweneh pakaryane samya akik, kang pradipati sela.

37. Saben-saben kang putra para Narpati, nenggih wiwite ing tahunira, samya prapta sadayane, bekta sasaratipun, dupa-dupa myang saji-saji, sekar lan ganda wida, neng wukir Tengguru kang pinanta jroning puja, nora liyan mung tinurunana sami, marang pangeranira.

38. Sang Hyang Manik sigyarsa ngyekteti, tetepipun pinangeran jagad, anglahirken kuwasane, buka sosotya wungu, wawadhahe ingkang swargadi, cahya awarna teja, kang mijil rumuhun, nglimputi sadayanira, sabuwana tan katon sawiji-wiji, kalimputan dening cahya.

39. Sasirnane cahya kang nglimputi, para ratu kang [328] samya mumuja, sami salin pandulune, miwah pangraosipun, marcapada wus tan kaeksi, sarta saisinira, alas gunung-gunung, surya sasi wus tan ana, para ratu salin alamira sami, padhang tanpa rahina.

40. Wus tan ana arip lan ngelih, namung ngrasa nikmat lan manpaat, para ratu sadayane, tan antara kadulu, Sang Hyang Manik pra samya linggih, lan garwa Dewi Uma, jroning swarganipun, gumulang-gilang cahyanya, para ratu sareng sujud mangastuti, samya matur mengrepa.

41. Dhuh Pangeran kang sayekti, ingkang murba wiseseng buwana, kang anitah sadayane, wonten pundi pukulun, ing panggenan hulun ing mangkin, jagad ing madyapada, musna tan kadulu, Hyang Manik handikanira, heh wruhanta iyeku ngalam ginaib, besuk panggonanira.

42. Yen wus mulih mring kamuksan sami, dene jagadira marcapada, jagad pengampiran bae, jagadira kang tuhu, pan ing besuk ya jagad iki, langgeng tan keneng owah, ing satutugipun, matur ingkang para raja, yen makaten titahta sadaya sami, lumuh lamun wangsula.

43. Dhateng jagad marcapada malih, malih, suka wonten ing [329] ngriki kewala, boten wonten pangelihe, boten rumaos lesu, lawan boten rumaos arip, tan darbe manah murka, ing pangraos hulun, namung nikmat lan mupangat, Sang Hyang Manik pangandikanira aris, pan iku ora kena.

44. Lamun ora kelawan ngemasi, saking dening kamurahan ingwang, sira sun weruhken kene, dene mengko wus weruh, iya kabeh baliya maning, mring alam madyapada, hangreh ing wadya gung, pan sira sun titah raja, ngrasanana ing kamukten den padha jrih, harjaning prajanira.

45. Hanulya byar kang para Narpati, wangsul ningali ing madyapada, langkung sami pangungune, budhal saking tengguru, saya mantep sagung para ji, denira nganggepnyata, yen kang Maha Luhur, nalikanira semana, Sang Hyang Manik dennira tetep ngratoni, nenggih jagad triloka.

46. Jagad tengah ngandhap miwah nginggil, ajujuluk Sang Hyang Jagadnata, dennya wus ngratoni kabeh, sagunging para ratu, sapangetan tanah ing Ngindhi, kalawan apaparab, Hyang Bathara Guru, ngirib namaning parbata, duk semana medal birahinireki, mring garwa Dewi Uma.

47. Denirarsa nuwuhaken wiji, ngangge sajiwa kadya manungsa, kang garwa lajeng wawratem prapteng semayanipun, babar jalu putranireki, mawa prabawa gonda, ing sabuwana rum, Bathara Sambu namanya, babaripun tahun Adam hamarengi, lamun ing tahun surya.

48. Kawan ewu wolung atus warsi, wolung dasa nenem [330] langkungira, yen tahun wulan etange, pan sampun gangsal ewu, tigang dasa sakawan nenggih, antawis kalih warsa, babar malih jalu, nalikane babarira,  prabawani sampun sinungan kakasih, nenggih Bathara Brama.

49. Sasampuning kalih warsa malih, babar jalu nenggih putranira, Bathara Hendra putrane, mawa prabawa lindhu, nuli kalih warsa malih, kang garwa apuputra, samya mijil jalu, Bathara Bayu namanya, nalikane babar prabawanira ngin, antara kalih warsa.

50. Ingkang garwa hanggarbini, nulya wonten swara kapiyarsa, heh yoganingsun den age, manungkuwa manekung, aneng sajroning ngalam ginaib, sira mintawa yoga, kang prajurit punjul, aywa sajiwa lir jalma, lan garwanta sajiwa jisim jasmani, manungsa pungkurena.

۩۩۩ Pupuh 39 ۩۩۩
PANGKUR

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Nganggowa asmara cipta, jatining jim, pan wus badan rokhani, pintanen jroning panekung, iya lan garwanira, sinungan atmaja ingkang dibya mung, kang mumpuni kaprawiran, ing jaya kawijayanti.

2. Dadya payunging buwana, rumeksawa hayuning bumi-bumi, mamayuwa sing tumuwuh, panggempang kala murka, panggempure gelah-gelah memala dur, mongka ugering triloka, pangrunah ingreh tan yukti.

3. Wruh wangsite Hyang Wisesa, hamituhu Sang Hyang [331] Guru nulya glis, mangsah nglekasken panekung, hangeningaken cipta, wus jumeneng kalawan pribadinipun, bumi langit wus tan ana, miwah ing sawiji-wiji.

4. Mung ilapat ingkang ana, yen katrima pamintaning semedi, pan angkara-kara murub, cahya kang manca warna, saking gaib nglimputi sadayanipun, garjita Hyang Jagadnata, lawan kang garwa nulya glis.

5. Nglekasken asmara cipta, ingkang garwa apan lajeng garbini, praptaning mangsa pan sampun, babar wawratanira, mijil jalu ing triloka gumalundhug, jaladri kolah prakempa, horeg lindhu bumi gonjing.

6. Sarta lan prabawa toya, banjir bandhang sabuwana wor angin, prahara gora gumuntur, geter pater puteran, gegeteri dhedhet erawati wagwut, sru sru hibekkan ing triloka, gunung-gunung pareng muni.

7. Miwah sagunging surupan, ngantariksa sadaya samya mijil, baskara lawan stengsu, lintang-lintang sumebar, teja ndaru wangkawa myang kuwung-kuwung, laban kalawan  lilidhah, obar-abir kilat thathit.

8. Nalika sareng babarnya para ratu sadaya tanah [332] Ngindhi, sapengetaning kang nuju, siniweng balanira, samya rebah saking dhadhamparipun, miwah Sang Hyang Jagadnata, babaring putra marengi.

9. Lenggah made swara rebah, nulya swara wau kapyarsa malih, heh ta babo yoganingsun, yeku atmajanira, paringana peparab, Bathara Wisnu, lawan Bathara Kesawa, tegese panah linuwih.

10. Katrima  manekungira, jro semedi maring murbeng pasthi, marma sira mau rubuh, teka ing bale swara, miwah para ratu kabeh iya rubuh, teka dhampare padha, tan ana wenang ngungkuli.

11. Hiya mring atmajanira, duk lahire yeku panjingireki, nugraha kang luwih gung, wahyu kaprajiritan, marma ing triloka sebawa gumludhug, isen-isen telung jagad, muni kabeh hangumarti.

12. Mring lahire sutanira, miwah sagung rurupaning wiyati, mijil kabeh pan pandulu, ngaturken pratandhanya, mangastuti marang ing sutanireku, dewa payunging buwana, hamaratani ing sabumi.

13. Sang Hyang Guru langkung suka, ingkang putra wus dinus toya urip, diwasanira kalangkung, pekik myang cahyanira, anglangkungi kang raka sakawanipun, cinarita Dewi Uma, miwahta Sang Hyang Pramesthi.

14. Sawusnya puputra gangsal, pan atebih birahinireng [333] resmi, kuneng gantya kang winuwus, nenggih Bathara Maya, ingkang aneng jagad sunyaruri, sampun puputra jalu pan sanga, wurragile sajugestri.

15. Pambajengipun anama, Hyang Bongkokan anulya ingkang rayai, nama Sang Hyang Temburu, anulya Hyang Kuwera nulya Sang Hyang Mahyati, nulya rinipun, peparab Bathara Siwah, anulya arinireki.

16. Bathara Surya anulya, Sang Hyang Candra nulya Yamadipati, nulya rinira jujuluk, Bathara Kamajaya, dewa ingkang dadi ratuning bagus, wuragilipun wanodya, ran Dewi Darmanastiti.

17. Sadaya wus kinen samya, ngeja wantah marang marcapada glis, suwiteng Bathara Guru, myang putra wayahira, Sang Hyang Darmajaka pan sumiwi sampun, miwah putra wayahira, ingkang paman Sang Hyang Ngening.

18. Sadaya wus sinung prenah, sowang-sowang dennya sumusung sami, ana ngalas ana gunung, kang samya binakalan, ana dadya Pandhita myang dadya ratu, ana maksih dadya dewa, miwah putranya pribadi.

19. Wus tinurunaken samya, ngeja wantah neng marcapada sami, Bathara Sumbu kang sepuh, ngedhaton Sambupura, Sang Hyang Brama Bramapura kithanipun, Bathara Hendra Ngendrapura, Bathara Bayu pan sami.

20. Nebut namanipun samya, ya ing Bayupura prajani-[334]reki, pan amung Bathara Wisnu, kang dereng ngeja wantah, maksih tetep aneng ing kayanganipun, wus samya sami sisihan, dhaup lan sanak ping kalih.

21. Putranira Sang Triyagnya, kang wanodya gangsal samya yu luwih, Dewi Swagyana kang sepuh, dhinaupaken lawan, Sang Hyang Sambu Rarasati kang panggulu, dhaup lan Bathara Brama, pamadya Dewi Iyati.

22. Dhaup lan Bathara Hendra, sumindine paparab Dewi Ratih, warnendah pan sampun dhaup, lan Sang Hyang Kamajaya, wuragile Dewi Sri ayu pinunjul, dhinaupaken kalawan, Sang Bathara Wisnumurti.

23. Dene ta Sang Hyang Triyagnya, kang puputra nenggih Hyang Poncaresi, Hyang Poncaresi puniku, putreng Hyang Darmajaka, dene garwanira Hayang Bathara Bayu, putraning Hyang Surenggana, apaparab Dewi Sumi.

24. Hyang Surenggana punika, pan arine Sang Hyang Triyagnya nenggih, liyane saking puniku, kathah putra wayahnya, Sang Hyang Ngening miwah putra wayahipun, nenggih Sang Hyang Darmajaka, bisan binesanan sami.

25. Ana dhaup lan nak sanak, sanak misan miwah sanak kaping kalih, kang saweneh ana dhaup, lan putrining manungsa, cinarita tanah Ngindhi ing puniku, ejim kalawan manungsa, meh saengga nunggil jinis.

26. Srawungan sadina-dina, sapocapan manungsa lawan [335] ejim, miwahta sabrayatipun, Hyang Darmajaka lawan, Sang Hyang Ngening Sang Hyang Maya Sang Hyang Guru, kang samya angeja wantah, marang marcapada sami.

27. Tegese angeja wantah, nora nganggo warana miwah nitis, apa ing sawujudipun, warnanira manungsa, nanging maksih nenggih ing kajimanipun, bisa ngilang myang ngambara, miwah manjing ajur-ajir.

28. Pan wus sapraptiganingrat, para ratu kang wus kawengku sami, mring Hyang Bathara Guru, jajahan tigang warsa, ingkang kilen nagri Persi watesipun, ingkang wetan wates Cina, apanta kadya ginaris.

29. Kang nebut Dewa Bathara, lawan ingkang maksih anebut Nabi, tanah Turki watesipun, nenggih kang wetan pisan, pangilene apan dharatan nem tahun, ana manut agama Dam, ana manut Nabi Brahim.

30. Ana kang anama Musa, pan sadaya taksih kekah tan keni, pinrih ing putra Hyang Guru, kang sami ngeja wantah, Sambu Brama Batharendra miwah Bayu, sadaya ngelar jajahan, mangilen gitik ing Turki.

31. Rame pinethuk ing prang, ratu ing bang kilen kathah kang ngemasi, ana tilar prajanipun, ngungsi mangilen samya, pan satunggil tan wonten kang purun teluk, kadya wus karsaning suksma, sanes lawan tanah Ngindhi.

32. Jajahan kang tigang warsa, mung pangagengira [336] kang den dhatengi, mring Hyang Bathara Guru, tan ana mawi aprang, mung kinenan pangabaran telukipun, miwah ing pangram-eram sinungan wruh ing swargadi.

33. Warta winartanken samya, marang para ratu kang sami, kalulun kelu samya anut, maring pangagengira, hamangeran maring Hyang Bathara Guru, sanes lawan para raja, sapangilen wangkit Turki.

34. Jajahaning kang nem warsa, langkung kekah mring agamanireki, tan ana kang purun manut, nagri Nekweh kancikan, mring Bathara Sambu Hendra Bayu, kang tan pejah madyaning prang, sampun kesah tilar nagri.

35. Semana Hyang Jagadnata, sinung wangsit yen amung tanah Ngindhi, ingkang sinung wenang mengku, jajahan tigang warsa, kilen Persi Turki sapengilenipun, jajahan nem warsa, tan sinung wenang mengkoni.

36. Ing bang kulon para raja, pan sinengker mring Hyang kang murbeng pasthi, lawan iki meh tumurun, kang dadi mungsuhira, iya tanah kulon kalahiranipun, apeparab Nabi Ngisa, kang angaken Rohullahi.

37. Nanging ta amung sadhela, iya dennya tumitah ha-[337]neng bumi, Hyang Guru sawusirantuk, ing wangsit kang mangkana, para putra sakawan ngundurken sampun, kang sami ngelar jajahan, wangsul mring prajane sami.

38. Yata wau kang winarna, marang ratu Turki ingkang wus sami, kabur saking prajanipun, tuwin para Pandhita, ana ngungsi alas-alas gunung-gunung, ana ngungsi nagari lyan, semana miyarsa warti.

39. Yen mungsuhe wong bang wetan, kang ngebrokki ing nagarinira sami, sadayanira wus mundur, dadya kang para raja, ingkang ngungsi kathah kang wus samya mantuk, marang ing nagaranira, sadaya samya prihatin.

40. Sanadyan dereng aprang, para ratu sakilenipun Turki, miyarsa susah kalangkung, dene ta para raja, wani ngaku Pangeran kang Maha luhur, tuwin kang para Pandhita, samya nuwun Hyang Widi.

41. Henggale tumurunira, Nabi ingkang wus kacetha ing tulis, Nabi Ngisa kang linuhung, kang ingaken Rahullah, anyirnakna mengsah kang ngaku Hyang Agung, pandongane tinarima, pra Pandhita myang paraji.

42. Nulya wonten ayating Hyang, lamun badhe anitahaken Nabi, Nabi Ngisa kangpinunjul, kang ingaken Rohullah, tur hamengku sarengat ingkang linuhung, kang nyirnakaken mungsuhira, iya kang ngaku Hyang Widdhi.

43. Wus nyantuk wangsit mangkana, asrep tyase sagunging kang prihatin, gancanging carita sampun, nenggih jeng Nabi Ngisa, linahiraken saking garbaning kang ibu, aneng tanah Jaliliyan, nenggih nagari Serani.

44. Senen ping nemlikur tanggal, pan ing wulan Desem-[338]ber hamarengi, tahun Adam gangsal ewu, pitulikur langkungnya, nanging para Pandhita myang para nujum, miwah para raja-raja, kang wus antuk wangsit nguni.

45. Maksih samya kasamaran, lamyn Kangjeng Nabi Ngisa wus lahir, kuneng gantya kang winuwus, nenggih Hyang Jagadnata, kang kayangan haneng ing wukir Tengguru, ingkang sampun pinageran, mring sagung para Narpati.

46. Ing tanah Ngindhi sadaya, ing puniku Sang Hyang Guru marengi, animbali putranipun, sakawan kang wus samya, ngeja wantah Sambu Brama Hendra Bayu, wus samya munggeng ngarsanya, dinangu wartanireki.

47. Marcapada manawa na, tanah kulon bocah ngaeh-anehi, sabarang pratingkahipun, myang sagung para raja, kang nganehi guna kasektenipun, tur sembah putra sakawan, tan wonten wartosireki.

48. Malah ingkang para raja, ing samangke dhedhep samya prihatin, keter sanget kawusipun, duk aprang lan kawula, tutumpesan nagrine kawula remuk, dereng dugi atur ira, kasaru wonten kaheksi.

49. Lintang saking ngantariksa, pan kakejer neng lu-[339]hure sarya ngling, hehbabo Bathara Guru, wruhanta Nabi Ngisa, pan wus lahir saking garbane kang ibu, mengko wus yuswa sawulan, iya iku ingkang ngluwihi.

50. Ing guna kasektenira, wusirang ngling lintang cumlarot anglis, mangilen ing purugipun, Sang Hyang Guru garjita, sigra mesat saparaning lintang tinut, kang kantun putra sakawan, Hyang Guru harsa hudani.

51. Ing warnane Nabi Ngisa, kang cinetha badhene angluwihi, marang ing sariranipun, ing guna sektinira, tan winarna ing marga lampahira wus, prapteng tanah Jaliliyan, dumane nagri Serani.

۩۩۩ Pupuh 40 ۩۩۩
D U R M A

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Lintang wau maning wismeng Dewi maryam, Sang Hyang Guru hudani, tinut manjing wisma, miwah putra sakawan, lintang musna tan kaeksi, mulat wanodya, dennya lenggah pribadi.

2. Dewi Maryam duk lagya nggendhong kang putra, ananging Hyang Pramesthi, myang putra sakawan, maksih samya nyiluman, Hyang Guru osiking galih, lah iki baya, kang cinetha ngluwihi.

3. Marang ingsun hing guna kasektenira, namung lumrah babayi, wus umur sawulan, nora bisa lumampah, Sang Hyang Guru sasampuning, osik mangkana, apus sukune siji.

4. Ingkang kiwa mung kantun sadami gengnya, kagyat [340] Sang Hyang Pramesthi, mulat sukunira, apus sampun angrasa, yen keneng sikuning bayi, langkung runtiknya, mring bebayi Jeng Nabi.

5. Pinrih sirna lawan saibune pisan, sigra Sang Hyang Pramesthi, anyipta dahana, wali-wali tan dadya, sagung kasektenireki, kang pangabaran, sadaya tanpa dadi.

6. Miwah putra sakawan iya mangkana, sektine tanpa dadi, parek nora bisa, sumaput panonira, mupusing tyas Hyang Pramesthi, ngrasa kasoran, nulya ngatingal sami.

7. Ngaturaken pratondha mring Dewi Maryam, panungklireng batin, sup lan sutra-sutra, supayane kanggeya popoke kang jabang bayi, wusnya mangkana, Sang Hyang Guru gya pamit.

8. Lan kang putra sakawan sigra humesat, wangsul mangetan malih, Sang Hyang Girinata, langkung sungkawanira, dennya kasor lan bebayi, mendahta wusa, prapteng diwasa benjing.

9. Mung sakedhik Hyang Guru ecaning driya, dene wangditing uni, denira tumitah, nenggih neng ngalamonya, jeng Nabi Ngisa tan lami, anulya musna, yeku kang den gugoni.

10. Kuneng Sang Hyang Guru kang wus wangsul marang, kayanganira malih, neng Tengguru harga, sagunging para raja, sadaya tanah ing Ngindhi, tetep tan owah, dennya mangeran sami.

11. Kawuwusa wau Kangjeng Nabi Ngisa, roncene tan winar-[341]ni, katimuranira, diwasane kewala, kang cinatur sasampuning, mengku sarengat, sagunging kang paraji.

12. Tuwin para Pandhita nunuwun samya, sirnanipun tumuli, mungsuh ing bang wetan, jim kang ngaku Pangeran, jeng Nabi Ngisa nuruti, nulya dedonga, ngatas karseng Hyang Widdhi.

13. Katarima nulya katuran ayat, rumasuka den aglis, ejim ing bang wetan, ya kang ngaku Pangeran, Jeng Nabi medalken aglis, mukjijatira, lempung kang ginalintir.

14. Pinusthi neng asta dadya manuk dara, sinamitan nulya glis, mesat mring ngawiyat, lajeng miber mangetan, Hyang Guru wus sinung wangsit, yen badhe prapta, dutanira Jeng Nabi.

15. Mukjijate apan rupa manuk dara, amawa upas mandi, pan ratuning upas, sigra Hyang Jagadnata, nimbali para putra sami, kang ngeja wantah, sadaya sapun prapti.

16. Putra wayahira Sang Hyang Darmajaka, putra wayahe Hyang Ngening, myang putra wayahnya, nenggih Bathara Maya, sadaya wus samya prapti, andher ing ngarsa, para garwanya sami.

17. Ngumpul wuri ngayap marang Dewi Uma, tan antara kahekti, ingkang peksi dara, saking kilen sangkanya, cumlorot mencok ngarsaning, Hyang Girinata, kang peksi basa jalmi.

18. Handawuhaken kang timbalan Nabi Ngisa, sadaya den [342] timbali, tan kena mopowa, kinen anuta samya, ing agama Kangjeng Nabi, Ngisa Rohullah, haja kabanjur musrik.

19. Ejim dadak ngaku Pangeraning jagad, Hyang Guru langkung runtik, ngejepi mring Brama, gya nubruk paksi dara, oncat mesat mring wiyati, gya para dewa, sadaya nututi.

20. Peksi dara kalangan medalken wisa, saking tutukireki, dubur myang talingan, samya medal wisanya, kelabing elar mawangi, dumamanu wisa sumebar kadya riris.

21. Dewa-dewa tan ana bisa mareko, kang samya anututi, katiban wisa, namung kantaka, mung sakedhap gya tangi.

22. Sang Hyang Girinata lawan Dewi Uma, myang sagung widadari, katiban wisa, tan ana ingkang tawa, widadari ting jalerit, geger puyengan, tambuh paraning ngungsi.

23. Bilulungan sanggene ngungsi katiban, ing wisa meratani, iya tan palastra,nanging sakethi lara, panase kang wisa mandi, ratuning upas, panase satus geni.

24. Tanah Ngindhi wangkit Persi, sapangetan, jajahan [343] tigang warsi, kabeh kaweratan, katiban riris wisa, nadyan jagad sunyaruri, ejim kang samya, nunut ing Hyang Pramesthi.

25. Kagegeran saenggen-enggen katiban, ing riris wisa mandi, myang manungsanira, lawan jim nora beda, tan ana ingkang ngemasi, amung kantaka, nanging sakethi sakit.

26. Sabuwana gumer gumuruh swaranya, tangise setan, ejim, myang jalma manungsa, nadyan jim ingkang samya, aneng jagad sunyaruri, geger busekan, katiban wisa mandi.

27. Sang Hyang Guru lawan sakula gotrahnya, ngumpul salajeng neki, ngidul ngetan samya, tinut ing peksi dara, kalangan luhurireki, ngudani wisa, langkung kawelas asih.

28. Ing samarga dewa ting galereng samya, hapsari ting jalerit, langkung kawlasarsa, mangkana pelajengnya, wus langkung saking jaladri, kang para dewa, manggih pulo sawiji.

29. Maksih sepi dereng kahisenen jalma, panjangipun nglangkungi, kathah gunungira, geng alit warna-warna, semana Hyang Wisnu murti, sejatinira tan keneng wisa mandi.

30. Palajenge mung katut kathah kewala, wusnya langkung jaladri, medal welasira, mring sagung para dewa, miwah mring para hapsari, samya karuna, kalangkung kawlas asih.

31. Dadya cipta runtik marang peksi dara, dennya wus [344] langkung saking, samudra geng meksa, kang peksi pangungsirnya, kalangan luhurireki, ngudani wisa, nanging Hyang Wisnu ajrih.

32. Nglangkungana karsaning Hyang Jagadnata, Hyang Wisesa gya mangsit, Hyang Guru ngandika, nolih wuri mangatag mring Wisnu tutulung aglis, ing para dewa, sigra Hyang Wisnumurti.

33. Nyandhak cakra linepasaken saksana, kang paksi dara keni, ing cakra suh sirna, mukjijat Nabi Ngisa, wangsul dadya lempung malih, kang lemah  dara, jumegur tibeng wukir.

34. Gara-gara rug rug rug hagraning ngarga, gumuntur geng geteri, ketug watu gelap, geter pater puteran, geter dhedhet erawati, bantala molah, prakempa kang ngudadi.

35. Bayu bajra prahara gora ruhara, sendhung riwut gunerit, lesus asasaran, wor udan poncawara, pedhut sumaput nglimputi, ing sabuwana, peteng lir tengah wengi.

36. Para dewa myang widadari sadaya, kekes ing tyas kuwatir, wusnya tiganf dina, sirnaning gara-gara, sumyaringkang riris aris, baskara babar, sedhengnya meh mengahi.

37. Hogar tyase pra dewa kekaring samya, dangu sang saya dadi, panasing baskara, karasa ing sarira, labete kang wisa masih, rungsang sadaya, bingung ngupaya warih.

38. Saking panas ngahang ngarsa nginum toya, dangu-da-[345]ngu ningali, pucaking parbata, wonten telaganira, muncar toyanipun wening, gya para dewa, pra samya rebut dingin.

39. Sapraptaning talaga pating kurangsang, kumroyok nginum warih, tanana wiweka, jatine kang talaga, pan dudu toya sayekti, upasing dara, duk cinakra ing uni.

40. Mung Hyang Wisnu dara tibeng pucak harga, mulih asal ing siti, upas warni toya, kalangkung weningira, pan ratuning wisa mandi, dewa sadaya, sawusnya ngunum warih.

41. Saking mandining upas pejah sadaya, semana Hyang Pramesthi, tumut nginum toya, duk lagya prapteng tenggak, karasa panas tan sipi, linepeh sigra, upas wus medal malih.

42. Nanging tengakira belang-belang pethak, labeting wisa mandi, semana denira parab Sang Nilakantha, dene tinggal ciri putih, nulya na swara, Hyang wisesa sung wangsit.

43. Heh ta yohaningsun age tetesana, iya kang banyu urip, dewa kang palastra, ing besuk yen wus tata, gonira kayangan sami, neng kene padha, yeku kang banyu urip.

44. Hinumena marang sagung para dewa, sawarege pra sami, tan entek kalongnya, banyu urip joggana, banyu tawa yekti dadi, banyu urip padha, dene telaga iki.

45. Pan kedadehane upas manuk dara, patine tibeng wu-[346]kir, ing besuk pan dadya, iya banyu walirang, umob panase lir api, Hyang Jagadnata, sawusira winangsit.

46. Ngambil toya gesang tinetesken, lathine kang ngemasi, wus gesang sadaya, kadya saking anendra, gumaregah samya tangi, kadya supena, Hyang Guru hanjarwani.

47. Yen patine marga dennya nginum toya, dudu banyu sayekti, upas manuk dara, mukjijat  Nabi Ngisa, sirnaning upase maksih, dadya telaga, ngungun ingkang miyarsi.

48. Wus mangkana lajeng Sang Hyang Jagadnata, kang para dewa ngiring, mangetan lampahnya, anganglangi parbata, sang alit mawarni-warni, langkung sukanya, anom manissing wukir.

 ۩۩۩ Pupuh 41 ۩۩۩
DHANDHANGGULA

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Prapteng wates wetan lampahneki, Sang Hyang Guru alon angandika, dawa temen pulo kiye, mung kuciwane ciut, keh gununge mawarni-warni, harana tanah Jawa, pulo iki patut, dene dawane kaliwat, yeku purwanira katelah samangkin, hingaran pulo Jawa.

2. Sang Hyang Guru ingkang amestani, nulya wangsul [347] ngilen lampahira, para dewa sadayane, kendel neng wukir Lawu, Sang Hyang Guru resep ningali, semana durung karan nenggih gunung Lawu, kang ngarani durung ana, pulo Jawa pan amung isi dhadhemit, setan lan brekasakan.

3. Pan ing nguni sampun den iseni, mring Sultan Rum wong sewu somah, nanging sirna tumpes kabeh, siji tan ana kantun telas samya pinangan dhemit, kajawi saking setan, tanah Adhem ing Rum, pulo Jawa tanah panas, dadya tumpes wong ing Rum datan kuwawi, aneng ing tanah panas.

4. Pan ing benjang den iseni malih, yen wus Hajisaka hangejawa, sapisan marang turune, Sultan Ngerum wau, pan wong Ngindhu kinarya isi, kang sami tanah panas, iku lulusipun, Jawa kaisenen manungsa, nora mati dene brekasakan mawi, pinasangan tutumbal.

5. Kawarnawa wau Hyang Pramesthi, lajeng kendelira hakayangan, wus karan gunung lawune, bubuka sosotya wungu, wawadhahe ingkang swargadi, gambar nulya binabar, neng pucaking gunung, semana Hyang Girinata, lan kang garwa Deiw Uma wus ngrenggani, swarga jonggring selaka.

6. Para dewa dereng den lilani, yen misaha ing ka-[348]yanganira, pan maksih kinumpul kabeh, aneng ing gunung lawu, sakathahe dewa kang prapti, miwah jim lawan setan, kang bubar rumuhun, katiban ing upas dara, ana ngetan ana ngalor dennya ngungsi, mangkya wus nusul samya.

7. Ejim setan satanah ing Ngundhi, ingkang nusul marang pulo Jawa, tanpa wilangan kathahe, sewu ing yutanipun, lawan yuta kaping sakethi, sayuta wendra bara, bara ping sahuluk, maksih kathah jim lan setan, tanah Ngindhi kang nusul mring tanah Jawi, Sang Hyang Guru parentah.

8. Para dewa kinen ngumpul sami, aneng swarga hing Jonggringsalaka, wus hander munggwing ngarsane, sadya kinen nginum, satuwuke kang toya urip, saking cupu tinundha, neng gelas jumerut, munggeng ing bangku mutyara, dewa ingkang ageng-ageng kinen rumiyin, anginum satuwukira.

9. Suka-suka para dewa sami, ngrasa nikmat sumrah sariranya, yoya tul langkung asrepe, sarta mawa ganda rum, yata wonten ditya  kang dadi, wawerining ngawiyat, nama Rembu Culang, momor mindha rupa dewa, tumut nginum kang toya gesang duk lagi, prapta aneng tenggaknya.

10. Kawistara Hyang Candra hanuli, matur Hyang Wis-[349]nu pan ora samar, sigra cinakra tenggake, pedhot sirahe mumbul, Rembu Culung pan maksih urip, wus kambon toya gesang, ran Rembu Kulawu, lamun ujaring desa, marma wonten grahana surya lan sasi, yeku ingkang mamongsa.

11. Yen grahana sami den bendrengi, andang tulungira marang wulan, wusnya wradin sadayane, para dewa kang nginum, satuwuke kang toya urip, prandene nora telas, maksih bak kang cupu, sawusira nginum toya, para dewa pinatah sawiji-wiji, nenggih ing karyanira.

12. Kang pinatah rumeksa ing bumi, putranira Hyang Anantanaga, lan Dewi Basu patute, wewolu kathahipun, jalu pitu wanodya siji, nama Hyang Ontoboga, putra ingkang sepuh, rumekseng bumi kasapta, lan ngratoni sagunging Naga kang sami, wonten dhasar pratala.

13. Panenggake kineng ngratoni, sagung naga sajroning samudra, Hyang Ananta Basurane, anulya arinipun, Manikhara asipat jalmi, bumi kaping nemira, ingkang raseksinipun, nulya arinira nama, Dheranpalan sipat ditya rukmesaning, bumi kang kaping gangsal.

14. Nulya arinira akekasih ran Dewi Pratiwi, rumeksa ing bumi [350] kang kapisan, apanta kawengku kabeh, mring kadange kang sepuh, Ontaboga kang nguningani, mring arine sadaya, dene kang tinusuh, rumekseng keblating jagad, wus pinatah dewane sawiji-wiji, nenggih ingkang rumeksa.

15. Jagad ingkang wetan akekasih, Sang Hyang Maha Dewa kang rumeksa, Mahadewi batharine, salaka kithanipun, manuk kuntul santen jaladri, sastra ha na caraka, legi pasaranipun, Sang Hyang Sambu kang rumeksa, aneng jagad kidul kithane tembagi, Betharane Swagnyana.

16. Manuk ulung pasarane paing, sagara getih akasaranira, data sawala  maliye, Hyang Kamajaya tunggu, jagad kulon Bathari Ratih, kuthanira kencana, sagarane madu, manukipun pan kapodhang, pasarane epon aksaranireki, padha jayanya.

17. Bathara Wisnu kuthane wesi, neng jagad lor wage pasarannya, Bethari Hesri kanthine, nila senganipun, manuk gagak sastranireki, nenggih maga bathanga, Hyang Bathara Bayu, ingkang pinatah rumeksa, jagad tengah kanthi Bathari Sumi, kaliwon pasarannya.

18. Apan sadaya sastranireki, jiro lupat nem pitunya, [351] wolu sanga sapuluhe, kuthanira parunggu, tasik wedang manuke gogik, Bathara Prittanjala, ler wetan gennipun, aksaranira, bya ebyu, kidul wetan Hyang Kuwera ang nenggani, sastrane narasunya.

19. Kidul kulon Bathara Mahyati, nenggih ganeya aksaranira, ingkang lor kulon dewane, Sang Hyang Sicah ranipun, kang tinengga sastra mursiti, ingkang angon baskara, dewanira sampun pinatah Bathara Surya, Sang Hyang Candra nenggih ingkang angon sasi, dene jroning samodra.

20. Hyang Baruna kang rumeksa nenggih, Batharendra nenggih kang kinarya, werana ing karatone, nenggih kadewanipun, Sang Hyang Brama pinatah mungging ngarsa hanampenana, ing sadhawuhipun, sadaya wus pinepekan, pakaryane dewa ing sawiji-wiji, miwah ingkang rineksa.

21. Wonten putranira Sang Hyang Ening, amumpuni guna kaprawiran, empu Ramadi namane, pinatah karyanipun, pandhe aneng gunung Merapi, kinen karya gegaman, karsaning Hyang Guru, gegamaning para dewa, paron dhengkul palu kepel supit driji, kang kinarya dahana.

22. Medal saking tungtunging pangaksi, sepuh idu sa-[352]king lilidhahnya, apanta dinilat bae, ububan grananipun, tosanira saking Mahribbi, hingaran wesi baka, pan wus nggawa ampuh, cinarita sampun kathah, kang wus dadya sarta lan sektinireki, gagaman warna-warna.

23. Gada bindhi dhendha lawan gandhi, alugara musala trisula, konta cakra candrasane, nenggala lawan limpung, warna-warna sagung jemparing, suka kang para dewa, sadayanya sampun, anyepeng gegaman, wus mangkana Hyang Girinata winarni, pun arsa nganglang jagad.

24. Pang anitih lembu Handini, amung lawan garwa Dewi Uma, margeng gagana lampahe, pulo Jawa wus tepung, gya nganglang jaladri, neng luhuring samudra, nuju wanei surup, soroting kang baskara bang, candhik ala ngenani we amuwuhi, lelangening amudra.

25. Sang Hyang Guru anon lelangening, kang samudra mangu-mangu ring tyas, honeng rarasing karesmen, apan sawontenipun, ingkang putra Hyang Wisnu nguni, tebih marangasmara, kalih-kalihipun, namung lagya sapunika, Sang Hyang Guru kepati ing tyas den nyapti, sajiwa lan kang garwa.

26. Nanging Dewi Uma tan nglanggati, karsaning raka mamrih asmara, maksih tebih galihe, mring langening kung lulut, Sang Hyang Guru meksa dennya mrih, kang garwa gya cinandhak, anulya pinangku, rinasuk asmara cipta, duk kinenan sang dyah mengo anginggati, sarya rengu turira.

27. kadingaren paduka puniki, darbe karsa teka lir [353] raksasa, ngangge saenggen-enggene, wonten ing gigir lembu, bok inggiha sareh sakedhik, Sang Hyang Guru salaka, lajeng mawi siyung, yayah kadya anepata, Dewi Uma duk mestani lir rasaksi, nanging Hyang Girinata.

28. Wus kalajeng kamanira mijil, tan tinampen tumibeng samudra, jumegur kang we hora reh, umob kadya kinebur, Sang Hyang Guru merang ing galih, ngemu runtik mring garwa, sigra dennya kondur, samudra maksih walikan, gara-gara gumuruh kagiri-giri, kagyat kang para dewa.

29. Dene swarga pan kadya ginonjing,  nulya sami kinen amariksa, kang karya gara-garane, kang para dewa gupuh, mesat lampahira wus prapti, gene kang gara-gara, teleng samudra gung, wonten murub kangalan, lira baskara mapanas sedheng nengahi, sawusira tetela.

30. Samya wangsul aturi udani, lamun ingkang karya gara-gara, teleng samudra enggene, wonten katingal murub, lir baskara sedheng nengahi, tan saged marpekana, panase kalangkung, punapa ta wastanira, neng samodra makaten warnanireki, panas kadya dahana.

31. Sang Hyang Guru mesem ngandika ris, ingkang ka-[254]ton murub neng samodra, pan kama salah arane, payo baliya gupuh, hanggawa kapraboning jurit, kang murub neng samudra, prihen sirnanipun, hurugara ing gagaman, tur sandika para dewa wangsul aglis, sarta kapraboning prang.

32. Sapraptaning telenging jaladri, gya kang murub para dewa sigra, pareng dennya bedhama dandhi, konta lugara candrasa, parasu lan limpung, musala lori lugra, tibeng teleng samudra kang murub kadi, kinebur toyanira.

33. Para dewa pan maksih ngurugi, ing sanjata ingkang neka warna, pinrih tumuli siranane, kama salah kang murub, hingurugan sagung jemparing, nora saya cilike, malah saya wuwuh, gengira kabina-bina, ing urube kama salah malah ndadi, ditya geng saparbata.

34. Pan sadaya gagamaning jurit, dadya awakira kama salah, dhendha kang dadya sirahe, samoga dadya gulu, grana limpung kupinge piling, cakra kang dadya gunetra, bindi dadya pupu, nenggala lawan trisula, ingkang dadya bahunira, kanan kering, gada kang dadya dhadha.

35. Sagung jemparing sadaya dadi, wulu-wulu kumrusuk kanginan, ana kang dadya untune, janggelek nuli lungguh, lir parbata munggeng jeladri, ngulet wahing lir gelap, segu lir galudhug, mintar saking jro samodra, marepeki mring para dewa sarya ngrik, sru nguwuh takon bapa.

36. Para dewa kang den parepeki, pra samya jrih lumayu sasran, kama salah ngetutake, dewa sapurugipun palayune pan sampun prapti, ngarseng Sang Jagadnata, gugup aturipun, yen kama salah tan kena, [355] pinrih sirna ngurugan sagung jenparing, malah dadya rasaksa.

37. Geng sawukir warnanya ngajrihi, mentas saking labeting samudra, nguwuh taken sudarmane, sarya greng lir galudhug, marma mawur dewa samya jrih, dereng dugi turira, gugup pan kasaru, praptanira kama salah, pra jawata sadaya ngungsi neng wuri, kama salah tumingal.

38. Mring Hyang Guru maksih tetep linggih, datan obah saking genira, sang kama salah nulya ge, marpeki ngarsanipun, prapta lajeng janggelek linggih, gumelar tatanya, heh sapa sireku, dene cahyamu gumawang, cilik menthik lungguh neng ngarsa pribadi, sapa ta haranira.

39. Sang Hyang Guru sahurira aris, wruhanira sun ratuning jagad, ya dadya pangerane, sagunging kang tumuwuh, Sang Hyang Jagadnata ran mami, kama salah lingira, yen nyata sireku, pangerane ing sajagad, yekti wruh iya kang yoga ing mami, ngendi gonne tuduhna.

40. Sang Hyang Guru mesem lingira ris, lamun sira [356] adreng takon bapa, iya ingsun tuduhake, nanging ta saratipun, kudu-kudu sira ngabekti, nungkemi ngestu pada, iya mring kang tuduh, kama salah saurira, yen turut nanging yen goroh sireki, pasthi sira sun mangsa.

41. Lah ta iya nungkemana aglis, pangkoningsun kama salah sigra, majeng nungkemi padhane, binedhol rambute, lan thi athi ing kanan kering, asru jumbul tumenga, tangginas Hyang Guru, gya cinandhak siyungira, kang kakalih pinethet pucuke keni, ginurog ilatira.

42. Upasira sadaya pan mijil, wus inguculaken kama salah, dheprok lungguh neng ngarsane, bayune kabeh racut, pan ngalumpruk datan pa budi, pucuk siyung lan upas, cinipta mor sampun, dadya sanjata kalihnya, kanan konta ingkang kering pasopati, rambut dadya kendhengnya.

43. Sang Hyang Guru angandika aris, heh ta kama salah wruhanira, sira iku sejatine, pan iya yoganingsun, mengko ingsun paringi, jeneng Batharakala, manggona sireku, aneng ing Nungsa Kambangan,  ngratonana brekasakan lan dhedhemit, kabeh sira wengkuwa.

44. Kang liningan humatur wotsari, langkung kasuwun [357] kalingga murda, dhawuhing sih sadayane, punapa ing satuduh, tur sandika hulun lampahi, nanging hulun nenedha, ing papancenipun, kang dados tedha kawula, myang sagung ingkang samya hulun ratoni, samya brangta ing tedha.

  ۩۩۩ Pupuh 42 ۩۩۩
ASMARADANA

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Sang Hyang Guru ngandikaris, iya aja walng driya, memangsanira ing tembe, iya wong sawidk prakara, sun pancekken sira, ingkang dingin memangsanmu, wong kang ngrubuhaken dandang.

2. Kapindho mangsanireki, wong nugelaken pipisan, myang gandhik kaping telune, wong kang nguger-uger lawang, kadang ro padha lanang, paing pat wong metu bungkus, ping lima wong metu kembar.

3. Miwah wong kang metu dhampit, kembar lanang lan wadodya, ping nem kembang sepasang, kadang ro padha wanodya, ping pitune gedhana, gedhini kadangira mung, loro jalu lan wanodya.

4. Ping wolu wong ontang-anting, tanpa kadang bapa biyang, kang kaping sanga arane, sendhang pit-apit pancuran, anmung telu kadang, siji wadon loro jalu, ping sepuluh telu kadang.

5. Wadon loro lanang siji, ran pancuran kapit sen-[358]dhang, dene kaping sawelase, ingaran wong saromba, kadang pat padha lanang, ping rolas srimpi ranipun, kadang papat wadon padha.

6. Ping telulas den arani, iya wong mancala putra, kadang lima lanag kabeh, ping patbelas wong mancala, putri kadange lima, padha wadon tanpa jalu, ping limalas wong pipilan.

7. Wadon papat lanang siji, ping nembelas wong paelangan, lanang papat siji wadon, ping pitulas julung sungsang, lahir tengenge wayah, ping wolulas julung pujud, lahir nuju surup surya.

8. Ping sangalas julung wangi, lahir nuju metu surya, tiba ungker rong puluhe, ping salikur wong jampina, wong lahir pitung wulan, tiba sampir ping rolikur, kalung usus lahirira.

9. Ping telulikurireki, ingaranan wong margana, aneng ing paran lahirira, ping pitlikur wong wahana, lahir neng paromahan, ing kaping lima likur, wong simah iya salewah.

10. Ping nemlikur bule putih, ping pitulikur wong kresna, ireng mulus ing tegese, ping wolulikur wali kang, ireng, iya iku wong bajung, ping sangalikur wong eungkuk, ping telung puluh wong dhengkak.

11. Wong bacu tegesireki, ping telung puluh sajuga, [359] wong wuji iku wong cebpl, ping behro yen lawang menga, anuju candhik ala, ping teluh puluh tatelu, made datan pa lingkaban,

12. Tapan klasa miwah lampit, kaping telung puluh papat, kampung tanpa tutup keyong, kaping telung puluh lima, kasur tanpa prawana, tanpa sasap tegesipun, ping teluh puluh nemira.

13. Papajangan tanpa samir, ping telung puluh pitunya, lambung pari myang kapase, nora sinungan dhedhasar, telung puluh wolunya, wawadhah datanpa tutup, kaping telung puluh sanga.

14. Wong sok buwang tuma urip, ping patang puluh yen ana, wong ngadeg tengah lawange, ping patang puluh sajuga, wong lungguh pipi lawang, ping patang puluh ro iku, wong sok jetung sangga uwang.

15. Kang kaping patang puluh tri, wong sok ngobong kulit bawang, ping patang puluh papate, wong natabaken wawadhah, ping patang puluh lima, wong sok dhemen ngobong rambut, ping patang puluh nemika.

16. Wong sok ngobong galarneki, kaping patang puluh sapta, wong sok ngobong kayu kelor, dene ingkang kaping patang, puluh wolu yen ana, wong taberi ngobong balung, kaping patang puluh sanga.

17. Wong nyapu wuh gya den basmi, ping seket wong bu-[360]wang uyuh, seket siji yen ana wong, buwang wuh aneng ngalongan, ping seket ro yen buwang, wuh teka jandelanipun, ping seket telu yen ana.

18. Wong turu wetuning rawi, ping seket papat yen ana, wong manak nuju begange, ping seket lima yen ana, turu suruping surya, ping seket nem wong ngaturu, nuju tengange wayahnya.

19. Ping seket pitu wong hangi, aninggal sega neng ngiyan, ping seket wolu lamun wong, hanggorohi darbekira, kang kaping seket sanga, wong tinggal beras neng lesung, ganepe kaping sawidak.

20. Kang dadi mangsanireki, wong daleya karyanira, rubuh memehane wyan, Bathara Kala miyarsa, kang dadya mangsanira, langkung sukanireng kalbu, pamite sapun linilan.

21. Nembah manguswa pada glis, mesat mring Nungsa Kambangan, cinendhak prapta lampahe, lajeng kendel hakayangan, sagunging brekasakan, sadaya wus samya ngratu, maring ing Bathara Kala.

22. Kawuwuse Hyang Pramesthi, ungkure Bathara Kala, kondur mring ndalem swargane, pan katangi runtikira, mring garwa Dewi Uma, purwanira mawi siung, amarga saking garwa.

23. Duk nganglang jagad ing nguni, pinurweng ngasmara cipta, nora nglanggati katsane, mengo sarwa anepata, angarani lir ditya, murkane ing karsanipun, satemah siung lir ditya.

24. Maksih kapusthi ing galih, dukanira mring kang garwa, rawuh neng dalem swargane, Dewi Uma methuk [361] sigra, tundhuk mendhak neng ngarsa, gya cinandhak remanipun, sinendhal gelunge wudhar.

25. Dewi Uma sru dennya jrit, reyab-reyab remanipun, nulya cinandhak sukune, kalih pisan gya sinungsang, sirahira neng ngandhap, sarwi ngandika Hyang Guru, warnanira yu utama.

26. Ananging rambutireki, reyab-reyab lir rasaksa, miwah swaraning panjrite, wus kaya pangriking ditya, sakala Dewi Uma, keneng sabdaning Hyang Guru, salin sipat lir raseksa.

27. Sarta ngrik kadya raseksi, hingucalaken saksana, hanjrit ningkemi padane, melas asih sambatira, dahat nuwun apura, ngaturaken tabatipun, Hyang Guru awlas ing garwa.

28. Pangandikanira aris, wis aja sira karuna, pupusen yen wus pasthine, sira awarna rasaksa, nanging jaba kewala, wadhagira iku besuk, dadi jodhone si Kala.

29. Alusira apan maksih, iya dadi garwaningwang, Hyang Guru anyipta age, ing garwanira kang uwa, sang Hyang Catur Kenaka, Dewi Laksmi namanipun, jim Laksana ingkang sasuta.

30. Ratu jim sipat raseksi, Dewi Laksmi cinarita, [362] kalangkung endah warnane, kembae lawan Dewi Uma, sang dyah sampun patutan, titiga pra samya jalu, nulya lami longkangira.

31. Prapteng mangke tan sisiwi, punika ingkang cinipta, binekteng angin praptane, sampun munggweng ngarsanira, Dewi Laksmi saksana, pinecat nyawanira wus, pinanjingaken raganira.

32. Uma kang sipat raseksi, nyawanira Dewi Uma, pan sampun pinanjingake, mring Dewi Laksmi raganya, wus nama Dewi Uma, dhasar kembar warnanipun, Laksmi lawan Dewi Uma.

33. Tetep sang dyah dennya dadi, garwaning Hyang Jagadnata, dene ta Uma ragane, kang sipat ditya sinungan, nama Bathari Durga, tinarimakaken sampun, marang ing Bathara Kala.

34. Runtut dennya palakrami, Durga lan Bathara Kala, wau ingkang winiraos, nenggih Sang Hyang Jagdnata, cinatur laminira, sampun gangsal welas tahun, denira neng pulo Jawa.

35. Semana miyarsa warti, lamun Kangjeng Nabi Ngisa, sampun tetep ing sedane, namung tiga welas warsa, dennya mengku sarengat, jeng Nabi lajeng pinikut, kinarya pangewan-ewan.

36. Marang sang Raja Herodhis, pinenythang marga pra-[263]patan, sedanira sinembeleh, tetepe dennya tumitah, haneng ing ngalam donya, jeng Nabi Ngisa pan amung, tigang dasa tigang warsa.

37. Langkung apes Kangjeng Nabi, duk cinepeng ratu kapir, tanpa males ing sedane, wusirantuk warta nyata, jeng Nabi sedanira, Hyang Guru suka agupuh, ngundhangi para jawata.

38. Wangsul marang tanah Ngindhi, wus samekta sigra budhal, kebut pra jawata kabeh, nenggih saking pulo Jawa, jim peri parayangan, kang samya  ngungsi rumuhun, ing mangke wangsul sadaya.

39. Mantuk marang tanah Ngindhi, kang kantun neng pulo Jawa, pan mung dhemit lami bae, setan miwah brekasakan, maksih tetep sadaya, nenggih dennira hangratu, marang ing Bathara Kala.

40. Mung punika ingkang maksih, kantung neng Nungsa Kambangan, wau ingkang winiraos, nenggih Sang Hyang Jagadnata, myang sagung para dewa, wus prapteng wukir Tengguru, lajeng hambabar swarga.

41. Para ratu tanah Ngindhi, jajahan kang tigang warsa, datan ewah panganggepe, nenggih dennira mangeran, marang Hyang Jagadnata, nanging ing wukir Tengguru, pan sampun kathah kang risak.

42. Kabuyutaning para ji, duk tinilar laminira, ing gangsal welas warsane, dadya sagung para raja, sadaya samya prapta, kang celak wukir Tengguru, mangun kabuyutanira.

43. Sang Hyang Guru yasa malih, kayangan wukir Kelasa, [364] apan gunung tanah Selong, gambaring swarga binabar, sagunging para raja, kang celak sadaya sujud, prapta neng wukir Kelasa.

44. Karya kabuyutan sami, aneng imbanging parbata, cinatur cendhake bae, reroncene tan winarna, buru lampahing konda, mangsuli caritanipun, Sang Resi Catur Kaneka.

45. Kadya sareng lampahneki, lan ing babar Manikmaya, nanging gantya winiraos, Sang Rsei Caturkenaka, titiga putranira, pra samya jalu kang sepuh, paparab Kanekaputra.

46. Mumpuni guna kasektin, myang jaya kawijayan, miwak kawicaksanan, anglangkungi ingkang rama, panenggak Resi Paksa, Pritanjala kang waruju, putra titiga pan samya.

47. Patut saking Dewi Laksmi, sawusnya puputra tiga, pan lajeng lami longkange, pirang warsa tan puputra, kang garwa nulya musna, cinipta maring Hyang Guru, kinarya lintuning Uma.

48. Raganira Dewi Laksmi, pinanjingan nyawa Uma, sang Dewi Laksmi nyawane, pinanjingken raga Durga, ingkang awarna ditya, Catur Kenaka winuwus, sapengkerira kang garwa.

  ۩۩۩ Pupuh 43 ۩۩۩
PANGKUR

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Kalangkung wiyoganira, nanging sampun pinupus [365] jroning galih, saben oneng garwanipun, Sang Hyang Caturkenaka, korud kamanira winadhahan cupu, ingaran retna Dumilah, musthikaning sosotyadi.

2. Ing saben-saben mangkana, honeng garwa korud kamanireki, nulya winadhahan cupu, sawusnya ing antara, winarisken cupu marang putra sepuh, ginegem neng asta kanan, retna Dumilah tan kaeksi.

3. Nalika Hyang Jagadnata, hangrengganu wukir Tengguru nguni, sasampuning para ratu, tanah Ngindhi sadaya, samya manut mangeran maring Hyang Guru, tedhaking Hyang Darmajaka, myang tedhakira Hyang Ening.

4. Miwah putra Sang Hyang Maya, ingkang aneng jagad sunyoruri, kang aneng jro samudragung, sadaya manut samya, mring Hyang Guru aneng wukir Tengguru, kinen lajeng ngejawantah, aneng marcapada sami.

5. Pinernahken sowang-sowang, panggenane dennya bebakal sami, ana ngalas ana gunung, desa aneng nagara, ana dadya pandhita myang dadya ratu, mung resi Kanekaputra, ingkang tan arsa sumiwi.

6. Marang ing Hyang Jagadnata, lajeng pamit mring rama mangun teki, tapa aneng samudra gung, tan telas dening toya, pan pitekur aneng ngudayaning alun, mustika retna Dumilah, ginegem asta maksih.

7. Pan wus pirang-pirang warsa, dennya tapa neng [366] telenging jaladri, wusnya gentur tapanipun, tejanira sumunar, ngayah wiyat kawistara mring Hyang Guru, sigra kinen amariksa, marang telenging jaladri.

8. Nulya samya pinariksa, pra jawata wangsul atur hudani, kang mawi teja sumunu, lamun maharsi tapa, neng samudra pitekur tapane bisu, boten teles dening toya, Hyang Guru kagyat lingnya ris.

9. Yeng mangkana wong kang tapa, timbalana iya mring ngarsa mami, lamun mopo tan lumaku, wasesanen kewala, aja nora kagawa mring ngarsaningsun, sandika kang para dewa, wangsul sadaya wus prapti.

10. Hing ngarsanira kang tapa, pra jawata handhawuhaken sami, tineter-teter meksa tan sumaur, kaku tyasing para dewa, kang tapa cinadhak aglis.

11. Nedya binopong kewala, hingaturaken marang ing Hyang Pramesthi, wanti-wanti kang hanjunjung, kang tapa datan obah, kinalihan kinapatan kajunjung, pineksa-peksa tan kangkat, senendhal-sendhal tan osik.

12. Kaku tyasing para dewa, muring-muring dadya sa-[367]mya gitiki, ana bithi ana jagur, kang tapa datan obah, dadya krodha pra jawata nyandhak gupuh, sagung gagamaning aprang, ana gada ana bindhi.

13. Hana dhendha myang bedhana, hana malu-malu mamrem mapiling, nenggala parasu limpung, hana nyakra nyantan ana tumama, kang tapa meksa tan osik.

14. Krodha Sang Bathara Brama, medalaken geni ratuning geni, saking sarira sru murub, binesmi kang atapa, datan pasah eca dennira pitekur, wulu salomba tan gigal, wus sirep urubing ngagni.

15. Sangsaya wuwuh kang tapa, cahyanira sumunu hanelahi, dadya jrih sadaya mundur, sagunging pra jawata, sampun prapta ing ngarsanira Hyang Guru, wus katur sahaturira, tiwase lampahireki.

16. Hyang Girinata saksana, hangawaki tumurun sampun prapti, satelenging samudra, ngarsanira kang tapa, mesem ing tyas Hyang Girinata wus weruh, kang sinedya tapanira, pangandikanira aris.

17. Heh babo mati raga, tapanira dene kepati-pati, apa ta kang sira jaluk, age sira ucapna, sun turuti apa sasedyanireku, yen amriha wicaksana, kawicaksananireki.

18. Wus ngluwihi ing sajagad, yen amriha sira guna [368] kasektin, apan ta wis luwih punjul, ing guna sektinira, lah ta apa kang sira sedya ing kalbu, apa sira mrih sisihan, mara pilihana sami.

19. Saisine swarga loka, widadara kalawan widadari, kabeh padha ayu-ayu, kang tapa datan obah, maksih ngeca-eca dennira pitekur, ngling malih Hyang jagadnata, lah iya ingsun wus uning.

20. Tanpa gawe temening wang, nama Guru dadya ratu swargadi, tan wruh sadurung tinutur, marmane sira tapa, sedyanira bisawa padha lan ingsun, dadi ratuning swarga, sinebuta ing sabumi.

21. Tapawa saleksa warsa, ingsun nora tapawa ing sahari, mongsa bisawa sireku, madhani jenegingwang, dadi ratuning swarga jer kari sepuh, ana maning kang atuwa, kang teja lan cahya wening.

22. Bumi langit parengira, ana maning iya ingkang ngungkuli, kang tuwa dhewe pan amung, ananing Hyang Wisesa, duk miyarsa kang tapa pitekur jumbul, Sang Resi Kanekaputra, gumuyu latah dennya ngling.

23. Ya ingsun Kanekaputra, sadurunge beta sudhah hudani, dhi haran Pramesthi Guru, guruning para dewa, yen amunge wruh ing kono bae durung, waspada jatining tunggal, tunggal wisesa dinalih.

24. Dinalih sepuh priyongga, henggonira bestu hestu-[369]ning sisip, sisip satemah kasiku, siniku mungguh hing Hyang, Hyang Wisesa duk misihe awang-uwung, bumi langit durung ana, kang ana dhingin punapi.

25. Nglingnya Sang Kanekaputra, tanpa ngucap jetung wasana mamrih, mamriya Bathara Guru, pinardiya dening Sang, tapa lemnggah heh kakang nedha wak ingsun, ing pangawruh jaten nana, kang durung ana ing kami.

26. Lan maninge sira kakang, ingsun gawa munggah marang swargadi, para jawata sedarum, kabeh sira rehana, sapa ingkang nora nurut ing rehireku, kabeh dera suralaya, kajaba yoga mami.

27. Sadaya matur sandika, Hyang Kanekaputra umatur aris, anenggih ingkang pangrungu, denireng Hyang Wisesa, karsaning Hyang tan ana pralamilanipun, kabeh sinung tetimbangan, ing ngandhap timbangan nginggil.

28. Bumi kalawan akasa, elor kidul wetan kulon nimbangi, sagara timbang lan gunung, geni timbang lan toya, padhang peteng rahina kalawan dalu, baskara lawan basanta, mung lintang kang datan mawi.

29. Jalu timbang lan wanodya, bapa biyung nini tim-[370]bange kaki, bibi paman ala ayu, kumet timbangan loma, namung uwa tan ana timbanganipun, dadya timbaganing lintang, sadurunge wus pinasthi.

30. Wus pinasthi lawan sira, apan anyar kapedhak Hyang Pramesthi, Hyang Girinata lingnyarum, lah kakang payo munggah, mring swarga Resi Kanekaputra wus, manut ing Hyang Girinata, sareng mesat ing wiyati.

31. Sapraptanireng, Hyang Kanekaputra tetep ngluruhi, mring para dewa sadarum, pra samya asih tresna, marang Resi Kanekaputra sumuyud, yata wonten kang winarna, suteng Rembuculung nguni.

32. Kathahipun kawan dasa, maksih dadya wawerining wiyati, ngrurusuhi karyanipun, rasaksa kawan dasa, sampun katur marang Hyang Pramesthi Guru, sigra denira parentah, marang ing jawata kalih.

33. Bathara Wisnu lan Brama, kinen numpes ditya kang ngrurusuhi, sutanira rembu Culung, dadya werining wiyat, gya tumandang Bathara Brama lan Wisnu, rumabaseng wil kang samya, dadya reregeding wiyati.

34. Rembu Culung sutanira, kawan dasa tinupes ing [371] ngajurit, namung satunggal kang luput, ngungsi mring marcapada, lajeng tapa Pathutjantaka ranipun, kuneng Hyang Girinata, nenggih kang sampun ngrenggani.

35. Kayangan wukir Kelasa, gantya ingkang winursita ing kawi, wonten gegempalan catur, apan sareng lampahnya, lan ing Ngindhi nanging ta gantya winuwus, wonten ratu karem dagang, trahira Nabi Ismangil.

36. Hing Nlajan nagaranira, lamun dagang bekta kaprabon jurit, Raja Sarkil namanipun, anut agama Ngisa, ing puniku sang raja Sakil anuju, kesah dagang reringkesan, tan mawi kaprabon jurit.

37. Mung bekta kapal satunggal, kang sinedya dagang mring tanah Ngindhi, ngiras watak harsa weruh, ratu kang ngaku Allah, kang kayangan aneng ing wukir, Tengguru, lampahira sampun prapta, laut geng tanah Ngindhi.

38. Katempuh ing angin topan, remuk palwanira sang raja Sarkil, tumpes awaking perahu, yata wonten kocapa, anenggih Empu Honggajali apanuju, pandhe aneng ing gagana, welas denira ningali.

39. Juragan remuk palwanya, tumpes rowangira tan ana kari, mung kantun pangagengipun, satunggal dereng pejah, kombak kambul kalempit kagulung alun, Sang Raja Sarkil saksana, sinember saking wiyati.

40. Sampun binekteng dharatan, sanget dennya kantaka [372] muntak warih, dangu enget pungun-pungun, mulat ing ngarsanira, wonten jalma amawa cahya sumunu, pekik tur maksih taruna, cinipta badhe kinanthi.

   ۩۩۩ Pupuh 44 ۩۩۩
KINANTHI

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Sarkil wus handugeng kalbu, yen puniku kang nulungi, bisane prapteng dharatan, dadya atetanya aris, dhuh angger sinten paduka, tutulung ing kawlas asih.

2. Pundi kawijilanipun, lan sinten sinambat ing sih, kang tinaken pasaja, yen putreng Empu Ramadi, Honggajali namanira, wayahipun Sang Hyang Ening.

3. Lah ta paduka puniku, saking nagari ing pundi, punapa nangkoda dagang, punapa namung lumaris, ing pundi, kula pan dede nangkoda, sejatosipun Narpati ing Nrajan praja kawula, paparab Sang Raja Sarkil.

4. Lampah kawula satuhu, pan inggih sedya sumiwi, mring kang samya pinangeran, dhateng para ratu Ngindhi, ngiras ambekta dagangan, kaselak manggih bilahi.

5. neng laut palwa ngong remuk, rencang sadaya ngemasi, sanadyan badan kawula, sayekti lamun ngemasi, yen sampun tinulungan, mring nak angger sang apekik.

6. Dhuh dhuh hadhuh putraningsun, kang asih ing ka-[373]walas asih, punapa kang sun walesnya, pan kawula utang urip, parenga boten pareng, nak angger kula aturi.

7. Tedhaka mring prajaningsun, ing Nrajan nagari langip, sawontene kawularsa, mamales dhawahe kang sih, satetes toya ing Nrajan, lan wonten suta ngong estri.

8. Dewi Sakka wastanipun, sajuga awon kang warni, punika lamun kaparenga, kawula turken anyethi, hangger dhumateng paduka, Hanggajali duk miyarsi.

9. Raja Sarkil wuwusipun, mesem ing tyas hanahuri, pukulun ing sih paduka, pan inggih sampun kapundhi, ing samangke tyas kawula, dereng nedya nambut krami.

10. Raja Sarkil lingira rum, sanadya hangger sang pekik, inggih dereng arsa krama, kedah-kedah kula turi, pinarekka dhateng Nrajan, boten ketang mung sahari.

11. Huningaa raosipun, toya ing Nrajan nagari, satuhunipun kawula, sasat ngluwari punagi, yen hangger meksa tan arsa, mring pun bapa anglengani.

12. yekti ngong tan purun mantuk, ing sapurug hatut wingking, dadosa panyahur kula, rehning sampun utang urip, Empu Hanggajali myarsa, adrenge Sang Raja Sarkil.

13. Langkung kepyan jroning kalbu, ing wasana hanu-[374]ruti, sigra sareng hangkatira, areruntungan wong kalih, Hanggajali susah ing tyas, dene dangune neng margi.

14. Dadya lon dennya humatur, kalangkung susah puniki, yen kamsiha lampah dharat, yekti yen lami tan prapti, paduka tuduh kewala, prenahe Nrajan nagari.

15. Saking ngriki leresipun, amrih enggalipun prapti, paduka kawula bekta, ing mangke margeng wiyatti, raja Sarkil cinandhak, binekta mesat wiyatti, neng marga datan winarna, wus prapteng Nrajan nagari.

16. Jujug panangkilanipun, kagyat wadya ningali, ing praptaning ratunira, dene ta amung pribadi, pan amung bekta satriya, satunggal kalangkung pekik.

17. Pan ing nguni kesahipun, dagang mring nagari Ngindhi, bekta baita satunggal, ing mangkya praptanireki, saking jaleg tanpa sangkan, wadyanya kang dherek nguni.

18. Satunggil datan kadulu, Sang Raja Sarkil jarwani, marang sagung wadyanira, tiwase lampah ireki, katempuh ing angin salah, palwa remuk neng jaladri.

19. Tumpes awaking perahu, siji tan ana kang keri, [375] mung sarirane kang gesang, tinulungan Hanganjali, binekta mentas dharatan, ngungun wadya kang miyarsi.

20. Raja Sarkil gya ngedhatun, tan kantun pung Hanggajali, animbali putranira, Dewi sakka sampun prapti, ing ngarsanira kang rama, tumungkul dennira linggih.

21. Marang mulat ing tetamu, wau Empu Hanggajali, mulat marang Dewi Sakka, kasmaran sajroning galih, tuhu yen ayu utama, ruruh ing pasemon wingit.

22. Sang retna pan sampun mundur, Raja Sarkil lingiraris, lah ta paran putraning wang, miyat warnane kang rayi, matura ingkang pasaja, punapa seneng ing galih.

23. Punapa boten panuju, matur Empu Hanggajali, pasaja ing senengira, sukeng tyas Sang Raja Sarkil, ing solah datan winarna, cinatur Mpu Hanggajali.

24. Pan wus dhinaupaken sampun, nenggih lan putrinireki, rinengga patemonira, sira Empu Hanggaji, lawan Retna Dewi Sakka, apanta lajeng garbini, duk lagya nyidham kaworan, Empu Hanggajali pamit.

25. Mring kang rama nuwun mantuk, dhateng tanah Ngindhi malih, hingampah-ampah tan kena, rehning maksih sinung kardi, marang ing Hyang Jagadnata, karya gagamaning jurit.

26. Mung meling sapengkeripun, yen lahire kang ja-[376]bang bayi, den namanana Sengkala, wusnya meling Hanggajali, mesat saking nagri Nrajan, wangsul dhateng ngindhi malih.

27. Kang tinilar samya ngungun, cinatur sang raja Sarkil, awlas mulat mring kang putra, dene ta dennya garbini, ngantos prapteng sangang warsa, jabang bayi dereng lahir.

28. Telas gendhinging dhudhukun, kang nggarap sang raja putrio, pan maksih seger kewala, miwah kang para maharsi, medal japa mantranira, raja Sarkil sru prihatin.

29. Dungkap ing sadasa tahun, dennya sang retnadi, pan maksih seger kewla, giyuh ing tyas raja Sarkil, kesah saking prajanira, tan hambekta bala siji.

30. Jajah wana gunung-gunung, nedya ngupaya jejampi, manggih ingkang para tapa, tan wonten ingkang kadugi, sung husada Dewi Sakka, babarken dennya garbini.

31. Wus mangkana lampahipun, pinangihan hing Ngijrail, sung sasmita niyup nyawa, nyebul astane kakalih, nulya musna tan katingal, garjita sang raja Sarkil.

32. Sinebul bunanipun, ngestokken rakiting nguni, [377] kang asung sasmita musna, panyebulira kaping tri, jabang bayi mijil sigra, jalu warnanya apekik.

33. Hamawa cahya sumunu, sarta wus kapanggih resik, tanpa bing-bing miwah erah, kang sarta ibunereki, tan mantra yen mentas babar, pan lajeng rencang tarincing.

34. Jabang bayi datan ayun, nesep mring ibunereki, pirang inya datan arsa, pan amung nesep driji, sinungan nama Sengkala, nglestarekaken ing nguni.

35. Ingkang rama welingipun, menggah geng kang jabang bayi, lir dinus ing gege toya, kalis sagunging sasakit, tuhu yen rare kajiman, sabisanira lumaris.

36. apan lajeng saged mabur, dedolanan mring wiyati hanenggih Jaka Sengkala, wus yuswa sadasa warsi, eram kang samya humiyat, cendhake bae winarni.

37. Sinemahken marang wiku, pan kenen mulange ngaji, eram kang para pandhit, landhepe ing tyasireki, barang ingkang den wulangna, tan alami nulya bangkit.

38. Kitab gung ngagung wus putus, tan ana den pakewuhi, sagunging para Pandhita, tumpak ngelmunira sami, malah kawicaksanannya, pasang limpating lulungit.

39. Hangluwuhi ingkang mumuruk, umur kalih welas war-[378]si, mothah marang ingkang eyang, taken sudarmanireki, linimur-limur tan kena, yen kang eyang tan jarwani.

40. Pamit kesah ndon anglangut, ngupaya marganing pati, kang eyang kewran ing driya, ing wasana hanjarwani, dhuh wayah ingsun Sengkala, wus diwasa sira mangkin.

41. Nora kena ngong lilipur, iya kulup sun jarwani, pan dudu jalma manungsa, sejatine apan ejim, iya kang yoga ing sira, kusuma jum trahing Nabi.

42. mPu Hanggajali ranipun, putraning Empu Ramadi, maksih mambu akrabira, sang Hyang Pramesthi, jiin kang padha pinangeran, marang para ratu Ngindhi.

43. Dhaupe lawan ibumu, sudarmanira ing nguni, purwane sung lunga dagang, iya marang tanah Ngindhi, katempuh ing angin salah, remuk palwaningsung kaki.

44. Wadyaningsu saperahu, tumpes siji nora kari, namung ingsun tinulungan, marang sudarmanireki, sun gawa mulih marang Nrajan, ingsun dhaupaken nuli, iya lawan ibunira, duk ngidam kaworan kaki.

45. Nuli pamit wong tuwamu, mulih marang tanah Ngin-[379]dhi, sun handheg-handheg tan kena, rehning maksih sinung kardi, marang ing Hyang Jagadnata, karya gagamaning jurit.

46. Mung mekas bae maringsun, manawa sira wus lahir, kinen ngarani Sengkala, marma sira iku kaki, sun jenengken Sengkala, pucunge ramanta nguni.

۩۩۩ Pupuh 45 ۩۩۩
P U C U N G

 (www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Duk miyarsa Sengkala suka kalangkung, dene sudarmanya, kusuma trah Nabi Sis, nembah matur lamun makaten eyang.

2. Hulun pamit dateng aduka pukulun, harsa ngabektiya, inggih dhateng ing sudarmi, hangupaya mring Ngindhi mugi paringgiha.

3. Ingkang eyang alon pangandikanipun, lamun adreng sira, nora kena sun gandholi, kudu-kudu ngupaya sudarmanira.

4. Sayektine nora bisa raganingsun, ngampah karepira, karana ngapa wus wajib, iya ingsun jumurung donga kewala.

5. Mugi-mugi sira gelisa kapangguh, lan sudarmanira, pakaryane pandhe wesi, neng gagana yen ora luhur samudra.

6. Sawusira linilan ing pamitipun, gya jaka Sengkala, mring kang eyang hangabekti, mundur lajeng mesat marang ing gagana.

7. Kang tinilar sadaya sami wulangan, ibu miyang kang eyang, lam-lamen wadya sanagari, kari tis-tis koncatan ing sotyanira.

8. Kuneng nagri ing Nrajan ingkang winuwus, lampahe [380] Sengkala, wus prapta tanah Ngindhi, neng gagana mulat luhuring samudra.

9. Wonten teja saking mandrawa sumunu, winawas jro teja, wonten sujalma alinggih, sarwi pandhe aneng saluhuring toya.

10. Datan mawi abahan mung paron dhengkul, kepel palunira, kang kinarya supit jriji, spuh idu ububan panasing grana.

11. Tanpa geni mung pinandeng wesi luluh, garjita jroning tyas, Jaka Sengkala mrepeki, prapta lajeng tumundhuk neng ngrasanira.

12. Empu Hanggajali kagyat dennya dulu, wonten rare prapta, pekik cahyanya nelahi, saking wiyat bisa lungguh luhur toya.

13. Kendel dennya pandhe hatetanya rum, heh sireku sapa, bisa prapta ngarsa mami, sira jinising jim apa ta manungsa.

14. Hangakuwa ngendi pinangkanireku, miwah sedyanira, kongsi prapta ngarsa mami, sapa namanira miwah kang ayoga.

15. Kang dinangu pesaja ing aturipun, wartine jeng eyang, ing Nrajan sang raja Sarkil, kangjeng ibu manungsa ran Dewi Sakka.

16. Sudarma ngong jinising jim wartinipun, Hanggajali nama, pinangkane saking Ngindhi, sinung nama saking welinging sudarma.

17. Pun Sengkala duk lagya wawrat jeng ibu, tinilar, [381] jeng rama, mantuk dhateng Ngindhi malih, lamun lahir kinen mastani Sengkala.

18. Dene prapta kawula Ngindhi pukulun, mung nedya ngupaya, ing sudarma yun ngabekti, neng gagana kawula ningali teja.

19. Jroning teja kawula wawas pukulun, paduka katingal, pandhe neng luhur jeladri, sami lawan welingipun kangjeng eyang.

20. Yen jeng rama inggih pandhe karyanipun, neng luhur samudra, milanipun kawula glis, marek ngarsa paduka sedya nyatakna.

21. Hanggajali miyarsa suka kalangkung, yen mangkana sira, kulup putra ngong pribadi, kang sun tinggal wetengan neng nagri Nrajan.

22. Hiya ingsun kulup sudarmanireku, Sengkala saksana, marek ing ngarsa ngabekti, ngaras pada rinangkul lungayanira.

23. Wus mangkana kang putra tinundhung mantuk, marang nagri Nrajan, tut wuri ngibunireki, ngrasa ana suka wibaweng nagara.

24. nanging ingkang putra lenggana kalangkung, kedah nut sudarma, anglebur tapak ireki, ngrasa ana pratingkahing mati raga.

25. Ingkang rama nglegani putra dennya nut, salampah jantranya, tansah hing rahina wengi, ngawasaken satingkahira kang rama.

26. Dennya pandhe karya gegaman prang pupuh, tan ma-[382]wi abahan, mung tinangan bisa dadi, garap wesi kadya balethok kewala.

27. Dadya matur Jaka Sengkala wot santun, punapa wontena, pukulun ingkang nimbangi, sining jagad ing guna sekti paduka.

28. Ingkang rama sarwi mesem, sahuripun, kulup iya ana, apan eyangmu pribadi, kang mumuruk, kabeh guna sekti ingwang.

29. Hiya padha hanglakoni karyanipun, Sang Hyang Jagadnata, peparab Empu Ramadi, kinen karya gagamaning  para dewa.

30. Duk miyarsa Jaka Sengkala wotsantun, lamun makatena, kawula anuwun pamit, sowan dhateng rama paduka jeng eyang.

31. Hulun nedya hanglebura tapakipun, supados angsala, ing pamulang guna sekti, ingkang rama alon dennira ngandika.

32. Hiya ingsun jurung, sedyanireku, nuli ulatna, enggone eyang ireku, kang pandhe gagana, karya gagamaning jurit, iya namung ingsun lawan eyangira.

33. Wusnya sinung tedah Sengkala wot santun, mundur saking ngarsa, lajeng mesat ngawiyatti, pan kakejer ngawasaken keblat sakawan.

34. Dangu-dangu ningali teja sumunu, neng luhuring [383] mega, jro teja wonten linggih, sarwi pandhe gagaman tanpa abahan.

35. Pan wus kadya kang rama pratingkahipun, Sengkala wus duga, yen iku eyangireki, lajeng marek ing ngarsa angaras pada.

36. Sang Hyang Empu Ramadi kangyat handulu, alon hatetanya, lah ta sapa sira iki, prapta banjur anungkemi padaningwang.

37. Kang dinangu nembah alon aturipun, kalamun kang wayah, putranipun Hanggajali, patut saking putri Nrajan Dewi Sakka.

38. Purwa madya wasana pan sampun katur, dhaupe kang rama, nenggih lan ibunereki, ingkang eyang miyarsa kalangkung suka.

39. Yen mangkana sira iku wayah ingsun, patut putri Nrajan, kaliwat trima mami, sira perlu seba marang jeneng ingwang.

40. Haran mengkono wus kalakon sira kulup, apanggih lan ingwang, sartane wus hangabekti, becik nuli baliya sudarmanira.

41. Lamun ora miluwa ibunireki, sakarepmu ana, iya ing Nrajan nagari, ingkang wayah tur sembah sanget lenggana.

42. Yen wangsula mring rama miwah mring ibu, sedya ngong tan liyan, pejah gesanga sayekti, namung nedya nglebur tapake jeng eyang.

43. Wus mangkana Sengkala ing siyang dalu, tansah lunggweng ngarsa, ngawasken tingkah ireki, ingkang eyang dennira karya gegaman.

44. Mung kinarya sarat nganggo paron dhengkul, palu [384] kepelira, jatine ingkang sayekti, dadine kang gagaman sarta lancipta.

45. Eram ing tyas Sengkala dadya umatur, dhuh eyang punapa, sadya isining bumi, wonten ingkang nimbangi sekti paduka.

46. Ingkang eyang mesem dennira sumaur, sayekti ya ana, kulup ingkang ngungkuli, marang ingsun putraning Hyang Jagadnata.

47. Gagedhunging dewa ran Bathara Wisnu, iku wus tan ana, ing tri loka kang nimbangi, kasetene myang guna prawiraning prang.

48. Pinarnahken jagad lor kayanganipun, kaprenah wakira, Bathara Suman prajurit, lan sudarmanira lagi sanak misan.

49. Dene Sang Hyang Jagadnata lawan ingsun, lagya nak ing sanak, eyangira Sang Hyang Ening, pan arine tumulidene Hyang Tunggal.

50. Duk miyarsa Jaka Sengkala won santun, yen makaten eyang, kawula anuwun pamit, sapunika mugi tuwan lilanana.

51. Badhe sowan inggih meing Bathara Wisnu, supaya mulata, pratingkah ing guna sekti, pinten banggi yen angsala wulangira.

52. Ingkang eyang pangandikanira arum, lah iya sebaha, kulup pan ingsun jurungi, yekti lamun kena ing sasedyanira.

53. Lamun puruhita mring Bathara Wisnu, nora kukura-[385]ngan, kulup ing guna kasektin, nanging kudu laku brangta marang tapa.

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

Wonten andhakipun Pupuh 46-55 Tamat.

SEJARAH TAPEL ADAM pupuh 31-37

۩۩۩ Pupuh 31 ۩۩۩
ASMARADANA

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Sira nini den timbali, ing ramanira Sang Nata, kinen mulata warnane, satriya jim ingkang prapta, ing kana ya weruha, panuju lan oranipun, padha pesajan kewala.

2. Kumenyut sang raja putri, wantuning dyah wus diwasa, karaseng tyas supenane, kaya na empere uga, timbalane kang rama, sang kusuma kering sampun, sapraptanireng jro pura.

3. Sakedhap sang dyah ningali, mring kang lunggweng [260] ngarsa Nata, namung sagebyaran bae, sareng paguting paningal, upama panjang putra, tumibeng sela kumepyur ing tyas kalihnya.

4. Tumungkul merang sang putri, pinandeng mring tamunira, srimpang-srimpung ing lampahe, jujug wurine kang rama, awor parekkan kathah, kang rama mesem lingnya rum, nini den kapareng ngarsa.

5. Bagekna rakanireki, aja sira taha-taha, apan sanakira dhewe, pan wayahe pamanira, yayi Prabu Maldewa, lawan sira prenahipun kaponakan naking sanak.

6. Nanging mengko wus sun ambil, dadi putraningsun tuwa, wajib ngabektiya age, sang kusuma duk miyarsa, timbalane kang rama, tur sembah merang kalangkung, palarasan undurira.

7. Wangsung mring kaputren malih, lawan sapawonganira, kang rama suka gujenge, sarya lon dennya ngandika, lah iku putra ningwang, warnane arinireku, pawestri amung sajuga.

8. Ugungan sangkaning alit, marma gungane kaliwat, yen warnane sedheng wae, rehning wukir kurang praja, dadi wagu tenaga, pasajan bae akingsun, lamun panuju tyasira.

9. Sun aturken anyethi, yen tan panuju ing karsa, mung dadiya kadang wae, Hyang Nurasa duk miyarsa, timbalane sang Nata, dheku sarya lon turipun, kasuwun kalingga murda.

10. Timabalan Sri Narapati, tan kenging hulun matura, [261] sampun kang kinarsakaken, nugraha pinaringan garwa, tur putrining Narendra, lamun botena kasuwun, nadyan pinaring pawongan.

11. Parang kawula nampik, nadyan silih kinarsakna, pejah kawula samangke, paran hulun yen sageda, suminggah ing sakarsa, yenti yen kawula manut, ing reh kangdarbe nagara.

12. Sukeng tyas Raja Rawangin, miyarsa ing aturira, mesem sarwi ngandika lon, yen wus panuju tyasiram, sayekti ingsun pasrah, iya mring arinireku, miwah saisining pura.

13. Kabeh pasrah ing sireki, jro kadhaton pulo Darma, apa sakarsanirangger, kabeh pan wus darbekira, lah mara putraningwang, pondhongen garwanireku, aja sira taha-taha.

14. Sagunging parekkan cethi, kabeh padha angiringa, gustinira mring kaputran, Hyang Nurasa lengser sigra, saking ngarsa Narendra, gumerbeg pawongan pungkur, yata wau sang lir retna.

15. Wus maharjeng busanadi, lungguh neng kanthil mutyara, aneng ing dalem kaputren, sampun ngaturan uninga, lamun tetamu prapta kagyat ing tyas sang retnayu, kapelak tamu praptanira.

16. Sang retna tumurun aris, saking palenggahanira, sang kakung mrepeki age, sang dyah mendhak arsa nembah, cinandhak astanira, dhuh kusuma jiwaningsun, gusti sampun awot sekar.

17. Ngilangken langening bumi, sang retna sinambut [262] sigra, binekta mring papremane, suka sagungging parekkan, jim peri parayangan, wangsul matur mring sang Prabu, hentyarsarira miyarsa.

18. Miwah rakyana apatih, wus medal saking jro pura, wadya jim winarta kabeh, yen satriya jim ing Maldewa, kang tapa jroning guwa, wus pinundhut ing Sang Prabu, minantu jro pura.

19. Dhaup lan sang raja putri, wadya jim suka sadaya, wau kang aneg kaputren cinaturaken kewala, kang lagya sih sinihan, langening sih tan winuwus, semana Sanf Hyang Nurasa.

20. Wus Nyipta tanajultarki, mengku minta yoga, kang garwa lajeng wawrate, prapteng mangsanira babar, jalu pekik warnanya, amawa cahya sumunu, pinundhut putra kang eyang.

21. Sampun sinungan kekasih, nama Sang Hyang Darmajaka, damar met pulonamane, jaka met namaning arga, didus lan gege toya, menggal geng kalawun-lawun, gung subrangta mati raga.

22. Hyang Nurasa sasampuning, lan garwa yoga satunggal, gya nyipta kahyangan dhewe, aneng jroning guwa wenang, sadhasaring telaga, luwih saking jro kadhatun, asring kayanganira.

23. Sasat langening swargadi, sarwa retna myang sosotya, tan siwah lawan gambare, kang saking ing redi dhasar, Sang Hyang Nurasa sigra, lan kang garwa sru manekung, manungku ing puja mantra.

24. Maladi semedi hening, maneges karsanira Sang, [263] nglangken ponca driyane, manjing jroning alam marwah, reh ajal kamulanya, saliring rasa kinumpul, nganakken gaibing rasa.

25. Antuk kalih atus warsi, denira manungku puja, kang pinusthi jroning tyase, minta yoga malih ingkang, linuwih wus katrima, cahya rasa gya tumurun, kang garwa lajeng wawratnya.

26. Sawusnya ngantara lami, prapteng mangsanira mbabar, jalu tur pekik warnane, luwih saking ingkang raka, mawa cahya nugraha, kadya kartika mabangun, praba kang munggwing wadana.

27. mancur ngunguwung nelahi, pan sampun sinungan nama, nenggih Jadji paparabe, Jadji tegese pan wenang, manut namaning guwa, lan malih jujukipun, Sang Hyang Wening tegesira.

28. Dene ta cahyanireki, anglangkungi weningira, sor toya jro telagane, wus tan kalih lan kang rama, kukuwunging wadana, pinuja mantra kalangkung, wus dinus ing gege toya.

29. Diwasnira kepati, subrongta amati raga, kang rama tumpah ngelmune, sakwruhira sadaya, myang sagunging pusaka, katampaning putri sampun, lan sinung pustaka darya.

30. Surat pemutane nguni, slampahira kang rama, miwah kang eyang, sadaya ingangge sampun, wus dadya kahanan tunggal.

31. Tan kena ingaranan kalih, pama sekar lan wanginya, [264] Hyang Nurasa ing wangine, ya ananira Hyang Wenang, tan kena pisahane, wus dadya tunggal sawujud, cinatur mangsa punika.

32.  Mareng jaman Nabi, ya Ibrahim kali lilah, dene ing ngalam donyane, etang saking tahun Adam, nenggih ing tahun surya, kali ewu sangang atus, lamun ing tahun sasangka.

33. Kalih ewu langkung neki, sangang atus wolung dasa, lan gangsal warsa punjule, Sang Hyang Wenang sawusira, amilih mring rama, hanggalih suraosipun, nenggih kang pustaka darya.

34. Dadya karsa angluluri, salampahira kang rama, miwah kang eyang lampahe, saking katimuranira, denya mrih mati raga, lelana andon anglangut, witirantuk kaluwihan.

35. Luwih saking sektining jim, pinunjuling tri lokaya, saking matenging tapane, sawusnya osik mangkana, Sang Hyang wenang saksana, tilar kayanganira wus, medal saking jroning guwa.

36. Mayeng ngubengi pasisir, lelana jajah wanarga, anut parane sukune, sakidulipun Kusniya, kang aran pulo Dewa, ingkang ageng pulonipun, sadaya pan kalih welas.

37. Kajawi kang alit-alit, tan wonten kang kalangkung-kalang-[265kung, wus jinajah sadayane, marang sira Sang Hyang Wenang, jurang kali myang guwa, alas-alas gunung-gunung, saben kendel tan lelampah.

38. Saenggene mati ragi, sawarnining tapa-tapa, pan wus linampahan kabeh, tapa ngalong tapa ngidang, tapa sajroning samodra, tapa geni murub, tapa saluhuring mega.

39. Tapa jejer tapa linggih, tapa melek tapa nendra, tapa ngeli tapa dede, tapa ngon lampahing surya, tapa angum ing toya, linampahan sadaya wus, kang kocap pustaka darya.

40. Malah-malah den wuwuhi tapane kang rama, miwah kang eyang tapane, pirang-pirang atus warsa, dennya kapati tapa, wus kena saciptanipun, dennya ngungkurken agama.

۩۩۩ Pupuh 32 ۩۩۩
PANGKUR

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Dadya hardanira dadra, dennya nedya nutugi sruning budi, nasar-nasare linantur, dening kang murbeng jagad, Sang Hyang Wenang kang kadya sukaning kalbu, pinangeran ing sajagad, sinebuta ing sabumi.

2. Dene ta saisining rat, ciptaning tyas wus tanana nimbangi, marang kaluwihanipun, pan wus nora kapalang, dennya nedya angaku Hyang Maha Luhur, tanana winalang driya, kabeh saisining bumi.

3. Sawusnya telas sedaya, pulo-pulo sakidul Male-[266]bari, jinajah sadayanipun, kendel neng pulo Dewa, yeku ugering pulo sadayanipun, kang sakidul kilenira, ing Kusniya Malebari.

4. Nami dewa namanira, nadyan pulo darma namanireki, ya Darmadewa ranipun, cinatur pulo dewa, datan wiyar nanging wingite kalangkung, gununge namung satunggal, alit nanging langkung inggil.

5. Namanipun wukir tunggal, saking tebih kasebut dadi sawiji, dewa tunggal namanipun, kendelira Hyang Wenang, aneng pucak gunung manungku manekung, nanedha mung tinekana, sasedyanira dennya mrih.

6. Pinangerana ing jagad, kuneng ingkang lagya nungke semedi, gantya wau kang winuwus, nenggih ing pulo darma, sira raja Rawangin sumalah sampun, kaprabon marang sang wayah, Darmajaka gumantyaji.

7. Jujuluk Hyang Darmwasesa, ingkang eyang kayangan aneng wukir, kasub karatone punjul, Sang Hyang Darmawasesa, sagung wadya bala jim sami sih lulut, cinatur sampun akrama, dhaup lan putrinireki.

8. Ratu Jim raja Sikanda, langkung endah nama Dewi Sikandi, ing Selong kayanganipun, sira raja Sikanda, marga saking kasor kaluwihanipun, marang Hyang Darmawasesa, dadya nungkul atur putri.

9. Runtut dennya palakrama, reroncene ing tingkah [267] tan winarni, sondhake bae cinatur, mburu lampahing kondha, Sang Dyang Darmawasesa lan garwa sampun, puputra gangsal kathahnya, pambajengira pawestri.

10. Langkung endah warnanira, apeparab nenggih Dewi Dremani, Dremana panenggakipun, jujuluk Sang Hyang Dwija, ingkang rayi Triyata nulya rinipun, nama Hyang Caturkenaka, wuragil Sang Poncaresi.

11. Putra jalu sakawannnya, samya karem subrongta mati ragi, kuneng malih kang winuwus, anenggih Sang Hyang Wenang, ingkang aneng wukir tunggal sru manekung, apanta sareng kewala, lan kang raka lampahneki.

12. Dennya krama myang puputra, nging caritanira kinarya genti, Sang Hyang Wenang sapucaking gunung, ngilangaken poncadriyanya, sang Hyang Wenang sampun manjing.

13. Nenggih salebeting alam, kang amengku obah osikireki, ing alam sedayanipun, wus antuk jroning puja, yen katekan barang ing sasedyanipun, sigra mbabar gambarira, cinipta dadya suwargadi.

14. Gumatung saluhur mega, lan pucaking gunung pan datan tebih, serakitireng swargagung, wus kapetha sadaya, katon saking mandrawa prabanya murub, sagunging jim pulo dewa, sadaya wus nganggep yekti.

15. Lamun kang murbeng bawana, wus kawentar saking jum tanah Ngindhi, myang Keling wus kathah manut, [268] ngidhep mring Sang Hyang Wenang, nganggep nyata lamun Hyang kang Maha Luhur, kuneng kang wus akayangan, neng kaswargan luhur wukir.

16. Wonten ingkang winursita, kang jumeneng nenggih ratuning Keling, ejim kamanungsan tuhu, Prabu Ari namanya, sutaning jim Saroba ing purwanipun, kapencut rabi manungsa, putrining sang rajeng Keling.

17. Ratuning ingkang kina, rajeng Keling nama raja Wisadik, arinira sang aprabu, Sangadik ing Benggala, tinanem neng nagri Keling pejahipun, Wisadik pinrep ing ngaprang, pejah dening Prabu Ari.

18. Tilar putri mung sajuga, apan lajeng kagarweng Prabu Tr, Retna Wisawati iku, langkung endah warnanya, lan sang Perabu Ari Wisawati sampun, patutan estri sajuga, peparab dewi Sahoti.

19. Langkung endah warnanira, cahyanira nukmeng wulan nelahi, mangkana sang Ari Prabu, samana wus miyarsa, lamun wonten neneka neng pucak gunung, wukir tunggal pulo dewa, ngaku Hyang kang murbeng bumi.

20. Jujulikira Hyang Wenang, bisa nyipta kaswargan luwih adi, datan sumeleh gumantung, aneng saluhur mega, sagunging jim pulo dewa wus samya nut, mangeran mring kang neneka, sadaya wus nganggep yekti.

21. Lamun kang murbeng bawana, nadyan jim tanah Ngin-[269]di  myang Keling, kathah kang wus sami anut, ngidhep mring wukir tunggal, nganggep nyata lamun Hyang kang Maha Luhur, wus tetela pamyarsannya, langkung duka Prabu Ari.

22. Mesat saking puranira, marang wukir tunggal nedya ngayoni, marang kang ngaku Hyang Agung, prapta ning pulo dewa, duk ngungkuli swarga pipindhan sumaput, nibeng bantala kantaka, sawungune mesat mulih.

23. Wali-wali kapingtiga, Prabu Ari dennyarsa hangayoni, saben ngungkuli sumaput, dadya ing tyas rumasa \, yen kasoran barang kaluwihanipun, dennya tan keneng kungkulan, dadya manut Prabu Ari.

24. Nungkul marang Sang Hyang Wenang, amangeran ing tyas wus nganggep yekti, lan ngaturaken putrinipun, minangka pratondhanya, Retna Dewi Sahoti, kagarwa sampun, marang sira Sang Hyang Wenang, duk samana wadya Keling.

25. Ejim utawi manungsa, sampun mantuk marang ratunireki, sadaya anganggaep tuhu, yen kang murbeng bawana, yata wau Sang Hyang Wenang kang winuwus, kang aneng swarga pipindhan, lan garwa dewi Sahoti.

26. Nekakken ing karsanira, myang garwa nungku muja semadi, kang cinipta ing panekung, tanajultarkinira, unggah turun ing tuwuh nulya handulu, ilapatireng Pangeran, cahya ingkang monca warni.

27. Murub ngunguwung prabanya, ireng-putih-abang [270] kalwan kuning, rasa mulya gya tumurun, kang garwa lajeng wawrat, prapteng mangsanira lan wawratanipun, mbabar putra mijil Akyan Pramana tegesireki.

28. Asipat kadi manungsa, kinuling-ling ing cahya anglimputi, ingkang pramana gya dinus, nenggih ing toya gesang, bisa musik nulgya cahya warna catur, wus ngumpul dadya satunggal, cahya ingkang abang manjing.

29. Marang ing cahya kang jenar, cahya kuning manjing mring cahya langking, ireng manjing marang pingul, putih manjing pramana, wus sipat jim amawa cahya sumunu, sinung nama Sang Hyang Tunggal, kukuwunge hanelahi.

30. Diwasa kapati tapa, salampahe kang rama den luluri, myang kang eyang lampahipun, hanggung handon lelana, jajah alas jurang guwa gunung-gunung, tan alami antaranira, ingkang ibu wawrat malih.

31. Prapteng mangsanira mbabar, mijil Akyan kembar jalu lan estri, apan urip tegesipun, cahyane maya-maya, kalihipun dinus toya gesang sampun, bisa mosik sinung nama, ingkang sepuh Sang Hyang Ening.

32. Dewi Yati kang wanodya, kalihipun nama cahya nelahi, diwasanipun kalangkung, subrangta mati raga, jajah alas guwa gunung-gunung, tan pae lawan kang raka, dennya karem mati ragi.

33. Cinendhak lampahing kondha, reroncene carita tan winarni, Sang Hyang Tunggal kang winuwus, apan sampun akrama, dhaup lawang ingkang uwa putrinipun, nenggih Darma wasesa, pambajeng Dewi Dermani.

34. Runtut dennya palakrama, Sang Hyang Tunggal la-[271wan Dewi Dermani, nalika mangsa puniku, nenggih ing ngalam donya, hamarengi jaman kenabiyanipun, nenggih Jeng Nabi Suleman, agamanira pan maksih.

35. Sarengat Jeng Nabi Musa, nuju tahun Adam yen tahun rawi, tigang ewu gangsal atus, lamun ing tahun wulan, tigang ewu nem atus langkung pipitu, duk semana cinarita, ratuning Jim tanah Indhi.

36. Selong Keling sapengetan, kathah murtat marang ing kangjeng Nabi, Suleman pra samya manut, marang ing pulo dewa, dennya kasor barang kaluwihanipun, marang sira Sang Hyang Wenang, wus katur ing kangjeng Nabi.

37. Suleman ratuning jagad, lamun para ratu jim tanah Ngindhi, sapengetan pra samya nut, mangeran ing Hyang Wenang, nganggep nyata lamun Hyang kang Maha Luhur, jeng Nabi kalangkung duka, sigra kinen anglurugi.

38. Ratuning jim lawan setan, kang kinarya titindhih ing ngajurit, raja Sakkar namanipun, pan pitung ewu yuta, ejim setan sadaya, kang samya nglurug, sapraptaning pulo dewa, pinethukaken jurit.

39. Remening prang tan winarna, ejim pulo dewa [272]  prang kalindhih, dennira karoban mungsuh, Sang Hyang Wenang saksana, medalaken nenggih kaluwihanipun, amasang aji kamayan, pangabaran guna sekti.

40. Pamungkasing kaluwihan, pangapesing setan kalawan ejim, Sakkar sagolonganipun, kinenan ing kemayan, pitung ewu yuta mamar netranipun, samya bingung bilulungan, tanpa karkat tanpa budi.

41. Sakkar nulya asrah tobat, sabalane nungkul srah pati urip, katrima panungkulipun, marang ing Sang Hyang Wenang, ingkang kantun ing wuri samya lumayu matur ing Nabi Suleman, yen kasor pucunging jurit.

۩۩۩ Pupuh 33 ۩۩۩
P U C U N G

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Yen wus nungkul raja Sakkar sawadya gung, mring kang ngaku Suksma, jeng Nabi duk amiyarsi, langkung duka sigra medalken mujijat.

2. Rinangkepan ing tumbal serananipun, sarat rajah-rajah, myang donga kang liwih-luwih, sawusira samekta sadayanira.

3. Sigra ratuning angin ingkang tinuduh, ambekta tutumbal, marang pulo dewa sami, kalih welas pisan pinendheman tumbal.

4. Miwah tanah Ngindhi sapangetanipun, samya pinendheman, gening jim kang murtat sami, nadyan jroning samodra wus pinendheman.

5. Alas-alas jurang guwa gunung-gunung, datan kalangkungan, antara ing pitung ari, kangjeng Nabi kabuling istijratira.

6. Bumi horeg sarta sebawa gumludhug, lor kidhul sa-[273]huran, gora reh hanggegirisi, prahara wor lawan udan poncowara.

7. Peteng dhedhet erawati wargyut, jaladri prakempa, lindhu bumi gonjang-ganjing, pitung dalu ibekan ing sabuwana.

8. Pulo dewa kalih welas pan baledug, caritannya dadya, sewu pulo alit-alit, miwah tanah Ngindhi sapangetanira.

9. Kathah bumi belah gunung samya guntur, jim setan busekan, tambuh solahira sami, tan kuwawa nandhang panasing tutumbal.

10. Sanggenipun tangis jim setan gumuruh, dene Sang Hyang Wenang, sagarwa putrane sami, ngungsi manjing dhasaring bumi kasapta.

11. Datan Kantun lan sakula warganipun, dene raja Sakkar, kombul binekta ing angin, tibeng ngarsanira jeng Nabi Suleman.

12. Kawuwusa kang kang ngungsi bumi kapitu, nenggih Sang Hyang Wenang, sagarwa putranireki, lan sakadang warga balane sadaya.

13. Myang telukan Jim Ngindhi kathah kang tumut, mring dhasar pratala, nenggih ingkeng den ungseni, ratuning jim nanging sipat naga.

14. Hyang Anantawisesa jujulukipun, apan trahing [274] ngejam, punika ingkang ngratoni, dhasar bumi sadaya kang sipat naga.

15. Sang Hyang Wenang jangji yen slameting laku, ing pangungsenira, marang dhasaring bumi, putranira estri kinarya hubaya.

16. Dhinaupken nenggih lawan sutanipun, ran Anantadewa, sawusnya ngantara lami, dennya ngungsi dhasaring bumi kasapta.

17. Duk samana miyarsa ing sedanipun, jeng Nabi Suleman, Hyang Wenang suka tan sipi, lawan ingkang raka Hyang Darmawasesa.

18. Lan sakula wargane pan pamit wangsul, marang ngalam donya, mring jaman kajiman malih, Hyang Anantawisesa nenggih jangjinya.

19. Dewi Yati dhaupe lan sutanipun, ananging sang retna, tinantun lumuh tan sipi, yen kang raka Sang Hyang Ening dereng krama.

20. Dene benjing lamun ingkang raka sampun, hadarbe sisihan, ing sakarsa anglampahi, Sang Hyang Wenang anut ature kang putra.

21. Hyang Anantawisesa panuwunipun, sampun sinemayan, yen wus krama Sang Hyang Ngening, Hyang Anantawisesa anut kewala.

22. Marang Sang Hyang Wenang ing sumadosipun, sawusnya mangkana, Sang Hyang Wenang sigra mijil, nenggih saking dhasaring bumi kasapta.

23. Lan sagarwa putranira datan kantun, sakula warganya, ingkang datan lajeng naming, Sang Hyang Darmajaka sakula warganya.

24. Susah dening kayanganira wus lebur, nenggih pu-[275]lo dewa maledug dadya alit-alit, pan ing nguni namung kalih welas.

25. Pan ing mangkya pulo rolas dadya sewu, dadya kendel samya, kayangan tengah jaladri, Sang Hyang Darmajaka sakula gotrahnya.

26. Yata wau ingkang lajeng lelampahipun, marang ngalamdonya, Sang Hyang Wenang aneng Keling, Sang Hyang Ening kayangan neng tengah Selan.

27. Sang Hyang tunggal neng Ngindhi kayanganipun, wukir geng watesan, antarane tanah Ngindhi, lan ing Keling dening jim kathah-kathah.

28. Pan amilih kayangan sasukanipun, ana kayangan, jurang pereng kali-kali, myang kayangan alas gunung guwa-guwa.

29. Cinarita apan pirang-pirang atus, kang nama jim raja, sasukanira mimilih, ing kayangan tan pisah sabalanira.

30. Ana ingkang kayangan neng kayu neng watu, ana neng samodra, kang saweneh maksih kari, akayangan dhasaring bumi kasapta.

31. Kawuwuhan kang kayangan samudra gung, Hyang Darmawasesa, putranipun kinen sami, angluluri lampahe kang eyang-eyang.

32. Anyiptaha wekasanireng tumuwuh, aneng ngalamdonya, yekti mbabaraken wiji, nunuwuna sisiyan sajroning pujo.

33. Hami tuhu kang putra sakawan, kesah sowang-sowang, samya mrih prenah pribadi, denirarsa manungku ing puja mantra.

34. Wus sirantuk lajeng samya sru manekung, manung-[276]ku ing puja, anyipta tanajultarki, tinarima dening Hyang panuwunira.

35. Pan sakawan pisan antuk jodho sampun, kang manungsa puja, dhaup lan putrining ejim, Prabu Baniyada gangsal putranira.

36. Ingkang estri sakawan satunggil jalu, nama Baniyara, pambajeng sampun akrami, dhaup lawan putri jim Bumimariyam.

37. Nama Dewi Sasti suteng raja Wastu, panenggake nama, Dewi Niyari yu luwih, ingaturaken dhaup lawan Sang Hyang Dwija.

38. Arinipun Dewi Nisoyi ranipun, dhaup lan Tiryata, arine Dewi Nirati, dinahupaken lan Sang Hyang Catur Kenaka.

39. Ponco Resi lan Dewi Niyati dhaup, catur kramanira, runtut datan walang ati, kuneng ingkang wus samya amanggih garwa.

40. Gantya ingkang winarna caritanipun, nenggih Sang Hyang Wenang, kang kayangan tanah Keling, apan sareng lampahe lawan kang raka.

41. Sang Hyang Darmawasesa denira nuduh, mring putra sakawan, amrih mencaraken wiji, nungku puja catur minta jodho samya.

42. Sang Hyang Wenang enget ing ngubayanipun, lan Antawasessa, ratuning jim ngratoni, soring bumi kapitu kang sipat naga.

43. ingkang putra Sang Hyang Ening gya tinuduh, amriya wekasan, ing reh mbabaraken wiji, tinedhaha jro puja sisiyanira.

44. Sang Hyang Ening mituhu sadhawuhipun, kesah [277] angupaya, nggen kang sampun denira mrih, nungku puja wusnyantuk wukir ngasmara.

45. Sugra wau dennya nglekasken manekung, manungku ing puja, maladi semedi hening, anrang cipta mung lawan pribadinira.

46. Sampun lami antara dennya manekung, pirang-pirang warsa, nulya wonten ratuning jim, ingkang prapta angaturaken putrinira.

47. Nenggih raja Wastuba peparabipun, putranya yu endah, peperab Dewi Wastuti, wus katampen mring Hyang Ening kagarwa.

48. Sih sinihan denira akrama runtut, tetep akayangan, neng Ngasmara Sang Hyang Ening, wus ngaturi uninga marangkang rama.

49. Lamun dennya nunuwun wus antuk, sumamah kalawan, putri jim Dewi Wastuti, nama raja Wastuba ingkang puputra.

50. Sang Hyang Wenang langkung sukanireng kalbu, anulya kang putra, nenggih retna Dewi Yati, dhinaupaken lawan Sang Anantadewa.

51. Kuneng gantya winarna ingkang cinatur, nenggih Sang Hyang Tunggal, kang kayangan aneng Ngindhi, saderenge kang rayi Hyang Ening krama.

52. Apan sampun puputra tiga samya jalu, sadaya patutnya, lan garwa Dewi Dermani, ingkang sepuh nama Sang Hyang Darmadewa.

53. Nulya Sang Hyang Darmastuti arinipun, warujune nama, nenggih Sang Hyang Dermanjali, duk samana Sang Hyang Tunggal cinarita.

54. Apan darbe osik salebeting kalbu, dening angsal-[278]ira, saking luluhure nguni, Nabi Adam angratoni ngalam donya.

55. Maksih jisim jasmani tan badan alus, awit ingkang eyang, dadine badan rokhani, Hyang Nurcahya krama putri jim Maldewa.

56. Temah dadya saturune badan alus, dadya jim sadaya, nut luluwang saking estri, pan wus ilang kang bebaku saking priya.

57. Pan rinasa datan eca raosipun, lamun angilangna, labetting luhur kang saking, Nabi Adam manungsa kakasihing Hyang.

58. Tur kinarya kalipah aneng swargagung, tinurunaken marang, ngalam donya maksih dadi, angratoni asisining ngalam donya.

59. Wus mangkana sang Hyang Tunggal pan kapencut, hadarbeya yoga, kang paparengan kakalih, nglabetana luluhure kalih pisan.

60. Ingkang badan jasmani ing wujudipun, manungsa kang bisa, kuwasa badan rokhani, sarta lawan ngratonana ing tri loka.

61. Ing tri loka puniku ing tegesipun, pan jagad tetiga, sawiji jagad kang nginggil, kalih tengah titiga jagad kang ngandhap.

62. Kang binasakaken jagad tengah iku, apan ngalam donya, jagad gon karamehaning, ingkang bangsa jasmani sadayanira.

63. Jagad ngandhap iku ngalam ngadam makdum, kocap [279] jitabsara, aran jagad sunyaruri, nggen karamehane kono sagung ingkang.

64. Bangsa badan rokhani sadayanipun, paning ariloka, gennipun jagad kang nginggil, saluhure mega sangandhaping wulan.

65. nGen karamehane benjangira sagung, ingkang pinaringan, gadhah parengan kakalih, yata wau Sang Hyang Tunggal kang winarna.

66. Lajeng seleh kraton mring putranipun, Sang Hyang Darmadewa, putra kang sepuh pribadi, Darmadewa iku parabe karajan.

67. Dene namanipun apan Sang Hyang Rambu, jujuluk Hyang Rodra, hadegipun den estreni, marang ratu jum tanah Ngindhi sadaya.

68. Yata wau Sang Hyang Tunggal kang winuwus, nekani Ciptanya, maladi semadi hening, ngeningaken ing tingal manungku cipta.

69. Sampun manjing jroning alam kang ngamengku, ing obak osiknya, kang alam sadaya sami, kang nganaken nenggih gaibing Hyang Suksma.

70. Dennya nengkung aneng ing wukir tengguru, hantaraning tanah, Ngindhi keling lan ing Tibed, kawanatus warsa manekung sarkara.

۩۩۩ Pupuh 34 ۩۩۩
DHANDHANGGULA

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Antuk wangsit swara saking gaib, panedhane yen [280] wus tinarima, gya linuwar semadine, tetep dennya dumunung, neng pucaking tengguru wukir, sampun nyipta kayangan, lir kadya swargagung, akathah wus hamangeran, tanah Ngindhi Keling, miwah Tibed, marang ing Sang Hyang Tunggal.

2. Kuneng kang wus pinangeran sami, ejim miwah manungsanning tanah, ing Ngindhi Keling Tibede, gantya ingkang winuwus, nenggih wonten ratuning ejim, ingkang ngratoni marang, sabangsaning yuyu, kayangan jroning samodra, nama Raja Rasa peparabireki, Prabu Rekathatama.

3. Darbe putri sajuga yu luwih, nama Dewi Rakti namanira, Rekathawati namane, cahyanira sumunu, angasorken resmining sasi, diwasa dereng krama, sang retna catur, duk lagya sakeca nendra, asupena katingal jroning aguling, binekta mring kang rama.

4. Minggah marang ing tengguru wukir, dhinaupaken lawan Sang Hyang Tunggal, kalangkung pekik warnane, mawa cahya ngungwung, lir trenggana angikis ratri, tejanira sumunar, wangkawa handaru, kenyut sajroning supena, katingalan lajeng sinambut sang putri, binekta mring papreman.

5. Pang inguyu-uyu neng jinem mrik, dereng kantos prapteng sacumbana, selak wungu dennya sare, sang retna langkung ngungun, supenane langkung kaeksi, enjangipun gya marak, mring kang rama Prabu, ngaturken supenanira, duk ing ratri miwiti malah mekasi, kang rama langkung suka.

6. Nora samar ing tingal wus sidik, suka gumujeng [281] dnnya ngandika, babo sutaningsun angger, supenanireng dalu, sun tetedha Hyang Ngunjwalati, muga daradasiha, nini ingsun tutur, sayektine iya ana, Sang Hyang Tunggal kusujim trah ing Nabi, putraning Sang Hyang Tunggal.

7. Paturira lawan putri Keling. Dewi Sahoti kalawan sira, sanak misanan prenahe, Sang Hyang Tunggal mengko wus, pinangeran marang wong Keling, denira akayangan, neng wukir tengguru, becik sun turut kewala, ipenira payo sun aturken nyethi, iya mring Sang Hyang Tunggal.

8. Sang Kusuma tan lengganeng kapti, sakarsanira kang rama Nata, sampun pinarnah enggene, neng guwa garbanipun, gya humesat marang wiyati, sakedhap sampun prapta, ing wukir tengguru, ing ngarsanira Hyang Tunggal, sinapa ris heh bagya sira prapti, apana karsanira.

9. Yuyu raja Prapta ngarsa mami, alon matur Sri Rekathatama, dhuh pukulun saderenge, pun bapa medhar atur, kados angger sampun udani, ing sasedya kawula, prapteng ngarsani, mangsata kekilapana, nanging inggih sanadyan sampun udani, sae matur pesaja.

10. Mila Prapta ing ngarsa sang pekik, ngaturaken denira supena, atmaja kawula angger, katingal duk ing dalu, hulun bekta sowan mariki, ngong aturken mawongan, mring sariranipun, kakarsakaken kagarwa, mring anak angger lajeng paduka ken manijing, jroning swarga kayangan.

11. Punika  ger kawula yekteni, ing samangke punika [282] katura, angabdi mring sarirane, ing galih yen panuju, mulat warnanipun kang abdi, supados kagarwaa, lan tan panuju kuciwa dening warnanya, sakarsanta matah karyane kang badi, pun bapa tur sumangga.

12. Inggih tuwan tingal rumiyin, warnanipun atmaja kawula, Rekathawati asmane, neng guwa garbaningsun, sigra buka sang yuyu kapti, ing guwa garbanira, sang retna kadulu, pareng paguting paningal, Sang Hyang Tunggal lawan dyah Rekathawati, neng jroning guwa garba.

13. Kadya kilat barung lawan thathit, sengga panjang putra tibeng sela, kepyuring galih kalihe, sang dyah merang tumungkul, Sang Hyang Tunggal mesem lingnya ris, hah ta sang yuyu raja, sihira maringsun, muga-muga tulusena, denira srah ing atmaja sun tampani, yekti sun karya garwa.

14. Marang Sang Hyang Tunggal pra samya sih, sih sinihan neng swarga kayangan, tan winarna reroncene, langenireng jinem rum, Sang Hyang Tunggal semana mamrih, ing garwa mung lan cipta, kayungyuning kayun, bineda lawan manungsa, Sang Hyang Tunggal nalika iku nekani, wiyago tiwikrama.

15. Manjing jroning jagad sunyaruri, nenggih alam [283] madam makdumira, ngalam ginaib tegese, wang-awang nguwung-uwung, wus tan ana bumi lan langit, padhang tanpa rahina, peteng tanpa dalu, tanpa keblat papat  miwah, ngandhap nginggil tan ana sawiji-wiji, anulya manjing alam.

16. Wahdat Akadiyat sampun manjing, ngalam arwah anganakken marang, gaibing rasa kang angreh, ajal kamulanipun, ngumpulaken nenggih saliring, rasa cinipt tunggal, lan sasmita antuk, patang tus tahun katrima, panenkunge, gya nyipta tanajultarki, dennira minta yoga.

17. Winantuwa luluhure sami, nugrahaning Hyang dadya satunggal, myang pusaka sadayane, Sang Hyang Nurcahya sampun, manjing Sang Hyang Nurasa manjing, marang ing Sang Hyang Wenang, sapusakanipun, ngumpul manjing ing Hyang Tunggal, miwah Dewi Nurini manjing Rawati, mring Sahoti panjingnya.

18. Mring Rekathawati, sampun manjing, jroning alam Wahdad Akadiyat, kumpuling poncadriyane, tan antara kadalu, ilapate kang Maha Suci, cahya kang mocawarna, sadayanya ngumpul, wus dadya wujud satunggal, nora nana ingaran kawula Gusti, ananing Sang Hyang Tunggal.

19. Ya anane Hyang kang Murbeng Bumi, ananing Hyang kang Murbeng Bawana, ya Sang Hyang Tunggal anane, wusnya tunggal sawujud, rasa mulya anulya mijil, cahya warni antiga, kalih urubipun, cahya ireng lawan seta, ingkang putih tungtung biru sorot wilis, dadu lan kapuranta.

20. Ingkang ireng sorotipun kuning, tungtung wungu [284] sulakipun abang, madhangi jagad prabane, hangkara abra murub, pan ginantung alam ginaib, sarta swara lir gentha, lan kekeleng umyung, cahya kang winarni antiga, nulya pecah dadya jabang bayi kalih, maksih kalimput cahya.

21. Cahya ireng lawan cahya putih, kang satunggal ireng cahyanira, satunggal putih cahyane, cahya kalih anglimput, hangalabi sadaya sami, cahya kang mancawarna, abang dadu wungu, ijo biru kapuranta, dadu kuning kasaban ing ing cahya kalih, ireng kalawan seta.

22. Sareng dennya byar bebayi kalih, anon jagad bumi langit lawan, sasangka lintang srengenge, babare kalihipun, amarengi jaman ireke, jeng Nabi Yakariya, maksih agamaku, sarengat Jeng Nabi Musa, nuju tahun Adam, yen tahun sasi, wus kawan ewu warsa.

23. Sangang atus sangang dasa warsi, langkung sanga yen ing tahun surya, wus kawan ewu etange, kalawan wolung atus, seket warsa langkungireki, jaman iku pan gangsal, ratu ingkang agung, kang ngangreh samining raja, kang satunggal Sultan ing Rumeksarukni, Sultan Abar Istandar.

24. Punika wite kang angiseni, nengiseni, nenggih manungsa ing [285] tanah Jawa, apan kaprenah wayahe, Sultan Iskandar ing Rum, ya Iskandar zulkarnaheni, Sultan Adar Iskandar ingkang susunu, mring Sultan Ayar Istadar, ratu Agung prakosambek Wali mukmin, misesa ing jajahan.

25. Sareng ngakiripun ing Rum Turki, miwah ing Sam Kanangan kabawah, tanah Herupa mengaler, myang Amerikanipun, pan kabawah marang Rum sami, ping kalihipun ingkang, jumeneng ratu gung, Sri Maha Raja Yudasta, ratung agung ing Persi ing sisiwi, Kisra Adarperhasta.

26. Trahing Raja Akisurus nguni, angreh sagung pra raja-raja, tanah Persi sadayane, sapangetan kawengku, tanah Ngindhi sagung para ji, dumugi tanah Cina, sapaleripun, dene kaping tiganira, kang jumeneng ratu agung Sultan Mesir, jujuluking narendra.

27. Sultan Aburiya kang sisiwi, raja Pirngon Sardanus namanya, tedhak Pirngon sing ibune, angreh kang para ratu, ingkang tanah Aprika sami, kaping sakawan ingkang, jumeneng ratwagung, peperab Sri Amirmadyan, tegesipun apan Susunan Madiyin, Sri Maha Prabudaran.

28. Sri Darenusdara kang sisiwi, trahing ratu Babil Raju Darah, angreh tanah Yahman kabeh, ping gangsale sakidul, samudra geng tanah ing Kabsi, nama Sultan Askiyar, nenggih kang susunu, Sang Prabu Nujibarihas, luwih agung karatone andheweki, tanah Kabsi sadaya.

29.  Yata wau kang winarna malih, Hyang Wisesaning [286] Tunggal kalawan, kang jabang bayi kalihe, lajeng diwasanipun, Sang Hyang Tunggal anyapa aris, nanging datan katingal namung swaranipun, dadya kalihipun nyipta, lamun ingkang ngandika Hyang Maha Suci, dene datan katingal.

30. Sigra sami sujud matur aris, dhuh pukulun kang Murbawisesa, ing tingkah tuwan kalihe, kawula wus satuhu, kalihipun kalamun mijil, saking ing kodrat tuwan, Hyang Tunggal lingnya rum, iy bener aturira, karo pisan rumasa dadinireki, saking Ingsun kang ningkah.

31. Nanging sayektine sira iki, karo pisan apan yoganingwang, kang ireng sira sun gawe, yoganingsun kang sepuh, sun paringi aran sireki, parab Bathara Maya, kang kuning sireku, yoganingsung kang taruna, sun paringi arana Bathara Manik, yeku paparabira.

32. Duk miyarsa sareng sujud kalih, aneng siti Sang Hyang Manimaya, kakalih nuwun ature, ing sihnya Sang pukulun, Sang Hyang Tunggal ngandika malih, sira aneksanana, kahananireku, pan hiya kahananingwang, ing kahananingsun kahananireki, ananging sembahira.

33. Dumunung aneng asta mami, ngendi-endi adhepira dadya, ing kahananingsun kabeh, dene peparabingsun, maksih ana ingkang mengkoni, kang mengku maring wang, kawengku maringsun, iku sira seksenana, kalihipun sandika samya nekseni, sarta mawi pratondha.

34. Kalih sareng sujudipun sami, madhep marang ing ke-[287]blat sadaya, nanging sulaya tingkahe, nenggih denira sujud, Sang Hyang Maya adhepnya maring, keblat sadasa prenah, ing purwa rumuhun, keblat kilen tegesira, mya Nurwiti ngaler ngilen madhep nuli, nguntara lor adhepnya.

35. Nulya asungsunnya adhepneki, tegesipun keblat kang ler wetan, nunten pracima adhepe, wetan ing tegesipun, nunten madhep ngidul, kidul ingaran duksina, gya ganeya ngidul ngilen adhepireki, tegese anunten ing gegana.

36. Tegesipun adhepe manginggil, nunten pratala madhep mangandhap, dening Hyang Manik adhepe, nenggih dennirasujud, marang keblat adhepireki, pan amung sangang prenah, purwa kang rumuhun, nurwiti nulya nguntara, narasunya pracima bya-bya anuli, duksina lan ganeya.

37. Sangamring madya adhepireki, Bathara Maya aris tetanya, heh Manik apa karane, nora tumengeng luhur, lan nora tumungkul pratiwi, Sang Hyang Manik saurira, pan wus genap keblat ngandhap miwah nginggil, wus kawengku ing tengah.

38. Dadya dudon rebut bener sami, HyangWisesaning [288] Tunggal ngandika, heh yoganingsun karone, aja padudon padu, pan wus padha benerireku, yeku dadi sasmita, si Maya ing besuk, pan sapuluh yoganira, dene arinira si Manik ing benjing, yogane pan mung sanga.

39. Kalihipun gya sujud nuwun sih, Sang Hyang Maya aris aturira, saking punapa sagede, titah tuwan pukulun, gadhah yoga sadasa dening, datan mawi sisihan, nadyan silih sampun, tuwan amasthi ing karsa, paring jodho sinten pawestri kang sudi, warnangong kalintang.

40. Langkung saking sulaya ing warni, lan pun adhisami titah tuwan, pun Manik pekik warnane, lan cahyanira sumunu, kukuwunge mancur nelahi, kawula tanpa cahya, warna won kalangkung, cahya cemeng lir wedalan, Hyang wisesaning Tunggal ngandika aris, heh Maya yoganingwang.

41. Aja munggah kang kaya sireki, lamun ora duweya timbangan, kabeh iki sayektine, ana timbanganipun, bumi timbang kalawan langit, surya timbang lan wulan, sagara lan gunung, kulon lawan wetan, lor lan kidul ngisor dhuwur ala becik, jalu lawan manodya.

42. Busuk pinter panas lawan atis, sapanunggalane [289] kabeh ana, ingkang dadi timbangane, lan aja ta siraku, banget-banget nahen prihatin, dumeh warnanira la, pan wus pasthinipun, tan kena yen owaha, cahyanira ireng ireng lir wedalan yekti, iku dadya prandha.

43. Lamun langgeng hing ananireki, Bathara Maya duk amiyarsa, Hyang Wisesa handikane, sigra dennira sujud, ngaturaken tobatirareki, lepate aturira, Hyang Wisesa gupuh, mijilken retna dumulah, pinanjingken aneng mbun-mbunanireki, sakala Sang Hyang Maya.

44. Mawa cahya mancur anelahi, Hyang Wisesa nganaken pahesan, sawusnya arum delinge, heh ta Maya den gupuh, tumingala cahyanireki, ngilowa ing pahesan, Sang Hyang Maya gupuh, ngilo neng pahesan mulat, cahyanira ingkang ireng ilang salin, kadya tejaning wulan.

45. Hangungwung prabane nelahi, Sang Hyang Maya langkung ngungunira, sukeng tyas alon ature, lah ta sinten pukulun, cahya ulun ingkang nyalini, Hyang Wisesa ngandika, heh ta yoganingsun, sira banget kasamaran, ing pangwasanira kang murbeng pasthi, yo kang lantaran ingwang.

46. Satuhune kuwasa wakmami, anganakken iya kang tan ana, kang wis ana nyirnakake, dadi misih sireku, darbe kira-kira ing ati, dudu dinalih iya, ya dinalih dudu, ana dinalih tan ana, kang norana ana pan dalih ireku, meksih was adhepira.

47. Yen mangkono tan wenang sireki, angratoni jagad [290] marcapada, mung ingsun hawenangake, angratoni sireku, aneng jagad sunyaruri, yen aneng marcapada, mung dadi sireku, kawula tinuwanggana, Sang Hyang Maya miyarsa sanget dennya, jrih ngrasa antuk duduka.

48. Konjem sujudipun wanti-wanti, hatur tobat ing kadudonira, kongsi medal karingete, tibeng bumi ing besuk, karingete iku pan dadi, baboning lenga tala. Wussing sujud matur, dhuh Hyang kang murba wisesa, pan kawula temen-temen ing samangkin, angestoken ing tuwan.

49. Ingkang tuwan langkung kuwasa sayekti, mugi tuwan paringa apura, ing titah dahat lepate, Hyang Wisesa lingnya rum, wus junjungen sirahireki, iya wus apura, ing luputireku, aja ta sira sungkawa, yekti nora beda jagad sunyaruri, lan jagad marcapada.

50. Lawan apa sakarepireki, aneng jroning jagad loro sun paringi paparab mangkin, Bathara Tinjomaya, jujulukireku, iya Bathara Ismaya, lan Bathara Samara parabireki, iya Bathara Semar.

51. Bathara Ismaya sujud aglis, langkung saking nuwun aturira, dhawuhing sih sadayane, Sang Hyang Wisesa gupuh, aneteskan kang toya urip, tumibeng [291] bumi bengkah, nulya medal kukus, saking ing bumi kang bengkah, kukus nulya ngalumpuk dadya sawiji neng ngarsa karya brangta.

۩۩۩ Pupuh 35 ۩۩۩
ASMARADANA

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Dadya wanodya yu luwih, sinapa mring Hyang Wisesa, wanodya sigra sujude, dinangu matur pasaja, Hyang Ening kang puputra, Dewi Senggani ranipun, lumajeng binujung naga.

2. Ananta naga raneki, sutaning Anantadewa, lan bapa saking ibune, apanta lagya nak sanak, arinipun jeng rama, Dewi Yati ibunipun, kedah remen mring kawula.

3. Kawula lumuh tan sipi, pun Anantanaga meksa, Hyang Wisesa ngandika lon, yen sira tuhu nglenggana, kalap Anantanaga, ya sun tulungi satuhu, ananging sira anuta.

4. Apa ing sakarep mami, siru sun jodhoken lawan, kang aneng wurimu kuwe, aran Bathara Ismaya, iya nak sanak, nini kalawan sireku, pan iya kadange tuwa.

5. Mring ramanira Hyang Ening, si Maya ingkang puputra, sang kusuma sigra noleh, mulat marang Sang Hyang Maya, senenging galihira, nembah alon aturipun, pukulun nenggih sandika.

6. Yen paduka tuhu asih, tutulung ing kawlas arsa, yekti anut sakarsane, tan adangu antaranya, wonten kukus kang prapta, saking siti bengkah wau, neng ngarsaning Hyang Wisesa.

7. Kukus ngumpul dadya siji, tan antara dadya naga, [292] kagiri-giri gedhene, dinangu matur pasaja, saking dhasar pratala, Anantanaga ranipun, sutaning Anantadewa.

8. Ibu retna Dewi Yati, putrinipun Sang Hyang Wenang, mila ngong prapteng ngarsane, nunuti estri punika, apan kadang sanak-sanak, lawan kawula pukulun, Sang Hyang Ening kang puputra.

9. kawula remen sipi, nanging punika lenggana, mila saparan parane, kawula bujung kewla, mangke ngungsi ing tuwan, sayekti kawula suwun, Sang Hyang Wisesa ngandika.

10. Wruhanta Dewi Senggani, apan dudu jodhonira, ingkang pinasthi jodhone, iki lawan si Ismaya, kang aneng wetanira, deneta jodhonireku, misih neng dhasar samodra.

11. Antinen sadhela dhingin, nulya wonten kukus prapta, sking jroning bumi, gumolong, lawan wonten kukus prapta, saking ing antariksa, kukus cemeng kadi mendhung, tibeng ngarsa Hyang Wisesa.

12. Saking ngandhap saking nginggil, kukus sami dadya naga, lira kadya supena bae, naga kalih praptanira, neng ngarsa Hyang Wisesa, dinangu samya umatur, kang saking dhasar pratala.

13. Anantadewa raneki, putreng Anantawisesa, kang [293] ngratoni sakathahe, naga dhasaring pratala, sampun lami ngupaya, suteng ngong ing icalipun, inggih pun Anantanaga.

14. Temahan mangke pinanggih, wonten ing ngriki punika, lirakadya supena bae, tuhu lamun Sang Hyang  Swara, kang murba hamisesa, ing titah sadayanipun, nganakken saliring sedya.

15. Kang saking wiyat turneki, nama Sang Anantaswara, kang ngratoni sakathahe, naga dhasaring samodra, hulun inggih kadangnya, Anantadewa puniku, suteng Anantawisesa.

16. Kesah hulun sampun lami, ngupados usada, atmaja estri sakite, Dewi Basu namanira, sakit abuh angerang, kawula titimuripun, purnwanipun sakit ngarang.

17. Tutulung ing rare estri, lumajeng binujung naga, saking welasing manahe, anulungi sedyanira, temahan keneng wisa, upasing naga kang bujung, angidegi pethitira.

18. Sampun pinten-pinten janmi, tan wonten saged mulyakna, marma ngong awaki dhewe, kesahupados usada, sampun lami tan angsal, temah ing mangke pukulun, hulun prapteng ngarsa tuwan.

19. Datanpa nedya sayekti, kadya supena kewala, won-[294]ten hulun aneng ngarsane, tuhu lamun Sang Hyang Swara, kang murba hamasesa, ing titah sadayanipun, sampun tanggel sih paduka.

20. Ing dasih ingkang kaswasih, mugi paring usada, mring suteng hulun sakite, Sang Hyang Wisesa ngandika, apa wus duwe cipta, sira karone maringsun, yen kang murba amisesa.

21. Marang sagunging dumadi, kalih pareng aturira, dhuh pukulun satuhune, tan liyan saking paduka, kang murba hamisesa, isine jagad sawegung, kang langkung saking kuwasa.

22. Hyang Wisesa ngandika ris, satuhune dhasar nyata, ingsun kang kuwasa dhewe, bisa nganaken tan ana, nirnakken kang ana, iya sayekti sun asung, husadane sutanira.

23. Padha ngambila sireki, kang muruh lir untuk toya, aneng sakiwa tengene, si Maya pan iku uga, panuntuming watgota, lenga tala aranipun, balung otot ingkang pegat.

24. Kambon iku yekti pulih, lawan dadi kateguhan, kang supaya besuk tembe, iya anak putunira, padha handuwenana, iya lenga tala iku, panuntunming ing watgata.

25. Naga tiga turnyaris, kados pundi gen kawula, saged angambil lingsahe, muruh lir unthuking toya, lembat awor bantala Hyang Wisesa ngandika rum, lah iya mengko antekna.

26. Lenga tala kinen aglis, ngalumpuk dadya tri tun-[295]dha, Hyang Wisesa ngandika, lah padha watekna gupuh, telu pisan upasira.

27. Ingkang padha aneng pethit, naga titiga saksana, sareng medalken upase, ingkang aneng pethitira, Hyang Wisesa ngandika, lah padha nguntala gupuh, telu pisan lenga tala.

28. Yen anguntala malih, telu pisan upasira, naga titiga nulya ge, samya nguntal lenga tala, nenggih sapontha sowang, neratas kang lisah laju, mangen aneng pethitira.

29. Lajeng  sami nguntal malih, titiga ing upasira, samya kendel neng talake, naga toga matur samya, pukulun kados paran, upas kawula tan laju, kendel neng telak kewala.

30. Boten saged dhateng pethit, Sang Hyang Wisesa angandika, wus pasthi becik mangkono, perak lawan siringira, yen sira nuju krodha, sumedya anaut mungsuh, wus parek lang siungira.

31. Lamun nedya amartani, nyakota ing pethitira, lenga tala sayektine, tumus mring lilidhahira, endi ingkang watgata, dilaten sayekti tungtum, heh poma Anantaswara.

32. Wekasingsun mring sireki, sutanira yen wus mulya, [296] si Basu Hiya larane, nuli sira dhaupena, lan si Anantanaga, pan wus pasthi jodhonipun, ten kena yen owahana.

33. Karsaning kang murbeng pasthi, apan besuk sutanira, ayoga akeh warnane, ana kang rupa manungsa, ana kang rupa naga, ana ingkang rupa diyu, tur kabeh padha sinungan.

34. Ing guna miwah kasektin, heh Anantadewa sira, aja sira banjur muleh, mring dhasar bumi kasapta, iya lan sutranira, kandhega neng samudra gung, nunggal si Anantaswara.

35. Pan besuk putunireki, sutaning Anantanaga, iya kang ngratoni kabeh, dhasaring bumi kasapta, lan kabeh kang rumeksa, ing bumi kabeh putumu, lah ta wis padha mangkata.

36. Katri sandika nuwun sih, sareng sujud ing bantala, linilan sigra angkate, retna dewi Basu sampun, ingusadan lisah tala.

37. ingkang sarta den untali, sekala sakite mulya, pan lajeng dhinaupake, lawan sang Anantanaga, runtut denira krama, tetep sami kendelipun, kayangan dhasar samudra.

38. Kuneng wau kang winanrni, nenggih Bhatara Ismaya, pan lajeng dhinaupake, lan Dewi Senggani sarta, pinaringan kaluwihan, ing guna myang sektinipun, Sang Hyang Maya wus widagda.

39. Tan kewran ing ajur ajer, panukman myang paniti-[297]san, wus nimpuna sadayane, nuhmeng agal alus bias, myang jaya kawijayan, wus linilan pamitipun, sarta kalawan kang garwa.

40. Manjing jagad sunyarusi, ngalam ginaib kajiman, ngadeg sasukanira, jujuluk Bhatara wungku, lan Bhatara Suryakantha.

41. Gantya kang winarna malih, Hyang Manik ingkang taruna, kang maksih lunggewng ngarsane, Sang Hyang Wisesaning Tunggal, sapungkure kang raka, sujud sarya lon humatur, dhuh pukulun Hyang Wisesa.

42. Ingkang murba misesani, isining jagad sadaya, wontenhulun satuhune, pan saking pangwasa tuwan, karantene puna, tinitah bodho kelangkung, mongka pun kakang Ismaya.

43. Warnanya awon nglangkungi, tuwan paringi widagda, langkung kawicaksanane, nimpuna saliring guna, miwah pun naga tiga, samya pinaringan pinunjul, ing guna kasektenira.

44. Hyang Wisesa ngandika ris, heh ta Manik yoganingwang, sira wis ngawruhi kabeh, ing sih kamurahan ingwang, iya mring kakangira, miwah mring naga katelu, sayektine nora padha.

45. Ing sih kamurahan mami, kaya ingkang marang sira, sun luwihken saking ngakeh, angratoni ing tri loko, dene ta kakangira, miwah si naga katelu, mung sun wengaken uga.

46. Ngratoni jagad sawiji, pan sira jagad titiga, ana [298] paesan tandhane, mandhapa mring keblat papat, ngilowa ing paesan, apa ta ingkang kadulu, sajroning paesanira.

47. Sigra wau Sang Hyang Manik, nyandhak paesan kang sarta, madhep ing keblat mangilen, sumeblak padhang narawang, apa saisinira, jagad kang kilen kadulu, anrus jabaning angkasa.

48. Kang samar kang gaib-gaib, isine kabeh katingal, anulya madhep mangalor, sumeblak narawang, lan kang kilen tan beda, nrus jabaning langit butul, isine katon sadaya.

49. Madhep mangetan pan sami, madhep mangidul tan beda, sama narawang padhange, nrus jabaning langit pisan, katon saisinira, anulya madhep mandhuwur, sumeblak padhang narawang.

50. Naranthang trus ing swargadi, isining langit kasapta, apan katingalan kabeh, anulya madhep mangandhap, anrus bumi kasapta, sadaya saisinipun, bumi kapitu katingal.

51. Tan ana kalingan siji, Sang Hyang Wisesa ngandika, heh Manik apa kang katon, iya sajroning paesan, isining keblat papat, ing ngisor miwah dhuwur, Bhatara Manik turira.

52. Pukulun sadaya keksi, isining keblat sakawan, [299] nrus jaban langit padhangw, ing nginggil miwah ing ngandhap, tan wonten prabedanya, isining langit kapitu, miwah ing bumi kasapta.

53. Kang samar kang gaib-gaib, sadayanipun katingal, Sang Hyang Wisesa lingnyalon, lah apa ana tumimbang, sih kamurahan ingwang, iya kang marang sireku, wruhanira kang katingal.

54. Isining bumi lan langit, myang isining keblat papat, pan iku kawengku kabeh, iya mring karatonira, sawiji nora nana, kabeh-kabeh titah ingsun, nugraha kang kaya sira.

55. Hyang Manik duk miyarsi, sigra sujud ing bantala, kalangkung nuwun ature, ing sih kamurahan tuwan, angratoni tri loka, tur sinung sih kinen weruh, isining jagad sadaya.

56. Kang samar kang gaib-gaib, sampun mboten kasamaran, pinaring wruh sadayane, dhuh pukulun Hyang Wisesa, temen-temen kawula, angestokken ing pukulun, kalangkung saking kuwasa.

57. Ing sacipta tuwan dadi, ingkang boten kasamaran, saobah osiking rat, saestu lamun pinunjul, saking titah ing sadaya.

58. Dhawahingsih kang murbengsih, lan hulun pinaring [300] warna, pekik tan wonten cacadde, cahya umancur lir tuwan, karatone punapa, hulun tan pinaringan weruh, ing wujude sipat tuwan.

59. Dasih ta namung pinaring, miyarsa swara kewala, Hyang Wisesa ngandika lon, heh ta Manik wruhanira, sirarsa ngawruhana, iya marang ujud ingsun, apan iya ujuddira.

60. Dene ta wujuddireki, apa iya wujud ingwang, heh ta Manik kapindhone, sira duweni pangrasa, yen pekik tanpa sama, cahyanira liwat mancur, luwih tejaning srinata.

۩۩۩ Pupuh 36 ۩۩۩
S I N O M

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. pan kasiku wuwusira, maring Hyang kang murbeng pasthi, sira besuk nandhang cacad, patang prakara sayekti, kang dhingin cacad ciri, ireng tatenggokireki, kapindho cacad ira, nganggo siyung lir raseksi, kang kaping tri apus sikilira kiwa.

2. Kaping pate tanganira, siwah dadi papat benjing, Hyang Manik duk amiyarsa, sungkawanira tan sipi, sujud sumungkem siti, sarwi karuna turinpun, ngaturken tobatira, dhuh Hyang kang sipat rahmani, lepat hulun nuli tuwan apurawa.

3. Sang Hyang Wisesa ngandika, haywa ta sira priha-[301]tin, cacading patang prakara, apan ta sira ing mangkin, iya wus anetepi, dadi kenyatahaningsun, ingsun srah wus pracaya, iya marang ing sireki, amolahna kabeh saisining jagad.

4. Lan sasedyanira ana, ing saciptanira dadi, satuhune sun tan nunggal, kahanan marang sireki, nanging ta hanglimputi, ingsun marang ing sireku, tegese ananira, dadi ananingsun yekti, ananingsun iya dadi ananira.

5. Pama kembang lan wanginya, madu lan manisireki, dadine sira wus kena, lan ingsun ingaran siji, ingaran loro keni, kang dadi antaranipun, dununge sembah ira, maring lan kaping kalih, rumangsane wedi tyas ira mring wang.

6. Lawan sun lilani sira, ing samengko angengkoni, kabeh-kabeh jeneng ingwang, padha sira gawa sami, amung jeneng sawiji, tan sun lilani sireku, peparab Sang Hyang Wenang, marma nora sun lilani, mung anawa bedane ingsun lan sira.

7. Maksiya dadi sebutan, panembahira mring mami, lan samengko ingsun pasrah, karaton marang sireki, lawan sakawruh mami, saking yang-eyang ngireki, sagunging kaluwihan, kang ngluwihi saking ing jim, myang pusaka-pusakaningsun sadaya.

8. Ingsun pasrah tampanana, Hyang Manik asujud aglis, [302] nampani sagung pusaka, kang saking Malekat Karis, gambare kang swargadi, wadhahe sosotya wungu, lawan gambar naraka, miwah kang cucupu kalih, wadhah toya gesang lawan asthagina.

9. Miwah sagung cucukulan, kang saking lulmat nguni, kalawan pustaka darya, serat pemutanireki, kang eyang-eyang sami, nguni lelampahanipun, kaluwihan kasubdyan kasudiran.

10. Miwah ing sakwruhanira, kang saking Malekat kalih, Aruta lawan Maruta, sadaya wus den tampeni, Hyang Wisesa ngling malih, sarehning mengko sira wus, sun pasrahi sadaya, pangwasa wasesa mami, angratoni saisining jagad raya.

11. Mengko sira sumurupa, lawun duwe kadang maning, liyane saking si Maya, katelu kakangireki, ibu Dewi Dermani, Darmadewa aranipun, paran Bhatara Lodra, arine ran Dewanjali, nuli Darmamastuti katelunira.

12. Telu iku maksih padha, kareh karotonireki, apan namung kakangira, si Maya ingkang tan keni, kawengku ing sireki, marma sun sungi jujuluk, Sang Hyang Jatiwisesa, dadya timbangireki, aneng Sunyaruri mumpuni pratala.

13. Yen nukma mring marcapada, kakangira dhemen da-[303]di, kawula tinuwagana, sagon-gone dennya nitis, wawasen aja pangling, kang munggwing bun-bunanipun, sotya retna dumilah, murub prabane nelahi, iya iku manukmane kakangira.

14. Apa barang jinaluke, mring sira turuten aglis, aja kongsi kaputungan, yen runtika yekti bangkit, ngrusak wingitereki, karya camahing swargagung, sira gawe tan bisa, rusake kakangireki, cahya ireng langgeng ora kena rusak.

15. Ala rupane mung jaba, nanging jro asimpen pekik, ninthane simpen utama, jajirihe simpen wani, jaba ireng lir mangsi, nanging jro cahyane mancur, jaba katon kawula, nanging jro asimpen Gusti, reged jaba jro kaliwat sucinya.

16. Marma mongen sabudinya, apan besuk kang den mongi, yen nukma neng marcapada, nora liya darahireki, endi kang den luluti, satriya Pandhita Ratu, sayekti yen yuwana, sanadyan purwanireki, liwat papa luhur ing wekasanira.

17. Lan maninge wekasing wang, sira den awas ing benjing, yen telung prakara, wong bibima kang sawiji, tiba warna ping kalih, kaping telune wong biksu, tegese wong bibima, wong milulu ati siji, tiba warna wong tanpa kering tegesnya.

18. Wong biksu iku ingkang, luput ing tulah lan sarik, [304] sarupa rupaneya, yen budine hanganehi, sira awasna dhingin, saselaning alisipun, lamun padhang nerawang, anrus sajabaning langit, kayata duk sira ngilo neng paesan.

19. Saisen-iaening jagad, kang samar kang gaib-gaib, saha dhepe kang paesan, keblat papat pan kaeksi, anrud jabaning langit, yeku panjilmaningsun, Sang Hyang Manik miyarsa, sujud sandika turneki, wusnya telas pitungkase Hyang Wisesa.

20. Pan antara wonten swara, jumegung ngebeki bumi, sareng sirnaning paesan, pratandha sirananireki, Sang Hyang Manik sakala, wus sumilih angengkoki, namanira Sang Hyang Wisasaning Tunggal.

21. Apaparab Sang Hyang Esad, iya Sang Hyang Maha Siddhi, iya Sang Hyang Suksmanasa, iya Sang Hyang Mahamulu, Sang Hyang Jagad Pratingkah, ya Sang Hyang Siwandahari, Hyang Pramusesa Hyang Jagad Karana.

22. Sang Hyang Parasiwapaya, Hyang Isura Hyang Pra-[305]mesthi, Hyang Pramusesa, Hyang Pramanawiseseki, semana Hyang Pramesthi, dereng nama Sang Hyang Guru, miwah Hyang Jagad Nata, Nilakantha Utipati, benjang wonten purwane kang cinarita.

23. Bhatara Manik semana, kagyat dennira ningali, teja neng luhuring arga, sumunu kalangkung wening, ler wetan prenah neki, saking doh katon ngunguwung, anulya pirarpekkan, mesat sakedhap wus prapti, genning teja neng pucaking wukir ngima.

24. Tiningalan ingkang teja, apanta awarni sapi, langkung wingit tingkahira, Hyang Manik tatanya aris, sapi apa sireki, aneng sapucaking gunung, tejanira sumunar, lembu Handini nahuri, wruhanira ingsung Pangeraning jagad.

25. Bathara Manik miyarsa, mesem angandika aris, heh ta sapi aja sira, ngaku Pangeraning bumi, kasiku marang mami, nora na loro telu, Pangeraning sajagad, iya mung sarira mami, lembu Dini miyarsa sun wuwusira.

26. Heh manungsa aja sira, maido marang ing mami, lamun Pangeraning jagad, pan ing mengko wus yekteni, sagung buron wanadri, padha mangeran maeingsun, nadyan jalma manungsa, wus akeh manembah ing mami, dadya kudon ngaku Pangeraning jagad.

27. Kalih samya kaberanang, satemahan dadya jurit, [306] ramening prang tan winarna, dennya angaben kasektin, kasor lembu Handini, barang kaluwihanipun, kisenan ing kemayan, nglampruk dheprok ing siti, handharodhog tangi-tangi nora bisa.

28. Wus rumasa yen kasoran, gya sujud lembu Handini, ngaturaken tobatira, ngrarepa aturira ris, dhuh tuwan nus ayekti, Pangeraning jagad tuhu, ingkang murba misesa, dhateng sagunging dumadi, hulum sampun hangestokaken ing tuwan.

29. Lamun Pangeraning jagad, nanging ta panuwun mami, pratandhanipun wontena, lamun paduka sayekti, Pangeraning sabumi, Hyang Manik mesem lingnya rum, pratandhane pan sira, nora weruh ing angsal mami, ingsun weruh mring ajal kamulanira.

30. Angsalira duk ing kuna, teka jagad sunyaruri, sutaning jim Gohpatma, ranira lembu Handini, kapencut angratoni, isining jagad sawegung, ananging dudu sira, karsaning Hyang Murbeng pasthi, angratoni saisining jagad raya.

31. Wus pinasthi raganingwang, iya ingkang angrato-[307]ni, sining jagad pramudita, sireku namung pinasthi, dadya tunggangan mami, lembu Dini duk angrungu, Hyang Manik wuwusira, dene wruh asalireki, kang ayoga nama myang sedyanira.

32. Sangsaya jrih sumkemira, sigra sujud wanti-wanti, langkung dennira nelangsa, kaluputanira nguni, sira lembu Handini, wus tetep dennira manut, mring Hyang Manik pan dadya, nenggih titiyanireki, maksih sami neng pucaking wukir ngima.

33. Sagunging kang buron wana, ing wus rumatu sami, mring lembu Dini tumingal, mangkya tinitihan jalmi, nutut datanpa budi, tingkahira wus angratu, dadya manut sadaya, sagunging buron wanadri, mring Bathara Manik ing pangratunira.

34. Semana denya peparab, nenggih Sang Hyang Marma singgih, marma peparab mangkana, denira wus angratoni, sagung buron wanadri, yata wau kang winuwus, para ratu kang samya, mangeran lembu Handini, kang cinatur pengagengipun kewala.

35. Jujuluk Raja Japparan, nenggih kang den kithani, sakidul wetaning ngarga, praja nut namaning wukir, nenggih Ngima nagari, agenging karatonipun, sira Raja Japparan, kathah tanah Ngindhi, kang kabawah mring karaton nagri Ngima.

36. Nanging maksih kaungkulan, genge karatonireki, [308] marang sang Raja Yudasta, ratu agung nagri persi, angreh sagung para ji, wauta ingkang winuwus, raja Japparan Ngima, kang mangeran lembu Dini, saben-saben wiwitane ingkang warsa.

37. Miwah marang ing parbata, sawadyanira ngabekti, marang ingkang pinangeran, nenggih sang lembu Handini, duk semana marengi, wiwite ing tahunipun, minggah marang parbata, sawadya punggawa Mantri, samya ngangge-angge sarta ageganda.

38. Bekta ing sasaratira, dupa-dupa saji-saji, prapta sapucaking arga, raja Japparan ningali, myang sagung pra dipati, dene ta pangeranipun, tinitihan ing jalma, nutut anut tanpa budi, dadya kendel rajeng Ngima sawadyanya.

39. Pra samya jetung sadaya, lembu Handini sigra ngling, heh babo sang rajeng Ngima, aja sira walang ati, wruhanira ya iki, Pangeran ingkang satuhu, ing luwih kuwasa, ingsun amung angembani, lah dene ge sujuda sabalanira.

40. Ananging raja Japparan, maksih sumedya ing galih, dangu mangu-manguning tyas, tan arsa sujud tumuli, nulya pak ampak prapti, mawa lesus lir pinusus, prahara ngemu toya, tirta reratuning atis, rajeng Ngima dharadhog sabalanira.

41. Kami kekelen sadaya, akeh kantaka gumlinting, [309] tanana ingkang kuwawa, kaparag ratuning atis, rajeng Ngima hanangis, ngaturken ing tobatipun, lawan sabalanira, katarima tobatireki, sakala prahara pak ampak sirna.

42. Rajeng Ngima wus waluya, sawadya balanireki, sareng sujud ing bantala, saha sami santi-santi, jroning sujud sinalin, hong hong Hyang panebutipun, mangarcana tamaya, tegese dhuh sembahan mami, katura ring Sang Maha Dewa Bathara.

43. Wus tetep raja Japparan, denira mangeran maring, Sang Hyang Manik sebutira, sawadya balanireki, sarerehan paraji, sadaya wus samya manut, marang pangagengira, kang wus pinangeran lami, pan tinilar samya mangeran sadaya.

44. Maring Sang Jagad pratingkah, wus mangkana Sang Hyang Manik, linggar saking wukir Ngima, anitih lembu Handini, nganglang ing tanah Tibid, pan anjajah gunung-gunung, saben-saben parbata, geng alit kapyarsa sami, swaraning wong Tibid kang samya mumuja.

45. Pra samya nembah brahala, sadayanira wong Tibid, kabuyutaning kinarya, aneng gunung-gunung sami, ing punika marengi, wiwitaning tahunipun, minggah marang parbata, bekta sasaratireki, nembah marang brahala kang pinangeran.

46. Purwane ingkang bebakal, ing Tabid nenggih kang [310] kardi, gambare Latawalhujwa, apan ta wong saking Kabsi, gambare pinapetri, pinarnah pucaking gunung, kinarya kabuyudan, prapta saturunireki, angluluri pra samya nembah brahala.

47. Bathara Manik humiyat, mesem salebeting galih, neng gagana nulya nyipta, angin reratuning angin, sindhung riwut gumeret, prahara gora gumuntur, lesus meses sasaran, sumawur ing wukir-wukir, nggen brahala gambaring Latawalhujwa.

48. Ingkang samya pinangeran, marang wong satanah Tibid, katempuh dresing prahara, sirna siji nora kari, sadayane kang sami, mumuja neng wukir jetung, Sang Hyang Manik anulya, tumurun saking wiyati, pan hanjujug wukir gen pengagengira.

49. Sahengga jleg tanpa sangkan, cik ancik lembu Handini, neng tilas gen kabuyutan, kang wus sirna dening angin, sadayane wong Tibid, wong mumuja kagyat dulu, wonten jalma katingal, cik ancik sapi sumilih, aneng tilas gening kabuyutan kula.

50. Kang sirna dening prahara, punapa tuwan kang kar-[311]di, Bathara Manik miyarsa, mesem denira nahuri, heh ratuning wong Tabid, wruhanira iku ingsun, Pangeraning wong sajagad, kang nyipta angin sun kardi, anyirnakken brahala kang sira sembah.

51. Karana kaliwat sasar, panganggepira wong Tabid, teka mangeran brahala, gambar siranggep sayekti, cubluk datanpa budi, norana loro tetelu, Pangeraning sajagad, iya mung sarira mami, kang kuwasa karya mucung ing buwana.

۩۩۩ Pupuh 37 ۩۩۩
P U C U N G

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

1. Rajeng Tabid nalikanira angrungu, ngling ingkang mangkana, mring ring kumel tyasneki, esmu jrih dadya loning aturira.

2. Lah ta inggih lamun paduka satuhu, Pangeraning jagad, lintuning Pangeran mami, ingkang sampun sirna katubing prahara.

3. Inggih tuwan paring pratandha rumuhun, yen ingkang kuwasa, pucaking wukir puniki, tuwan akarya inggih wontenipun toya.

4. Kang supados mantepo sami genipun, ngestokken ing tuwan, inggih kalamun sayekti, Pangeraning jagad kalangkung kuwasa.

5. Sang Hyang Manik sigra dennya nyipta banyu, sapucaking arga, pan sakala mijil warih, lir pancuran langkung weninge kang toya.

6. Rajeng Tabid tumingal suka kalangkung, lan saro-[312]wangira,  pareng sujud aneng siti, sarwi nebut hong mangarcana jagadraya.

7. Sampun tanggel sih tuwan mring titahipun, sanget kemlaratan, satanah kawula Tibid, susah saking sanget kekirangan toya.

8. Sang Hyang Manik mesem angandika arum, aja walang siya, wis mudhuna teka wukir, sun tekani kabeh sapanjalukira.

9. Tanahira ing Tibid wus akeh banyu, sendhang myang telaga, wusnya ngling Bathara Manik, nulya musna sarta jumegur swaranya.

10. Rajeng Tibid sarowangnya langkung ngungun, lir kadya supena, tyasira sadaya sami, mudhun saking wukir prapteng prajanira.

11. Langkung suka dene negarane sampun, wonten telaganya, myang sendhang toyanya wening, wong sapraja jalwestri suka sadaya.

12. Samya warta winartaken wus misuwur, saking bawahira, ing Tibid kang tebih-tebih, ing purwane wonten sendhang myang telaga.

13. Sasirnaning kabuyutan dening lesusu, aneng ing parbata, ratunira den turuni, kang satuhu Pangeraning jagad raya.

14. Yeku ingkang akarya ananing banyu, dadya nut [313] saparan, marang ing ratunireki, ngidhep mring Hyang Manik Pangeran.

15. Kuneng kang wus tetep pamangeranipun, wong Tibid sadaya, maring Sang Bathara Manik, kawuwusa wau kang aneng gagana.

16. Nitih lembu Handini awas handulu, ler wonten katingal, teja sumorot nelahi, neng ngawiyat ngunguwung ing prabanira.

17. Pinerepekkan prapteng gen teja dinulu, minageng angambang, neng rawagung tanah Persi, pan samadya candra miyare kang rawa.

18. Lir samodra umbaknya geng wus kadya lun, mina geng angambang, nenggih ingkang angratoni, buron toya isining rawa sadaya.

19. Geng sawukir mina Tirbah asmanipun, apan pinangeran, maring wong sanagri Persi, prabaning kang sisik kang katon lir teja.

20. Nawung sunaring baskara hangunguwung, wayanganing mina, saking mandrawa kaheksi, gebyar-gebyar neng ngawiyat prabanira.

21. Sang Hyang Manik sigra denira tumurun, saking ngantariksa, anitih lembu Handini, praptaning gen mina geng ingkang angambang.

22. Tinakenan heh iwak apa sireku, sisikmu gumilap, nawung sunaring Hyang rawi, gebyar-gebyar ngunguwung saking mandrawa.

23. Kaliwat saking wingiting pratingkahmu, kaya wong mumuja, ngambang nora mobah mosik, mina ingkang ngambang alon saurira.

24. Heh manungsa wruhira iya ingsun, Pangeraning ja-[314]gad,  ya kang murba misesa, ing buwana kang luwih saking kuwasa.

25. Duk angrungu Hyang Manik mesem amuwus, heh ta iwak aja, ngaku pangeraning bumi, wruhanira iya pangeraning jagad.

26. Namung siji norana loro tatelu, kang luwih kuwasa, iya mung sarira mami, kang satuhu Pangeraning wong sajagad.

27. Ngratuning kang mina sendhu wuwusipun, heh manungsa aja, sira maido ing mami, ngong satuhu lamun pangeraning jagad.

28. Pan wus ana ing mengko pratandhaningsun, liyan saking mina, kang wus mangeran ing mami, ratu agung ing Persi raja Dirdasta.

29. Sabalane wus mangeran marang ingsun, Hyang Manik miyarsa, pangandikanira aris, nadyan silih mangkono pan dudu sira.

30. Pangeraning jagad kang yekti mung ingsun, kang murba misesa, marang sagunging dumadi, dangu dennya padudon diya-diniya.

31. Samya ngaku pangeran kang maha luhur, kalah kaberanang, gya ngaben guna kasekten, sangendhinge ratuning mina kasoran.

32. Wekasaning aprang Hyang Manik sigra wus, anyipta dahana, pan geni ratuning geni, tikel satus lawan geni ngalam donya.

33. Panasipun miwah ta ing ampuhipun, warna kadi cah-[315]ya, hangalabi sajembaring, rawa persi kalimput sadayanira.

34. Lir ginadhog rawa geng umob gumludhug, sagung buron toya, saisining rawa Persi, losoh ajur tumpesan sadayanira.

35. Namung kantun ratuning kang mina wau, ingkang maksih gesang, ananging datan kuwawi, risang Tirbah nandhang panase kang toya.

36. Nedya mabur ratuning mina gya mabur, dhengkelen tan bisa, tur wus sabaning wiyati, keneng prabawaning Hyang Manik kuwasa.

37. Mina raja tambuh-tambuh solahipun, bingung tan kuwasa, nanengi panasing warih, sru karuna angaturken tobatira.

38. Dhuh satuhu yen tuwan pangeran hulun, kang murba misesa, dhateng sagunging dumadi, temen-temen hulun, ngestokken ing tuwan.

39. Yen satuhu Pangeran kang maha luhur, ya kang sipat murah, mugi ngapura ing dasih, dene purun-purun ngaken kang murbeng rat.

40. Haelas asih mina raja haturipun, dennya nuwun gesang, Hyang Manik ngandika aris, lah ta hiya lamun temen wuwusira.

41. Ing mengko wus manut marang jeneng ingsun, yekti yen waluya, antuk sabda mina pati, pan sakala toya mari panasira.

42. Nulya sujud mina raja sarya matur, dhuh Hyang kang misesa, kang asih dasih kaswasih, paran karsa sagunging bala kawula.

43. Buron toya lir saisining rawagung, minane sada-[316]ya, geng alit samya ngemasi, losoh ajur saking panasing kang toya.

44. Ingkang dosa pan amung kula pukulun, nyenyami ing tuwan, ngaken pangeraning bumi, sakathahing mina lit tan tumut dosa.

45. Punapa ta punika botena antuk, pangapunten tuwan, Hyang Manik lingira aris, dheni ingsun sayekti lamun ngapura.

46. Sigra wau Hyang Manik denira mundhut, ingkang toya gesang, tinetesken ngranu aglis, meratani sajembare ingkang rawa.

47. Buron banyu saisine ing rawa gung, gesang pari purna, tanana kalong sawiji, mina raja tumingal langkung sukanya.Sang Hyang Manik ngaturaken manjing rawa gung, anyipta kayangan, kaswargan sajroning warih, mina raja sangsaya jrih sungkemira.

48. saisining rawa gung wus samya ngratu, Hyang Manik semana, jujuluk Hyang Utipati, denira wus angratoni buron wana.

49. Mina Raja Tirbah osiking jro kalbu, nedya akarya tandha, dene saciptane dadi, ingsun matur apa wruh ing ngangsalingwang.

50. Dene lawas durung ana dhawuhipun, kalamun weruha, sayekti wus angarani, dadya matur dhuh Gusti Pangeraning rat.

51. Dasih tuwan dahat saking kami purun, anunuwun te-[317]dah, saking kapencut ngabekti, ing sudarma tan wonten kang ngakenana.

52. Mecah saking hatiga kawula ruruh, kang yogeng kawula, tan wonten ingkang ngakeni, sagung mina Tirbah salebeting rawa.

53. Pan satunggal Gusti boten wonten purun, kawula ken bapa, miwah hulun kabekteni, taken pejah gesange meksa tan angsal.

54. Boten wonten ingkang uninga pukulun, wau duk miyarsa, Hyang Manik meseming galih, wruh kalamun pitakening mina raja.

55. Namung nedya nyoba mring sariranipun, dadya ris ngandika, sayekti ingsun udani, mina Tirbah iya kang yoga ing sira.

56. Uripira nanging prasasat wus lampus, mati sasat gesang, karana samengko iki, jalma tuhu sira rupa mina Tirbah.

57. Tedak Nabi Saleh dadya nakoda gung, juragan lir raja, sugih myang keringan neki, lamun dagang hanggawa kapraboning prang.

58. Prajurite wong tutukon wolung ewu, wismane lir kutha, ing Sabliston tanah Persi, nakoda gung aran juragan Ngumaran.

59. Duwe anak wanodya amung tetelu, padha ayu endah, pambarep Dewi Humari, dhaup lawan prenah kadange nak sanak.

60. Aran Raden Turhan ingkang asusunu, Sang Raja Japaran, ing Ngima kuthanireki, pan kadange tuwa iku mring Ngumaran.

61. Wuragile Dewi Humani ranipun, kramantuk Dastandar, [318] raja muda nagri Persi, atmajane tuwa mring raja Jirdasta.

62. Panengahe Dewi Umayi ranipun, wahdat tanpa krama, wus prasetya tanpa krami, lamun ora laki kang murbeng bawana.

63. Dadya lunga teka praja don anglangut, anjajah wanarga, saenggoning mati ragi, lawas-lawas dadi manungsa kajiman.

64. Hiya saking mantenging tapanipun, ngajur ajer bisa, mumpuni guna kasekten, wus angrasa ing rat tanana memadha.

65. Ing guna myang sekti kaluwihanipun, dadya duwe cipta, iya badane pribadi, pan kapencut pinangeraning sajagad.

66. Pan kasiku dennira sedya angaku, kang murbeng bawana, sinalin sipatireki, rupa Tirbah tinibakaken ing rawa.

67. Pan rinatu sagunging kang buron banyu, mupusing wardaya, ananging maksih duweni, cipta ngaku lamun pangeraning jagad.

68. Tinurutan ratu sagung Persi anut, sang raja Jisdasta, sawadya balanireki, hamangeran marang hing mina sarkara.

(www.alangalangkumitir.wordpress.com)

Wonten candhakipun Pupuh 38-45